• 2024
  • 2023
  • 2022
  • 2021
  • 2020
  • 2019
  • 2018
  • 2017
  • 2016
  • 2015
  • 2014
  • 2013
  • 2012
  • 2011
11 03 24

Nieuwe Office Coördinator op het bureau

Als geboren en getogen Fries vind ik het belangrijk dat de dorpen hun historische kern behouden en dat de leefbaarheid in dorpen blijft bestaan. Mijn naam is Marijke Gaastra en sinds februari 2024 ben ik begonnen als Office Coördinator bij Alde Fryske Tsjerken. ⁠

In de anderhalve maand dat ik nu werkzaam ben, heb ik inmiddels al 10 kerken mogen bezoeken. Zo maakten we vorige week een dagtour langs 9 van onze kerken en ben ik op bezoek geweest in de kerk van Weidum, die momenteel wordt gerestaureerd. Het is mooi om te zien hoe elke kerk zijn eigen karakter heeft en daarom wil ik maar al te graag ook de overige 45 kerken zo snel mogelijk bewonderen! 

Met mijn achtergrond als congres manager vertrouw ik erop dat ik een goede toevoeging aan het team van de stichting kan zijn. Er is ontzettend veel bedrijvigheid bij de Alde Fryske Tsjerken wat het werk erg afwisselend maakt. Ik kijk er erg naar uit om met iedereen samen te werken en in contact te komen.⁠




08 03 24

Meerjarenplan voor uitbreiding van het Ziltepad door Waddenfonds goedgekeurd!

Vandaag ontvingen we geweldig nieuws van het Waddenfonds: ons meerjarenplan voor de uitbreiding van het Ziltepad is goedgekeurd! We zijn ontzettend blij met het vertrouwen dat het Waddenfonds in onze stichtingen heeft gesteld en in het project van het Ziltepad. 🎉

Het Ziltepad is een gezamenlijk initiatief van Stichtingen Groninger Kerken en Alde Fryske Tsjerken. In 2023 werd langs het cultureel erfgoed aan de Waddenkust een proefroute van het Ziltepad georganiseerd. Maar liefst 500 proefdeelnemers liepen als eersten langs de Friese en Groningse kerken, van Oostrum naar Hornhuizen of andersom. 

Na de succesvolle pilot vorig jaar hebben we samen met onze partner Visit Wadden een meerjarenplan ontwikkeld voor de uitbreiding van het Ziltepad. Dit plan omvat een gefaseerde uitbreiding verspreid over drie jaar. Het uiteindelijke doel is om het landschap van de Waddenkust van Noord-Holland, Fryslân en Groningen te verbinden met het cultureel erfgoed, de unieke dorpen en hun bewoners en het thema bezinning.

Ondertussen zijn we achter de schermen druk bezig met de voorbereidingen om dit jaar al uitbreidingen aan het Ziltepad te realiseren. We hebben gekozen voor een gefaseerde aanpak over meerdere jaren, zodat ook de regio mee kan groeien.

We kijken nu vol vertrouwen uit naar de uitkomsten van enkele andere lopende aanvragen. Op dit moment kunnen we al rekenen op steun van het Mondriaan Fonds, Stichting Vrienden op de Fiets en het Cultuurfonds.

Meer informatie vind je hier. We houden jullie op de hoogte van de ontwikkelingen! 

Fotograaf: Niels Knelis




04 03 24

De kerk van Weidum vol met steigers

Zo nu en dan zie je wel eens een kerk in de steigers, maar een kerk vol met steigers, dat moet je maar net weten. Een vrij uniek beeld en dat lieten we als bureaumedewerkers niet aan ons voorbijgaan. Daarom gingen we maandag 26 februari met zijn allen op pad naar Weidum. Onze bouwkundige Willem gaf ons tijdens het bezoek een update over de grote restauratie die begin december 2023 is gestart.

In de oude dorpskern van Weidum staat de 13e-eeuwse Romano-gotische Johanneskerk, die tot één van de fraaiste van Fryslân wordt gerekend. De kerk heeft een 11e-eeuwse toren van tufsteen met een karakteristieke naaldspits, die in de wijde omtrek zeer gemakkelijk is te herkennen. Echter kwamen we voor de binnenkant. Werkzaamheden die op de planning staan zijn: 1) restauratie van de eikenhouten vloeren, lambriseringen en een deel van de kerkbanken, 2) restauratie van het stucwerk en 3) de realisatie van een keukentje en een sanitaire ruimte.

Bij binnenkomst was het direct al duidelijk: hier wordt gewerkt. Recht voor onze neus lag in de hal al allerlei puin en wanneer je rechts door de deuropening de kerk in keek, zag je niets anders dan hout en steigers. Het interieur van de kerk is momenteel niet meer herkenbaar. Het orgel is verdwenen achter platen van hout en zo ook de herenbank en de preekstoel zijn verhuld in hout en steigers. En waar normaliter de kerkbanken staan, zag je nu alleen houten balken, modder en stenen.

Al deze steigers zijn opgebouwd voor herstel van het stucwerk, maar ook voor het herstel van de trekbalk bovenin. Tijdens ons bezoek troffen we bovenop de steigers twee medewerkers van Bouw- en Restauratiebedrijf Sytse van der Vegt BV, die de restauratie uitvoert. De balkkop van de trekbalk was aangetast en de heren hebben ons laten zien dat ze dit hebben hersteld doormiddel van een haaklas. Daarnaast zijn er inmiddels monsters genomen van het zoutgehalte van de muur om de juiste stucmortel te kunnen kiezen. Zodra die er is, kunnen ze de muren gaan herstellen. Voor wat betreft de sanitaire ruimte en het keukentje deze zijn nog in ontwerp.

Verder zijn de eikenhouten vloeren, lambriseringen en banken uit de kerk gehaald. Ze liggen ter reparatie in de werkplaats van Bouw- en Restauratiebedrijf Sytse van der Vegt BV. Het houtwerk was flink aangetast door de larf van de  bonte knaagkever. Op de werkplaats konden we zien wat deze aantasting inhoudt. Hout kan intact lijken – tot je het omdraait. Dan zie je één en al aantasting. Je voelt het ook wanneer je een plank optilt. Er zit dan geen gewicht meer in het houtwerk, doordat alles aan de achterzijde en binnenin is opgegeten. Deze extreme aantasting zit vaak aan één kant van het houtwerk, omdat de larven van de bonte knaagkever gedijen bij stilstaande lucht. Alleen een echte kenner kan het probleem vanaf de buitenkant waarnemen. 

Gelukkig valt er veel te herstellen en ziet een groot deel van de lambrisering en banken er inmiddels weer fraai uit. Een intensieve klus die veel tijd in beslag neemt. Het doel tijdens zo’n restauratie is namelijk om zoveel mogelijk historisch hout te behouden. Nadat alle onderdelen zijn gerepareerd, worden ze door een schildersbedrijf in de was gezet. Als het goed is zie je straks geen verschil meer tussen oud en nieuw. Doordat dit een tijdrovende klus is, heeft het Archeologisch Werkverband ruime gelegenheid gehad om onderzoek te doen op de plaats waar de banken normaliter staan. De resultaten zijn nog niet bekend. De werkzaamheden zijn inmiddels circa drie maanden onderweg en het gaat tot nu toe voorspoedig. Er zijn geen grote verrassingen geweest. Het streven is om de restauratie voor de bouwvak van dit jaar af te ronden.




19 02 24

Kom in april langs bij de Tsjerketour van Timo de Jong!

De Tsjerketour komt tot stand als een samenwerking tussen Popfabryk; productiehuis voor Friese popcultuur en Stichting Alde Fryske Tsjerken. Popfabryk ziet de oude kerken in Fryslân als een bijzonder en wijdverspreid podium om haar kleinschalige producties te presenteren voor een overwegend nieuw publiek.

In het voorjaar van 2024 komt singer-songwriter Timo de Jong uit Leeuwarden met een nieuw album speciaal gemaakt voor de Tsjerketour. Hiermee gaat hij solo op tour langs zes van onze kerken. Op 26 januari bracht hij zijn nieuwe single “Kingdom Of Mine” uit. Het gaat om de eerste single van zijn nieuwe, gelijknamige album. Een dansbaar lied over houden van de plek waar je woont. Benieuwd naar het nummer? Beluister het nummer via Spotify of Youtube

Timo woont al zijn hele leven in het noorden van Nederland en daar voelt hij zich thuis. ''Ik denk dat iedereen zo'n plek heeft en hopelijk is dat ook gelijk je woonomgeving!''. Deze single wordt in de lente uitgebracht op een vinyl release die tot stand is gekomen door een project met de Popfabryk en Stichting Alde Fryske Tsjerken. Timo is in de zomer van 2023 bij een aantal kerken langsgegaan om inspiratie op te doen en verhalen te verzamelen. Vanuit dit materiaal heeft hij nieuwe liedjes geschreven. Hier zijn acht bijzondere nummers uitgekomen, allemaal met een directe link naar kerkjes die deel uitmaken van de Tsjerketour.

“Ik heb de hele zomer allerlei prachtige kerken op het Friese platteland mogen bezoeken en dat was geweldig. Ik hoorde mooie verhalen over de kerk en de directe omgeving. Soms was iets kleins al aanleiding voor het schrijven van een nieuw nummer." 

2024 wordt een druk jaar voor de Meppeler muzikant (die inmiddels van Leeuwarden naar Groningen is verhuisd), zo stond hij al op Eurosonic, trad hij in januari op tijdens het grootste Americana showcase festival van Europa in London en staat er al een flinke tour ter promotie van “Kingdom Of Mine” op de planning.

Data en locaties Tsjerketour: 

  • Zondagmiddag 7 april - Thomaskerkje - Katlijk
  • Vrijdagavond 12 april - Redbadtsjerke- Jorwert
  • Zondagmiddag 14 april - Doarpstsjerke- Rottevalle
  • Vrijdagavond 19 april - Mariakerk - Foudgum
  • Zondagmiddag 21 april - Sint Joriskerk - Dedgum
  • Zondagmiddag 28 april - Dorpskerk - Huizum (album release party)


Ga voor meer informatie per optreden naar onze digitale UIT-agenda







24 01 24

Voorjaarsexcursie 16 maart 2024

Deze excursie voert ons, deels langs slingerende dijkjes, naar Zuidwest Friesland, naar het gebied waar vroeger de Middelzee stroomde. We hopen de Nicolaaskerk in Nijland (Nylân), de St. Martinuskerk in Roodhuis (Reahûs) en de Bartholomeuskerk in Westhem te bezoeken. Deze laatste kerk is, evenals het kerkhof, al sinds 1980 eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken!

NIJLAND (NIJLÂN)
De 13de eeuwse kerk werd tussen 1508 en 1525 vervangen door de huidige. Hierbij werd gebruik gemaakt van het afb raakmateriaal. In de noordmuur zijn nog restanten hiervan te zien. De oude toren werd gehandhaafd en kreeg een spitsbekroning. Het huidige interieur met rijke stuckwerkornamenten is tot stand gekomen in de jaren 1870-72. De eikenhouten preekstoel met versierde panelen dateert van 1659, evenals de versierde eikenhouten wand onder het orgel. In de plavuizenvloer van het koor liggen enkele rijkversierde grafzerken boven de grafk elder van de vroegere Hottingastate. De kerk met zijn fraaie omgrachting en de omringende historische bebouwing zijn onderdeel van de beschermde dorpskern van Nijland.

ROODHUIS (REAHÛS)
Deze katholieke pseudobasiliek verrees in 1892 en is ontworpen door architect Alfred Tepe. Het is een kerk met zijbeuken en een langgerekt koor. De forse toren wordt bekroond door een ingesnoerde spits. Het neogotisch interieur dateert uit het begin van de vorige eeuw. De gebrandschilderde ramen zijn uit verschillende periodes. Bij het hoogaltaar zijn afbeeldingen te zien van Willibrord en Bonifatius. Ook zijn er enkele beelden van St. Martinus.

WESTHEM
Op een bescheiden terp achter de Hemdijk staat dit kerkje met zadeldaktoren. De kerk is in 1708 gebouwd ter vervanging van de middeleeuwse voorganger. De toren is van 13de eeuwse oorsprong. In de toren hangen 2 klokken, waarvan de oudste uit 1353 dateert. De preekstoel en het doophek met gesneden pilasters dateren uit het derde kwart van de 17de eeuw. In het middenpad liggen enkele gebeeldhouwde zerken van
de familie Ykema .

Praktische informatie:
De kerken zijn op 16 maart van 11.30- 17.00 uur gratis te bezichtigen. Er vinden regelmatig lezingen/rondleidingen
plaats. In de kerk is voor 3 euro een brochure met de kerkbeschrijvingen verkrijgbaar. Deze kunt u ook downloaden via de website. 

VERVOER PER BUS
Degenen die zich graag per bus laten vervoeren en gebruik willen maken van de lunch kunnen zich tot 1 maart a.s. aanmelden bij het bureau: info@frysketsjerken.nl. De kosten bedragen 50 euro (brochure, bus, lunch, koffie/thee). Let op! U betaalt nadat u per mail bericht hebt ontvangen, dat de excursie per bus (incl. lunch) doorgaat. In deze mail staat ook de praktische informatie met de betalingsgegevens. De bus vertrekt om 11.00 uur vanaf Leeuwarden en komt daar rond 17.00 uur weer terug. De bus staat geparkeerd tegenover het lijnbusstation bij het gebouw “Tot Maandag“, links tegenover het spoorwegstation.

11.00 uur: vertrek bus Leeuwarden
11.45 uur: Kerk Roodhuis
13.00 Lunch Nijland
14.15 Kerk Nijland
15.30 Kerk Westhem

Adressen van kerken:

  • Nicolaaskerk, Tsjerkegreft 2, Nijland
  • St. Martinuskerk, Slijpsterwei 3, Roodhuis
  • Bartholomeüskerk, Feytebuorren 1, Westhem



22 01 24

SAFT-kerken volop in het nieuws!

Divers gebruik door een divers publiek. Hoe geschikt onze SAFT-kerken daarvoor zijn, is de afgelopen dagen maar weer eens bevestigd met veel publiciteit in de Friese media.

Zo was onze kerk in Zurich zondag 21 januari het podium voor een boeiende lezing van oceaanroeister Renate de Backere uit Harlingen. De Leeuwarder Courant beschrijft in de krant van maandag 22 januari hoe ‘’een bomvol kerkje’’ aan haar lippen hing. Lees het artikel hier

Ook in de Leeuwarder Courant, de Drachtster Courant en De Feanster, stond afgelopen zaterdag een mooi verhaal over de 300-jarige Doarpstsjerke van Rottevalle, die vanwege dat jubileum een heel jaar lang activiteiten en festiviteiten organiseert. Afgelopen weekend ging dat los. Eerder vorige week schreef ook het Friesch Dagblad al een fraai artikel over het jubileum. 


Omrop Fryslân trok met de televisiecamera naar Rottevalle en het resultaat, enthousiaste interviews met twee betrokken vrijwilligers, was vrijdag in het progamma Hjoed te zien. Kijk hier de interviews terug en lees het hele verhaal. 

Ook de Dorpskerk in Huizum viert binnenkort een bijzonder jubileum. Het voormalige kerkje uit de twaalfde eeuw en tevens het oudste monument van de stad Leeuwarden functioneert 10 februari al tien jaar als culturele hotspot. Lees in de Huis aan huis Leeuwarden het artikel waarin Peter de Haan, voorzitter van de commissie die dit alles met een groep van 65 vrijwilligers organiseert, vooruit blikt op het tienjarig jubileum. 

Als laatste stond er dit weekend een verhaal over de Week van het Gebed in de Leeuwarder Courant. In dit verhaal kwam ook de Van Harenskerk in Sint Annaparochie voorbij, met een foto en bericht over biddende moslims, van wie het merendeel afkomstig is uit het nabijgelegen asielzoekerscentrum. Benieuwd naar het verhaal? Lees het hier.

 

 

 




15 01 24

Feestjaar voor 300 jaar Doarpstsjerke Rottevalle

In het jaar 1724 begon het: de bouw van een eigen hervormde kerk voor de inwoners van Rottevalle. Dit jaar precies drie eeuwen geleden en dus is het in 2024 feest voor de Doarpstsjerke Rottefalle. Een heel jaar lang vieren plaatselijke vrijwilligers, het dorp, gebruikers, bezoekers en natuurlijk ook de Stichting Alde Fryske Tsjerken het jubileum. En dat begint deze week. Met onder andere – in de kerk - een fraaie expositie over verleden, heden en toekomst van de kerk. Zaterdag 20 januari is er een open dag van 10 tot 16 uur. De koffie staat klaar met wat lekkers, want het is tenslotte feest! De expositie wordt aanstaande vrijdag officieel geopend. Wethouder Maria le Roy van Smallingerland zal daarbij zijn.

Een groep van zeven enthousiaste vrijwilligers zorgt ervoor dat de kerk in Rottevalle helemaal een gebouw van de mienskip is. Er wordt getrouwd, gerouwd, gefeest, gezongen, geluisterd, geëxposeerd, geslapen, gekerkt, en nog veel meer. Voor elk wat wils. Ook voor het jubileumjaar hebben de vrijwilligers veel op touw gezet. Hier vindt u een overzicht van alle jubileum-activiteiten.

Volg de Facebookpagina van Doarpstsjerke de Rottevalle.

Foto: Jaap van der Wal




13 01 24

Afscheid Hendrik ten Hoeve

Tien jaar was hij bestuurslid waarvan de laatste twee jaar als tijdelijk voorzitter. Hendrik ten Hoeve (Heerenveen, 1946) nam 14 december afscheid van de stichting Alde Fryske Tsjerken nu Gerben Hoogterp de hamer overneemt. Ten Hoeve was tot aan zijn pensioen leraar economie en directielid van het Dockingacollege in Dokkum. Politiek was hij actief als statenlid en voorzitter van de FNP en drie perioden als Eerste Kamerlid voor de Onafhankelijke Senaatsfractie, een platform van kleine regionale partijen.

Als opvolger van Jan Kersbergen heeft Ten Hoeve zich de afgelopen jaren vooral sterk gemaakt voor de financiële structuur van de stichting. ,,Een stichting als de onze werkt altijd vanuit de verplichtingen m.b.t. de overgenomen kerken, maar ook altijd met risico’s in de begroting omdat we afhankelijk zijn van fondsenwerving, legaten en erfstellingen. Die risico’s moeten niet te groot worden. Het was nodig om meer helderheid te scheppen in het financiële beheer en tijdelijk geen nieuwe verplichtingen aan te gaan. Dat is gelukt en nu kunnen we weer vooruitkijken. Er ligt een enorme taak voor deze prachtige stichting.’’ 

Ten Hoeve kreeg ook te maken met het vertrek van Hester Simons als directeur waardoor er veel extra inzet van het bestuur werd gevraagd. Dit jaar zijn er gesprekken geweest met de Protestantse Gemeente Leeuwarden over een mogelijke overname van de Grote of Jacobijnerkerk. ,,Het bleek toch een te groot risico voor ons. Financieel en organisatorisch komt er heel wat bij kijken om zo’n kerk te exploiteren. Het was een buitenkans, maar je moet ook realistisch blijven.’’




10 01 24

Restauratie dak van Jorwert

In juni 2022 deden we een oproep aan onze donateurs om ons te helpen de restauratie van het dak in Jorwert mede mogelijk te maken. Het dak aan de zuid- en oostzijde van de kerk werd steeds minder. Deze twee zijden hebben meer last van de weersomstandigheden mede doordat ze aan de zonzijde zitten. De afgelopen jaren moest de stichting er steeds vaker naartoe om reparatiewerkzaamheden uit te laten voeren waardoor het besluit volgde, dat er een restauratie nodig was. Hierbij een update over de stand van zaken.

Na de bouwvak van dit jaar zijn de werkzaamheden van start gegaan. Dit begon met het opzetten van de steiger en het openhalen van de dakvoet. Bij de dakvoet zijn de muurplaten, de standvinken, de slofstukken en de spanbenen hersteld. Deze constructieonderdelen waren aangetast door o.a. de bonte knaagkever en vroegere lekkages. Daarna is de leidekker aan de slag gegaan met het vervangen van de leibedekking. Een intensieve klus, die weken in beslag neemt aangezien een lei vier keer zo klein is als een dakpan en per lei wordt vastgetimmerd op het dak. Inmiddels na ongeveer 4 maanden is de klus zo goed als klaar en kan het dak van de Redbadtsjerke in Jorwert weer circa 80 jaar vooruit.




03 01 24

De nieuwe UITagenda staat weer boordevol interessante activiteiten!

Onze impresario Joke Bakker heeft weer met zorg een prachtige UITagenda samengesteld. In deze agenda vindt u een overzicht van meer dan honderd activiteiten die u het komende halfjaar in onze prachtige kerken, onze monumentale parels, kunt bezoeken.

Onze donateurs ontvangen deze agenda tegelijk met het AFT magazine. Voor niet-donateurs is de agenda te verkrijgen in al onze kerken en in openbare gebouwen zoals theaters, cafés, bibliotheken en musea in Friesland.

Natuurlijk kunt u het activiteitenoverzicht ook op onze website raadplegen. We ontvangen u graag bij een expositie, een concert, workshop of lezing of gewoon wanneer u even binnen wilt kijken in ons cultureel erfgoed. Onze prachtige monumentale kerken zijn stuk voor stuk een bezichtiging waard. Zij vormen tezamen het grootste kleine podium van Friesland. Komt u ook?




20 12 23

Gerben Hoogterp nieuwe voorzitter van Stichting Alde Fryske Tsjerken

Met Gerben Hoogterp haalt Stichting Alde Fryske Tsjerken een veelzijdig man in huis als nieuwe bestuursvoorzitter. Met een achtergrond in kerk, onderwijs, zorg en welzijnswerk was hij jarenlang lid van de gemeenteraad van Leeuwarden en momenteel algemeen bestuurslid van Wetterskip Fryslân. Ook is hij een groot liefhebber van monumentale kerken. Door zijn werk bekeek hij menig godshuis vanaf een bijzondere plek: de kansel.

,,Ik ben geboren op Bij de Put tussen de synagoge en de Grote Kerk in Leeuwarden dus het ontzag voor gewijde ruimtes zat er al vroeg in.’’ Gerben Hoogterp (64), predikant van de protestantse gemeente in Lekkum, Miedum, Snakkerburen en Blitseard en geestelijk verzorger in ziekenhuis Tsjongerschans in Heerenveen, is de opvolger van Hendrik ten Hoeve als voorzitter.

Met zijn vrouw Lies maakte Hoogterp veel fietstochten in Nederland en door heel Europa. ,,Tijdens deze fietstochten merk je hoe karakteristiek kerkgebouwen zijn in de Europese cultuur en het landschap. Je fietst bij wijze van spreken van toren naar toren. We nemen altijd even een kijkje in het gebouw. De kerk hoort bij het leven en was en is vaak nog een verbindend element in dorpen en stadswijken. Je voelt er de geschiedenis. De religieuze betekenis mag dan verminderen door secularisering, als gemeenschapselement kan het gebouw nog altijd een centrale functie vervullen. Dat vind ik het waardevolle aan ons werk als stichting, om dat te bevorderen.’’

Mienskip, het begrip kreeg betekenis in het jaar dat Leeuwarden en Fryslân culturele hoofdstad waren van Europa. Het past bij Hoogterp. ,,De leefbaarheid dienen op het platteland maar ook in stadswijken. In mijn vorige standplaats, Muiden, begonnen we een proces om de kerk als het ware terug te geven aan de bevolking door het gebouw te gebruiken voor lezingen, concerten en andere activiteiten. In Lekkum zijn we bezig om het kerkhof en de ijsbaan te vergroenen en tot plekken te maken voor het hele dorp.” Projecten die je ook tegen zou kunnen komen bij Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Als voorman van de stichting hoopt Hoogterp in het voetspoor van Hendrik ten Hoeve en straks samen met de nieuwe directeur zijn steentje bij te dragen aan de stichting. ,,Door goed samen te werken als staf en bestuur kunnen we onze idealen uitdragen en nog meer mensen betrekken bij het religieus erfgoed dat we beheren!’’

Bovenstaande is een verkorte versie van het verhaal ‘Kerkgebouw als verbindend element’ door Hans Willems. Benieuwd naar het uitgebreide verhaal? Dit is binnenkort te lezen in het nieuwste magazine Alde Fryske Tsjerken editie 30!

Foto Jan de Boer




18 12 23

Slecht bereikbaar door telefonische storing

Heeft u ons de afgelopen 2 weken telefonisch proberen te bereiken maar geen gehoor gekregen? 
We hebben helaas te maken gehad met een storing en zijn hierdoor tijdens telefonie uren slecht bereikbaar geweest. Als het goed is zijn we inmiddels weer bereikbaar. Wij zijn telefonisch bereikbaar van maandag t/m donderdag van 09:00 tot 12:00 uur. Mocht u alsnog problemen ervaren stuur dan een mail naar info@frysketsjerken.nl

Onze excuses voor het ongemak.





