Geanimeerde gesprekken, koffie en thee, een programma met inhoud en het spreekwoordelijke borreltje na. Ruim honderd donateurs bezochten zaterdag 9 november de jaarlijkse donateursdag van Alde Fryske Tsjerken. Die vond plaats in de Alde Wite, zoals de Mariakerk in Buitenpost in de volksmond ook wel heet. Die naam heeft het robuuste kerkgebouw te danken aan de tijd dat het exterieur een witte kleur had.
Gerben Hoogterp, voorzitter van het bestuur van Alde Fryske Tsjerken, die de donateurs welkom heette, benadrukte het belang van de kerken van de stichting in onze huidige samenleving. “Het gaat bij onze kerken over eeuwenoude gebouwen (de hardware) en tegelijk om de inhoudelijke betekenis (software)”, zei hij. “Het gaat over prachtige rouwborden en een bijzonder stenen doopvont zoals we hier in de kerk zien, maar ook om deze ruimte als een open podium voor publieke bijeenkomsten rond bijvoorbeeld muziek, kunst en bezinning.”
De kerken van de stichting zijn culturele podia, maar ook ruimte voor een breed palet aan zingeving. Hoogterp wees op Fryske tsjinsten in bijvoorbeeld Hegebeintum en Hantumerhuzen en ‘gewone’ kerkdiensten in plaatsen als Harich en Lippenhuizen. Ook op de kerk van Jorwert die een huis is voor een moderne kloostergemeenschap en meditaties in bijvoorbeeld de kerken van Swichum en Eastrum. Hij noemde ook het vrijdagmiddaggebed van moslims in de Van Harenkerk in Sint Annaparochie en joodse samenkomsten in de Petruskerk van Lichtaard.
Hoogterp: “We zien heftige voorbeelden van toenemende polarisatie. De Amerikaanse verkiezingen en het plotselinge geweld in Amsterdam laten een schrijnende onverdraagzaamheid zien. Daarom is het belangrijk dat onze oude kerken van betekenis zijn als een open ruimte voor iedereen. Allemaal in het belang van die iepen mienskip.”
Het Fries Museum bezit veel voorwerpen die ooit thuishoorden in kerken en kapellen. Marlies Stoter, conservator oude kunst bij het Fries Museum, verzorgde er tijdens de donateursbijeenkomst een boeiende lezing over. ‘Weeskinderen’, zo worden zulke kunstwerken die oorspronkelijk elders thuishoorden wel genoemd. Veel is helaas ook verdwenen. Haar verhaal voerde onder andere langs kerken in Leeuwarden en Holwerd.
Atze Jan de Vries, directeur van de stichting, praatte de donateurs bij over de belangrijkste ontwikkelingen bij Alde Fryske Tsjerken.
Een organisatie waar ontzettend veel gebeurt. Zo mag je Alde Fryske Tsjerken wel noemen. Met 56 monumentale kerken in eigendom. Met zo’n 400 vrijwilligers die zich op diverse manieren inzetten voor die kerken, ook als podium voor allerlei culturele activiteiten. Met ook ruim 3900 donateurs die ons werk steunen om de historische gebouwen in een goede conditie te houden en door te geven aan volgende generaties. En met momenteel 10 mensen in loondienst, alle-maal parttimers.
Vanwege zwangerschapsverlof van een van onze medewerkers zoeken we een communicatiespecialist die ons in de eerste helft van 2025 wil versterken. Ben jij de persoon die ervoor zorgt dat onze dynamische organisatie in beeld blijft? Op onze website, Facebook, Instagram, LinkedIn, X, nieuwsbrieven, ons magazine en in persberichten? Dat er nog meer werk op je wacht, zie je in de vacature. Er is bij Alde Fryske Tsjerken altijd veel te beleven.
Benieuwd naar de vacture? Die vind je hier!
