Huidig gebruik

De dorpskerk van Baaium is op 20 juni 2014 overgenomen door de Stichting Alde Fryske Tsjerken en in beheer bij een Plaatselijke Commissie. Die organiseert concerten en exposities en verhuurt de kerk voor rouw- en trouwdiensten en andere bijzondere bijeenkomsten (jubilea, familie/organisaties).

PLAATSELIJKE COMMISSIE

360° foto's

Bouwstijl

Ligging

Het circa 125 inwoners tellende terpdorp Baaium ligt aan de noordrand van de gemeente Littenseradiel, tussen Wjelsryp en Húns. De voormalige hervormde kerk staat in het hart van het dorp aan een kruising van de doorgaande weg tussen Winsum en Dronrijp. 

Datering

De voorganger van de huidige kerk stamt waarschijnlijk uit de late middeleeuwen. In 1865 is het kennelijk nodig om een nieuwe toren te bouwen. Barend J. Sitenga uit Wommels maakt het ontwerp. Elf jaar later is de kerk zelf aan de beurt, met een andere architect: S. van Veen, gemeentearchitect van Hennaarderadeel. Het wordt een zogenoemde waterstaatskerk, een type kerk waarvan de architectuur doorgaans niet buitengewoon is. Dit geldt ook wel voor de kerk van Baaium, maar niet voor de spectaculaire detaillering ervan. De kerkvoogden bezitten blijkbaar een goed gevulde beurs om dit allemaal te kunnen bekostigen.

Exterieur

De toren heeft drie geledingen, waarvan de onderste twee rondbogige spaarvelden hebben. De derde, hoogste geleding met galmgaten rondom, steekt samen met de ingesnoerde naaldspits boven de nok uit. 
De in eclectische stijl ontworpen zaalkerk is vier traveeën diep met een driezijdige koorsluiting. De uitwendige steunberen zijn rijk gedetailleerd, net als de ondersteuning van de gootlijst.  

Interieur

De eclectische stijl is ook binnen volop aanwezig: maniërisme, barok, rococo, (neo-)classicisme en eigen inbreng van de architect komen langs. Al direct, in 1876, waren de meningen verdeeld en vandaag de dag is dat niet anders.  
 
Naast de lambrisering met imitatiemarmer en de twee met baldakijnen overhuifde kerkenraadsbanken noemen we hier ook de kansel. Het is een verbluffend spreekgestoelte met trapjes aan weerskanten, holle en bolle welvingen, gestucte cartouche met engelen tegen het plafond van het klankbord en de veelheid aan andere ornamenten.  
Het loont ook de moeite om naar beneden te kijken, naar de vloer. Daarin zitten bijzondere tegels, met een soort Escher-motief. Boch Frères uit Frankrijk maakt ze. Het bedrijf bestaat nog als onderdeel van Villeroy & Boch. Al met al is duidelijk dat er in 1876 een sterke ambitie is – waarbij geld vrijwel geen rol speelt – om een uitzonderlijk gebouw te realiseren. 
Bij de laatste restauratie (2011/2012) is een uitgebreid kleurenonderzoek uitgevoerd. De uitkomsten daarvan dienen als basis voor de huidige kleurstelling, die de oorspronkelijke zo goed mogelijk wil benaderen. 

Bijzonderheid: ‘Het Baijumer vondt’

In 1668 wordt in Baaium een kubusvormig geheel opgegraven. Het is gemaakt van roze Bremer zandsteen en dateert uit de vijftiende eeuw. Men ziet er een doopvont in. Maar dat is het oorspronkelijk niet. De platen kunnen afkomstig zijn van een altaar of een koorafscheiding. Ze zijn in een onwaarschijnlijke reconstructie samengevoegd tot een groot doopvont. Hoe het ook zij, het blijft een mooi verhaal. Het gezegde was dan ook "Sa grut as de Baaiumer fonte".

Orgel

Willem Hardorff bouwt in 1860 een orgel voor de Baaiumer kerk. Ook hier reiken in 1876 de ambities verder dan het oude éénklaviers orgel. Het wordt verkocht aan de christelijk gereformeerde kerk in Hallum. Na een verblijf in Burgum staat het nu in aangepaste staat in Achterberg. Er moet een groter orgel komen, met een hoofdwerk en een bovenwerk en dus met twee manualen. Willem Hardorff bouwt in 1876 ook dit instrument dat negen stemmen op het hoofdwerk en acht op het bovenwerk telt. Het pedaal is aangehangen. 

Kerkhof

Het omliggende kerkhof is eigendom van de Protestantse Gemeente Baaium-Wjelsryp.

Film: Rondje om de kerk

Documenten