15 12 23

Nieuwe directeur en nieuwe voorzitter voor Stichting Alde Fryske Tsjerken

Hierbij delen wij u mee dat het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken met ingang van 1 januari 2024 in de vacature van directeur van de Stichting de heer Atze Jan de Vries te Leeuwarden heeft benoemd. De heer de Vries heeft lange tijd journalistiek werk gedaan, voornamelijk in en voor Fryslân bij de Leeuwarder Courant en werkt momenteel voor de provincie Fryslân als adviseur van Provinciale Staten. Zijn betrokkenheid bij de Friese samenleving en het Friese erfgoed en zijn bekendheid met de provincie en organisaties in de provincie zullen van grote waarde kunnen zijn voor de Stichting. Van de nieuwe directeur mogen wij een actieve inzet verwachten om de taak van de Stichting te borgen, namelijk het Friese religieuze erfgoed in het algemeen te behouden en het zichtbaar en toegankelijk te maken.

Tegelijk kan worden meegedeeld dat de functie van voorzitter van het bestuur per 14 december is overgenomen door de heer Gerben Hoogterp, predikant in Lekkum en actief in de gezondheidszorg en diverse maatschappelijke organisaties in Fryslân. Hij volgt daarmee Hendrik ten Hoeve op, die deze functie twee jaar vervulde als overbrugging naar een meer definitieve invulling van het voorzitterschap. Van de nieuwe voorzitter kan worden verwacht, dat hij de bestuurlijke continuïteit voor langere tijd zal garanderen.

Het bestuur van de Stichting verwacht dat de nieuwe directeur en de nieuwe voorzitter van het bestuur de Stichting een nieuwe impuls kunnen geven en in nauwe samenwerking de reikwijdte en de zichtbaarheid van de Stichting kunnen vergroten. Daar is op het gebied van kerkelijk erfgoed behoefte aan!


---------------------------------------------------------------------------------------------------

Nije direkteur en nije foarsitter foar de Strichting Alde Fryske Tsjerken

Wy kinne jimme meidiele dat it bestjoer fan de Stichting Alde Fryske Tsjerken mei yngong fan 1 jannewaris 2024 yn de fakatuere fan direkteur fan de Stichting beneamd hat de hear Atze Jan de Vries te Ljouwert. De hear de Vries hat lang journalistyk wurk dien, benammen yn en foar Fryslân by de Ljouwerter Krante en wurket tsjintwurdich by de provinsje Fryslân as adviseur fan Provinsjale Steaten. Syn belutsenheid by de Fryske mienskip en it Fryske erfgoed en syn bekendheid mei de provinsje en de organisaasjes yn de provinsje sille foar de Stichting fan grut nut wêze kinne. In aktive ynset foar de taak fan de Stichting om it Fryske religieus erfgoed yn de breedte te bewarjen, en it sichtber en tagonklik te meitsjen meie wy fan de nije direkteur ferwachtsje.

Tagelyk kin meidield wurde dat de funksje fan bestjoersfoarsitter op 14 desimber oernommen wurdt troch de hear Gerben Hoogterp, predikant yn Lekkum en aktyf yn de sûnenssoarch en ferskate maatskiplike organisaasjes yn Fryslân. Hy folget dan Hendrik ten Hoeve op, dy’t twa jier lang dizze funksje ferfolle hat as oerbrêging nei in definitiver ynfolling fan it foarsitterskip. Fan de nije foarsitter kin  ferwachte wurde dat hy langere tiid de  bestjoerlike kontinuïteit garandearje sil.

It bestjoer fan de Stichting ferwachtet dat de nije direkteur en de nije bestjoersfoarsitter de Stichting in nije ympuls jaan kinne en yn mienskiplik oparbeidzjen it berik en de sichtberens fan de Stichting fergrutsje kinne. Dêr is op it mêd fan it tsjerklik erfgoed ferlet fan!




08 12 23

Bekijk dit weekend de Fryslân Dok over 'Het Ziltepad'

In september en oktober dit jaar vond de pilot van 'Het Ziltepad' plaats tussen Eastrum via Lauwersoog en Vierhuizen naar Hornhuizen (of viceversa). De route, die nog steeds te bewandelen is, bestaat uit drie etappes met een gemiddelde lengte van 17 kilometer die zijn uitgestippeld door gids Fokko Bosker. Er kwamen veel positieve reacties zoals; “Ik heb genoten”; “Ik ga de andere routes ook proberen”; “Mooi initiatief dat kan uitgroeien tot een volwaardig lange-afstandspad met toegang tot de kerken als unique selling point”; “Ik heb genoten van de driedaagse wandeling, leuke ontmoetingen gehad”.

De afgelopen periode stond niet alleen in het teken van de proefwandelaars en fietsers en hun feedback. Ondertussen werd er namelijk door Bart Kingma voor Fryslân Dok ook een documentaire gemaakt. Hij wandelde heel wat af langs de routes van het Ziltepad en voerde vele gesprekken. De documentaire is inmiddels klaar en wordt aankomend weekend uitgezonden op de televisie via de NPO en Omrop Fryslân. Gisteravond mochten we met een selecte groep de voorpremière zien en die was mooi en boeiend. Mis het dus niet!

  • Zaterdag 9 december op NPO om 15:30 uur (herhaling op zondag)
  • Zondag 10 december bij Omrop Fryslân om 17:00 uur (herhaling elk uur).


Bekijk hier alvast een kleine preview! 

Na 10 december zijn de uitzendingen terug te kijken via de website van Omrop Fryslân.



Foto's door Niels Knelis




06 12 23

Podcast over de kerk van Eastrum

In de proefperiode van het Ziltepad werden een aantal zaken uitgeprobeerd. Zo ook een podcast als vorm om het verhaal van een kerk te vertellen. Hiervoor werd de kerk van Eastrum gekozen.

De podcast is gemaakt door Gerard Van Der Veer. Samen met Syds Wiersma gaat hij in gesprek met onder andere Bernard Keizer en vertelt ons het bijzondere verhaal van de kerk. Je kunt de podcast thuis beluisteren, maar ook (opnieuw) in de kerk. Dan zie en hoor je gelijk waar ze over vertellen. Benieuwd? Beluister hier de podcast!

Het idee is om in de toekomst van alle kerken aan het Ziltepad zo'n prachtige podcast te maken om zo de waarde van het erfgoed ook op deze manier te delen.




15 11 23

Stichting Alde Fryske Tsjerken zoekt een Office Coördinator (24 uur p/w)

Voor 55 historische kerken, een team van 9 medewerkers en circa 300 vrijwilligers zoekt de Stichting Alde Fryske Tsjerken een Office Coördinator (24 uur p/w), een teamspeler en belutsen by it Fryske religieus erfgoed en de mienskip. ⁠

Ben jij proactief, houd je van organiseren, ben je administratief erg sterk en gastvrij? Ben je enthousiast, betrokken en vind je het fijn om het centrale punt van de organisatie te zijn? Dan ben jij vast onze Office coördinator! Als Office coördinator ben jij het eerste aanspreekpunt binnen de organisatie. Jij zorgt ervoor dat afspraken en bijeenkomsten op orde zijn. Daarnaast regel jij verder alles omtrent onze donateursbijeenkomsten, lezingen, excursies, bijzondere bijeenkomsten, projecten, evenementen in onze kerken en studenten. Vanzelfsprekend ontvang je onze bezoekers altijd met een glimlach en zorg je ervoor dat hen niets tekortkomt. Kortom: in deze functie is het belangrijk dat je sociaal bent, makkelijk contact legt en organisatorisch en administratief erg sterk bent! Bovenal ben je gedreven, ambitieus, nieuwsgierig en in staat om kennis, die misschien nog ontbreekt, je snel eigen te maken. Je werkt in een klein team, en stemt veel af met collega’s. Stichting Alde Fryske Tsjerken vindt het belangrijk dat je zelfsturend bent en je durft te laten horen. Autonomie staat hoog in het vaandel.

Heb je interesse? De uitgebreide functieomschrijving vind je hier




06 11 23

Donateursbijeenkomst 2023

Afgelopen zaterdag 4vond de donateursbijeenkomst van 2023 plaats. Na een volle Theaterkerk in Jellum vorig jaar, werd er dit jaar voor een grotere locatie gekozen, namelijk de Grote of Jacobijnerkerk in Leeuwarden. De kerk was weer goed gevuld met ruim 160 donateurs. Het was een mooie middag, die qua programma iets anders verliep dan op voorhand was bedacht. Ondanks dat was het naar ons idee alsnog een zeer geslaagde en interessante bijeenkomst.

De middag begon met een presentatie die door zowel leden van het bestuur als medewerkers van bureau werd gegeven. Voorzitter Hendrik ten Hoeve begon de presentatie met algemene zaken zoals, de aantallen qua donateurs, kerkovernames en de vorderingen betreffende een nieuwe directeur. Daarna vertelde Djûra Schra, onze communicatiemedewerker, het één en ander over de nieuwe huisstijl en lichtte het boek Alde Tsjerken Nije Lûden nog even uit. Hester Noordhuis, Office en Eventcoördinator, vertelde over de lopende projecten en samenwerkingen, zoals het Ziltepad. Als laatste gaf Martin Weerd, secretaris (lid DB), een beperkte samenvatting over de restauratie- en onderhoudswerkzaamheden die momenteel nog lopen of het afgelopen jaar al hebben plaatsgevonden.

Na de pauze was het de bedoeling dat dr. Alex Kerkhof, onderzoeker Oudfriese taal en landschap bij de Fryske Akademy, een lezing zou geven met het thema: Recht en samenleving rond de Friese kerken in de hoge middeleeuwen. Helaas melde dr. Kerkhof zich vrijdagmiddag af wegens ziekte. Gelukkig werd er snel een vervanger gevonden, namelijk prof. dr. Hanno Brand, Projectmedewerker Friese stadhouders en Werkgroep Maritieme Geschiedenis van de Fryske Akademy. Prof. dr. Brand gaf een lezing over het onderwerp: Friese steden in een dynamische Hanze. Een heel ander onderwerp, maar zeker niet minder interessant. De Hanze is één van die historische fenomenen, die tot de verbeelding blijven spreken. Dat is niet alleen een gevolg van het lange bestaan van dit middeleeuwse samenwerkingsverband van steden en kooplieden. Ook menen we in de Hanze eigenschappen te herkennen die tot op de dag van vandaag inspirerend werken. Niet voor niets is 2023 uitgeroepen tot het Hanzejaar. Het neemt niet weg dat we eigenschappen aan de Hanze toeschrijven die op gespannen voet staan met de historische werkelijkheid. Zo beschouwen vakhistorici de Hanze al lang niet meer als een succesvol verbond van steden en kooplieden of als een voorafspiegeling van moderne Europese samenwerking. De Hanze vertoonde vele gedaanten, ontstond veel later dan wel wordt verondersteld en werd in haar streven naar samenwerking geplaagd door regionale tegenstellingen en uiteenlopende belangen. Aan de hand van het Hanzelidmaatschap van de Friese steden Staveren en Bolsward wordt in deze lezing ingegaan op de wisselende gedaanten van de Hanze en haar functioneren als netwerk en organisatie.

Als extra konden de donateurs deze middag nog genieten van de zomerexpositie: 'Blau yn Blau' van Gerrit Terpstra. Speciaal voor de donateursbijeenkomst was de expositie, waarin de 55 kerken van de stichting centraal staan, met enkele weken verlengd.  

We willen onze donateurs bedanken dat ze weer in grote getale, vanuit alle hoeken van het land, naar de donateursbijeenkomst zijn gekomen en kijken nu alweer uit naar de volgende editie.


Foto's door Floriske Gerritsma




30 10 23

Aankomende zaterdag is de donateursbijeenkomst van 2023

Op zaterdag 4 november 2023 staat de jaarlijkse donateursbijeenkomst gepland. De bijeenkomst vindt plaats in de Grote of Jacobijner kerk in Leeuwarden. 

Het programma op deze middag ziet er als volgt uit: 

13.15-14.00 uur - Inloop en ontvangst met koffie en/of thee 
14.00-14.45 uur - Presentatie door bestuur en medewerkers van het bureau met actualiteiten en ontwikkelingen 
14.45-15.15 uur - Pauze met koffie en/of thee
15.15-16.15 uur - Lezing door Dr. Alex Kerkhof van de Fryske Akademy
16.15-17.30 uur - Afsluiting met hapje en drankje 

Zowel de presentatie als de lezing zullen in het Nederlands zijn.

Lezing:
Dr. Alex Kerkhof is onderzoeker Oudfriese taal en landschap bij de Fryske Akademy. Zijn lezing deze middag heeft als thema: Recht en samenleving rond de Friese kerk in de hoge middeleeuwen. De geschiedenis van de oudste Friese kerken is niet alleen te bestuderen vanuit het archeologisch bodembestand en de bouwhistorie, maar ook de middeleeuwse rechtsteksten, geschreven in de Oudfriese taal, bieden een inkijkje in wat er allemaal in de middeleeuwen rond en bij de kerk gebeurde. In deze lezing zal de maatschappelijke functie van de Friese kerken in hun oudste periode onder de loep genomen worden en zullen we zien dat de kerk niet alleen voor religieuze zaken een middelpunt van de gemeenschap was maar juist ook voor zaken die wereldlijk belang hadden.  

Opgave voor deze activiteit is noodzakelijk. Opgeven kan via een email naar info@frysketsjerken.nl of telefonisch van maandag tot en met donderdag tussen 09:00 en 12:00 via 058-2139666.




27 10 23

Restauraties en onderhoud update

De Stichting Alde Fryske Tsjerken beheert, onderhoudt en restaureert meer dan vijftig (rijks)monumentale kerken in Fryslân. Elk jaar vinden er allerlei onderhoudsklussen plaats. Groot en klein, standaard werkzaamheden en speciale projecten. Hierbij een update over drie projecten die momenteel lopen of net zijn afgerond.  

Bijbelrestauraties 
Na de bijbelrestauraties in 2021 heeft de stichting als doel om voor elke kerk in ieder geval één bijbel te restaureren. Onze oud-stagiair Luc heeft vorig jaar de inventarislijsten doorgenomen, zich verdiept in de geschiedenis van de Statenvertaling, verscheidene kerken bezocht en een historiserend restauratieadvies geschreven. Op basis van zijn plan-van-aanpak is er een toezegging gedaan voor een nieuwe restauratie ronde van tien bijbels. In de maanden april en mei zijn de tien bijbels uit Bornwird, Britsum, Cornjum, Hijum, Holwerd, Huizum, Kortehemmen, Haskerdijken en Baijum verzameld en afgeleverd bij de Frisian Colorists & Restorers. Afgelopen zomer gingen we bij hen op bezoek waarbij we een inkijkje kregen in het restauratieproces. Wat een bijzonder werk en wat was het interessant om te zien waar de bijbels vandaan komen en wat ze er weer van maken. Pagina's herstellen, kaften herstellen, opnieuw inbinden, kaarten opnieuw inkleuren of bijkleuren, ze doen het allemaal. De bijbels zijn nog niet geheel klaar, maar de vorderingen gaan goed en ze worden weer prachtig. 

Interieur Weidum 
De voorbereidingen voor de restauratie van het interieur in Weidum zijn klaar. De financiering is rond en ook de vergunningen zijn door de gemeente afgegeven. Werkzaamheden die op de planning staan zijn; de restauratie van de Eiken vloeren en lambriseringen en tevens wordt een deel van de kerkbanken gerestaureerd. Van de binnenzijde van de buitenmuren wordt het loslatende en beschadigde stucwerk hersteld. Daarnaast is er ook het plan om een keukentje en een sanitaire ruimte te creëren in de kerk. De exacte invulling hiervan moet nog verder uitgedacht worden, maar dat het er komt staat vast. De werkzaamheden zullen worden uitgevoerd door Bouw- en restauratiebedrijf Sytse Douwe van der Vegt uit Weidum die begin november los gaat.      

Dak Hantumhuzen 
Een zomerproject dat binnen onze jaarlijkse onderhoudsklussen behoort. Een kleiner project dan Weidum, maar niet minder belangrijk. De noordzijde van het dakvlak van de kerk in Hantumhuzen was toe aan onderhoud. De panlatten waren dusdanig aangetast dat ze toe waren aan vervanging. Om de panlatten te kunnen vervangen, werden eerst alle dakpannen er afgehaald. Nadat de pannen waren verwijderd, konden de panlatten en het dakhout worden hersteld. Daarna werden de dakpannen weer aangebracht. Tijdens deze klus werd tevens de hele kerkkap preventief behandeld tegen aantasting van de kleine houtworm. Inmiddels is de klus alweer enige tijd klaar en kan het dak in Hantumhuzen er weer geruime tijd tegenaan.  




11 10 23

Denken over de toekomst van het kerkgebouw met ‘Nije Lûden’

'It lûd giet troch'! Een idee dat bij de Stichting rondgaat in de wandelgangen, een idee wat Gerben van Snits van Op 'e Skille ook bedacht en al uitvoerde. Begin oktober werd er in de krant Op 'e Skille een verhaal over het boek Alde Tsjerken Nije Lûden geplaatst. In plaats van alleen de verhalen te beschrijven en te beoordelen, die in het boek zijn te lezen, ging Gerben voor een andere insteek. Hij interviewde twee nieuwe personen, Barteld Post en Welmoed Kuiper, die beide op hun eigen manier in het dagelijkse leven in aanraking zijn met de kerk en de toekomst. Lees hier het artikel. 

Denken over de toekomst van het kerkgebouw met ‘Nije Lûden’
Vijftig geschreven portretten en veelzeggende foto’s beschrijven even zo vele meningen over kerken. De kerk van de toekomst staat centraal in het boek dat in opdracht van Stichting Alde Fryske Tsjerken (SAFT) is samengesteld naar aanleiding van het 50-jarig jubileum. Van student geschiedenis tot dominee-met-emiraat, van politicus tot directeur, van zelfstandig ondernemer tot kunstenaar; iedereen heeft iets met een bepaalde kerk – of met kerken in het algemeen. Of je nou een religieuze opvoeding hebt gehad of het gebouw alleen als cultureel uitje tijdens een vakantie ziet, iedereen heeft ideeën voor de toekomst. Van zwembad tot cultureel wijkcentrum, van refugio tot appartementen. Van poppodium tot museum tot ruïne. “It soe moai wêze as in doarp, de mienskip, sels bepale kin wat der mei de tsjerke bart. It is maatwurk,” zegt CvdK
Arno Brok, de eerste geportretteerde in het boek. Het boek met vijftig portretten van bekende en iets minder bekende Friezen behandelt o.a. verhalen uit Boksum, Blessum, Boazum, Nijkleaster en Easterlittens. Prachtige foto’s laten niet alleen de geportretteerde zien, maar ook de sfeer van het gebouw, of het nu het interieur of het exterieur betreft. Het boek kan inspireren om op verschillende manieren te denken en discussiëren over toekomst en hergebruik van een gebouw. Door Op ‘e Skille zijn Barteld Post en Welmoed Kuiper gevraagd om hun mening, in samenwerking met SAFT. Twee extra portretten, twee extra meningen. 

‘Minsken sille spyt krije as eat mei histoaryske wearde ferlerne giet’
Barteld Post is oargelist yn ferskate tsjerken en rint staazje by Royal Eijsbouts klokjitters yn Asten. Hjir by it toeroerwurk yn de tsjerke fan Baaium

In tsjerke is as in minske
Myn bân mei de tsjerke is lykas wat ik mei minsken ha. Elke tsjerke is oars en allegear ha se in oar ferhaal. Yn it silhouet fan it Fryske lânskip is in tsjerketoer net oer ús holle te sjen. Mar dochs, elke tsjerke is oars. Ik fergelykje in tsjerke faak mei it skilderij ‘De Nachtwacht’, dat troch Rembrandt makke is. De Nachtwacht is op dit stuit 381 jier âld, mar de tsjerke fan Wjelsryp datearret út 1200. Dat is efkes 442 jier âlder. Wêrom is De Nachtwacht wol sa oergryslikste toeristysk....?

De sneintemoarn
Nei de tsjinst sykje een soad minsken har neisten yn it doarp op om in bakje kofje te dwaan. Wy gean regelmjittich nei beppe om in bakje. Dêrnei, wannear’t wy ús earste bakje op hawwe, komt it praat wat op hingjen. Mei in droege mûle fan it sjongen is it ferlet der noch net sa nei. Faak komme der gespreken oer de tsjinst dy’t west hat. Ik hear it myn beppe sizze, "Goh, it wiene mar wer slimme lieten om mei te sjongen", mar gelokkich ek faak genôch positive dingen. De tsjerke bringt minsken byinoar. Ek bûten de tsjerke om, hoe prachtich is dat. As de tsjerke slút, wat sil dat foar ynfloed op ús petearen ha...?

Spyt
De takomst fan tsjerken is soarchlik. Sels hoopje ik dat der gjin dingen dy’t histoaryske wearde hawwe, ferlern gean, mocht de tsjerke slúte. Ik bin der seker fan dat minsken der spyt fan krije, wannear’t dat bart. It soe dochs sûnde wêze dat de tsjerke slút en net mear iepen giet foar toeristen of minsken dy leauwe?! Njonken it feit dat der in soad tsjerken slute, is it fansels prachtich dat der stiftingen binne, dy't him ynsetten om histoaryske tsjerken yn Fryslân te behâlden. Tanksij gâns trouwe stipers strielen de tsjerken wer yn ús lânskip.

‘In tsjerke mei in folle spirituelere benadering krije’
Welmoed Kuiper wennet en wurket yn de doemalige grifformearre tsjerke yn Boksum, no LOFT.

Sneinske klean
Myn heit Henk Kuiper wie de âldste soan fan grifformeard dûmny Thys Kuiper út de Pein. Pake hat ek wol preke yn Boksum. Hy wie ien fan de earsten dy’t yn syn eigen memmetaal preke. As bern kaam ik dêrom regelmjittich yn tsjerke. Ik hold der fan, want dan mocht ik de ‘sneinske’ klean oan. It sjongen fûn ik ek moai, al snapte ik faak neat fan de teksten en de melody fan de lieten.

Leauwen moat leafde wêze.
De tsjerke stiet foar my foar in mienskipsgefoel. Mei syn allen earne yn leauwe, op inoar passe en nei inoar omsjen. Wat my perfoarst net oansprekt is it stik eangstme en feroardeling, wat ek yn it leauwen sit. Dat’st nei de hel gean kinst ast sûndich bist. Foar my kloppet dat net… It preekjen fan it ‘wiere’ leauwen hat al in protte oarloch en fertriet en striid yn de wrâld brocht. Leauwen soe mei universele leafde en libbensfreugde te krijen ha moatte en mei in romte foar selsûndersyk en ynsicht. Foarhinne waarden tsjerken faak op krêftplakken boud. No wenje ik yn in tsjerke en it fielt fijn om op sa’n spiritueel plak te wenjen.

Oare manieren fan leauwen
De takomst fan de tsjerke kin allinnich mar bestean as it leauwen yn mar ien wierheid loslitten wurdt. De tsjerke soe folle mear iepen stean kinne foar gebrûk en symbolyk fan oare kultueren. Net mear ien of it wiere leauwen preekje, mar mear iepen stean foar oare manieren fan sjen. Elkoar as minsk fan hert ta hert moetsje. Wat my oanbelanget mei de tsjerke in folle spirituelere benadering krije. Dat’st dy feilich fielst om dysels sjen te litten. De tsjerke as plak om ta rêst te kommen yn dizze drokke, gekke yndividualistyske wrâld, dy’t allinnich mar op konsumeren rjochten is. Mei LOFT besykje ik in plak te meitsjen wêr’t romte is om te sykjen nei antwurden op libbensfragen en de tiid te nimmen om by dysels te fielen wat der yn dy om geat. Yn de fuotsporen fan myn pake, mar mei in iepener hâlding nei de wrâld en de minsken, kin de tsjerke as spiritueel sintrum de ferbining tusken minsken en de ferbining mei dysels meitsje. In oplaadsintrum, in ‘healingsplak’.


Benieuwd naar het boek Alde Tsjerken Nije Lûden? Bestel het boek hier




04 10 23

‘Friese liedjes op Friese orgels in Friese kerken: meer Fryslân kan eigenlijk niet!’

In de prachtige kerk van Baaium werd afgelopen vrijdag (29 september) het eerste exemplaar van de CD ‘Eltse kear opnij’ overhandigd aan Hendrik ten Hoeve, de voorzitter van het algemeen bestuur van de Stichting. Op eigen initiatief heeft Peter Siebesma deze CD bedacht, ingespeeld en ontwikkeld en met de verkoop wil hij de stichting ondersteunen in onze werkzaamheden. 

"Wat is Friesland zonder haar prachtige vergezichten! Met al die kerktorens die je boven het landschap uit ziet rijzen. Inwoners en toeristen van Friesland vinden het heel gewoon dat al die kerken er zijn. Maar zo gewoon is dat niet meer. Kerkelijke gemeenten lopen in ledental sterk terug en het wordt voor kerkbesturen steeds lastiger om de gebouwen nog te onderhouden en te bekostigen. De Stichting Alde Fryske Tsjerken kan kerken de helpende hand bieden wanneer ze het zelf niet meer redden. Ze beheert, onderhoudt en restaureert nu al meer dan vijftig (rijks)monumentale kerken in Fryslân."

