Huidig gebruik

Welkom in dit markante kerkje, dat gekenmerkt wordt door het achtkantig koepeltorentje halverwege het kerkdak. Ook het kerkinterieur is verrassend. De middeleeuwse voorganger van deze kerk is gewijd aan de Heilige Regina, Maria als koningin van de hemel.

PLAATSELIJKE COMMISSIE

360° foto's

Bouwstijl

Ligging

Zweins ligt vlakbij Franeker, het dorp heeft geen echte kern; het bestaat uit een paar verspreide buurtjes en boerderijen en een grotendeels afgegraven, scherp om het kerkhof afgestoken kerkterp. De plaatsnaam zal verwijzen naar de persoon Sween of Swene. De kerk is van verre herkenbaar: de terp is hoog en het silhouet van de kerk is bijzonder. Bovendien ligt er een waterbuurt bij het kanaal, officieel Kingmatille, in de volksmond ‘Keimpetille’. De naam Kingma is nauw verbonden aan deze kerk, maar ook aan die van het naburige Boer (preekstoel). 

Datering

De kerk maakt een eigenzinnige indruk omdat zij aan beide kanten driezijdige sluitingen bezit. Midden op het dak staat het okergeel geschilderde houten koepeltje dat ruimte biedt aan de in 1471 door Steven Bütenduc gegoten klok. Het uurwerk is van 1783. De zaalkerk wordt gebouwd in de jaren 1782-1783 ter vervanging van een middeleeuwse kerk van gele kloostermoppen met zadeldaktoren. Het is niet uitgesloten dat delen van de dertiende-eeuwse kerk nog aanwezig zijn en dat het gebouw aan de buitenkant beklampt is. Bij een opgraving in 1979 is trouwens geen enkel spoor van de vroegere toren gevonden. Aan de westzijde staat de ingang in een diepe korfboogvormige nis.

Interieur

Het oorspronkelijke interieur uit de bouwtijd is nog geheel intact, zoals de door Hermanus Berkenbijl gesneden preekstoel uit 1783, een doophek en twee herenbanken van Lycklama à Nijeholt Glinstra en Beijma thoe Kingma. Het houtwerk heeft haar originele kleur behouden. Onderzoek wijst uit dat de binnenpanelen van de preekstoel verkoold zijn, wat veroorzaakt kan zijn door een brand in 1916. De kerk bezit ook aanmerkelijk oudere interieurstukken, die dus vanuit de oude kerk zijn overgebracht of in het geval van de grafkelders en zerken zijn blijven liggen. Een zandstenen epitaaf herinnert aan de vroege dood in 1652 van de echtgenote van Ignatius van Kingma, Jaeycke van Vierssen. Ze overlijdt na amper 33 weken huwelijk, terwijl haar man als kolonel in Brouwershaven in garnizoen ligt. Aan de muren hangen vier rouwborden uit de zeventiende eeuw, een wapenbord van de familie Idsinga en tekstbordjes uit de bouwtijd. Zeker opvallend is het klokkentouw boven het middenpad: vanaf hier wordt de kerkklok geluid. Tijdens de restauratie in 1980 vindt men gebeeldhouwde fragmenten van een vijftiende-eeuws doopvont. De reconstructie hiervan heeft een plekje gekregen in de Salviuskerk te Dronrijp. De kerk bezit verder nog kanselbijbels en avondmaalsgerei uit de zeventiende en achttiende eeuw.

Grafzerken

Lange tijd heeft een houten vloer de fraaie zeventiende-eeuwse grafzerken aan het oog onttrokken, maar na de restauratie liggen ze weer te pronk. Zo is de zerk van de invloedrijke kolonel Ignatius van Kingma (van de ruiterij der Vereenigde Nederlanden) en zijn vrouw weer zichtbaar. De grote grafzerk van Seerp Fetza van Adelen en zijn zoon is afkomstig uit de kerk van Sexbierum; daar is bij een renovatie een dwarsbeuk gesloopt en de grafzerk aan Zweins verkocht.

Orgel

Het Wenthin-orgel uit 1785 mag zeker uniek worden genoemd. Dit is het enige instrument van deze Duitse orgelbouwer in Fryslân. Het gebruik van de dwarsfluit als register is nieuw voor die tijd. In 1877 neemt orgelmaker L. van Dam uit Leeuwarden het orgel flink onder handen. Veel van het originele materiaal gaat verloren. Pas in 2004 vindt er weer een grote restauratie plaats o.l.v. Jan Jongepier en orgelbouwer Bakker & Timmenga te Leeuwarden. De orgelkas heeft haar authentieke kleurstelling behouden. Meer informatie over het orgel heeft Organum Frisicum, onze samenwerkingspartner. U kunt zelfs een opname van dit orgel beluisteren.

Documenten