Schilderwerk is er altijd en blijft altijd. Elk jaar zijn er kerken die een lik verf kunnen gebruiken. Ook deze zomer en najaar zijn de schilders daarom weer volop aan de slag rondom diverse kerken van de stichting. Momenteel zijn er twee schilderbedrijven druk bezig met het schilderen van al het buitenwerk waaronder o.a. kozijnen, deuren en muren. Dit zijn Nutma Schilders uit Mitselwier en De Noordhoek schilderwerken uit Leeuwarden.
Kerken die de afgelopen tijd onderhanden zijn genomen of waar de laatste werkzaamheden nog worden afgerond door Nutma schilders zijn Hantumhuizen, Boksum, Zweins, Westernijtsjerk, Lichtaard, Huizum, Britsum en Zurich.
De Noordhoek schilderwerken ging aan de slag met de kerken van Britswerd, Jelsum, Rottevalle, Schalsum en Goingarijp. Daarnaast reisden zij ook af naar Nijeholtwolde om de klokkenstoel te voorzien van een nieuwe laag verf.
Richting november is al het buiten schilderwerk voor 2024 weer klaar en staan alle bovengenoemde kerken er de komende jaren weer netjes bij. De interval voor een schilderbeurt is afhankelijk van de plaatselijke situatie maar is eens in de 6 tot 7 jaar wel nodig.
Op donderdagavond 10 oktober (2024) sloot Dorpskerk Huizum met een uitverkochte zaal de viering van het tienjarig jubileum op een bijzondere wijze af. Het getal 10 was hierbij was leidend. Tien bekende Friezen verkondigden op deze 10e dag van de 10e maand in precies tien minuten hun ultieme boodschap voor de Friese samenleving. Sytze Faber, Jos Thie, Irma van Steijn, Klaas Sietse Spoelstra, Peter den Oudsten, Arjette de Pree, Bert Looper, Foppe de Haan, Ria Kraa en Edwin Rutten zorgden samen voor een breed palet aan verhalen. Over democratie, spel en gezondheid, toekomst, onderwijs en moed, en over nog veel meer. En ook met een onder leiding van ‘Ome Willem’ (Edwin Rutten) gezamenlijk gezongen Deze vuist op deze vuist. In de media was er veel aandacht voor deze bijzondere, door het Cultuurpodium Dorpskerk Huizum georganiseerde avond.
LC - Een ultieme boodschap: tien prominente sprekers geven hun boodschap mee aan de samenleving
Cultuurpodium Dorpskerk Huizum gaf tien sprekers de kans hun ultieme boodschap aan de samenleving mee te geven. De sprekers deden dat volledig op hun eigen manier. De LC haalde tien keer een kern uit hun betoog. Lees hier het artikel.
Hoera! In de categorie - Maatschappelijk - heeft Het Ziltepad donderdagavond 10 oktober de Loopaward 2024 gewonnen! Sinds 2020 wordt de LoopAward jaarlijks uitgereikt aan de beste loopinitiatieven in Nederland die bijdragen aan meer ruimte voor lopen, zowel in het hoofd, in beleid als buiten. De jury, bestaande uit Wouter Veldhuis (voorzitter), Bruno Bruins en Karen van Ruiten, koos de winnaars op basis van een aantal criteria. “We kijken naar de impact, of het vernieuwend is, of een initiatief zich bewezen heeft en of het opschaalbaar is”, vertelde Wouter Veldhuis op het podium van het Nationaal Voetgangerscongres.
Waarom Het Ziltepad?
Het Ziltepad heeft de prijs gewonnen vanwege de unieke combinatie van cultureel erfgoed en moderne bezinning. De lange afstandsroute langs de waddenkust verbindt kerken en dorpen met het thema bezinning, ondersteund door een podcast. Daarnaast waardeert de jury de gemeenschapszin en de verbinding tussen erfgoed en natuur.
Projectleider Ruth ter Voort (zie foto) nam de prijs in ontvangst tijdens het Nationaal Voetgangerscongres. “We zijn heel erg blij. Het is vooral een opsteker voor de Stichtingen Groninger Kerken en Alde Fryske Tsjerken, maar ook de vrijwilligers in de kerken en de bewoners die hun huizen opstellen voor wandelaars. Het is een dunbevolkt gebied, zonder hen zou dit niet mogelijk zijn.”