Met de verkoop van de ontwikkelde CD wil Peter ons als stichting in onze werkzaamheden ondersteunen. Op de CD bespeelt hij een aantal fraaie Friese orgels in kerken die verspreid over heel Friesland liggen. Deze keer geen Bach en ook geen geestelijke muziek. Hij improviseert op oude Friese liedjes zoals Wâldsang, Simmermoarn, maar ook liedjes van De Kast, Twarres, Die Twa, Tim Douwsma en Gerrit Breteler. Zo wil Peter laten horen dat de kerken er voor iedereen zijn en dat je op orgels veel meer kunt spelen dan psalmen en gezangen.

Het lied van Gerrit Bretelaar waarop Peter improviseert is ‘As it jo wil is’. Toen Peter zijn liedjes voor het eerst hoorde, was hij onder de indruk en legde zelf contact met hem. Begin mei spraken ze elkaar nog en Gerrit gaf aan dat hij erg benieuwd was hoe zijn lied op het orgel zou klinken. Toen Peter zijn improvisatie speelde, hoorde hij dat net op die dag de afscheidsdienst was van Gerrit. Hij was op 18 mei overleden. “Daarom draag ik deze CD graag op aan Gerrit Breteler”, aldus Peter Siebesma.

De CD is vanaf nu via onze webshop verkrijgbaar voor 15 euro excl. verzending. De netto opbrengst van de CD gaat geheel naar onze stichting. Wil je onze stichting steunen doormiddel van een aankoop van de CD dan is hij hier te bestellen!  




27 09 23

Stichting Alde Fryske Tsjerken zoekt een directeur

Voor 55 historische kerken, een team van 9 medewerkers en circa 300 vrijwilligers zoekt de Stichting Alde Fryske Tsjerken een directeur (32-36), een boegbeeld en teamspeler, “bestjoerlik en finansjeel betûft en belutsen by it Fryske religieus erfgoed en de mienskip".⁠

De directeur is als boegbeeld verantwoordelijk voor de algemene leiding. Samen met het bestuur werkt hij/zij aan de doorontwikkeling van de Stichting Alde Fryske Tsjerken als een vooraanstaande erfgoedorganisatie en de uitvoering van het Meerjarenbeleidsplan. 

Heeft u interesse? Meer informatie vindt u via deze link naar de uitgebreide functieomschrijving.




23 08 23

Activiteiten langs het Ziltepad

Op 1 september gaat het proeftraject van het Ziltepad van start. Dit traject vindt plaats in september en oktober van dit jaar (2023). Circa 400 deelnemers gaan de verschillende routes tussen en rondom de kerken van Vierhuizen, Hornhuizen en Eastrum ervaren, dit kan zowel te voet als op de fiets. In deze periode kan er in en rondom de kerken worden deelgenomen aan verschillende activiteiten. Doe jij mee aan het proeftraject en ben je nog op zoek naar een interessante activiteit? Hieronder staat een klein overzicht van welke activiteiten er mogelijk zijn tijdens de pilotfase. 

Zingen met Jolanda 
Zingen kan enorm bevrijdend werken. Stap daarom voor het wandelen of fietsen van het Ziltepad eerst binnen in de kerk van Vierhuizen, om de dag die voor je ligt zingend en bezinnend te beginnen.De kerk en Jolanda (stembevrijder) nodigen je uit je op te warmen in het klankbad van stemmen dat gezamenlijk zal ontstaan in de prettig omhullende akoestiek van de kerk. Moeiteloos, prachtig, krachtig en verbindend! Met een wam hart en vol energie start je je wandeling of fietstocht langs het Ziltepad. 

Waar: Vierhuizen
Wanneer: 8,9 en 10 september en 12, 13, 14 en 15 oktober steeds om 9.00 uur-10.00 uur
Aanmelden: info@gewoonlekkergalmen.nl
Kosten: Gratis, een vrije bijdrage welkom.

Yoga in of nabij de kerk (buiten)
De yogalessen worden door Petra Weel van Balans Kompas gegeven. Bij deze yogales staat het uitlijnen van de wervelkolom centraal. Er wordt aandacht besteed houding, ademhaling en ontspanning. Het is een perfecte yogavorm om bij te komen van of op te laden voor een wandel- of fietstocht. Iedereen kan meedoen! Kledingadvies: makkelijk zittende kleding en warme sokken. Maar dat heb je toch al aan als je gaat wandelen of fietsen. De unieke locatie doet de rest. We sluiten af met een kopje thee. Yogamatjes en dergelijk zijn aanwezig. 

Waar: Hornhuizen
Wanneer: elke donderdag 19.30 – 20.30 uur en vrijdag 9.00-10.00 uur in september en oktober.
Aanmelden: via mail info@balanskompas.nl
Kosten: Gratis, een vrije bijdrage welkom.

Stiltewandeling als mini-retraite met Mirjam
Samen met andere wandelaars (max groepsgrootte van 12 pers) loop je een mini-retraite met als doel te ontspannen, te ontvangen en te ontmoeten. Je mag je even terugtrekken uit de drukte van alle dag en aandacht geven aan wat zich op dit moment aandient, zowel buiten in de natuur als binnen in jezelf. Door stil te worden, te mijmeren, te genieten en te verwonderen. Te ontdekken hoe de aangereikte tekst verrassend actueel kan zijn, je iets te zeggen heeft of kan bemoedigen en inspireren. Mirjam neemt je mee in een rondwandeling die voor een deel in stilte wordt gelopen. Onderweg staan we op een aantal punten stil waar je een Bijbeltekst, gedicht of vraag krijgt aangereikt waar je het volgende deel van de route mee verder kunt lopen. In stilte of samen in gesprek, met ruimte voor je eigen beleving. De route is zo’n 5 a 6 km waar Mirjam in totaal 2 uur voor uittrek

Waar: Hornhuizum en Vierhuizen
Wanneer: Do 7 sept om 10u Hornhuizen | Vrij 22 sept 10u Vierhuizen | Do 5 okt 13u Hornhuizen | Zo 15 okt 16u of 18u Vierhuizen | Za 21 okt 10u en 13u Hornhuizen
Aanmelden: wandelpastoraatmirjam@gmail.com
Kosten: 10 euro per persoon

Overnachten in de kerk
Wil jij de echte pelgrimervaring tijdens het Ziltepad? Ga dan voor een overnachting in de kerk van Eastrum. Volgens het principe van refugio is het overnachten uitertst simpel maar hoogst bijzonder. Je slaapt op een strechter in de kerk. Er is een toilet en daarnaast alleen koud water beschikbaar. De overnachting is inclusief een eenvoudig ontbijt. 

Waar: Eastrum 
Wanneer: Dagelijks tijdens de pilotfase van september en oktober 2023
Aanmelden: 0631279396 of firmaab@hotmail.com
Kosten: 15 euro per persoon incl. ontbijt 

Daarnaast krijg je als deelnemer een inspiratie- en meditatiegids mee, waardoor je ontspannen en geïnspireerd op pad gaat. Onderweg proef je lokale producten en maak je kennis met de gastvrijheid van dorpsbewoners. Overnachten kan in één van de knusse hotels en B&B’s, bij een dorpeling thuis, of als een echte pelgrim in de kerk van Eastrum zoals hierboven al was te lezen. Kijk voor meer activiteiten en informatie op de website van Visit Wadden.




02 08 23

Orgelconcerten Open Monumentendag

Op 9 september aanstaande, Nationale Monumentendag, organiseren we in samenwerking met Stichting Organum Frisicum op een viertal plekken weer orgelconcerten. Deze concerten worden verzorgd door studenten van het conservatorium. Werkzaam zijn als organist op een historisch orgel is een artistiek ambacht wat in de historie teruggaat tot in de 16de eeuw en dus zeker de moeite waard is om voor langs te komen en te luisteren. 

De orgelconcerten zijn om 14.00 uur en om 15.30 uur in de volgende kerken te bewonderen:

  • Sint Genovevakerk Jelsum, organist Jan Hoogedoorn
  • Dorpskerk Harich, organist Chang Lee
  • Kerk Hegebeintum, organist Johan Smit
  • Mariakerk Buitenpost, organist Silvio Salado

De locaties en tijden zijn zo gekozen dat je als bezoeker vooraf of na afloop van een concert een ander nabijgelegen monument kunt bezoeken. In Jelsum is dat Dekema State en in Harich is dat houtzaagmolen “De Jager” in Woudsend. Tussen Harich en Woudsend is tevens de beeldentuin van Bram de Smit te bezoeken als tussenstop. In Buitenpost is de combinatie met Fogelsangh State in Veenklooster te maken en in Hegebeintum is dat Harsta State, groenmonument Harsta Hoeve én het bezoekerscentrum Terp Hegebeintum.

De orgelconcerten zijn gratis bij te wonen, dus kom gezellig langs!




12 07 23

Win een overnachting in de kerk van Dedgum

Bezoek jij dit seizoen één van de kerken van Tsjerkepaad? Doe dan mee aan onze selfiewedstrijd! Leg jezelf op een zo creatief mogelijke manier vast in of bij het kerkgebouw, deel de foto op Instagram, Facebook of Twitter met #tsjerkepaad en wie weet win je de week- of maandprijs. Maak jij de allermooiste foto van het seizoen 2023? Dan mag je een nachtje logeren in de Bêd en Brochje van de kerk van Dedgum, aangeboden door onze Stichting Alde Fryske Tsjerken

Kerk, dorpshuis, B&B en uitkijkpunt
De huidige kerk van Dedgum stamt uit de laatste helft van de negentiende eeuw - maar hij heeft wel bijzondere elementen. De kerk is in 2018 volledig gerestaureerd en heeft een aantal nevenbestemmingen gekregen. De kerk wordt zo nu en dan gebruikt door de Protestantse Gemeente Tjerkwerd-Dedgum. Sinds de restauratie en de herbestemming van 2018 kan de kerk ook gebruikt worden als dorpshuis, als Bed & Brochje en als toeristische trekpleister: in de toren is namelijk een uitzichtpunt gerealiseerd, op zo'n 20 meter hoogte.

Week- en maandprijzen
De mooiste foto van elke zaterdag in de Tsjerkepaadperiode krijgt een weekprijs, de mooiste foto van juli, augustus en september een maandprijs. Wat die prijzen zijn is nog even een verrassing. 

Voorwaarden Selfiewedstrijd Tsjerkepaad 2023

  1. Deze voorwaarden hebben betrekking op de selfiewedstrijd die stichting Tsjerkepaad organiseert bij de editie 2023 van Tsjerkepaad. Door deel te nemen aan de wedstrijd stemt u in met deze voorwaarden.
  2. Iedereen mag aan deze selfiewedstrijd meedoen, behalve;
    - kerngroep- en regiocommissieleden van Tsjerkepaad en hun gezinsleden
    - andere personen die bij de organisatie van deze wedstrijd betrokken zijn
  3. Minderjarigen tot 18 jaar mogen aan de wedstrijd meedoen op voorwaarde dat ze toestemming van hun ouders/verzorgers hebben.
  4. Als u foto’s instuurt waar ook anderen op staan, dan moet u toestemming hebben van deze personen.
  5. Alleen inzendingen die aan deze voorwaarden voldoen, komen in aanmerking voor een prijs.
  6. De wedstrijd loopt op de zaterdagen van 1 juli t/m 9 september 2023. Iedere maandag worden de inzendingen van het voorgaande weekend beoordeeld. De beste foto van het weekend wint de weekprijs. Voor de beste foto van juli, augustus en september is er een maandprijs. De maker van de beste foto van het hele seizoen wint een overnachting in de kerk van Dedgum voor twee personen.
  7. Deelnemen mag iedere week één keer, maar als u eenmaal de week- of maandprijs heeft gewonnen, kan dat niet nog eens. Eventuele latere inzendingen van prijswinnaars tellen wel mee voor het bepalen van de seizoens-hoofdprijs.
  8. Door deel te nemen geeft u toestemming aan Stichting Tsjerkepaad om de foto door te plaatsen op de eigen socialemediakanalen en te gebruiken voor andere promotiedoeleinden. Wat betreft de hoofdprijs mag ook Stichting Alde Fryske Tsjerken promotie maken met uw foto.
  9. Iedere week zoekt de jury contact met de winnaar via DM van het sociale medium waarop de winnende foto is geplaatst. Zorg ervoor dat wij u kunnen bereiken, door in te stellen dat u DM’s kunt ontvangen van niet-volgers.
  10. Stichting Tsjerkepaad kan niet aansprakelijk worden gesteld voor enige schade die mogelijk zou ontstaan door deelname aan deze wedstrijd. Deelname is volledig voor eigen risico.
  11. Beslissingen van de jury kunnen niet worden aangevochten, om welke reden ook. Over de uitslag van de wedstrijd kan niet worden gecorrespondeerd.
  12. Stichting Tsjerkepaad heeft het recht om de wedstrijd zonder opgaaf van redenen te annuleren of vroegtijdig te beëindigen.

Selectiecriteria
A.    De foto moet gemaakt zijn in of bij een kerkgebouw dat meedoet aan Tsjerkepaad 2023
B.    De foto is een echte selfie, dus gemaakt door degene die ook op de foto staat
C.    De foto legt zo creatief mogelijk een link met Tsjerkepaad en/of het thema ‘kerk als plaats van ontmoeting'
D.    Op de foto’s staat geen datum of bestandsinformatie
E.    De foto’s zijn niet in strijd met fatsoen en goede zeden
F.    Voor het maken van de foto zijn geen gevaarlijke toeren uitgehaald





05 07 23

Helpt u mee de Mariakerk Blessum toekomstbestendig te maken?

Samen met diverse partijen zet de stichting zich in om nieuw leven te blazen in de prachtige monumentale Mariakerk in Blessum. Deze kerk heeft een belangrijke maatschappelijke en verbindende functie. Wij vinden het belangrijk dat dit voor de gemeenschap behouden blijft, net als de weerspiegeling van de geschiedenis van de Mariakerk en haar omgeving. Daarom wil de stichting samen met de Plaatselijke Commissie de Mariakerk passend maken in de wereld van nu. Om dat te realiseren is geld nodig.

Wat zijn de ideeën?
Samen met de gemeente Waadhoeke, de Plaatselijke Commissie, de inwoners van Blessum en andere betrokken partijen maken we ons sterk om de kerk zo in te richten dat het optimaal ontmoetingen faciliteert. Op een laagdrempelige manier willen we activiteiten organiseren waarbij ontdekken, meemaken en durven doen centraal staan. Er wordt gezocht naar duurzame verbindingen. De realisatie van het project draagt lokaal en regionaal bij aan sociale inclusie en cohesie. Jeugd en jongeren worden actief betrokken. En er wordt ingezet op het aantrekken van recreanten en (belevings)toeristen. Wist u dat de Mariakerk een refugio is?

De Mariakerk als inspiratiebron voor de toekomst
We hopen met het toekomstbestendig maken van de Mariakerk niet alleen lokaal en regionaal impact te creëren, maar ook een voorbeeld te zijn voor kerkbesturen en/of andere betrokken partijen. Een voorbeeld van hoe om te gaan met historische gebouwen wanneer de oorspronkelijke functie verloren dreigt te gaan en hoe ze dan te ‘herladen’ ten gunste van een cohesieve en inclusieve gemeenschap.

Helpt u mee de Mariakerk toekomstbestendig te maken?
Onze bouwkundige Willem heeft een begroting opgesteld van in totaal € 222.176,- (incl. btw) dat nodig is voor herinrichting. Naast een bijdrage vanuit de stichting proberen we dit bedrag bij elkaar te krijgen uit fondsen en legaten, door sponsoring en donaties. Mogen we ook een beroep op u doen? Ieder bedrag is welkom. Met uw hulp kunnen we de Mariakerk van Blessum toekomstbestendig maken. 

Donatie
De donatie kan worden overgemaakt naar NL 07 INGB 000730789 t.a.v. Stichting Alde Fryske Tsjerken onder vermelding van Gift Mariakerk Blessum

Alvast hartelijk dank.




03 07 23

Najaarsexcursie 7 oktober 2023

De excursiecommissie heeft voor het najaar weer een mooie excursie in petto. Op 7 oktober a.s. worden de volgende kerken bezocht; de Laurenstsjerke van Donkerbroek, de Kloosterkerk van Kortehemmen en de St. Hippolytuskerk van Olterterp. Beide laatstgenoemde kerken zijn prachtig gelegen aan de bosrand van Beetsterzwaag en zijn in het bezit van de stichting. 

Donkerbroek:
De zaalkerk dateert uit 1714 en heeft een preekstoel en doophek uit de 17e eeuw. In de klokkenstoel hangt een klok uit 1520. Deze klokkenstoel is in de loop der eeuwen meermalen herbouwd of gerestaureerd. Boven de ingang is een gevelsteen met het wapen van de familie Lycklama à Nijeholt. De kerk is een rijksmonument. 

Olterterp:
Dit kerkje uit de vijftiende eeuw wordt verlicht door smalle spitsboogvensters. De oost- en westgevel hebben een trapgevel. De toren is in 1744 aan de kerk toegevoegd, geschonken door Ayzo van Boelens en Rinske Lycklama à Nijeholt. Hun namen staan op de gedenksteen en komen ook terug op grafstenen en rouwborden in de kerk. Kansel, herenbanken en koorhek maken het interieur tot een fraai geheel.

Kortehemmen:
Dit Romaanse kerkje uit het begin van de viertiende eeuw heeft geen toren.  De kerk is gebouwd van kloostermoppen en is in de loop van de eeuwen 3x gerestaureerd. Dit is aan de buitenkant ook duidelijk te zien.  Aan de zuidzijde is de gevel versierd met vrijwel uniek metselwerk. De klokkenstoel is van 1750. Binnen valt het doophek in renaissancestijl op, evenals de 2 acrylramen uit 2009, die dag en nacht voorstellen. Preekstoel, lezenaar en kanselbijbel dateren uit de eerste helft van de zeventiende eeuw.

Praktische informatie:
De kerken zijn op 7 oktober van 11.30- 17.00 u. gratis te bezichtigen. Er vinden regelmatig lezingen/rondleidingen plaats. In de kerk is voor 3 euro een brochure met de kerkbeschrijvingen verkrijgbaar. 

Vervoer per bus:
Degenen die zich graag per bus laten vervoeren en gebruik willen maken van de lunch kunnen zich tot 18 september a.s. aanmelden bij het bureau via info@frysketsjerken.nl of 058 - 2139666.

De kosten voor de bus bedragen 50 euro (brochure, bus, lunch, koffie/thee). Let op! U betaalt nadat u per mail bericht hebt ontvangen dat de excursie per bus (incl. lunch) doorgaat. Daarin staat ook de praktische informatie met de betalingsgegevens. De bus vertrekt om 11.00 uuu vanaf  Leeuwarden en komt daar rond 17.00 uur weer terug. De bus staat geparkeerd tegenover het lijnbusstation bij het gebouw "Tot Maandag “, links tegenover het spoorwegstation.

Adressen van de kerken:

  • Laurenstsjerke , Geert Wolter Smitweg 5, Donkerbroek
  • St. Hippolytuskerk, Achterwei 6, Olterterp  (parkeren bij het Witte Huis , van Harinxmaweg 20, Olterterp)
  • Kloosterkerk , Boerestreek 13, Kortehemmen



26 06 23

Tsjerkepaad 2023 - Mariakerk Kortezwaag

Wat is er mooier dan het bezoeken van een oud kerkje in Friesland? Nergens zijn er zoveel kerken als in Fryslân! Tijdens Tsjerkepaad zijn gedurende de zomer ongeveer 250 Friese kerken vrij toegankelijk. Gastvrije vrijwilligers zijn beschikbaar om uitleg te geven. De kerken zijn open voor iedereen die erfgoed, kunst, stilte, ontmoetingen, rust of meditatie waardeert. 

Dit jaar is ​Tsjerkepaad van 1 juli t/m 9 september op de zaterdagen van 13.30 tot 17.00 uur. Het jaarthema is "Kerk als plaats van Ontmoeting". Kijk voor je op pad gaat altijd even op de website www.tsjerkepaad.nl bij het overzicht kerken of ook de gebouwen die je wilt bezoeken open zijn. Soms valt er namelijk een middag uit, bijvoorbeeld vanwege een uitvaart- of huwelijksdienst. Bij iedere kerk staat ook vermeld of er extra activiteiten zijn, bijvoorbeeld muziek, een expositie of een lezing.

Zo ook in de Mariakerk in Kortezwaag is er dit jaar vanalles te beleven tijdens Tsjerkepaad. Geïnspireerd door de teksten uit hun gastenboek ontstond het idee om tijdens Tsjerkepaad 2023 iets te bieden wat rust en bezinning zou kunnen brengen. De kerk heeft niet meer de religieuze functie die daar aan refereert maar een boek kan dit ook oproepen.

Gedurende de Tsjerkepaad periode zullen er in Kortezwaag een aantal boeken centraal gesteld worden die appelleren aan rust en bezinning. Per zaterdag laten ze een aansprekend persoon een deel uit een door hem/haar gekozen boek voorlezen, of kan een recentie uitgesproken worden. Daarna kan een gesprek met de aanwezige toehoorders op gang gebracht worden. Aangezien het voor de bezoekers een open inloop betreft kan het zijn dat de promotie van het boek een paar keer herhaald moet worden. Waarschijnlijk wijst het zich vanzelf.

Het programma is tot nu toe als volgt: 

  • Als eerste heeft Moniek Bergsma, directeur VO, toegezegd de opening op zaterdagmiddag 1 juli 2023 te willen verzorgen. Zij zal het boek "De aandacht verloren" van Johann Hari recenceren.
  • Zaterdag 8 juli 2023 is schrijver Wiep Fenna de Jong in de kerk aanwezig om te vertellen over  haar boek " Minke's ring".
  • Trineke Tiessen, vrijwilliger van museum Belvedere heeft eveneens aangegeven op zaterdag 26 augustus het boek "Niets ontgaat ons" van Janke Reitsma centraal te willen stellen.
  • Zaterdagmiddag 9 september zal het biografisch portret van Hans de Booy "Het wordt niets zonder jou" van Sander van Leeuwen  in de kerk liggen.
  • Zaterdag 16 septemder wordt het boek in de Skans gepresenteerd en zal de zanger Hans de Booy zelf optreden.
  • Op een nog nader te kiezen zaterdag zal Marieke Balk, fotograaf, vertellen hoe de foto's van het boek Alde Tsjerken Nije Lûden tot stand zijn gekomen.


Kijk voor meer activiteiten van Tsjerkepaad 2023, in andere deelnemende kerken van onze stichting, in de UITagenda




18 06 23

Boekpresentatie Alde Tsjerken Nije Lûden

Afgelopen vrijdag (16 juni) vond de boekpresentatie van ons boek Alde Tsjerken Nije Lûden plaats. Het was een mooie middag met een goed gevulde kerk in Sint Jacobiparochie. Onder begeleiding van Gerard van der Veer vond er een interessant gesprek plaats met 3 bijdragers uit het boek; 

  • Hannie Schuurman - Register Executeur en huurder van het Kerkje van Swichum 
  • Eelco van der Veer - Predikant Gemeente Ferwert
  • Arjen Dijkstra - Directeur Tresoar


Een bijzondere combinatie van mensen die alle drie een hele andere visie hebben op de toekomst van kerkgebouwen. Daarnaast ging het gesprek verder dan alleen op het podium. Uit het publiek klonken ook diverse geluiden en meningen. Na het gesprek was het tijd voor de onthulling van het boek. Aan Jolanda Haven, Ellen Schat, Marieke Balk en Mariël Peters de eer het boek te onthullen. Het eerste exemplaar werd overhandigd aan Hendrik ten Hoeve, de voorzitter van het bestuur van de stichting. 

Als extra werd ook de eerste sneakpreview van het magazine in de nieuwe huisstijl gepresenteerd, die deze week bij onze donateurs op de deurmat verschijnt. 

Benieuwd naar het boek? Ga naar de webshop.




14 06 23

Vanaf vrijdag 16 juni te koop; Alde Tsjerken Nije Lûden!

Aankomende vrijdag 16 juni lanceren we als stichting het boek Alde Tsjerken, Nije Lûden. Een boek met vijftig persoonlijke verhalen over de toekomst van kerkgebouwen. Het boek is geschreven naar aanleiding van het vijftigjarig jubileum van de stichting in 2020. De stichting hoopt dat deze vijftig verhalen, met soms tegenstrijdige visies, inspireren en bijdragen aan gesprekken over de toekomst van kerkgebouwen en religieus erfgoed in Friesland en daarbuiten.

Iedere Fries heeft wel 'iets' met kerken, ook als hij nooit een stap over de drempel heeft gezet. Wat houdt deze persoonlijke relatie met kerken in? Kan iemand zich een toekomst voorstellen zonder deze markante bakens in het landschap? En hoe kijken we naar de toekomst van de kerken? Deze vragen waren uitgangspunt voor dit boek.

Vijftig Friezen uit verschillende sectoren vertellen over hun band met de Alde Tsjerken. Ze zijn onder andere actief op het gebied van cultuur, journalistiek, wetenschap, overheid en onderwijs. Maar ook donateurs en vrijwilligers. Jong en oud, uit de stad en van het platteland, religieus en niet-religieus, bekend en minder bekend. Zoals Commissaris van de Koning in Friesland Arno Brok, Presentator Sipke Jan Bousema, directeur-bestuurder Houkje Rijpstra van Omrop Fryslân, directeur van Tresoar Arjen Dijkstra en schrijver en dichter Joost Oomen.

Alle vijftig verwoorden op hun eigen manier wat zo speciaal is aan kerken, hoe het gebouw met de geloofsgemeenschap is verbonden, of juist niet. Ook komen Nije Lûden aan bod, in de vorm van ideeën om kerkgebouwen voor nieuwe generaties te kunnen behouden, meer toegankelijk te maken voor de omgeving, of om een kerkgebouw tot ruïne te laten vervallen.

De visies zijn verschillend en soms zelfs tegenstrijdig, maar allemaal komen ze voort uit betrokkenheid. De liefde voor kerken is ook terug te zien in de fotografie. De geïnterviewden zijn zoveel mogelijk gefotografeerd in of bij een kerk waarmee ze een persoonlijke band hebben. Het boek is meertalig. Naast Nederlandse teksten is ook een deel Friestalig en zelfs een in het Bildst.

Het boek is mede tot stand gekomen met dank aan onder andere: ⁠

  • Jolanda Haven & Ellen Schat voor het schrijven van de verhalen⁠.
  • Marieke Balk Fotografie voor de portretten.⁠
  • ⁠Studio Dubbelepunt voor het boekontwerp
  • ⁠⁠Drukkerij Douma voor het drukken van het boek⁠
  • ⁠Alle geïnterviewden voor het vertellen van hun verhaal⁠


Nieuwsgierig? Het boek is vanaf vrijdag 16 juni te bestellen in onze webshop incl. GRATIS* verzending!


*Actie is geldig t/m 9 juli 2023




13 06 23

Deelnemers gezocht voor pilot wandel- en fietsroute langs de Waddenkust

Stichting Alde Fryske Tsjerken, Groninger Kerken en Visit Wadden zijn op zoek naar 150 enthousiaste deelnemers die samen met ons een unieke wandel- en fietsroute in het Waddenkustgebied willen verkennen. Dit kan in september en oktober 2023 wekelijks op donderdag, vrijdag, zaterdag en zondag. Deelnemers krijgen als één van de eersten de kans om de route, die het Ziltepad heet, te voet of met de fiets te ontdekken. Hiermee levert u een waardevolle bijdrage aan de ontwikkeling van de route die het religieus erfgoed van het Waddenkustgebied verbindt.
 
Het Ziltepad loopt van Oostrum via Lauwersoog en Vierhuizen naar Hornhuizen (of vice versa). De pilotroute bestaat uit drie etappes met een gemiddelde lengte van 17 kilometer. De etappes nemen wandelaars en fietsers mee langs ongerepte natuur, authentieke dorpen en historische kerken. Deelnemers maken onderweg kennis met de verhalen van het landschap en ervaren de symbiose van natuur en cultuurhistorie.

Verdwalen is onmogelijk. Gids Fokko Bosker wijst de weg met behulp van een gedetailleerde wandel- en fietsgids waarin ook tips en informatie over het gebied zijn opgenomen. Onderweg proeven deelnemers lokale producten en ervaren ze de gastvrijheid van de dorpsbewoners. Overnachten kan in knusse hotels en B&B's, bij dorpsbewoners thuis, of in een van de kerken, als een unieke pelgrimservaring.

Pioniersroute langs markante kerken
Deze pioniersroute voert langs de markante kerken van Oostrum, Vierhuizen en Hornhuizen. De kerken zijn nauw met het verhaal en de geschiedenis van het Wad verbonden. Als bakens van rust en herkenning dienden ze ooit als oriëntatiepunten voor schippers en beschermden ze de dorpelingen tegen het oprukkende water. De kerken vormen het hart van de dorpen en zijn een essentieel onderdeel van de identiteit van de bewoners. Elke kerk vertelt zijn eigen verhaal en herbergt eeuwenoude schatten, variërend van fraai vormgegeven gewelven tot orgels en kerkbanken. In en rondom de kerken worden activiteiten georganiseerd om de tocht te verrijken en verdiepen. Hierbij kan gedacht worden aan yoga, mindfulness en activiteiten verbonden met het landschap.
Initiatiefnemers Groninger Kerken en Stichting Alde Fryske Tsjerken

Het Ziltepad is een initiatief van de Groninger Kerken en Stichting Alde Fryske Tsjerken en speelt in op bewustwording en bezinningstoerisme. De stichtingen willen waardevol toerisme passend bij het Waddenkustgebied stimuleren en een bijdrage leveren aan de sociaaleconomische vitaliteit van de dorpen en het behoud van hun unieke erfgoed. Het is de bedoeling om de route in 2024 verder te ontwikkelen, zodat er een volledig pad langs het religieus erfgoed aan de Waddenkust ontstaat. De marketing van het Ziltepad is in handen van Visit Wadden.

Aanmelden
Enthousiast geworden? Meer informatie en/of aanmelden kan hier

De pilot Het Ziltepad wordt op dit moment mede mogelijk gemaakt door het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC), Stichting Vrienden op de Fiets en Provincie Groningen.




17 05 23

Plaatselijke commissies bijeenkomst 2023

⁠Vorige week donderdag 11 mei kwamen we bijeen met onze plaatselijke commissies en de  bureaumedewerkers voor een gezellige avond. Een avond om elkaar te ontmoeten, te genieten en te bedanken. Want dankzij al die vrijwilligers kunnen wij als stichting de kerkendeuren van onze kerken open houden.⁠

Onze impresario Joke Bakker opende de avond met een korte inleiding, waarna componist en dirigent Hoite Pruiksma een bezielend verhaal hield over zijn pelgrimstocht 30 jaar geleden. Dit als opwarmer voor de Verhalenavond van 2023. Daarna vertolkte Janneke Warringa samen met pianist Peter van der Zwaag een drietal liederen uit hun nieuwe voorstelling Ubuntu, waarmee zij vanaf september 2023 door de provincie gaan touren. Een absolute aanrader! De voorstelling is op dit moment in drie van onze kerken te bewonderen; 

  • 15 september 2023 - Swichum
  • 05 november 2023 - Jorwert
  • 26 november 2023 - St. Jacobiparochie

Na het culturele programma was het tijd voor een heerlijk buffet dat was klaar gemaakt door Het Wapen Baarderadeel uit Jorwert. Tijdens het diner konden de bureaumedewerkers en de PC-leden elkaar ontmoeten en ervaringen met elkaar uitwisselen. Wat hebben we een mooie avond gehad met de leden van onze plaatselijke commissies. ⁠ 

 




26 04 23

Opening vensterbank Terp Hegebeintum - Tijdreis

Afgelopen donderdag was het dan zover. De officiële opening van de vensterbank in het Kennis en Informatiecentrum van Hegebeintum. De afgelopen twee jaar is er veel nagedacht, besproken, onderzocht en bedacht, en inmiddels staat er een mooie tentoonstelling, met de naam Tijdreis, die bewondert kan worden door publiek.

Het begon twee jaar geleden met een projectplan, opgezet door onze bureaumanager Rommie van der Heide en ons toenmalige stagiaire Lisette Buma. Vanuit het projectplan is er een expertise team samengesteld voor de uitvoering van het project. Dit team bestond uit:

  • Babke Dekker – Hofmeijer Dekker Ontwerpers
  • Josse Pietersma – M.J. Pietersma Beeld & Tekst
  • Johan van Gent – Stichting Erfgoed & Publiek
  • Jos Blomsma – Vormburo/Terwisscha & Wagenaar


Zij zijn begonnen met een schetsontwerp en een projectvoorstel, die inmiddels zijn uitgewerkt tot de daadwerkelijke tentoonstelling Tijdreis. Zoals de titel al aangeeft, staat de tijd centraal in dit verhaal.

Tijdens de opening begon Josse zijn verhaal met de geschiedenis van de Terp. Hij vertelde dat deze stopt wanneer de kerk erbovenop wordt gebouwd. In en om deze kerk gaat de tijd dan verder. De kerk is als het ware een lappendeken van tijd en alles vertelt een verhaal. Toen ze begonnen aan het project zijn ze letterlijk om de kerk heen gaan lopen om zich te laten inspireren. Van deze wandeling werden ze enorm enthousiast. Er waren zoveel materialen te zien. Al snel waren ze er over uit dat ze hier iets mee wilden doen. Dit resulteerde in een bouwpakket van een oude kerk.

Zoals de kerk een verhaal vertelt, vertelt ook elk materiaal een eigen verhaal van tijd. In de tentoonstelling staan twaalf materialen centraal. Een belangrijk punt van deze materialen en hun verhalen is dat ze niet over één kerk gaan. Deze materialen vertellen samen het verhaal van alle Fryske Tsjerken. Veel van de materialen die tentoon liggen gesteld mag je aanraken. Dit zodat je als kijker materiaalkennis kan opdoen. Alleen hele kwetsbare stukken zitten onder een stolp.

Het is een tentoonstelling die je uitdaagt tot meer en niet alleen door het aan te mogen raken. De tentoonstelling daagt je uit tot nadenken. Nadenken over tijd, ruimte en eeuwigheid. Maar er is nog meer. Zo zijn er namelijk ook interessante mogelijkheden als vervolg op de tentoonstelling. Op pad gaan met de twaalf materialen, bij welke kerk vind je welke materialen terug? Je zou er een bingokaart van kunnen maken die afgevinkt kan worden. Deze bingokaart zou ook heel mooi passen in een kijkwijzer, een lesproject voor de basisschool. Genoeg ruimte en mogelijkheden. We nodigen je uit de tentoonstelling te bewonderen en je gedachtes hier eens over los te laten. Kijk voor de openingstijden van het Kennis en Informatiecentrum op www.terphegebeintum.nl.

De bedrijven die materiaal in bruikleen hebben gegeven zijn:

  • Sytse Douwe van der Vegt BV.
  • Orgelmakerij Bakker en Timmenga
  • Vellema Torenuurwerken BV
  • Noordelijk Archeologisch Depot





10 04 23

Directeur Hester Simons kondigt vertrek aan

Hester Simons beëindigt haar werk als directeur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Ze gaat per 1 mei aanstaande als directeur verder bij de Stichting Centrum voor Film in Friesland. Simons volgt daarmee haar hart en behartigt ook vanuit die functie de belangen van het Friese erfgoed, in dit geval het audiovisuele erfgoed. 

Simons: “Al van jongs af aan heb ik een passie voor films, met name films die prikkelen, wakker schudden of je in contact brengen met nieuwe werelden. Vanuit de rol van directeur van Stichting Centrum voor Film in Friesland kan ik van mijn hobby mijn werk maken, waar ik enorm naar uitkijk. Ik laat de Stichting Alde Fryske Tsjerken met veel betrokkenheid en mooie herinneringen achter me. De Friese kerken en alle mensen die zich hier dagelijks voor inzetten heb ik voor altijd in mijn hart gesloten."

Simons is in 2020 aangetreden als directeur en heeft zich sterk ingezet voor het wekken van belangstelling voor het Friese religieus erfgoed bij jongeren.

Het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken betreurt het vertrek van haar betrokken en actieve directeur maar begrijpt de keuze die zij gemaakt heeft. Het bestuur wenst haar veel succes in haar nieuwe betrekking en dankt haar voor haar inzet de afgelopen jaren. De Stichting zal op korte termijn een procedure starten om tot de benoeming van een opvolger te komen.




22 03 23

Wandelen langs de Waddenkust

Stel je voor, je gaat 3 dagen wandelen langs de Waddenkust en start 's ochtends vroeg in een kerk op de route. Je meldt je bij de Plonsdames, bewoners die elke week even een duik in de Waddenzee nemen, en warmt je daarna in de kerk op met een kopje koffie. Na deze verfrissende ochtend kan je wandeling beginnen.

Met bovenstaand beeld wil ik graag illustreren hoe je straks het nuttige met het aangename kan combineren als de wandel- en fietsroutes van kerk tot kerk langs de Waddenkust een feit zijn. Ondertussen ben ik, Ruth ter Voort, alweer een maand of 7 bezig om het project te ontwikkelen. Een prachtige opdracht en een geweldig doel om mensen uit te nodigen en te faciliteren bij het zoeken en vinden van meer plaatsen om te kunnen bezinnen in combinatie met het creëren van oog en waardering voor ons erfgoed.
Een project dat nu al op veel draagvlak en enthousiasme kan rekenen met twee solide en uiterst betrokken initiatiefnemers, namelijk de stichtingen Alde Fryske Tsjerken en Groninger Kerken met daarbij hun trouwe en betrokken achterban van de plaatselijke commissies. De samenwerking breidt zich langzaam verder uit met partners zoals Visit Wadden, Waddengastronomie, Waddenvoedsel, Sence of Place en tal van anderen.
Met het initiëren van lokale netwerken, rondom de aangrenzende kerken op de route, kunnen de wandelaars straks bij mensen thuis eten, slapen, bezinnen, de lokale bevolking ontmoeten en ook hun bagage van slaapplaats naar slaapplaats laten vervoeren. Alle inkomsten die hiermee verdiend worden, zijn voor de aanbieders zelf: de dorpelingen!
Ik verheug me ontzettend op de tijd die komen gaat. We werken er met zijn allen hard aan om de financiële middelen bij elkaar te krijgen zodat we het project kunnen realiseren. Naast hard werken is het nu nog even dagdromen en fantaseren over de routes die gaan komen. Droom jij nog even met mij mee?

Je loopt door naar je volgende bestemming en eindigt deze dag in de kerk waar je bij een kopje thee de podcast van deze kerk beluisterd. Met o.a. geluidsfragmenten en interviews luister je naar wat deze kerk te vertellen heeft. Daarna geniet je van een vers bereide warme maaltijd bij dorpsbewoners thuis en slaap je de nacht in een lokale B&B. De volgende ochtend open je de meditatie- en inspiratiegids en doe je een aantal oefeningen die Kim Tsai voor je heeft op geschreven. Deze bewustzijnsoefeningen zullen je vandaag helpen om gedachtes in je hoofd tot rust te brengen en je te focussen op waar je bent, wat je ruikt, proeft en ziet. En je uiteindelijk antwoord geven op de vraag; ‘hoe gaat het eigenlijk met je?’. In de meditatiegids staan diverse oefeningen die je deze dag naar eigen inzicht kan doen, maar natuurlijk ook als je later weer thuis bent. Zo zit er een bijzondere oefening in waarbij je een brief aan de Waddenzee schrijft en ook echt verstuurt. Deze brieven worden gebundeld door Kim Tsai voor haar project Living Letters. In dit project verzamelt zij brieven met boodschappen voor kinderen. Wat wil je nalaten aan (je) kinderen, wat zijn belangrijke individuele belevenissen die volwassenen aan (hun) kinderen mee willen geven? Deze brieven worden in een andere kerk langs de Waddenkustroute geëxposeerd. In de middag loop je door naar de kerk waarin je vanavond ook gaat slapen. Maar eerst ga je mee met een natuurexcursie naar het Dark Sky park om onder begeleiding van een gids meer te leren over de donkerte en de sterren in dit Werelderfgoedgebied. Op je laatste wandeldag loop je via één van de landschapsobjecten van Sence of Place naar je laatste kerk van je wandel3daagse en bekijk je 2 korte animatiefilms met verhalen, sages of mythes over het Wad. Met een aangenaam rustig en tevreden gevoel en 3 waddenzeekleikralen (1 per kerk waar je bent geweest) als aandenken aan je armband, ga je weer naar huis. Eenmaal thuis kun je niet wachten om je wandeling snel te vervolgen en ben je stiekem het vervolg al aan het inplannen. “Alleen de plek waar je te voet was, ben je ook echt geweest”, Goethe, filosoof

Wil je reageren op dit project of wil je meedoen? Mail naar Ruth via ruth.tervoort@frysketsjerken.nl




16 03 23

Boek ‘Alde Tsjerken Nije Luden’: vijftig toekomstvisies op kerkgebouwen

De stichting werkt op dit moment aan een prachtig boek: Alde Tsjerken, Nije Lûden. In dat boek komen vijftig bekende en minder bekende Friezen aan het woord over hún toekomstsvisie op kerkgebouwen. Jolanda Haven en Ellen Schat gingen in gesprek met jongeren, donateurs, PC-leden, journalisten, een wethouder, onderzoekers, mensen uit de culturele sector en nog veel meer prominenten. Mensen met zowel een religieuze als niet-religieuze achtergrond stelden we allemaal de vraag: hoe zie jij de toekomst van kerkgebouwen? Maar ook persoonlijke verhalen komen aan bod: wat heb je met kerkgebouwen? Of vanuit iemands vakgebied wordt een link gelegd met de uitdagingen waar we voor staan in het leven. De mooiste verhalen en ideeën kwamen aan bod. Ondertussen is ook Marieke Balk druk in de weer met haar fotocamera om van al deze personen prachtige portretten te maken. Hierbij alvast een sneak preview van een paar foto's en verhalen.

Sible de Blaauw is bestuurslid van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en kijkt met een team deskundigen bij een eventuele overname naar de schoonheid van het gebouw. “Kerken zijn pleisterplaatsen. Plekken die een andere realiteit bieden dan het hedendaagse leven. Een plek waar je stil staat bij de mooie en moeilijke momenten in het leven. Waar je troost vindt, kunt opladen en ontmoeten. Letterlijk, maar vooral ook in geestelijke en abstracte zin. De schoonheid van het gebouw speelt daar een grote rol bij.”

Commissaris van de Koning, Arno Brok denkt dat geloof en spiritualiteit altijd blijven. “Al vijf jaar ben ik beschermheer van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Daar ben ik ‘grutsk’ op. Ik kom iedere week in een kerk. De kerk is voor mij de plek waar ik in het hedendaagse hectische leven rust en kracht vindt. Het is een plek voor bezinning, stilte en mystiek. Het kerkje van Nijhuizum in Súdwest Fryslân is één van de mooiste kerkjes in Friesland. Er is geen licht of stromend water, maar de deur is altijd open. Het zou mooi zijn als al onze kerken een open deur hadden.”

Presentator en programmamaker Sipke Jan Bousema stelt de liefde centraal bij het gebruik van onze kerkgebouwen: “In Lichtaard gingen we vroeger naar de kerk. Daar werd op eigentijdse wijze invulling gegeven aan een kerkbijeenkomst. Kinderen mochten vrij rondlopen. Dat zorgde voor harmonie. Ik geloof dat er ook op die manier naar de toekomst van kerkgebouwen gekeken mag worden. Dat de bestemming en het gebruik in harmonie zijn met het dorp en de omgeving. Alles mag met de tijd en ontwikkeling mee transformeren, kerken dus ook. En als dat vanuit liefde een passende invulling krijgt, wordt de wereld weer wat mooier.”

 




22 02 23

Trouwen in een Alde Fryske Tsjerke

Bij een trouwerij hoort een romantische en stijlvolle locatie. Willen jullie trouwen in een klein, smûk kerkje? Of juist in een wat grotere kerk, waar alle familieleden, vrienden en kennissen aanwezig kunnen zijn? Spreken jullie het ja-woord het liefst uit in de kerk op de hoogste terp van Nederland (Hegebeintum) of juist graag in een kerk middenin de bossen van Beetsterzwaag? Het kan allemaal. Onze kerken zijn een uitgelezen plek voor een romantische en onvergetelijke huwelijksviering voor zowel het burgerlijk als voor het kerkelijk huwelijk. ⁠

Waarom een Alde Fryske Tsjerke?

  • Onze kerken bezitten een prachtig en fotogeniek interieur 
  • De kerken zijn allemaal gelegen in een karakteristieke Friese omgeving
  • Zowel het interieur als het exterieur van de kerken draagt bij aan een stijlvolle trouwdag
  • Al onze kerken zijn Rijksmonumenten. Je kiest dus voor een locatie met een bijzondere historie


Ben je benieuwd naar in welke kerken er allemaal getrouwd kan worden? Bekijk dan onze pagina kerken en selecteer het filter trouwlocatie. Je ziet dan direct alle kerken waaruit je een keuze kunt maken. Ook kun je per kerk zien wat mogelijk is, van burgerlijk huwelijk tot kerkelijke inzegening, een receptie of een huwelijksfeest. 

Heb je de juiste trouwlocatie gevonden? Of heb je nog vragen? Neem dan gerust contact met ons op via info@frysktetsjerken.nl. Wij kunnen je vervolgens in contact brengen met de Plaatselijke commissie die de kerk beheert. In een gesprek met hen zullen alle wensen op een rijtje worden gezet en zij kunnen je dan meer vertellen over de kosten die een bruiloft in een kerk met zich meebrengt. 




08 02 23

Feestelijke her-ingebruikname van het orgel in Baaium

Het uit 1878 daterende Hardorff-orgel in de kerk van Baaium is in opdracht van eigenaar Stichting Alde Fryske Tsjerken de afgelopen maanden grondig gerestaureerd door Orgelmakerij Bakker & Timmenga. Alle honderden onderdelen zijn uit de kerk verhuisd naar de Orgelmakerij en daar beoordeeld op slijtage en klank. Nu alles in goede conditie teruggeplaatst is, kan er weer gebruik van worden gemaakt.

Ter ere hiervan was op vrijdagmiddag 3 februari een feestelijke bijeenkomst georganiseerd voor donateurs die een financiële bijdrage hebben geleverd. Na een welkomstwoord van Hester Simons, directeur Stichting Alde Fryske Tsjerken, gaf Bert Yedema, directeur van Orgelmakerij Bakker & Timmenga, een uitleg over de restauratie; een indrukwekkende operatie. Organist Theo Jellema gaf daarna uitleg over de werking van het orgel en nam het orgel vervolgens in gebruik door een drietal stukken te spelen. Hiermee werd meteen duidelijk dat het orgel weer in optima forma is.

Na de pauze nam organist Simon Bouma plaats achter het orgel en samen met celliste Judith Oost brachten zij voor een volle kerk het concert “BACH!” ten gehore. Een ontmoeting tussen twee instrumenten waarvoor Bach’s composities van onschatbare waarde zijn. Tijdens dit concert gingen de beide instrumenten met elkaar in dialoog en vertelden samen een muzikaal verhaal, waarin de wereldlijke en geestelijke muziek van Johann Sebastian Bach naast elkaar klonk. 

Voor belangstellenden biedt de Stichting Alde Fryske Tsjerken het BACH! concert nogmaals aan en wel op 19 maart in de Sint Margaretakerk in Boksum en op 4 juni in de Johanneskerk in Britsum. Aanvang 16.00 uur, gratis entree.




25 01 23

Voorjaarsexcursie 4 maart 2023 - Opgave bustour

Op zaterdag 4 maart is het alweer tijd voor de voorjaarsexcursie van dit jaar. Deze keer gaan we richting de Afsluitdijk voor een bezoek aan drie hele verschillende kerken: de St.Bonifatiuskerk in Cornwerd, de Hervormde Kerk van Wons en de Hervormde Kerk van Schraard. De kerken zijn deze zaterdag van 11:30 tot en met 17:00 uur gratis te bezichtigen. De lezingen en rondleidingen in de kerken worden weer verzorgd door de leden van onze excursiecommissie.

Net zoals de voorgaande excursies is het ook nu weer mogelijk om mee te gaan met de bustour. Degene die graag met de excursiebus mee wil reizen en gebruik wil maken van de lunch kan zicht vóór 1 maart 2023 aanmelden via info@frysketsjerken.nl.

Kosten voor deze bustour bedragen € 50,- (brochure, bus, lunch, koffie/thee). De excursiebus vertrekt om 11:00 uur uit Leeuwarden en kom daar rond 17:00 uur weer terug. De bus staat geparkeerd tegenover het lijnbusstation bij het gebouw ‘Tot Maandag’ (Het vroegere Aegongebouw). Het lijnbusstation bevindt zich links van het spoorwegstation, gezien vanuit de uitgang.

Benieuwd naar meer informatie over de kerken die we gaan bezoeken?  

Cornwerd
De aan de heilige Bonifatius gewijde kerk is vermoedelijk in de twaalfde eeuw gesticht en heeft in de loop der eeuwen heel wat veranderingen ondergaan. In 1916 werd de kerk uitwendig ommetseld[DS|AFT1]  en aan de binnenkant van stucwerk voorzien, zodat het oude karakter bijna geheel verdween. Alleen de vroeg – zestiende-eeuwse kap met tongewelf en trekbalken van de oude kerk zijn nog zichtbaar. Het interieur van de kerk is in 1740 geheel vernieuwd . De preekstoel, het doophek en verschillende memorieborden dateren uit die tijd. De kerkvoogdenbank heeft een overkapping met daarop het wapen van Cornelis van Aylva die in 1740 grietman van Wûnseradiel was.