Benieuwd naar Het Ziltepad? Kom langs en ervaar zelf de rust, natuur en geschiedenis langs de Waddenkust. Meer weten? Bezoek www.hetziltepad.nl.
De najaarsexcursie zit er weer op! Afgelopen zaterdag werden er drie kerken bezocht in de Stellingwerven. De bus zat goed vol en ook waren er zelf nog een mooi aantal bezoekers op pad met de fiets of auto. De dorpen die op deze dag werden bezocht waren Ter Idzard, Oldeholtpade en Oldeberkoop.
Na aankomst bij de kerk in Ter Idzard konden de bezoekers een rondje om de kerk lopen. Langs het pad konden ze een gedicht - in delen - van Attie Nijboer lezen, een onderdeel van de expositie "Rondjes om de kerk" die ook tijdens Tsjerkepaad te zien was. Ook in de kerk hadden de aanwezigen de gelegenheid om de verschillende onderdelen van deze tentoonstelling te ervaren. Na ontvangst met koffie en een krakeling gaf André Buwalda (SAFT excursiecommissie) een lezing over de historie van het kerkje. De kerk in Ter Idzard is aan de heilige Bonifatius gewijd en omstreekst 1500 gebouwd. Bij een grondige vernieuwing in het begin van de twintigste eeuw is er een toren geplaatst aan de westgevel. In de kerk bevinden zich drie gebeeldhouwde grafmonumenten van zandsteen, afkomstig van de adellijke familie Idzerda. De lezing werd over de dag heen meerdere malen gepresenteerd.
In Oldeholtpade werd de (laatgotische) Stephanuskerk bezocht uit 1545 en in Oldeberkoop de Bonifatiuskerk met onder meer het veertiende-eeuwse zandstenen doopvont, één van de weinige die in Friesland bewaard zijn gebleven. Ook hier werden doorlopend lezingen en rondleidngen gegeven. Door de dag heen waren er ruim 100 belangstellenden op pad. We kijken daarmee terug op weer een prachtige excursie.
TIP VOOR IN DE AGENDA
Zaterdag 15 maart 2025 vindt er weer een excursie plaats. Tijdens deze excursie worden de kerken in Bears, Weidum en Húns bezocht. Meer informatie volgt snel via de excursiepagina van onze website.
Foto 1 | 2 | 3 - Lenus Fan der Broek
Aangezien er afgelopen zomer diverse personele wijzigingen op het bureau hebben plaatsgevonden, hierbij even een update. Graag stellen we je voor aan:
MARIJKE GAASTRA (Foto 1)
Al wel bekend bij de stichting, maar nu op een nieuwe positie Marijke Gaastra! Met veel enthousiasme mag ik, Marijke, aan de slag als impresario bij Alde Fryske Tsjerken. Ik heb er ontzettend veel zin in om nauw samen te werken met alle vrijwilligers van de Plaatselijke Commissies. Er worden fantastische initiatieven opgezet en er zijn veel mensen betrokken bij deze prachtige stichting. Graag help ik met het faciliteren van deze initiatieven om een zo breed mogelijk publiek kennis te laten maken met alle mogelijkheden van onze prachtige gebouwen. Met behulp van de mooie culturele UITagenda verwacht ik dat de kerken ook in de komende periode weer volop bezocht gaan worden! Voor vragen of ideeën kunt u contact met mij opnemen via impresariaat@frysketsjerken.nl of tel. 06-473 631 08.
HIEKE JOUSTRA - BUREAUMEDEWERKER (Foto 2)
Ons Friese erfgoed is prachtig; het weidse landschap, de vele kerkentorens die aan de horizon de hemel lijken te kussen… en als je dan een van die kerken binnengaat, raak je ongetwijfeld ontroerd door de veelal sobere schoonheid van het interieur of door het zonlicht dat opeens door de glas-in-lood ramen valt. De eeuwenoude stenen van de kerkmuren, de zware balken in het schip van de kerk, de grafzerken uit de Renaissance, de preekstoel en het orgel, je ogen dwalen bewonderend rond. Wat hebben onze voorouders toch met hun gezwoeg, geld en goederen mooie bouwwerken tot Gods eer tot stand weten te brengen. ‘’Aldfaars erf, wy weitsje oer dy!’’ voert dan de boventoon in mijn gedachten.