De huidige toren dateert uit 1898 ter vervanging van de middeleeuwse zadeldaktoren die zo bouwvallig was geworden dat restauratie niet meer mogelijk was. Toen de oude toren was gesloopt vond men in de bodem de resten van een middeleeuws zandstenen retabel. Deze resten bevinden zich nu in het Fries Museum.

Wons
De kerk, in 1728 gebouwd ter vervanging van een kerk uit de twaalfde eeuw, is een achtzijdige centraalbouw met tentdak. Het is één van de weinige kerken die na de Hervorming gebouwd werden en niet aansloten bij de middeleeuwse kerkbouwtraditie. Omdat de nadruk was komen liggen op de dienst van Het Woord, probeerde men een middelpuntzoekende ruimtelijke indeling te krijgen, vandaar de achtzijdige centraalbouw. Het koepeltorentje is in 1776 al vernieuwd. De luidklok is door de Duitse bezetter gevorderd en in 1953 vervangen door een door Van Bergen gegoten klok.

Het interieur wordt gedekt door een houten koepelgewelf. Aan vijf zijden bevindt zich een galerij uit 1891.Uit die tijd stamt ook het orgel. De preekstoel uit 1686 is geschonken door Richtje Jacobs Abbema. Het grote doopvont in het midden van de kerk dateert uit 1962 en is gemaakt door de Friese beeldhouwer Chris Fokma.

De kerk werd in de jaren 1961-1962 gerestaureerd en kreeg daarbij een neoclassicistische ingangspartij en een consistoriekamer. De bestaande windwijzer (een hert), werd ontleend aan het wapen van Wonseradeel.

Schraard
Het kerkgebouw dateert uit de tweede helft van de dertiende eeuw en heeft vroeg-gotische elementen. In de noordelijke muur zijn nog duidelijke sporen van kleine romaanse vensters te zien. De voorkerk heeft twee smalle spitsboogvensters en daarnaast staat de ingang in een spitsbogige nis. De zadeldaktoren is in de twaalfde eeuw verrezen en in de dertiende eeuw verhoogd. In de toren hangt een klok uit 1603, die in 1943 door de Duitse bezetter werd geroofd, maar gelukkig in 1945 terugkwam. Op de toren staat een windwijzer in de vorm van een haan en op de wijzerplaat van het uurwerk staat het jaartal 1678.

De kerkzaal wordt gedekt door een houten tongewelf met trekbalken. In de wanden van het koor zitten enkele nissen, waarvan de noordelijke een piscina is geweest. De preekstoel dateert uit 1633, getuige het opschrift in het klankbord. De kuip heeft fraaie hoekzuiltjes. Tegenover de preekstoel staat de herenbank van de familie Van Aylva, die ten westen van de kerk een state bezat. Ook een rouwbord uit 1653 getuigt nog van het belang van deze familie. De kerkbanken zijn verrassend mooi. De fraai gesneden wangen in rijke renaissancestijl dateren volgens dendrochronologisch onderzoek uit ongeveer 1570.  Daarin zijn portretmedaillons, saters, engelen, draken en leeuwenkoppen uitgesneden. In de kerk is nog het 17e -eeuwse smeedijzeren torenuurwerk te bewonderen

LET OP! Opgave voor de bustour kan tot 1 maart 2023.




16 01 23

Een nieuwe garderobe voor een vertrouwd gezicht

“Wie zijn jullie en wat willen jullie uitstralen?” Met deze vraag ging Henrieke Snijder vanuit Kweekvijver Noord enkele maanden geleden aan de slag om een nieuwe huisstijl te ontwikkelen voor onze stichting. En dat is gelukt. Een nieuwe huisstijl die naar ons idee aansluit bij de nieuwe geluiden in onze oude kerken. Hoe is Henrieke tot dit ontwerp gekomen, wat heeft haar geïnspireerd en hoe heeft ze haar keuzes gemaakt? Hierover zijn we kort met haar in gesprek gegaan.

Henrieke is 24 jaar en oorspronkelijk afkomstig uit Katlijk waar ook onze Thomaskerk staat. Een leuk detail; Henrieke is vroeger in deze kerk gedoopt. Tegenwoordig woont ze in Groningen waar ze net haar studie vormgeving aan de Academie Minerva, cum laude heeft afgerond. Inmiddels is ze vier dagen in de week aan het werk voor een bureau als Grafisch Vormgever en daarnaast is ze één dag in de week aan de slag als freelancer.

Voordat Henrieke aan de slag ging met het ontwerpen van de nieuwe huisstijl is zij met verschillende medewerkers van de stichting in gesprek gegaan over de opdracht. Dit om een goed beeld te krijgen van actuele thema’s en de koers van de stichting om deze zo goed mogelijk mee te nemen bij het ontwerpen van een nieuwe huisstijl. Hieruit kwam de volgende conclusie. “Als stichting zijn jullie veel bezig met vernieuwing; kerken worden gebouwen. Een kerk is niet meer een kerk die alleen in gebruik is op zondag, maar het wordt ook een ontmoetingsplek, open voor iedereen en in te vullen op verschillende wijzen. In jullie nieuwe huisstijl is het belangrijk dat dit idee weerspiegelt wordt. In ons gesprek kwam naar voren dat jullie open staan voor alles en het belangrijk is dat er een goed verhaal achter het nieuwe logo zit. De nieuwe huisstijl moet bij de oudere doelgroep passen, maar ook bij jongere doelgroepen. Kernwoorden die jullie hebben meegegeven zijn; samen, open, mienskip, vernieuwing en libbene stiennen.”

Hoe is Henrieke met deze opdracht aan de slag gegaan? Hierop gaf Henrieke aan dat ze is gaan nadenken en naar haarzelf als persoon is gaan kijken. “Hoe ervaar ik een kerk en hoe denk ik dat andere mensen kerken ervaren? Wat zijn elementen en gevoelens die bij een kerk horen?” Op basis van die vragen is ze inspiratie op gaan doen en gaan brainstormen. Hier had ze niet heel veel tijd voor nodig. Henrieke gaf aan dat ze eigenlijk vrij snel was geïnspireerd. Opdrachten waarbij een vernieuwing of modernisering plaatsvind spreken haar namelijk zeer aan. Daarna is ze aan de slag gegaan met het maken van verschillende schetsen.

Vanuit deze schetsen zijn drie verschillende concepten ontwikkeld waarvan de huidige variant is gekozen. Waarom is er door de stichting voor het huidige concept gekozen? Directeur Hester Simons geeft aan: “Er is voor dit voorstel gekozen omdat Henrieke zich heeft laten inspireren door de ramen in onze – veelal – romaanse kerken. De ramen stonden volgens haar voor vensters waardoor men naar de kerk kan kijken, als een metafoor voor het diverse gebruik van onze kerken. De vorm kan ook gezien worden als een deur, zoals een open kerkdeur waardoor eenieder van harte welkom is om binnen te komen. Daarbij is het kleurenpalet verbonden aan de kleuren en de omgeving van onze kerken: het oranje van de stenen en het groen van de kerkhoven en de natuur.”

Oranje stiennen, Omjouwing grien, Âld blau en Tsjerken beige. Dit is hoe Henrieke de kleuren heeft benoemd in haar ontwerp. Naast groen en oranje zullen dus ook de kleuren beige en blauw gebruikt gaan worden in de nieuwe huisstijl. Waarom is er voor deze kleuren gekozen? Henrieke legt hierover uit; “Naast groen om de kerk heen en de oranje stenen van de kerk, zie je in heel veel kerken de kleur beige terugkomen op bijvoorbeeld de muren aan de binnenkant of de vloeren. Blauw kom je niet tegen in de kerk, maar is een referentie naar de oude huisstijl waarin blauw prominent aanwezig was. Vandaar ook de benaming: Âld blauw.”

Wij zijn als stichting zeer tevreden met de look die Henrieke voor ons heeft ontworpen en kijken er naar uit om de nieuwe huisstijl in de loop van 2023 door te gaan voeren in al onze communicatie uitingen.




02 01 23

Wandel van kerk naar kerk langs de prachtige waddenkust

Samen met Groninger Kerken zijn wij druk bezig met het ontwikkelen van een bijzondere wandelroute van kerk naar kerk langs de prachtige Waddenkust. De volledige wandeltocht wordt meerdaags en dus is er de mogelijkheid om in sommige kerken te overnachten. Naast de meerdaagse variant wordt de route opgedeeld in diverse kortere routes waardoor er ook de mogelijkheid is om voor een dagtocht te kiezen. Naast lopen, is de route ook te fietsen. Wij hopen de wandeltocht dit jaar nog te lanceren!

Het project staat momenteel nog in de steigers, maar als belangrijke toevoeging zijn we momenteel druk bezig met programmaonderdelen en activiteiten te ontwikkelen om de route te verrijken. Deze toevoegingen liggen op het terrein van gezondheid, natuur, erfgoed en bezinning. Ook wordt de financiële haalbaarheid van de route en de programmaonderdelen in kaart gebracht. We zijn druk bezig om de financiering hiervoor rond te krijgen. In september hopen we een eerste pilot te kunnen introduceren voor wandelaars en fietsers.

Ondanks dat we nog druk in de ontwikkelfase zitten is er momenteel door verschillende partijen belangstelling voor ons project. Zo ook door professor Zef Hemel die de komende 5 jaar het noorden tot zijn onderzoeksterrein heeft gemaakt. In dit onderzoek gaat hij wandelend met o.a. inwoners, ondernemers, bestuurders en zijn studenten op zoek gaat naar een nieuw levend landschap waarbij welzijn voor gaat op economische groei. Zo liep hij ook onlangs met onze projectleider Ruth ter Voort van Hegebeintum naar de Terp fan de Takomst in Blija. Lees hier zijn blog over deze wandeling. 

Ook in de Abe Bonnemalezing die hij onlangs hielt in het Rijksmuseum in Amsterdam verwees hij naar ons bijzondere project in wording. U kunt de uitzending hier beluisteren.  

Tot slot zal er op 6 januari 2023 - 21:30 uur in programma Nieuwsuur (NPO2) een item getoond worden van de wandeling van Zef Hemel en onze projectleider Ruth ter Voort. Tijdens deze wandeling zijn zij in gesprek gegaan over het belang van wandelen als vorm van bezinning in met name het prachtige grootse en lege landschap langs de Waddenkust.



Foto: Hendrik Schultjan




23 12 22

Stichting Alde Fryske Tsjerken zoekt een voorzitter voor het Algemeen Bestuur

Binnen het Algemeen Bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is de vacature van voorzitter vacant. Voor deze positie zoeken wij een kandidaat die kan bijdragen aan de realisatie van de missie en de doelstellingen van de stichting.

Heeft u interesse? Meer informatie vindt u via deze link naar de uitgebreide functieomschrijving.




21 12 22

De nieuwste uitagenda ligt weer op deurmat van onze donateurs

De afgelopen tijd is onze impresario Joke weer druk bezig geweest om alle activiteiten voor het komende half jaar in kaart te brengen. Wat wordt er weer veel georganiseerd in de kerken en wat hebben we een mooie Tsjerketour met DINA op de planning!

Zangeres, muzikante en producer DINA komt in het voorjaar van 2023 met een nieuw album getiteld 'medisyn'. Voor het eerst maakt ze een album met een boek in haar moedertaal, het Frysk.

"Friestalig, helend, hemels, krachtig en gegrond"

DINA stelt de vraag: 'Wat doen wij om te bezinnen?' Als antwoord maakte ze 10 nummers die in hun muzikale en poëtische vorm als universeel 'medicijn' kunnen dienen. Live laat DINA verhaal en muziek samensmelten en neemt het publiek daarin volledig mee. Het geheel laat zich vangen in een boek, waarbij de luisteraar wordt uitgenodigd een eigen recept te schrijven voor zijn of haar 'medisyn'. 

Onderstaand de data van de tour op een rij:

01 april Bears 15:00 uur
02 april  Rottefalle 15:00 uur
15 april Gaast 20:00 uur
16 april Koarnjum 15:00 uur
22 april Blessum 20:00 uur
23 april Foudgum 15:00 uur
29 april Katlijk 20:00 uur
30 april Huizum 15:00 uur
07 mei Uitwellingerga 15:00 uur
21 mei  Jorwert 15:00 uur


Entree voor de voorstelling: €10,- 

Nieuwsgierig naar de rest van het aanbod? Je vindt alle activiteiten ook in onze agenda hier op de website! 




14 12 22

Zeeën van bijbels

Het was mijn eerste stageweek in de Emmastate te Leeuwarden. Samen met Hester Noordhuis, office & event coördinator, zochten we een specifiek boek in het magazijn – een negentiende-eeuwse Statenbijbel met prenten van Gustave Doré. De vele bijbels, afkomstig uit de zeventiende tot de negentiende eeuw, waren verzameld in verhuisdozen. Uiteindelijk wist Hester onze Doré-bijbel te vinden, waarmee we vervolgens naar het restauratieatelier Frisian Colorists & Restorers in de nabijgelegen Blokhuispoort zijn gewandeld. De stapels antieke boeken van de stichting en hun restauratie zouden de komende drie maanden mijn aandacht vragen.

Mijn naam is Luc den Hartog. Ik ben 26 jaar en sta op het punt mijn bachelor geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen af te ronden. Het christelijk erfgoed van Nederland is altijd al mijn primaire interessegebied geweest. Gedurende mijn opleiding heb ik ook een passie voor monumentale kerkbouw gecultiveerd. Om mijn opleiding af te sluiten besloot ik daarom stage te lopen bij Stichting Alde Fryske Tsjerken (SAFT). Ik had totaal geen beeld van de interne werkzaamheden van een erfgoedinstelling, dus het stageplan was hoofdzakelijk verkennend. Wat is de dagelijkse gang van zaken? Waar krijg je allemaal mee te maken? Is het überhaupt iets voor mij? Met dit soort leervragen ben ik de stage ingegaan. Uiteindelijk is het afgelopen halfjaar uitgegroeid tot een bijzonder vruchtbare periode in mijn schoolcarrière.

Begin september viel ik met mijn neus in de boter. Tijdens het eerste gesprek, op de eerste stagedag, kreeg ik te horen dat er recentelijk een opdracht binnen was gekomen waar ik intensief aan zou mogen meewerken. In 2021 zijn er tien oude bijbels van de SAFT gerestaureerd. Nu is het streven om uiteindelijk iedere kerk van de stichting (en dat zijn er wel vijfenvijftig!) te voorzien van een gerestaureerde bijbel. Om de nodige financiën te werven, moest de stichting met een plan de campagne komen. Aan mij de opdracht om zo’n plan te vervaardigen. Ik heb de inventarislijsten doorgenomen, mij verdiept in de geschiedenis van de Statenvertaling, verscheidene kerken bezocht en een historiserend restauratieadvies geschreven. Hierin behandel ik alle bijbels van een kerkgebouw, waarna ik vervolgens, uitgaande van de historische meerwaarde, adviseer één daarvan te restaureren.

Op basis van mijn plan-van-aanpak is er toezegging gedaan voor het project en mijn restauratieadvies wordt binnenkort als officiële aanvraag ingediend. Dit was voor mij een heel bijzonder moment. Ik studeer al vier jaar geschiedenis, maar dit specifieke onderzoek heeft een wezenlijk rendement. De SAFT is straks namelijk in staat weer een reeks kostbare heiligboeken te laten restaureren. Het is een hele gewaarwording, plotsklaps zelf ook een bescheiden effect op het Nederlandse erfgoed te hebben! En zoiets geeft erg veel voldoening. Zowel de SAFT als de stad Leeuwarden zijn mij erg goed bevallen. Het zal niet verbazen dat mijn overtuiging werkzaam te willen zijn in de erfgoedbranche alleen maar aan kracht heeft gewonnen. Inmiddels hebben de stapels bijbels en liedboeken uit het magazijn ook een fraaie plek verkregen in het statige kantoor van directeur Hester Simons – een mijns inziens passende allegorie voor een verdienstelijke stageperiode.




05 12 22

Meet-and-greet met bijbelrestaurateurs in Hegebeintum

Afgelopen woensdagmiddag, 30 november, werd er een activiteit georganiseerd speciaal voor onze donateurs. De activiteit vond plaats in het kennis- en informatiecentrum van Hegebeintum. Momenteel wordt hier een expositie tentoongesteld door ons als stichting, die in het teken staat van bijbel restauraties. Dit was ook direct het onderwerp van de dag.

De middag begon met een korte opening van directeur Hester Simons en daarna konden de donateurs aanschuiven bij de medewerkers van Frisian Colorists & Restorers. Zij waren speciaal voor deze middag uitgenodigd om een demonstratie te geven van hun bijzondere werk. Door bijvoorbeeld het wassen, aanvezelen, en herbinden van eeuwenoude boeken, transformeren zij deze van onbruikbaar naar raadpleegbaar. Het afgelopen jaar hebben de restaurateurs reeds tien bijbels van de stichting gerestaureerd die momenteel in de expositieruimte zijn te bewonderen. Deze restauratie is mede mogelijk gemaakt door Stichting FB Oranjewoud.

Na de demonstratie vond er een lezing plaats door onze stagiair Luc. Hij vertelde vol passie over allerlei interessante weetjes en ontdekkingen die hij de afgelopen tijd heeft opgedaan over bijbels. De hele zaal zat vol en luisterde aandachtig naar zijn verhaal. Als afsluiting kon men de expositie en ook de kerk bewonderen. Heb je de expositie nog niet gezien en ervaren? Dit kan nog tot eind december!⁠

Meer lezen? 
Artikel - Friesch Dagblad
Artikel - Leeuwarder Courant




09 11 22

Donateursbijeenkomst 2022

Afgelopen zaterdag hadden we een volle Theaterkerk in Jellum, met allemaal donateurs van de stichting. Na 3 jaar was het eindelijk weer zover en mochten we weer met zijn allen bij elkaar komen. Het was een mooie middag die begon met een presentatie, van onze directeur Hester Simons, over de ontwikkelingen binnen de stichting.

Hierbij een kleine greep van onderwerpen uit de presentatie, die begon met: ‘Waar staan we nu als stichting?’. Momenteel heeft de stichting 55 kerken, 2 klokkenstoelen en 7 begraafplaatsen als eigendom. Friesland telt ongeveer 770 kerken, waarvan er ongeveer 350 rijksmonument zijn. De verwachting is, dat er nog meer kerken een aanvraag zullen gaan doen bij de stichting. De afgelopen jaren zijn de kerken van Weidum, Buitenpost en Harich al aan onze zorg toevertrouwd. Verder werd het koersplan voor de komende jaren ‘Âlde Tsjerken Nije Lûden’ aangehaald. De kerntaken van de stichting zijn beheer en behoud van Friese kerken en publieke belangstelling wekken, maar daarbij hebben we ook extra doelen zoals publieke belangstelling creëren onder toeristen en educatie. Het is belangrijk om nieuwe doelgroepen te interesseren voor oude kerken. Verder gaan we als stichting door met aandacht voor de inzet van vrijwilligers en het samenwerken met partners waaronder Tsjerkepaad, Organum Frisicum, Folk&Tsjerke en nog vele meer. Naast dit alles is ook kennisdeling van belang. Zowel tussen plaatselijke commissies, maar ook tussen Stichting Oude Groninger kerken, oudhollandse kerken, oude Gelderse kerken en Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Na de presentatie van Simons was het tijd voor de lezing van Prof. Yme Kuiper met als thema religie, macht en oorlog. Yme vertelde over de wereld van de Friese edelman dr. Sicke van Dekema (1548-1625). In de kerk van Jellum is namelijk enige tijd geleden de grafkelder van de adellijke familie Dekema ontdekt en in ere hersteld. Daarbij kwamen de grafstenen tevoorschijn van jonker Sicke ('heer van Jellum') en zijn vrouw Hil van Tamminga én die van hun dochter Katharina, getrouwd met jonker Bote van Grovestins. In de lezing werd uitvoerig stilgestaan bij de loopbaan van Sicke van Dekema, residerend op Mammema State te Jellum en woonachtig in een groot stadshuis te Leeuwarden. Daarnaast werd de bredere context besproken van de oorlog met Spanje, zoals die verliep na 1580. Deze veroorzaakte een splitsing binnen de Friese adel: protestant geworden families kwamen tegenover katholiek gebleven families te staan. Vele Dekema's - bijvoorbeeld - bleven katholiek, zo niet jonker Sicke. Waarom niet? En hoe ontwikkelde zich na verloop van tijd de interne religieuze scheiding der geesten bij de adel in Friesland? Als leuke bijkomstigheid konden alle aanwezigen na de tijd nog een glimp in deze grafkelder wagen, die in 2020 werd ontdekt. ⁠

Wat was het fijn om de donateurs weer in levende lijve te kunnen ontmoeten en we kijken nu al weer uit naar de volgende keer! ⁠




02 11 22

Van pelgrimsrust naar dagelijkse stress

Wakker worden in een slaapzakje midden in een oude kerk. Voor deze zomer had ik dat nog nooit gedaan, maar binnen een paar dagen ben ik er aan gewend geraakt. Vijf dagen lang heb ik een deel van het Friese Jabikspaad op de fiets afgelegd en ‘s nachts in vijf verschillende kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken geslapen. Wat heeft die tocht mij gebracht?

Wat ik gelijk merkte was dat, hoewel ik snel was gewend aan de stilte van de kerken en het reizen alleen, de overgang naar het ‘gewone leven’ een stuk minder soepel ging. De week na mijn reis dacht ik terug aan de omgeving en de praktische overwegingen die mij op mijn pelgrimstocht geleid hadden: vroeg opstaan, de route uitstippelen, spullen inpakken, op de fiets springen en meteen de weilanden zien… In plaats daarvan keek ik ‘s ochtends uit het raam tegen het centrum van Groningen aan en moest ik aan de slag met mijn studieplan. Ik miste mijn kleine avontuurtje. Bij langere pelgrimstochten is dit een bekend verschijnsel: veel pelgrims kampen met de ‘Camino blues’ bij hun terugkeer. Zo was ook mijn reactie niet ongewoon; net als veel anderen begon ik namelijk gelijk te dagdromen of ik volgende zomer niet een langere tocht kan ondernemen. Misschien wel een Jabikspad door heel Nederland of zelfs echt de Camino.

Vanwaar die aantrekkingskracht? De eenvoud van een pelgrimage is zeker een belangrijk onderdeel. Je hoeft geen ingewikkelde keuzes te maken, na te denken over je werk of je zorgen te maken over de politiek. In plaats daarvan ga je terug naar de basis: goed eten, goed slapen, goed voor jezelf zorgen en goed voorbereid zijn. Bovendien breng je veel tijd door in de natuur en minder in grote steden; dat kan een verademing zijn. Vooral als je even een uitweg zoekt uit het drukke stadsleven. Daarnaast zijn er natuurlijk de mensen die je onderweg ontmoet en de prachtige verhalen die ik heb gehoord over de kerken waarin ik overnachtte.

Uiteindelijk was het voor mij iets anders wat dit kerkentochtje zo bijzonder maakte. Ik heb het al eerder benoemd in deze blogs: het voelde als een doelbewuste keuze om al mijn stress op pauze te zetten. Tegen al mijn stress, prestatiedruk en zorgen over de toekomst, zei ik heel duidelijk: stop. In het dagelijks leven is het maar al te makkelijk om pauzes over te slaan. Ik zie dat constant bij mijn vrienden en collega’s en maak me er zelf ook schuldig aan. ‘s Avonds nog wat mailtjes beantwoorden en toch af en toe doorwerken in het weekend. Het is verleidelijk en lijkt soms wel de standaard te zijn. Maar dat mag het eigenlijk niet zijn, want als jij zelf niet op de rem trapt, dan doet je lichaam dat wel voor je en zit je al snel met gezondheidsproblemen waar je niet altijd makkelijk vanaf komt.

Rust is belangrijker dan je denkt. En, merkte ik, het gaat lang mee. Al was dit maar een weekje aan rust, ik zag duidelijk hoeveel baat ik erbij had en hoe ik mij gesterkt voelde door het idee dat ik de keuze voor rust kan maken. Rust nemen kan natuurlijk op veel manieren: een wandeling maken, een boek lezen, samen of alleen, het is maar net wat goed bij je past. Maar een pelgrimage is zo bijzonder omdat het vervlochten is met spiritualiteit. Helemaal voor mensen die zich al verbonden voelen met religie of spiritualiteit is een pelgrimstocht een uitgelezen kans om zich te verdiepen in die gevoelens en gedachten. Daarbij is het natuurlijk prachtig om ‘s nachts te kunnen slapen in een kerk, om je geborgen te voelen op een plek die veel voor je betekent, en om ook daar de ruimte te hebben om na te denken over wat voor jou belangrijk is. Daarom vind ik het zo’n mooi initiatief van de Stichting om dit mogelijk te maken.

Ondertussen ben ik alweer een paar maanden volop bezig met mijn studie, mijn scriptie en mijn werk, maar ik ben dus zeker van plan om binnenkort weer iets vergelijkbaars te ondernemen. Ik ben nog lang niet klaar met pelgrimeren- dit was nog maar een voorproefje! Over die volgende avonturen ga ik uiteraard ook voluit schrijven, dat is inmiddels een wezenlijk onderdeel van het proces geworden voor mij. Natuurlijk hoop ik dat ik misschien iemand geïnspireerd heb om dit ook te proberen; ik kan het zeker aanraden! Iedereen verdient namelijk een fijne plek om op adem te komen wanneer het leven voorbij lijkt te razen. Om dan de hakken in het zand te zetten en voor jezelf op te komen, om te nemen wat je nodig hebt, dat is niet altijd makkelijk. Maar wel heel belangrijk!




26 10 22

Dag 5 - van Peins naar Jorwert

Vanochtend word ik (tegen mijn zin) vroeg wakker. Eigenlijk ben ik elk uur wakker geworden, want de kerkklok is zo enorm luid dat zelfs ik, een vermoeide pelgrim met een grote behoefte aan nachtrust, elke keer weer wakker schrik. Voor lichte slapers zijn oordoppen zeker aanbevolen in de Gertrudiskerk van Peins! Toch kan zelfs mijn onderbroken slaap mijn goede humeur niet verpesten, want wanneer ik mijn ogen open doe zie ik de eenvoudige donkere houten preekstoel waar ik vannacht onder sliep. Dat ik dit mooie, kleine kerkje heel even voor mij alleen mag hebben, maakt veel goed.

Het is alweer mijn laatste pelgrimsdag! De route voert mij naar Jorwert vandaag, naar de Sint-Radboudkerk. Het weer is prachtig; zodra de zon wat schijnt stap ik op de fiets. Peins ligt iets buiten de route, dus mijn eerste taak is om naar Franeker te fietsen en daar weer de Jabiksbordjes te vinden. Dat lukt gelukkig snel. Vandaag merk ik wel dat het af en toe opletten is met de markeringen langs de weg: die zijn namelijk bedoeld voor de wandelroute, en die komt niet altijd overeen met de fietsroute. Ze sturen me dan ook de Leonserpolder op, die met de fiets niet begaanbaar is. Gelukkig kan je in het boekje het Jabikspaad, verkrijgbaar bij Stichting Jabikspaad Fryslân, zowel fiets- als wandelroutes vinden. Maar het kerkje aan de Leonserpolder heeft wel een stempelpost, dus die heb ik mooi meegenomen. Zie de foto voor een deel van mijn stempelverzameling!

Langs mijn route kom ik volop dieren tegen. Eerst zie ik een aantal prachtige donkere paarden, die gelijk op mij afwandelen om geaaid te worden. Daarna zie ik twee hazen in het veld. De ene haas duikt ineen als hij mijn fiets hoort, de ander spitst zijn oren en kijkt nieuwsgierig mijn kant op. Was ik nu snel onderweg geweest naar mijn werk of was ik met mijn koptelefoon op verzonken geweest in gedachten, dan had ik ze nooit gezien of gefotografeerd. Maar deze week let ik zo goed op mijn omgeving en zit ik zo in de rust, dat ik ze gelijk opmerk en van de fiets stap om beter te kijken. Ik let niet eens op de dingen waar ik normaal gesproken over pieker- dat is wat deze week mij brengt, denk ik. De tijd om bij te komen van een druk leven en de zorgen allemaal even op pauze te zetten.

Na impulsief nog een omweg te hebben genomen omdat de zon nou eenmaal zo lekker schijnt, kom ik dan toch aan in Jorwert. De Sint Radboudkerk is één van de grotere van mijn tocht, en er is van alles te zien. Een kleurrijke knutselboom vol wensen voor Oekraïne. Een tafel met boeken en foldertjes over de kerk en de omgeving. Een gigantisch gedicht op de muur, genaamd Huis om stil te zijn. In het gastenboekje staan de onvermijdelijke grapjes over Geert Mak (in de stijl van “Ik kwam hier kijken of God alweer terug is, maar nee”), die van Jorwert enigszins een toeristische trekpleister heeft gemaakt. Bovendien is de Sint Radboudkerk misschien wel de meest luxe kerk waar ik ben verbleven. Niet alleen de standaard waterkoker is hier aanwezig, ook is de keuken voorzien van een koelkast en zelfs een fornuis! Wat een weelde voor mijn laatste kerk. Ideaal, want ik moet toegeven dat ik wel weer toe ben aan dat soort alledaagse gemakken, die je normaal gesproken voor lief neemt.

‘s Avonds maak ik nog even een wandeling door het dorp. De wilde wolkenluchten en een felle zonsondergang zijn perfect te zien wanneer je, net buiten het dorp, tussen de weilanden staat. Een lieve kat komt wat kopjes halen- wat een idyllische avond. Behalve dat ik mijn haar moest wassen in de wasbak van de keuken, want een douche is er natuurlijk niet. Maar laten we dat detail even vergeten en dan was dit de ideale afsluiting van een bijzondere week.

In het donker loop ik terug naar de kerk, waar ik mijn kaarsje uitblaas en me in mijn slaapzak nestel. Geheel tot rust gekomen, comfortabel in mijn eigen gezelschap. Ik val in slaap terwijl ik denk aan de woorden uit het gedicht op de muur:

 

Uit woordenvloed ben ik gekomen,

Genaderd tot de bron van rust;

Niet om er zomaar weg te dromen

Maar stil te zijn naar hartelust.

Praktische checklist van de kerk:

Stretcher  ✓
Slaapzak / dekens  
Waterkoker  ✓
Koelkast  ✓
Fornuis  ✓
Nachtlampje  
Toilet  ✓



19 10 22

Bijbel Restauratie Alde Fryske Tsjerken

Van oud en onbruikbaar, naar nieuw en raadpleegbaar.

In het Kennis- en Informatiecentrum ‘Terp Hegebeintum’ is op de bovenverdieping elke drie maanden een nieuwe expositie te bewonderen. Aan ons als Stichting dit keer de eer om de expositie in te richten. Het onderwerp van de huidige expositie, die tot 23 december is te bewonderen, is het project van de gerestaureerde bijbels.

Het afgelopen jaar zijn er, met behulp van FB Oranjewoud en Frisian Colorists & Restorers, tien bijbels uit de collectie van Stichting Alde Fryske Tsjerken gerestaureerd. Bij de overname van een kerk belooft de stichting namelijk niet alleen garant te staan voor het onderhoud van de kerk, maar ook voor het onderhoud van de inventaris, waaronder de bijbels. Deze bijbels zijn een belangrijk onderdeel van het religieus erfgoed waar wij op passen. Door de restauraties zien de bijbels er niet alleen weer als ‘nieuw’ uit, maar zijn ze ook weer toegankelijk voor de komende generaties om te worden geraadpleegd.

Het verschil ervaren tussen een niet en wel gerestaureerde bijbel? Kom dan langs bij de wisselexpositie. Hier liggen de tien gerestaureerde bijbels tentoongesteld. Naast dat de bijbels bewonderd kunnen worden, mag men de gerestaureerde bijbels aanraken, voelen en doorlezen zodat u het belang van bijbelrestauraties zelf kan ervaren. Daarbij wordt binnen de tentoonstelling ook het proces van hoe een bijbelrestauratie verloopt in beeld gebracht.

Kijk hier voor de openingstijden van het Kennis- en informatiecentrum. 

 



19 10 22

Dag 4: Van St. Jacobiparochie naar Peins

Vanochtend word ik wakker in de relatief luxe Jacobskerk, met mijn nachtlampje en een voorraad thee naast mijn veldbed. Van de kerkklok word ik niet wakker, daar lijkt wat mis mee te zijn; hij is in ieder geval stil geweest sinds ik ben aangekomen. Ook mijn wekker heeft me niet geholpen, want mijn telefoon heeft het in de enorme regenbui van gisteren moeilijk gehad en heeft nu allerlei kuren. Gelukkig, denk ik nu, gelukkig hebben mijn ouders mij een fietsrouteboekje meegegeven! Daar kan ik nu op vertrouwen, het zielig flikkerende scherm van mijn mobieltje geeft niet veel hoop aan de digitale pelgrim. Toch werd ik stipt om 7 uur wakker. Kennelijk is mijn lichaam daar al snel aan gewend.

Misschien is het wel mijn snotterige hoofd dat mij al vroeg heeft gewekt, want ik ben niet ongeschonden uit de urenlange regen van gisteren gekomen: ik voel me niet helemaal fit vandaag. Voor het eerst besluit ik daarom om niet te veel toe te voegen aan de route van St. Jacobiparochie naar Peins, waar ik vannacht slaap en in plaats daarvan heel rustig aan te doen. Ik wil immers wel mijn pelgrimstocht afmaken en niet mezelf onnodig uitputten. Dus lees ik ‘s ochtends rustig mijn boek uit en breng ik hem daarna terug naar het bibliotheekje aan de andere kant van de straat. Gelukkig is het weer flink opgeklaard vandaag. Ik sla mijn fietsrouteboekje open en schrijf de knooppunten op in mijn notitieboekje, die in mijn frametas zit, zodat ik er gelijk bij kan. Meer voor de zekerheid dan uit echte noodzaak, want op de route zijn er meer dan genoeg bordjes die mij de weg wijzen! Zie de foto onderaan voor een voorbeeld.

Halverwege de ochtend stap ik rustig op de fiets en mijn plan is om veel te pauzeren. Wanneer ik een mooi plekje zie, maak ik daar dankbaar gebruik van en neem pauzes om een boek te lezen. Het boek van vandaag is De Camino van Anya Niewierra, dat leek mij wel zo toepasselijk. Ebooks zijn trouwens een aanrader, want dan kan je op je telefoon of ereader lezen zonder het gewicht van een dik boek in je tas. Overigens was De Camino dan wel gerelateerd aan pelgrims, maar ondertussen ook een flink spannende thriller, dus voor de meer relaxte pelgrim niet per se een aanrader. Voor een ontspannende ervaring is The Old Ways: A Journey on Foot een leuke. Of als je het leuk vindt om meer naar buiten gericht te zijn, tijdens je reis, koop dan een mooi boekje over wildplukken, zoals In de Berm. Wie weet kan je onderweg wat kruiden plukken voor een kopje thee.

Dat is ook het onderwerp dat in mij opkomt terwijl ik zit te lezen in het gras: de vraag of ik mij tijdens mijn pelgrimstocht vooral naar binnen wil richten, om na te denken, of juist aandacht wil geven aan de natuur, aan de omgeving en het landschap. Misschien ligt de eerste optie meer voor de hand als je denkt aan pelgrimeren, maar toch probeer ik om dat niet al te veel te doen. Ik heb zelf sowieso al de neiging om tijdens fiets- en wandeltochten helemaal in mijn gedachten te leven en over van alles en nog wat na te denken. Dan, opeens, ben ik al bij mijn bestemming aangekomen, terwijl ik helemaal niet heb gelet op de prachtige dingen om mij heen. Ik merk dat de camera die ik bij me heb daar wel bij helpt: ik kijk steeds om me heen, zoekende naar een mooi plaatje. De pelgrimstip van vandaag, ga dus lekker aan de fotografie als je minder wil piekeren!

Ik wijk wel even uit naar Franeker om boodschappen te doen, want daar is de dichtstbijzijnde supermarkt. Gelijk koop ik ook een extra joggingbroek, zodat ik niet meer in mijn bemodderde sportbroek hoef rond te lopen. Op zich is het een goed idee om minimalistisch te zijn in je bepakking, helemaal als je niet veel ervaring hebt met bepakt wandelen of fietsen, maar een extra setje kleding voor noodgevallen is altijd handig. Pelgrimstip: de vuistregel is dat je maximaal 10-20% van je eigen lichaamsgewicht zou moeten dragen op een wandeling; ben je een beginner, ga dan aan de lage kant zitten. Weeg in ieder geval je rugzak van tevoren en doe een keer een testwandeling of -fietstocht met bepakking! 

Vandaag heb ik in ieder geval geen last van mijn bepakking: het is een zeer relaxte dag vol met rust, urenlange leespauzes en om 4 uur fiets in Peins in. Let op, kerkbezoeker! In Peins zijn er twee kerken: de Gertrudiskerk en het Kerkje van Peins. Het Kerkje van Peins is een oude verbouwde kerk, die nu dienst doet als een B&B; de Gertrudiskerk is de kerk van de SAFT waar je als pelgrim kan overnachten. Het is een klein, middeleeuws kerkje met een nieuwere kerktoren. En die kerktoren is misschien wel het opvallendste aan de kerk; het is namelijk zo’n lage toren dat de kerkklok enorm luid is. Ik ben benieuwd hoe goed ik ga slapen vannacht! Gelukkig staat mijn bedje helemaal aan de andere kant van de kerk: ik slaap vanavond onder de preekstoel. Daar nestel ik mij al vroeg in mijn slaapzak, met mijn boek in de hand, in de weet dat morgen mijn allerlaatste pelgrimsdag is.

Praktische checklist van de kerk:

Stretcher  ✓
Slaapzak / dekens  
Waterkoker  ✓
Koelkast  
Fornuis  
Nachtlampje  
Toilet  ✓



12 10 22

Dag 3 - Van Britsum naar Sint Jacobiparochie

Vandaag is de tweede ochtend dat ik wakker word op een veldbedje midden in een middeleeuwse kerk. Het voelt wat gek: ik zie kerken normaal gesproken als een plek van reflectie en bezinning, nu moet ik ook in hele praktische termen denken. Is er een fornuis? Waar kan de stretcher handig staan? Toch kom ik juist daardoor ook dichterbij het materiële aspect van dit erfgoed: ik stel me de kou voor waarin mensen eeuwen geleden ‘s winters in de kerk hebben gezeten, en de dagen dat de kerkklok luidde om een overlijden aan te kondigen.

Deze dag wordt de praktische kant van de kerk als onderdak extra belangrijk, want het gaat regenen vandaag. Wanneer ik ‘s ochtends even naar buiten stap, is het al druilerig. Hier al de eerste pelgrimstip: van tevoren zoek ik via Google Maps wat schuilplaatsen op voor onderweg; een sportveldje met een kleine overkapping, een restaurant of een bibliotheek. Vandaag gaat de tocht naar Sint Jacobiparochie, maar gisteren vertelde iemand mij over de kustroute die je ook kan fietsen. Dus wil ik eerst 20 kilometer van die route doen en dan 20 kilometer naar het restaurant de Zwarte Haan, waar ik ga lunchen met Hester Noordhuis van de stichting. Daarna zal ik doorfietsen naar Sint Jacobiparochie.

Het eerste uur regent het zachtjes, wat eigenlijk wel prettig is na de warmte van de afgelopen dagen. Als een mist trekken de buien over het land en dus stop ik regelmatig om foto’s te maken van wilde wolken en grijze luchten. De kustroute is fijn fietsen, hoewel ik verrast word door kuddes schapen waar ik me doorheen moet banen. Na een uur draai ik om en fiets ik 20 kilometer naar de Zwarte Haan. 20 kilometer die ik niet snel zal vergeten. Een echte plensbui teistert mijn tocht, tot mijn mouwen vollopen met water en de regen mijn rugzak indrupt. Soms moet ik een hekje openmaken voor ik weer verder kan, hekjes waaronder zich enorme modderige regenplassen vormen. Daar moet ik doorheen banjeren en dus accepteer ik mijn lot maar.

Kortom, om 12 uur arriveer ik doorweekt en redelijk smerig bij de Zwarte Haan, dat recht aan het Jabikspaad ligt. Mijn kleding wordt uitgewrongen en Hester en ik gaan recht naast de verwarming zitten, waar ik haar wat updates geef over de tocht. Ze raadt mij aan om de kerk in Sint Annaparochie te bekijken, dus daar fiets ik na de lunch eerst heen; gelukkig is de regen weer wat afgezwakt. De Van Harenskerk is inderdaad een interessante kerk, een achthoekig gebouw vol houtsnijkunst en oude rijkdom waar Rembrandt van Rijn nog getrouwd is.

Eindelijk ga ik dan toch richting St. Jacobiparochie, het eigenlijke beginpunt van het Jabikspaad. Eenmaal daar aangekomen, zie ik dat de Jacobskerk totaal anders is dan de kerkjes waar ik tot nu toe ben geweest. Deze is veel moderner, 19e-eeuws, en heeft zich ook bewust als pelgrimskerk geprofileerd. Bij de andere kerken weten mensen uit de buurt soms niet dat je er als pelgrim kunt overnachten, maar hier is dat niet te missen. Tegels in de vorm van een Jacobsschelp liggen voor de deur, er is een stiltecentrum én zelfs een informatiecentrum voor pelgrims aanwezig in de kerk, die tegenwoordig breder dienst doet als cultureel centrum. Er liggen mappen met informatie over zowel het Jabikspaad als de Camino in z’n geheel en ook een boekje over de geschiedenis van de kerk. Als ook jij het Jabikspaad wil lopen of fietsen, raad ik van harte de Jacobskerk aan als beginpunt. Niet alleen is er dus informatie te over, ook is de kerk voorzien van (bijna) alle gemakken: koelkasten (met inhoud, die je tegen betaling mag nuttigen), waterkokers, stopcontacten en zelfs nachtlampjes naast je bed. Een zachte landing voor de beginnende pelgrim, of voor de pelgrim die onderweg kletsnat is geregend en klappertandend naar binnen struikelt. Er is ruimte om al mijn natte kleren over de verwarming te laten drogen en ik zet ontzettend veel thee om me langzaamaan weer op te warmen.

Schuin tegenover de Jacobskerk ontdek ik een klein straatbibliotheekje: zo’n kast langs de weg waar je boeken kan achterlaten en meenemen. Ik ontdek het boek A Man Without Words, over een gebarentolk die een dove man het concept van taal probeert aan te leren. Dat boek neem ik mee om vanavond te lezen en morgen zet ik het dan weer terug. Eenmaal terug in de kerk zit ik dus urenlang behaaglijk te lezen, opgekruld in mijn slaapzak met mijn nachtlampje aan. De sfeer is wel enorm anders ‘s nachts: omdat de kerk een stuk moderner is, ontbreekt het gevoel van ontzag dat ik had in de andere kerkjes en dat ik lag te slapen in eeuwenoud erfgoed. Nu slaap ik niet boven grafkelders of onder een preekstoel, maar wel in een mooi cultureel centrum.

Praktische checklist van de kerk:

Stretcher  ✓
Slaapzak / dekens  ✓
Waterkoker  ✓
Koelkast  ✓
Fornuis  
Nachtlampje  ✓
Toilet  ✓



05 10 22

Dag 2 - Van Swichum naar Britsum

Op dinsdagochtend word ik vroeg wakker in mijn slaapzak boven de grafkamers van Swichum en stap om half 7 alvast even de kerk uit. Het kerkje van Swichum staat buiten de huidige kern van het dorp en dus kan je vanaf de begraafplaats kilometers uitkijken over de weilanden. Ochtendmist sluiert nog over het land, twee haasjes rennen door de velden. Ik voel me vanochtend rustiger dan gisteren nu ik deze eerste nacht eigenlijk helemaal niet eng vond. Ik heb het gevoel dat dit echt een week kan worden waarin ik ontspan, tot rust kom en alle stress van het dagelijks leven even van me af zet. Een reset voordat het nieuwe academische jaar weer begint; even een week die echt alleen voor mij is bedoeld.

De etappe van vandaag gaat naar Britsum, maar ik voeg een stuk van de Elfstedenroute toe - ook een aanrader. Overigens fiets ik deze eerste paar dagen eigenlijk de route van het Jabikspaad verkeerd om. Dat zit zo: in Friesland bestaat er een westelijke en oostelijke route, die allebei vanuit Sint Jacobiparochie naar beneden lopen en bij elkaar komen in Irnsum. Ik wilde die routes graag allebei fietsen om zoveel mogelijk kerkjes mee te pakken en dus fiets ik nu de oostelijke route omhoog. Daarna fiets ik de westelijke route naar beneden - zie de afbeelding.

Eerst fiets ik volgens de route naar Leeuwarden, waar ik wat eten koop en ga brunchen in een park. Pelgrimstip: de oostelijke route loopt door Leeuwarden, de westelijke door Franeker en verder naar het zuiden loopt de route ook door Heerenveen. Je komt dus af en toe onderweg een stad tegen waar je kan inslaan wat je nodig hebt: pleisters, een bandenplaksetje, extra kleren, je bent niet voor langere tijd alleen aangewezen op de buurtwinkels van kleine dorpjes.

Na Leeuwarden pak ik een stuk van de Elfstedenroute vanaf het Leeuwarder Bos, dat in de jaren 90 is aangeplant. Daar kom ik mijn eerste rustpunt tegen: een container te midden van een bloemenweide, met toilet, stromend water, thee en koffie en zelfs een EHBO-kit en bandenplaksetje. Aanrader voor de pauzerende pelgrim! De zon brandt vanmiddag in mijn gezicht, dus ook de schaduw die het bos biedt is mij welkom.

Langs de Dokkumer Ee laat ik heel even mijn rustige aanpak varen en zoef ik over het smalle fietspaadje- verder is er toch niemand. Ik fiets tot Tichelwurk en dan besluit ik om Stiens even te bezoeken voordat ik verder ga naar Britsum. Daar vind ik de Sint Vituskerk, een van de oudste kerken van Friesland. En leuk feitje, in de middeleeuwen was dit de zusterkerk van de hoofdkerk van Leeuwarden, waar nu nog slechts de toren van over is: de Oldehove. Toevallig is de kerk vandaag geopend en dus word ik verwelkomd door twee vrijwilligers die staan te praten met een groepje mensen. Een bezoeker wil graag op het orgel spelen- dat mag. Terwijl we luisteren, vertelt één van de vrijwilligers me dat ze, wanneer ze buitenlandse kerken bezoekt met haar man, altijd Friese kerkliederen zingt. Zo neemt ze haar geloof en haar erfgoed met zich mee, waar ze ook is.

Dan ga ik eindelijk richting Britsum, waar ik eerst nog een tijd lig te lezen in een grasveldje; de zon schijnt nog steeds. Wanneer het tijd is om me naar de Johanneskerk te begeven sta ik eerst een kwartier voor de verkeerde deur voordat het in me opkomt om aan de andere kant te kijken. Daar staat inderdaad mijn gastvrouw op mij te wachten! Vannacht, laat ze me zien, lig ik te slapen onder het orgel. Ook word ik nog bezocht door een vrijwilliger van de lokale kerkcommissie, Wietse. Tijdens zijn rondleiding mag ik in alle hoeken en krochten van de kerk kruipen en alles bekijken. We zien de beroemde fresco’s van de kerk en het imposante klokwerk, dat aan restauratie toe is, waarna we op smalle laddertjes omhoog klimmen tot we boven de gewelven staan. In de oorlog verborgen zich hier onderduikers, vertelt Wietse. Ik kijk omhoog, waar een klein opgevouwen vleermuisje hangt te slapen.

Weer beneden hoor ik nog zo’n spannend verhaal. Bij de kerk hoort een eeuwenoude bijbel, met zilver beklonken, van onschatbare waarde. Zo waardevol dat hij bewaard bleef in een kluis van de stichting. Maar begin deze eeuw werd daar ingebroken en werd de bijbel gestolen. Die zien we nooit meer terug, dacht het opgeschrokken dorpje. Maar jaren later gebeurde er iets onverwachts. Op een veiling had een oplettende bezoeker gezien dat er een met zilver beklonken bijbel verkocht zou worden waar Britsum op stond en trok aan de bel bij de kerkcommissie. Met behulp van de politie is de bijbel in beslag genomen en weer in veiligheid gesteld; gelukkig geheel intact. Een ongelofelijk toeval dus, dat de kerk de bijbel weer heeft teruggekregen.

Na allerlei avontuurlijke verhalen aangehoord te hebben, installeer ik mij in de kerk en kijk ik nog eens even rond. Er zijn twee tentoonstellingen in de kerk: één ervan draait om schilderijen van lokale uitzichten, de ander om keramiek. In Stiens had ik wat simpel eten gekocht, want ik ga ervanuit dat in de kerken geen fornuizen beschikbaar zijn- dat is hier inderdaad het geval. Dus doe ik het met eenvoud deze week: fruit, repen, cup-a-soupjes en instant noodles. Want, pelgrimstip twee van vandaag: een waterkoker is er namelijk bijna altijd wél in deze kerken.

‘s Avonds wandel ik nog even door Britsum. Vlakbij de kerk is er een doorkijkje op het land- in de verte brandt een kampvuur en heel vaag hoor ik het geroep en gelach van de groep die er omheen zit. Grappig, ik heb met veel vrienden over deze week gepraat en vaak was hun zorg om ‘helemaal alleen’ een week op tocht te gaan. Toch was vandaag gevuld met gesprekken en vertellingen, en voel ik mij helemaal niet eenzaam. Ik heb juist het idee dat ik meer en meer ruimte heb voor mezelf. 