Van jongs af aan ben ik me ervan bewust dat er een taak voor ons ligt om dat erfgoed te bewaren en te behouden voor de toekomst, voor de mensen die na ons komen. En niet alleen om te bewaren, maar ook om te bewonderen en te benutten. De verhalen over mensen, oude voorwerpen en gebouwen, ze leren ons zoveel! Wellicht ben ik daarom historicus geworden en heb ik mij in mijn werk èn als vrijwilliger ingezet voor de ontwikkeling en realisatie van cultuurtoeristische evenementen en publicaties, educatieve projecten en voor enkele Friese musea.
Half augustus ben ik Hieke Joustra bij Stichting Alde Fryske Tsjerken begonnen als Bureaumedewerker. Ik ben allround – dus vrijwel overal - inzetbaar. Mijn taken liggen vooral bij het behartigen van de belangen van de stichting bij projecten op het gebied van fondswerving, donateurswerving, kerkovernames en coördinatie van vrijwilligers. Inmiddels voel ik mij al helemaal thuis op de Emmakade en kijk ik er naar uit om u te ontmoeten en samen met u zorg te dragen voor de oude Friese kerken. Oant sjen!
JOHANNA POSTMA (Foto 3)
Mijn naam is Johanna Postma. Ik ben 55 jaar, getrouwd met Jannes, moeder van 4 prachtige kinderen en “beppe” van 9 kleinkinderen. We wonen in Ureterp. Ik hou ontzettend van gezelligheid, lachen vind ik enorm belangrijk, zonder humor wordt het leven wel erg saai toch?! Daarnaast hecht ik veel waarde aan eerlijkheid en persoonlijk contact. In mijn vrije tijd geniet ik van het leven, samen met mijn gezin, familie en vrienden. Lekker ergens een hapje eten of een terrasje pakken. Na 3 jaar op Jamaica te hebben gewoond, ben ik op 19 augustus met veel enthousiasme gestart, als Office Coördinator bij Stichting Alde Fryske Tsjerken.
Tijdens Open Monumentendag worden duizenden monumenten in Nederland opengesteld voor het grote publiek, om zo de publieke belangstelling voor monumenten en het draagvlak voor monumentenzorg te vergroten. Niet alleen openen de duizenden monumenten gratis hun deuren, er worden ook ontelbaar veel activiteiten georganiseerd: tentoonstellingen, rondleidingen, fietsroutes, wandelingen, muziekvoorstellingen maar ook veel activiteiten voor jongeren.
ORGELCONCERTEN DOOR CONSERVATORIUM STUDENTEN
Op zaterdag 14 september organiseren Stichting Alde Fryske Tsjerken en Stichting Organum Frisicum in 3 kerken gratis orgelconcerten. De concerten worden verzorgd door studenten van het conservatorium in het thema ‘Hofmuziek’. Om 14.00 uur en om 15.30 uur wordt er op de orgels gespeeld. Deelnemende kerken zijn:
Doordat de kerken op fietsafstand van elkaar zijn, is het mogelijk om op deze dag twee concerten te bezoeken. Daarnaast zijn er nog meer interessante activiteiten te bezoeken.
In de kerk van Britsum is een expositie van Brecht Langhout te bezichtigen met het thema ‘Oertaal’. En in de kerken van Jelsum en Koarnjum is de Tsjerkepaad expositie van fotograaf Bob de Boer te bewonderen.
In opdracht van de Plaatselijke commissie heeft Bob twee series van 10 foto's gemaakt met interessante details. Zo zijn er bijvoorbeeld in Koarnjum een ‘blinde’ groene deur en de graven van de zusters Bouma interessant om meer over te weten. In Jelsum zijn het de oorlogsgraven uit WOII en van de familie Terpstra die een toelichting verdienen.