Praktische checklist van de kerk:

Stretcher   ✓
Slaapzak/dekens   ✓
Waterkoker   ✓
Koelkast  
Fornuis  
Nachtlampje   ✓
Toilet   ✓



28 09 22

Dag 1 - van Heerenveen naar het Kerkje van Swichum

Op een maandagmiddag stapte ik voor mijn ouderlijk huis in Heerenveen op de racefiets. Een tas op mijn rug en een tas aan mijn fiets, met alle spullen die ik de week die ging komen nodig had: kleding, slaapzak, oplader, veldmatje, handdoek… volgens mij had ik alles bij me. Echter mijn vader drukte me nog snel een fietsrouteboekje in handen. “Dan kan je nooit verdwalen.” Mijn telefoon in een houdertje aan het stuur, dit zodat ik de route makkelijk kon bekijken.

Afgelopen augustus heb ik een deel van het Friese Jabikspaad gefietst; een Nederlandse tak van het pelgrimspad naar Santiago de Compostela, waar men het graf van Jakobus de Meerdere kan bezoeken. Het Friese pad heeft namelijk een interessante bijzonderheid: er staan een aantal zogenaamde refugio aan, kerken van de Alde Fryske Tsjerken die onderdak aanbieden aan pelgrims. Dat leek mij, een redelijk gestreste student die aan haar laatste jaar op de universiteit begint, een ideale manier om tot rust te komen. En dus fietste ik vijf dagen door het Friese landschap en sliep ik vijf nachten in vijf verschillende kerken.

De route van dag 1: van Heerenveen naar Swichum. Op de fiets zoek ik naar de juiste gemoedstoestand en denk ik na over de redenen om een pelgrimstocht te ondernemen. In het verleden was dat vaak om jezelf fysiek en mentaal te testen en zo je geloof te bewijzen, of om boete te doen voor je zonden. Tegenwoordig hebben mensen vaak een bredere spirituele motivatie: om in contact te komen met de natuur of om zelf tot rust te komen, en even uit het hectische alledaagse leven te stappen. Juist die alledaagse zorgen nestelen vandaag nog stevig in mijn hoofd. Mis ik werkmails, pieker ik, heb ik echt mijn oplader wel meegenomen? Ik voel mezelf naar binnen keren en doe mijn best om me juist naar buiten te richten, op het Friese landschap. Groene weilanden met biddende valkjes en sluipende katten. Zo ver kunnen kijken dat de verte een blauwe waas heeft. Ik begin rustiger te fietsen en spreek met mezelf af dat ik stop wanneer ik iets moois zie, om de camera te pakken, die ik heb meegenomen of om even te lezen.

Na 20 kilometer neem ik even rust. Met bagage fietsen valt me ineens vrij zwaar en ik realiseer me nu gelijk waarom. De eerste pelgrimstip: investeer in een goede rugzak met een heupband, zodat je niet je schouders onnodig belast. Mijn schouders en nek waren niet blij met mijn dagelijkse rugzak. Tijdens mijn pauze zie ik ook gelijk iets wat typisch is voor het platteland: een sluier van regen trekt over het land naar mij toe. Buien kan je hier van ver aan zien komen. Gelukkig is het maar een korte zomerse bui, waar ik niks tegen heb.

Na een korte omweg kom ik aan bij Wirdum, een dorpje vlakbij mijn eerste kerk, waar een supermarkt is. Let op, noordelijke pelgrims: in Friesland is in verband met de zondagsrust lang niet alles op maandag open, maar deze supermarkt wel. Daar doe ik dus wat simpele boodschappen, waarna ik alvast naar het kerkje fiets. De kerken worden steeds voor mij open gedaan op een vooraf afgesproken tijdstip door een beheerder, maar ik ben veel te vroeg. Dus lig ik nog urenlang te lezen in het grasveld in één van de kleine boekjes die ik bij me heb, over religieuze iconografie, totdat ik de beheerder aan zie fietsen.

Hannie Schuurman, de ambassadeur (zoals ze het graag noemt) van de kerk, opent de deuren en leidt me rond. Ze heeft tijdens corona het beheer overgenomen, wat natuurlijk niet bepaald een makkelijke periode is geweest. Gelukkig kunnen er nu weer activiteiten georganiseerd worden in de kerk: niet alleen diensten en bruiloften, maar ook lezingen en bijeenkomsten over rouwverwerking, een thema dat haar nauw aan het hart ligt. Ze geeft me een aantal boeken over de geschiedenis van de kerk, waar ik gelijk in duik.

De kerk is in de 13e eeuw gebouwd en is daarmee één van de oudste in Friesland. Wat vooral opvalt van buiten is dat de kerk zo vaak is verbouwd en gerestaureerd dat het een soort collagekerkje is: nieuwe ramen overlappen met dichtgemetselde deuren, stenen lijken verkeerd te zijn teruggelegd, en één goudkleurige baksteen is schijnbaar willekeurig in het bouwwerk verschenen. Tijdens de restauratie in 1997 zijn er ook oudere onderdelen herontdekt, zoals de piscina: een nis waar de priester zijn handen kon wassen. Ook kwam men er tijdens die restauratie achter dat één van de steunberen de kerk niet meer steunde, maar juist scheef trok. Daarom is die verwijderd. Al wordt de steunbeer nog wel herdacht. Nu staat er namelijk een steen naast de kerk waar, nu nauwelijks meer zichtbaar, de woorden in zijn gegraveerd: hier stond een beer, hij is niet meer. Mijn favoriete detail van deze eerste kerk.

‘s Avonds krijg ik zodra ik mijn internet aanzet allemaal appjes binnen. Hoe is het? Ben je goed aangekomen? Vind je het niet griezelig? Goed, ja, nee. Gelijk maar weer op niet storen, zodat ik me kan richten op mezelf. Maar nee, ik vind het echt niet eng, realiseer ik me opgelucht. Ja, er ligt een kerkhof om het gebouw heen, en ja, de stretcher die voor me klaar ligt, staat recht boven de grafkelder. Toch voel ik me volkomen op mijn gemak terwijl ik mijn slaapzak uitrol en mijn kleine reiskussentje opblaas. Er overvalt me zelfs een euforisch gevoel. Ik, hier, alleen in een eeuwenoude kerk. Schrijvend, fotograferend, nadenkend. Deze week mag ik mij verdiepen in onderwerpen die ik fascinerend vind - religie, geschiedenis, erfgoed - terwijl ik alle tijd van de wereld heb om te lezen, te ontdekken en rond te fietsen. Wat een geluk! Ik ga in kleermakerszit op de koele stenen van de kerk zitten en kijk op naar de preekstoel en voel me geborgen in dit kerkje, dat mensen gebouwd hebben voor hun geloof en hun gemeenschap. Mijn bestaan is klein, denk ik, maar wat is het bestaan toch ook groot.

Praktische checklist van de kerk:

Stretcher  ✓
Slaapzak/kussens  ✓
Waterkoker  ✓
Koelkast  ✓
Fornuis  
Nachtlampje  
Toilet  ✓

 




21 09 22

BIJZONDERE EXPOSITIE ‘GUERNICA DE LA ECOLOGÍA’ VAN CLAUDY JONGSTRA IN DORPSKERK BAAIUM

Samen met kunstenaar Claudy Jongstra en Arriva Nederland organiseert Stichting Alde Fryske Tsjerken in de oude dorpskerk in Baaium t/m half november de expositie ‘Onverwachte Ontmoetingen’. Tijdens deze expositie staat het kunstwerk ‘Guernica de la Ecología’ centraal, een enorm wandkleed van 3,49 bij 7,77 meter.

Open voor publiek
De expositie in de dorpskerk van Baaium (Alde Dyk 2, 8841 KJ) is open op:

·        Vrijdag 23 september (12.00 - 17.00 uur)

·        Vrijdag 30 september (12.00 - 17.00 uur)

·        Vrijdag 7 oktober (12.00 - 17.00 uur)

·        Donderdag 13 oktober (11.00 - 15.00 uur)

·        Zondag 16 oktober (12.00 - 17.00 uur)

·        Donderdag 20 oktober (11.00 - 15.00) uur

·        Vrijdag 21 oktober (12.00 - 17.00 uur)

·        Donderdag 27 oktober (11.00 - 15.00 uur)

·        Zaterdag 29 oktober (12.00 - 17.00 uur)

·        Zaterdag 12 november 12.00 - 17.00 uur)

De expositie is voor €5,- per persoon te bezoeken. De opbrengsten worden ingezet voor het behoud en activering van de 55 kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Achter de kerk is aan de rechterzijde parkeergelegenheid. Komt u met het openbaar vervoer? Neem dan een kijkje op 9292.nl voor de openbaar vervoersmogelijkheden.

Daarnaast bent u op de genoemde data ook van harte welkom om op de boerderij Hasthem Hoeve (Hasthemerwei 1, 8841 KG Baaium) een kijkje te nemen. Een ontmoeting tussen boer en kunstenaar- Hasthem Hoeve en Studio Claudy Jongsta- heeft er dit seizoen toe geleid dat in de gemeente Waadhoeke biologische wede werd verbouwd, geheel in traditie van Eise Eysinga. De wede wordt gebruikt door Jongstra voor het kleuren van het wol. 

Guernica de la Ecología
Het werk dat Jongstra heeft gemaakt, is geïnspireerd door de ‘Guernica’ van Pablo Picasso uit 1937. Dit wereldberoemde schilderij, met dezelfde enorme afmetingen, toont het bombardement op de stad Guernica tijdens de Spaanse Burgeroorlog en wordt gezien als het ultieme meesterwerk van Picasso. Het schilderij heeft geen kleur, en bestaat louter uit lijnen en vlakken in zwart, wit en grijs, geschilderd om de oorlog uit te drukken. Guernica de la Ecología is enerzijds bedoeld als een eerbetoon aan Pablo Picasso en de invloed die zijn Guernica op het denken over oorlog en menselijke destructie heeft gehad en nog steeds heeft. Anderzijds brengt Jongstra met haar werk Guernica de la Ecología een vergelijkbare urgente boodschap over de staat waarin onze aarde zich bevindt.




18 09 22

Boekpresentatie ‘Kleurrijke verhalen uit de Friese kerkgeschiedenis na 1580’

Op zondag 18 september om 15.00 uur wordt het boek ‘Kleurrijke verhalen uit de Friese kerkgeschiedenis na 1580’ van Marie-Anne de Harder gepresenteerd in de kerk in It Heidenskip.

Het boek gaat over de mensen die in de kerk werken: de dominee, het kerkpersoneel zoals de koster, de voorzanger en de stovenzetster. Ook de domineesvrouw en het gezin in de pastorie komen voorbij. Al deze mensen hadden zo hun eigen hebbelijkheden waardoor het in de kerk nooit saai was. In de communicatie tussen deze werkers konden gemakkelijk, al dan niet opzettelijk, misverstanden ontstaan die leidden tot vermakelijke situaties.

Speciale aandacht besteedt De Harder aan het gebruik van de Friese taal in de kerk, iets wat lang omstreden was. Ook de onrust die zich soms in de kerken voordeed komt aan de orde. We krijgen een inkijkje in het interieur van enkele Friese kerken en zelfs daarover weet de schrijfster kleurrijke verhalen te vertellen. Het is een humoristisch en informatief boek, verlevendigd met gedichten en foto’s. ‘Ik ga niet in op theologische debatten, het zijn vrolijke verhalen’, aldus De Harder.

Marie-Anne de Harder heeft meerdere kerkhistorische boektitels op haar naam staan. Daarnaast is ze redactielid van ons magazine. ‘Ik ben al van jongs af aan geïnteresseerd in alles wat met de kerken te maken heeft. En dan met name in de relatie tussen kerk en samenleving.  

‘Als we kijken naar het verleden gaat het vaak om conflictueuze situaties. Maar er zijn ook genoeg leuke en interessante verhalen over wat er zich afspeelde in de kerken.  
Het boek is een aaneenrijging van anekdotes en bijzondere gebeurtenissen. Eén van die bijzondere gebeurtenissen is volgens De Harder dat de socialistisch voorman Ferdinand Domela Nieuwenhuis eind 19de eeuw in de kerk in Sint Annaparochie kwam spreken. ‘Dat was natuurlijk zeer uitzonderlijk. Veel arbeiders, die anders nooit in de kerk kwamen, waren erbij.’

‘Het verhaal is vanuit historisch perspectief geschreven vanaf de reformatie in 1580’,  vervolgt De Harder. ‘Het laatste hoofdstuk gaat over het interieur van de kerken, hoe mooi en bijzonder die zijn. Daarmee maak ik meteen een link naar Stichting Alde Fryske Tsjerken. Dit bijzondere erfgoed mag niet verdwijnen. Gelukkig is er de stichting er die zorg draagt voor onze kerken.’

Allen van harte welkom. 




08 09 22

Claudy Jongstra in de kerk van Baaium

Het nieuwste werk van wol kunstenares Claudy Jongstra, de Guernica de la Ecologia, komt naar Baaium. Van 22 september tot 20 november is het indrukwekkende werk van bijna 8 meter breed en ruim 3 meter hoog, te bewonderen in de kerk van Baaium.

Gedurende deze periode is de kerk iedere vrijdag, zaterdag en zondagmiddag geopend voor het grote publiek. Daarnaast worden er bijzondere lezingen en workshops georganiseerd. 

Vrijwilligers gezocht
Om ervoor te zorgen dat de prachtige kerk in Baaium deze grote groepen bezoekers kan ontvangen, zijn wij op zoek naar vrijwilligers.

Bent u:

·        enthousiast over de wolkunst van Claudy Jongstra,

·        hebt u altijd al een keer achter de schermen willen kijken bij het atelier van Claudy

·        één of een aantal dagen beschikbaar van 22 september tot 20 november (voornamelijk middagen en in de weekenden)

Stuur dan een email naar Hester Noordhuis via info@aldefrysketsjerken.nl of bel naar 058-2139666.

Over het kunstwerk

De Guernica de la Ecologia is een visuele aanklacht tegen de intensieve landbouw. Deze vorm van landbouw is funest voor de lokale biodiversiteit, zorgt voor een hoge mate van luchtvervuiling en het uitsterven van vele soorten insecten en kleine dieren. Jongstra zelf ziet dit als een vorm van terrorisme op het natuurlijke leefklimaat.

Het werk dat Jongstra heeft gemaakt om dit uit te drukken, is geïnspireerd door het werk Guernica van Pablo Picasso uit 1937. Dit wereldberoemde schilderij, met dezelfde enorme afmetingen, toont het bombardement op de stad Guernica tijdens de Spaanse Burgeroorlog en wordt gezien als het ultieme meesterwerk van Picasso. Het schilderij heeft geen kleur, en bestaat louter uit lijnen en vlakken in zwart, wit en grijs, geschilderd om de oorlog uit te drukken. Guernica de la Ecologia is enerzijds bedoeld als een eerbetoon aan Pablo Picasso en de invloed die zijn Guernica op het denken over oorlog en menselijke destructie heeft gehad en nog steeds heeft.

Jongstra geeft met haar werk Guernica de la Ecologia een vergelijkbare urgente boodschap af over de staat waarin onze aarde zich bevindt.

 

Foto: Iris Haverkamp Begemann




02 09 22

'Het Friese Orgel' tijdens nationale Open Monumentendag en de Nationale Orgeldag

Zaterdag 10 september is er weer de landelijke Open Monumentendag en de Nationale Orgeldag. Daarom organiseert de Stichting Alde Fryske Tsjerken samen met Stichting Organum Frisicum ‘het Friese orgel’ ook dit jaar weer een aantal orgelconcerten in monumentale Alde Fryske Tsjerken. De concerten worden verzorgd door studenten van Nederlandse conservatoria.

 

Er zijn vier verschillende routes voor u uitgestippeld van elk drie kerken, waarbij het orgel ongeveer een half uur per keer bespeeld wordt. We starten ’s middags om 14.00 uur in de eerste kerk, daarna om 15.00 uur in de tweede en 16.00 uur in de derde kerk. De organist reist met u mee op de routes. Sommige routes kunnen per fiets worden afgelegd, andere kerken liggen daarvoor wellicht te ver uit elkaar.

 

U kunt kiezen uit de volgende routes:

  14.00 uur 15.00 uur 16.00 uur
route 1    Mariakerk Bears Johanneskerk Weidum     Redbadtsjerke Jorwert
route 2 Hippolytuskerk Olterterp     Dorpskerk Rottevalle Mariakerk Buitenpost
route 3 Kerk Wanswerd Kerk Hegebeintum Willibrorduskerk Holwerd
route 4 Nicolaaskerk Hijum Johanneskerk Britsum Nicolaaskerk Koarnjum

 
Ook is er nog De Groate kerk te Sint Jacobiparochie:
in deze kerk vinden drie bespelingen plaats op bovengenoemde tijden. Hier speelt de Duitse Mirjam Laetitia Haag voor u.

 

Op route 1 speelt organist Jan Hogendoorn, op route 2 Johan Smit. Op route 3 speelt de uit Zuid-Korea afkomstige Chang Jong Lee en Gertine Hoefnagel speelt op route 4.

 

De concerten zijn gratis bij te wonen.




31 08 22

Kunstveiling Dak - Gebint - Verhaal

Op zondagmiddag 4 september, van 15.00 tot 17.00 uur, is er een feestelijke slotbijeenkomst van het kunstproject ‘Dak Gebint Verhaal – 11 Friese kerken’, waarbij iedereen van harte welkom is.

Na een korte introductie, waarin de drie kunstenaars (Hendrik Elings, Baukje Venema en Eddy van der Noord) vertellen over de Groate kerk van Sint Jacobiparochie, worden de kunstwerken geveild (zie de bijgaande overzichten). Een deel van de opbrengst gaat naar Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Kunstliefhebber, dichter en verhalenverteller Henk Dillerop zal fungeren als veilingmeester. Als u interesse heeft voor een van de kunstwerken en/of van plan bent naar de veiling te komen, wilt u dan uw naam doorgeven aan info@uitgeverijlouise.nl ? U krijgt dan een lijst met afmetingen en prijsindicaties van de kunstwerken toegestuurd en wij zorgen voor een hapje en een drankje na afloop.

Indien u wel interesse hebt in een specifiek kunstwerk, maar niet in staat bent te komen, wilt u dan ook uw naam doorgeven? Dan stuurt de organisatie u een lijst met afmetingen en prijsindicaties van de kunstwerken toe en neemt een van de kunstenaars contact met u op.

Benieuwd naar welke kunstwerken er precies geveild worden? Bekijk dan deze bijlage.




25 08 22

Vrijwilligers Van Harenskerk in Sint Annaparochie krijgen hulp van moslimgemeenschap

Van woensdag tot en met zaterdag zijn de deuren van de Van Harenskerk in Sint Annaparochie
geopend. Wie een bezoek brengt, treft daar leden van een moslimgemeenschap die aan het bidden zijn of de kerk schoonmaken. Dat laatste is als dank voor het gebruik van de kerk. De kerk is nog nooit zo schoon geweest aldus de voorzitter van de plaatselijke commissie, de heer Brandsma.

De leden van deze moslimgemeenschap, uit zowel Arabische en Afrikaanse landen, wonen op dit moment in het AZC (asielzoekerscentrum) in Sint Annaparochie en omgeving. Imam Ísmail Bölükbaşı deed het verzoek aan de stichting om de kerk te gebruiken als gebedsruimte. Volgens hem omarmt de religieuze moslimgemeenschap de verschillen en diversiteit die er zijn tussen mensen en heet eenieder welkom om samen te zijn. ‘Samen zijn, samen delen. Wij hebben een groot hart.’ En dat is ook wat de stichting nastreeft.

‘De kerk is voor iedereen geopend’, aldus directeur van de stichting Hester Simons. ‘Wij vinden het fijn en bijzonder dat we deze gemeenschap een plek kunnen bieden in één van onze kerken. Doordat ze de deuren van de kerk van woensdag tot en met zaterdag voor ons openen, kunnen we op deze manier veel voor elkaar en de mienskip betekenen. Bovendien ontlasten ze de huidige, op leeftijd zijnde plaatselijke commissie. De kerk heeft namelijk een tekort aan vrijwilligers.

Op vrijdag is het gebed in het Nederlands. Imam Ísmail Bölükbaşı spreekt zelf een beetje Nederlands en hij vindt het belangrijk dat de gemeenschap dat ook leert. Bezoekers weten de kerk te vinden. De reacties zijn positief. Er worden zelfs foto’s gemaakt. ‘Het is mooi om te zien hoe de Mienskip hier samenkomt’, aldus Simons. Bölükbaşı benadrukt dat ze ook activiteiten voor kinderen willen organiseren in de kerk. Ook dan is iedereen welkom.

Onlangs kwam in de Imam op het kantoor van de stichting in Leeuwarden langs met de Ashoera soep, ofwel de soep van Noach. Eveneens als dankbetuiging. Deze soep is gemaakt van allerlei ingrediënten die verschillende mensen inbrengen. Het is van belang dat deze soep altijd gedeeld wordt met anderen. De soep staat symbool voor diversiteit, vriendschap en eenheid. Het is een zoete soep. ‘Sweet food, sweet talking’, aldus de imam.




24 08 22

Zoeken naar zin in de Doopsgezinde kerk in Leeuwarden voor jong en oud

Stichting Alde Fryske Tsjerken verzorgt samen met stichting Tsjerkepaad op zaterdag 27 augustus een gezamenlijke activiteit geïnspireerd door het thema ‘Zoeken naar zin.’ Jong en oud zijn welkom vanaf 13.30 uur in de Doopsgezinde kerk in Leeuwarden, Wirdumerdijk 18.


Om 14.00 en 15.00 uur kan een groep meedoen in het labyrint, waarin de deelnemers zoeken naar een begaanbare spirituele weg. Om diezelfde tijd is er een ook een meditatieworkshop van ongeveer dertig minuten.

Op het plein voor de kerk zijn de hele middag de kunstenaars Hendrik Elings (kunstschilder), Baukje Venema (fotograaf) en Eddy van der Noord (schrijver) aanwezig om te vertellen over hun project Dak - Gebint-Verhaal en het gelijknamige boek dat daaruit is voortgekomen. De drie hebben elf Friese kerken uit het rijke bezit van Alde Fryske Tsjerken vastgelegd op een niet eerder vertoonde manier.


In dit Stadsklooster van Leeuwarden, het Jabixhûs Guesthouse, Vijverstraat 2, worden van 13.30 tot 16.00 uur doorlopend activiteiten gehouden voor en met kinderen en jongeren. Er is een workshop wasdoek maken: een alternatief voor plastic boterhamzakjes- en bakjes. De gebedsruimte van het stadsklooster is open, hier staan prayer stations klaar, creatieve oproepen tot gebed. Ook de rest van het gebouw kan bezichtigd worden.


Vanaf 16.00 uur staan in de Doopsgezinde Kerk een hapje en een drankje klaar, waarna om 16.30 uur de afsluitende meditatieve viering o.l.v. ds. Hiemstra begint, met muziek uit Taizé. Iedereen van harte welkom.




22 08 22

De St. Gertrudiskerk in de spotlight bij NPO Radio 1

Deze week staat het radioprogramma 5 dagen (NTR-PowNed) met presentatoren Petra Possel en Mirthe van der Drift en verslaggever Rens Turk bij de St. Gertrudiskerk in Peins. Vanuit hun radiobus doen zij de hele week verslag over het onderwerp bezinningstoerisme. Zij spreken in hun uitzending o.a. met pelgrim Kjelda Glimmerveen en diverse Friese initiatiefnemers die aan het Culturele Hoofdstad project ‘Santiago aan het Wad’ hebben meegewerkt.

Het aantal bezinningstoeristen in onze provincie neemt toe. Het mooie Friese landschap is in trek. Steeds meer wandelaars en fietsers komen naar Friesland op zoek naar rust en bezinning doormiddel van de pelgrimsroutes. In Sint-Jacobiparochie start de eeuwenoude pelgrimsroute naar Santiago de Compostella, waarnaar de belangstelling elk jaar groeit. De St. Gertrudiskerk in Peins ligt aan deze route en is één van de kerken waar de pelgrims kunnen overnachten. Tegelijkertijd wordt het dagelijkse nieuws gedomineerd door crisissen: de energierekening stijgt, de boodschappen zijn duur, de natuur is uitgedroogd en de mentale gezondheid gaat achteruit. Wat is de link tussen de behoefte aan bezinning en de maatschappelijke onrust van tegenwoordig?

Verslaggever Rens Turk neemt zelf de proef op de som en gaat als pelgrim met zijn slaapzak op pad. Benieuwd naar zijn bevindingen en de gesprekken van zijn collega’s in de Radiobus?! Luister dan deze week elke dag (22 t/m 26 aug) van 20:00u tot 20:30u naar het programma 5 Dagen op NPO radio 1!

Benieuwd naar pelgrimeren in Fryslân? Bekijk dan deze film over Santiago aan het Wad. Het geeft je een impressie van het Friese landschap en de prachtige mogelijkheden voor pelgrims, wandelaars en fietsers.