Als extra is er ook nog een beleefwandeling van ca. 7 km van ‘State tot Stek’, verkrijgbaar bij Dekema State in Jelsum, waarin de kerken van Koarnjum en Jelsum zijn opgenomen. Daarbij is Dekema State zelf ook een prachtig monument om te bezoeken.
OPEN MONUMENTENDAG FOTOWEDSTRIJD!
Ga tijdens Open Monumentendag op pad met je camera en maak de mooiste erfgoed foto. De juryvoorzitter is niemand minder dan William Rutten (bekend van o.a. Het Perfecte Plaatje). We delen wat tips, zodat je op vakantie alvast kan oefenen:
Ga voor de prijzen en meer informatie over de wedstrijd naar Openmonumentendag.
Elk jaar organiseert onze excursiecommissie twee excursies waarbij we drie Friese kerken bezoeken. Op zaterdag 5 oktober gaan we richting de Stellingwerven, waar behalve Fries ook Stellingwerfs (een Nedersaksische taal) wordt gesproken. Dit gebied vormt het zuidelijke deel van de Friese Wouden en wordt ook wel de Zuidoosthoek genoemd. De streek kent niet veel oude kerken maar er zijn toch drie verrassende pareltjes uitgekozen; Oldeholtpade, Ter Idzard en Oldeberkoop.
OLDEBERKOOP
Het oudste deel van de Bonifatiuskerk stamt uit de 13de eeuw. Een eeuw later is het schip in gotische stijl verlengd en enkele eeuwen daarna is het koor vervangen. De toren is van 1608, nadat de vorige tijdens de Tachtigjarige Oorlog vernield was door “die vyandt uyt Steen-wyck”. De kansel dateert uit de 17de eeuw, evenals de herenbanken. Het 14de-eeuwse zandstenen doopvont is één van de weinige die in Friesland bewaard zijn gebleven. Het oude kerkhof rondom de kerk is omgeven door een rustieke ringmuur opgetrokken uit Friese geeltjes en stamt waarschijnlijk uit het begin van de 17de eeuw.
OLDEHOLTPADE
De huidige (laatgotische) Stephanuskerk dateert uit 1545; daarvoor heeft er drie eeuwen lang een tufstenen kerk gestaan. De van gele baksteen opgetrokken vierkante toren is in 1608 tegen de westgevel geplaatst. Een uit 1738 daterende klok is tijdens de oorlog in beslag genomen en nooit meer terug gezien. Binnen zijn er nog een eikenhouten preekstoel, doophek en enkele overhuifde familiebanken uit de 17de eeuw. Bijzonder is het grote kabinetorgel, voorzien van een schijnfront.
TER IDZARD
Ook deze kerk is aan de heilige Bonifatius gewijd en omstreeks 1500 gebouwd. Bij een grondige vernieuwing in het begin van de 20ste eeuw is er een toren geplaatst aan de westgevel. In de kerk bevinden zich drie prachtig gebeeldhouwde grafmonumenten van zandsteen, afkomstig van de adellijke familie Idzerda. Het oudste dateert uit 1531. Enkele leden van deze beroemde familie speelden een grote rol in de overgang naar de Reformatie. Zij woonden op de Idzerda-stins vlakbij de kerk. Deze stins is in 1750 afgebroken. De kerk heeft een kabinetorgel uit de tweede helft van de 19de eeuw.
PRAKTISCHE INFORMATIE
De kerken zijn op zaterdag 5 oktober van 11.30- 17.00 uur gratis te bezichtigen. Er vinden regelmatig lezingen/rondleidingen plaats. In de kerk is voor 3 euro een brochure met de kerkbeschrijvingen verkrijgbaar. Deze kunt u na de tijd ook downloaden via onze website. U kunt met eigen vervoer de kerken bezoeken, dit jaar kan dat zowel per auto als met de fiets (de kerken liggen namelijk dicht bij elkaar). Wilt u liever met de bus mee en een heerlijke lunch? Lees dan de informatie hieronder.
VERVOER PER BUS
Degenen die zich graag per bus laten vervoeren en gebruik willen maken van de lunch kunnen zich tot 28 september a.s. aanmelden bij het bureau: info@frysketsjerken.nl. De kosten bedragen 50 euro (brochure, bus, lunch, koffie/thee). Let op! U betaalt nadat u per mail een bericht hebt ontvangen dat de excursie per bus (incl. lunch) doorgaat. Daarin staat ook de praktische informatie met de betalingsgegevens. De bus vertrekt om 10.45 uur vanaf Leeuwarden. Hier staat de bus geparkeerd tegenover het lijnbusstation bij het gebouw “Tot Maandag”. Dit jaar maakt de bus de heen- en terugweg een tussenstop op het station van Heerenveen. Rond 17.00 uur zal de bus weer in Leeuwarden arriveren.
ADRESSEN VAN DE KERKEN
Bonifatiuskerk | Willinge Prinsstraat 2 | Oldeberkoop
Stephanuskerk | Hoofdweg 164 | Oldeholtpade
Bonifatiuskerk | Idzardaweg 61 | Ter Idzard
Foto 1: Sigrid Hamelink - Ter Idzard
Foto 2: Lydia Annema - Oldeberkoop
Nooit een saaie dag bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Dat is me in het eerste half jaar bij deze nieuwe werkgever al wel duidelijk geworden. Wat komt er veel op onze organisatie af. En wat zijn we er druk mee.
Je maakt van alles mee. Een telefoontje over overlast, bijvoorbeeld. Overlast door een kerkklok die - zo gaat dat soms met kerkklokken - ook in nachtelijke uren op gezette tijden van zich laat horen. Daar lag ergens in een Fries dorp iemand wakker van. Met als gevolg een melding van overlast.
Of een verzoek van de Stichting Rembrandt & Saskia op het Bildt. Of wij de Van Harenskerk in Sint Annaparochie beschikbaar willen stellen voor een bijzondere ‘experience’ over de beroemde schilder en zijn wederhelft. Een initiatief dat mogelijk heel veel mensen naar die kerk zal voeren.
Ook het idee van een van onze medewerkers om een open middag te houden in onze kerk in Weidum. Waarom? Omdat in die kerk een grote restauratie plaatsvindt. Het interieur staat compleet in de steigers. Heel bijzonder wat daar allemaal gebeurt. Vakwerk. Veel Weidumers wilden dat graag met eigen ogen zien. Zeer geslaagd.
Meedoen aan het Fries Erfgoed Collectief, contacten met overheden, werken aan de ontwikkeling van Het Ziltepad (mooie wandel- en fietsroutes langs Friese, Groninger en Noord-Hollandse kerken langs de waddenkust), gesprekken afronden over overnames van kerken, participeren in de ledenvergadering van de landelijke Federatie Instandhouding Monumenten - er speelt veel.
Ik zag onze excursiecommissie al in actie, lunchte met donateurs in Nijlân (tijdens de excursie op zaterdag 16 maart) en mocht inmiddels ook een deel van de vergadering van de redactie van dit Magazine meemaken. Ook bezocht ik samen met collega’s onze regioavonden voor plaatselijke commissies.
Wat zijn er op allerlei fronten veel mensen actief voor onze stichting. En wat valt er, mee dankzij die enorme inzet, veel te beleven in onze kerken. Ik wist het al van horen zeggen, maar ik maak het nu ook in de praktijk mee: Stichting Alde Fryske Tsjerken drijft op de inzet van heel veel betrokkenen. Onze medewerkers, onze vrijwilligers, onze donateurs, ons bestuur, organisaties die ons steunen, noem maar op. En dat zorgt voor heel veel dynamiek.
Nooit een saaie dag bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Het probleem met de overlast van de klok - hierboven - was gelukkig snel opgelost. De toren waarin de klok hangt bleek niet ons eigendom. En dan die klok dus ook niet. Klaar!