 




19 08 22

De pelgrimstocht van de 22-jarige Kjelda Glimmerveen

De 22-jarige Kjelda Glimmerveen is deze week in haar eentje op de fiets gestapt voor een
ware pelgrimstocht langs een aantal van onze kerken. Vanuit haar ouderlijk huis in
Heerenveen is ze gestart. Britsum, Swichum, St-Jabik en Peins heeft ze inmiddels gehad. Nu
is ze onderweg naar Jorwert en als laatste slaapt ze in Terband.


Kjelda is erg geïnteresseerd in erfgoed en kerken, vandaar deze tocht. Momenteel doet een
onderzoeksmaster in religiewetenschappen aan de RUG in Groningen. De komende tijd
schrijft ze blogs over haar reis en kerkbezoeken.


Het is voor haar de eerste keer dat ze in een kerk overnacht, maar als kind is ze wel vaker
met haar ouders op fietsvakanties geweest. Haar ouders vonden het best een beetje
spannend, daarom gaven ze haar een boekje met fietsroutes mee en ze stuurt iedere avond
een berichtje wanneer ze weer veilig is aangekomen in een kerk. Omdat de afstanden niet
heel groot zijn, neemt ze soms een omweg naar de kerk door een deel van de Elfstedenroute
mee te pakken.


Het is volgens Kjelda bijzonder om in een kerk te slapen. Het is comfortabeler dan ze dacht.
Ze heeft een slaapzak en matje mee, maar dat laatste heeft ze nog niet gebruikt omdat er
een veldbedje voor haar klaarstaat, soms zelfs met een matras. Door een PC-lid wordt ze in
iedere kerk wegwijs gemaakt. Soms met een uitgebreide rondleiding.


De eerste twee dagen op de fiets waren warm, maar in de kerk was het heerlijk koel, dus
geen plaknachten voor haar. Woensdag sloeg het weer om en ze natgeregend met als gevolg
dat haar telefoon het begaf. Daarom heeft ze vanuit een bibliotheek haar ouders bericht. Als
een echte pelgrim is ze nu volledig van de radar. Gelukkig heeft ze een aantal pocketboekjes
mee.


Dat ze alleen op pad is, vindt ze heerlijk. Ze heeft nu tijd om na te denken over wat ze na
haar studie wil gaan doen. Een vraag waar veel leeftijdsgenoten mee worstelen. Om die
reden raadt ze het hen ook aan om eens een pelgrimstocht te maken.


Meer weten over Kjelda haar avontuur? Houdt onze website en social media in de gaten




11 07 22

Interview met directeur Hester Simons in ons nieuwe magazine

De aansluiting tot stand brengen tussen nieuwe generaties en ons monumentaal kerkelijk erfgoed. Dat beschouwt Hester Simons als een van haar belangrijkste opdrachten. Ze trad in oktober 2020 aan als directeur van onze stichting en maakt nu graag de balans op van de eerste jaren. Redacteur Hans Willems ging met Hester in gesprek over haar loopbaan, starten in tijden van corona, verjonging en vernieuwing.

“Het is een uitdaging om jongeren te betrekken bij wat we doen en waar we voor staan. Er groeien generaties op voor wie kerken geen vanzelfsprekendheden zijn. Aan hen moeten we de verhalen vertellen die met de kerk in het dorp verbonden zijn. En duidelijk maken dat het gebouw ook nu nog van grote betekenis kan zijn voor de gemeenschap, ook los van geloof en religie.”

Maar dat is niet makkelijk. “In de contacten die we hebben rond de overname van kerken raakt het me om te zien hoe gehecht sommigen zijn aan de kerk waar ze gedoopt zijn, belijdenis hebben gedaan en getrouwd of gerouwd. Soms zien ze het als falen dat de kerk uit handen moet worden gegeven, maar er zijn ook tranen van vreugde dat het gebouw voor de toekomst bewaard blijft en nieuwe functies krijgt in het dorp of de stad.”

Het motto is: ‘Alde Tsjerken, Nije Lûden’. Nieuwe doelgroepen aanboren, de vensters opengooien en moderne middelen aanwenden om de vertrouwde doelen van de stichting waar te maken. Met het bereiken van jongere generaties zijn inmiddels al resultaten bereikt. “We merken dat er bij studenten belangstelling bestaat om met ons te werken. Met verschillende hogescholen werken we samen bij het werven van stagiairs en het entameren van onderzoeken. Het zijn allemaal olievlekjes die zich langzaam verspreiden.”

Hester wil de mogelijkheden onderzoeken om sponsors te werven bij het bedrijfsleven en we willen meer doen aan het belang van onze kerken voor de leefbaarheid van de dorpen. Ook de bevordering van cultuurtoerisme waarin de kerken een prominente plaats kunnen hebben, vraagt meer aandacht. Ze zoekt steeds het gesprek met mensen en organisaties die raakvlekken hebben met het werk van de stichting, zowel lokaal als op provincieniveau en landelijk. “Je kunt elkaar versterken en van elkaar leren. En dat maakt het werk ook zo interessant. Elke dag brengt weer nieuwe ervaringen.”

Lees het complete artikel in de nieuwste AFT. Deze is voor €5 te verkrijgen via info@aldefrysketsjerken.nl.




01 07 22

Geslaagde bootexcursie naar Langweer en Woudsend

Afgelopen zaterdag 25 juni kon eindelijk de langverwachte excursie per boot naar de Dorpskerk van Langweer, De Karmel en St. Michaëlskerk in Woudsend doorgang vinden. Het was een prachtige dag. Meer dan honderd geïnteresseerden uit het hele land, van Gouda tot Oldemarkt, Friezen, en Friezen om útens, stapten in Sneek op de rondvaartboot die als eerste in Langweer afmeerde. Excursievoorzitter Piet Wouda blikt terug op een dag die in meerdere opzichten geslaagd was, daarbij draaide het volgens hem vooral om de context.

Hij startte zijn welkomstwoord aan boord met een mooi metafoor van een vallende boom nabij zijn woning. De boom had het begeven, maar viel niet om doordat hij overeind werd gehouden door de takken van andere bomen. En zo is het met de 55 kerken die de stichting in haar beheer heeft ook. De stichting zorgt ervoor dat de kerken niet omvallen en dat moeten we koesteren.

Een excursie is volgens Wouda meer dan alleen kerken bezoeken. ‘De context van de excursie heeft een stimulerende werking en positief effect op het samen beleven en het bezichtigen van kerken. De bootreis, het weer, het uitzicht over het weidse landschap, de gesprekken op de boot behoren allemaal tot die context. Het draagt allemaal bij hoe je de dag beleeft en dat vinden we als excursiecommissie zeer belangrijk. De context is van waarde, het geeft versterking aan het gevoel en zorgt voor verbinding. Ook hoe je naar kerken kijkt. Dat proberen we iedere keer weer zo uniek en creatief mogelijk in te vullen. Iedere excursie geeft nieuwe inspiratie voor de volgende bezoeken en vooral de context.’

In alle drie kerken vertelden leden van de excursiecommissie bijzondere verhalen over wat de kerk uniek maakt. Anekdotes uit het verleden, met gebruiken en voorwerpen werden mensen geraakt en ontroerd. Aan boord lag een gastenboek met pen die veelvuldig ter hand werd genomen. De witte vellen maakten plaats voor lovende woorden over deze dag. Een greep uit de reacties:
“Twee jaar naar uitgekeken en vandaag is het zover. Een mooi programma samengesteld voor een hele grote groep belangstellenden. Wij kijken er altijd naar uit en komen steeds blij en voldaan van terug.”
“Moaie dei, moaie tsjerken, moaie ferhalen. Tiid tekoart!”
“Wij fûnen it in tige noflike dei. It waar wie goed en it wie gesellich. Folle sjoen en bysûndere dingen heard en meimakke.”
“Een prachtige, goed verzorgde dag.”
“In boppeslach, dit wie in goeie formule, kin sa wolris wer!” Op naar volgend jaar!




29 06 22

Maar liefst 242 kerken open in Friesland tijdens Tsjerkepaad

Vanaf zaterdag 2 juli t/m 10 september zijn iedere zaterdag maar liefst 242 kerkdeuren in Friesland geopend voor het publiek. Iedereen, van jong tot oud, is van harte welkom. Ook een groot aantal kerken van de stichting doet hieraan mee. Nergens zijn er zoveel kerken als in Fryslân. En wat is er mooier dan het bezoeken van een oud kerkje in onze mooie provincie? Gastvrije vrijwilligers staan voor u klaar om uitleg te geven. In veel kerken zijn tijdens Tsjerkepaad ook extra activiteiten gepland, bijvoorbeeld muziek, een expositie of een lezing.

Op zaterdag 25 juni werd Tsjerkepaad officieel geopend. De voorzitter, Gerrit Groeneveld, sprak over de openstelling van kerken. “Dat moeten we stimuleren.” Op zondag is de kerk op tal van plaatsen open voor de eredienst. “Dat moet ook vooral zo blijven. Maar doordeweeks is er nog veel mogelijk. Geef bijvoorbeeld jongeren uit dorp, wijk of stad een podium voor hun muzikale of culturele activiteiten.

Zo zijn kerken volgens Groeneveld ook bedoeld. “Ze moeten niet dicht zijn, maar open gaan, dat hoort bij hun wezen. Door open te gaan voor de hele gemeenschap kunnen de kerken in de toekomst van betekenis blijven.” De visie van Tsjerkepaad over de openstelling sluit naadloos aan op die van de stichting.

Het is erg belangrijk dat de kerken, die zo bij Fryslân horen, niet verdwijnen, maar van betekenis blijven, ook voor komende generaties, sprak Groeneveld. “De meerderheid van de jongeren van nu groeit niet meer op met een vanzelfsprekende zondagse kerkgang. Maar vroeg of laat zoeken ze wel naar zingeving. En of ze die nu vinden in het christelijk geloof of niet, een kerkgebouw heeft voor iedereen waarde.”

“Iedereen – gelovig of niet – vindt er namelijk een gevoel van warmte en rust, verbinding en spiritualiteit, in een tijd waarin er zoveel onrust is, onvrede, polarisatie en zelfs oorlog aan de boorden van Europa. Als de kerkdeuren open gaan, kom je in een ruimte die anders is dan andere gebouwen. Je kunt er vrede vinden, tot jezelf komen, of een moment van stilte, bezinning en gebed nemen.”

​Kijk voor u op pad gaat even op tsjerkepaad.nl of de gebouwen die u wilt bezoeken open zijn. Soms valt er namelijk een middag uit, bijvoorbeeld vanwege een uitvaart- of huwelijksdienst. Kijk voor een overzicht van alle deelnemende kerken op tsjerkepaad.nl. De deelnemende kerken vanuit de stichting zijn: 

Baaium Kerk Baaium
Bears Mariakerk
Blessum Mariakerk
Boksum Sint Margaretakerk
Britsum Johanneskerk
Buitenpost Mariakerk
Dedgum Kerk
Foudgum Mariakerk
Ginnum Atelierkerk
Gorredijk Kortezwaag Mariakerk
Goingarijp Kerk Goingarijp
Hantumhuizen Sint Anna kerk
Haskerdijken  De Kapelle
Harich Dorpskerk
Hegebeintum Kerk Hegebeintum
Jorwert  Redbadtsjerke
Katlijk  Thomaskerk
Leeuwarden-Huizum Dorpskerk Huizum
Oostrum Sint Nicolaaskerk
Schurega Hervormde kerk
St. Jacobiparochie Groate Kerk
Ter Idzard  ’t Kerkje Ter Idzard
Weidum Johanneskerk
Westernijtsjerk Kerk Westernijkerk
Westhem Bartholomeuskerk
Wier Ioannis Teatertsjerke Wier

 




28 06 22

Maak kennis met restaurator en kunstschilder Randolph Algera in ons nieuwe magazine

Ons nieuwe magazine ligt weer op de deurmat van onze abonnees. In deze nieuwe uitgave ging ons redactielid Hans Willems onder andere in gesprek met restaurator en kunstschilder Randolph Algera uit Heerenveen. Samen met zijn partner Gabriëlle Westra runt hij het bedrijf Restauratoren en Kunstschilders ArtDecor.

Randolph restaureerde onlangs twee rouwborden van Augsbuurt. Maar hij heeft nog veel meer voor de stichting gedaan. Zo restaureerde hij ook zestien rouwborden in de kerk van Hegebeintum en nam hij het houtwerk in de kerk van Kortehemmen onder handen. Ook conserveerde hij de verflaag op het orgel van de Mariakerk in Buitenpost die eind vorig jaar door de stichting werd overgenomen.

Verschillende prijzen sleepte hij in de wacht met zijn aanpak van interieurs van kerken, landhuizen en andere monumentale panden. Op zijn 16de begon hij als huisschilder. Via avondstudies en studies in het buitenland krikte hij zijn kennis en vakmanschap op. Kunst en cultuur trokken hem. In 2015 zette hij de kroon op al die studies met het meesterschap in de schilderkunst aan de Klassieke Academie voor Schilderkunst in Groningen.

Gabriëlle Westra eindigde in 2019 op de achtste plaats van het kunstproject ‘Rembrandt leeft!’ op de NTR. Ze was één van de twee schilders die de finale haalden. Tijdens Culturele Hoofdstad in 2018 haalden het tweetal maar liefst tachtig decoratieschilders kunstenaars uit de hele wereld naar Leeuwarden voor een masterclass. Samen exposeren ze in hun eigen atelier Autrevue in Heerenveen. Benieuwd naar het complete artikel? Het magazine is voor €5,- verkrijgbaar. Stuur een mail naar info@aldefrysketsjerken.nl.




27 06 22

De hoogtepunten en mijlpalen van 2021 verzameld in ons jaarverslag

Met trots delen we graag ons jaarverslag met u. We blikken terug op een mooi en leerzaam jaar. Een jaar waarin we, ondanks de beperkende maatregelen als gevolg van corona, er samen met onze vrijwilligers en het bureau er alles aan hebben gedaan om ons culturele erfgoed zoveel mogelijk open te stellen voor onze Mienskip. Want daar draait het om. De kerk openstellen en weer terugbrengen in het hart van het dorp en het hart van de mens.

Vorig jaar namen we de kerk van Harich en Buitenpost over en daarmee staat de teller op 55 monumentale parels. Er is hard gewerkt aan het onderhoud van veel kerken, veel studenten hebben onderzoek gedaan naar de meest uiteenlopen vraagstukken en het aantal kerken dat haar deuren openstelt als slaapplek voor Pelgrims is met vier gestegen naar vijftien. De blijvende betrokkenheid van alle vrijwilligers, ook in tijden van tegenslag, is hartverwarmend en onmisbaar voor ons. Benieuwd naar meer hoogtepunten en mijlpalen? Je vindt ons jaarverslag hier. Veel leesplezier.




24 06 22

Vacature Communicatiespecialist (m/v 16 uur p.w)

Till de tsjerke nei de takomst ta. Onze prachtige kerken,
die de skyline van Fryslân bepalen, zijn het hart van
onze organisatie. Daarbij horen mensen die breder
georiënteerd zijn dan alleen op het onderwerp kerk,
die verder kijken dan het gebouw en het interieur.

We zoeken een:
Communicatiespecialist
(m/v 16 uur p.w.)

Jij als Communicatiespecialist kan het verschil maken.
Je weet als geen ander hoe je effectief communiceert en
kerken kunt laten leven. Alles om kennis te delen en
mensen te motiveren zich in te zetten voor onze stichting.
Voor verdere informatie en functieomschrijving klik hier




21 06 22

Onze UITagenda is er weer en staat boordevol interessante activiteiten

Onze impresario Joke Bakker heeft weer met zorg een prachtige UIT agenda samengesteld. In deze agenda vindt u een overzicht van meer dan honderd activiteiten die u het komende halfjaar in onze prachtige kerken, onze monumentale parels, kunt bezoeken.

Onze donateurs ontvangen deze agenda tegelijk met het AFT magazine. Voor niet-donateurs is de agenda te verkrijgen in al onze kerken en in openbare gebouwen zoals theaters, cafés, bibliotheken en musea in Friesland.

Natuurlijk kunt u het activiteitenoverzicht ook op onze website raadplegen: www.aldefrysketsjerken.nl. We ontvangen u graag bij een expositie, een concert, workshop of lezing of gewoon wanneer u even binnen wilt kijken in ons cultureel erfgoed. Onze prachtige monumentale kerken zijn stuk voor stuk een bezichtiging waard. Zij vormen tezamen het grootste kleine podium van Friesland. Komt u ook?




14 06 22

Eerste exemplaar Dak Gebint Verhaal uitgereikt aan voorzitter Hendrik ten Hoeve

Afgelopen zondag nam onze voorzitter Hendrik ten Hoeve het eerste exemplaar van het kunstboek Dak Gebint Verhaal in ontvangst in De Groate Kerk in Sint Jacobiparochie. In dit kunstboek portretteren kunstschilder Hendrik Elings, fotograaf Baukje Venema en schrijver Eddy van der Noord elf kerken van de stichting op een niet eerder vertoonde manier. Naast het boek is er ook een expositie die vanaf nu tot 4 september te bewonderen is in de Groate Kerk.

Het project is in samenwerking met de stichting tot stand gekomen. In goed overleg worden elf kerken uit het rijke bezit van de stichting geselecteerd, variërend in bouwstijl en door alle eeuwen heen. Er is gekozen voor de kerken in Sint Annaparochie, Sint Jacobiparochie, Wetsens, Holwerd, Sibrandahûs, Goingarijp, Katlijk, Bornwird, Haskerdijken, Buitenpost en Cornjum.

Hendrik schildert de kerken van bovenaf, waarbij door het gekozen perspectief de focus op het dak komt te liggen. Baukje maakt bijzondere tijdopnames in zwart-wit van de tussen het plafond en het dak van een kerk gelegen gebinten, alsof het de botten van een kerk zijn. Eddy beschrijft een opvallend element van of een opmerkelijk verhaal over elke kerk, zowel in het Fries als het Nederlands.




03 06 22

Nieuw seizoen Veur Aaltied van start

Op 4 juni start de eerste van de in totaal tien voorstellingen van Veur Aaltied. Dit is een bijzondere theatervoorstellingen in tien oude Groninger en Fryske kerken. Wânswert (24-26 juni) en Peins (na de zomer) vormen het toneel in Friesland.

De voorstellingen zijn gebaseerd op de levensverhalen van in of bij de kerk begraven dorpsgenoten en worden gemaakt door en met inwoners van het dorp. De speelperiode van Veur Aaltied is van juni tot en met oktober 2022. De eerste voorstellingen zijn in Middelstum (4 juni), Spijk (17 en 18 juni) en Wânswert (24 t/m 26 juni). Na de zomer volgen Beerta, Grijpskerk, Westeremden, Ter Apel, Garmerwolde, Oude Pekela en Peins.

De verhalen in de voorstellingen worden verbeeld door lokale spelers, musici en amateurkunstenaars. In het hele traject speelt de samenwerking van amateurs en professionals een belangrijke rol. Elk dorp krijgt een scriptschrijver en regisseur toegewezen die samen met het dorp werken aan het verhaal en de vorm van de voorstelling. Dit leidt tot unieke en op maat gemaakte theaterstukken.

In 2019 vond er ook al een reeks Veur Aaltied-voorstellingen plaats. Dat was een groot succes en daarom start het tweede seizoen op tien nieuwe locaties. Daarbij speelt ook het kerkorgel een grote rol. Het instrument zet de sfeer en toon van de voorstelling, net zoals het dat al eeuwenlang doet bij diensten en bij rouw en trouw. De orgeldeskundige Eeuwe Zijlstra adviseert daar waar nodig bij de keuze voor passende orgelmuziek.

Het laatste weekend van juni speelt de voorstelling zich af in Wânswert. De voorstelling heet Foksejacht. Het is een Friestalige ode aan het dorp Wânswert en het dorpse leven in het algemeen. Het theaterstuk bestaat uit drie scenes, die zich allemaal op een andere locatie in het dorp afspelen. Het publiek loopt mee van het dorpshuis Eldorado naar de molen en tenslotte naar de Petruskerk.

Veur Aaltied is een productie van Stichting Pandeon in samenwerking met Stichting Oude Groninger Kerken en Stichting Alde Fryske Tsjerken. Meer informatie, o.a. over ticketverkoop: www.veuraaltied.nl.




02 06 22

Nieuwe collega Marian van der Werff stelt zich voor

Mijn naam is Marian van der Werff en ik ben sinds kort de nieuwe controller van de stichting.
Ik heb mijn jeugdjaren met veel plezier op de Veluwe gewoond en daar altijd enorm genoten van bos en natuur. Op de fiets maakten we met familie of vrienden tochten en uitstapjes: we zaten op onze knieën op de bosgrond om die o-zo-lekkere bosbessen te plukken óf we rekten ons tot het uiterste voor de hoog hangende bramen óf we zaten ergens muisstil verscholen om het wild te kunnen ontdekken.

Door mijn werk belandde ik in de omgeving van Amsterdam en later van Stuttgart. Telkens wonend in een ietwat kleiner dorp. Dicht bij de natuur en met allerlei mogelijkheden om de vrije tijd in te vullen: fietsen, wandelen, paardrijden, dansen, sporten, etc. Na ons trouwen kwam ik in Leeuwarden te wonen. Weliswaar in de stad, maar wel op een plekje aan het water en gelukkig ook dicht bij het groen van de natuur.

Ik heb veel met cijfertjes gewerkt en verheug me er altijd weer op om vanuit die cijfers een verhaal te vertellen of om met cijfers een zaak te onderbouwen. Dat kan in een bedrijf zijn, maar ook binnen de diverse vrijwilligersorganisaties waar ik bij betrokken ben. Ik verheug me erop om bij de stichting aan de slag te gaan. Ik heb al gemerkt: genoeg cijfers (!), maar het verhaal erachter van het behoud van oud erfgoed, dat maakt het de moeite waard.




24 05 22

Bijzondere ontdekking tijdens restauratie rouwbord Augsbuurt: ‘Het vergeten kind?’

Tijdens de restauratie van twee rouwborden van Augsbuurt treft restaurator Randolph Algera onder de verflaag van één bord andere informatie aan. Op het rouwboord staat (vertaald): Catrijna van Scheltinga in het 19e jaar overleden op 6 december 1712 (ze was dus 18 jaar). Onder de verflaag staat dezelfde naam, maar dan: overleden op 21 februari 1694. Waarom corresponderen beide data niet met elkaar? Algera gaat op onderzoek uit.

Wanneer Algera met strijklicht over het rouwbord schijnt doet hij de ontdekking. Minutieus met een microscoop neemt hij het rouwbord onder handen en krabt heel voorzichtig een klein stukje van de verflaag weg. Onder de zwarte verf treft hij in bladgoud de oorspronkelijke tekst aan. Het bladgoud verkeert in goede staat. Dat kan betekenen dat de oorspronkelijke tekst vrij snel is overgeschilderd.

Het restauratieproces krijgt een andere wending. Voordat Algera verder gaat, gaat hij eerst op onderzoek uit om erachter te komen wat er aan de hand is. Hij duikt in de genealogie van de familie en neemt contact op met de Friese raad voor heraldiek. ‘Er kunnen verschillende oorzaken zijn’, zegt Algera. ‘Het kan zijn dat het kind dat in 1694 is overleden nooit is gedoopt en dus niet geregistreerd staat in de boeken. Dat gebeurde wel eens als er tijdelijk geen dominee was of als een dominee net was overleden. Maar ook bezuiniging kan een oorzaak zijn waarom het is overgeschilderd. Of dat het later geboren kind meer betekenis had voor de familie en het rouwbord daarom wordt toegekend aan een zusje. Maar het kan ook zo zijn dat de schilder een foutje heeft gemaakt en haar geboortedatum heeft verward met haar sterfdatum.’ Een waterdicht verhaal op basis van feiten is er helaas (nog) niet.

Algera heeft inmiddels vijftig rouwborden gerestaureerd, maar nog nooit eerder meegemaakt dat hij onder de verflaag een andere datum aantreft zonder verdere verwijzingen. ‘Wel wordt Oudhollands soms herschreven in moderne taal, maar de informatie blijft altijd gelijk. Daarom is dit ook een bijzondere ontdekking.’

Niet alleen uit interesse naar de geschiedenis, maar ook voor het restauratieproces wil hij graag de reden weten. Algera: ‘Op basis daarvan kun je besluiten of je de tekst terugbrengt of weglaat. Er is gekozen om de tekst weg te laten. Maar bijzonder is het wel en dus wordt in Augsbuurt een tekstbordje bij het rouwbord opgehangen omdat het zo’n bijzonder verhaal vertelt.’

Onlangs is het kerkje van Augsbuurt volledig gerestaureerd. Daarbij kijkt de stichting ook naar alle toebehoren zoals rouwborden. Die worden dan meegenomen in het restauratieproces.




19 05 22

Pelgrims in Koarnjum

PC-lid Gerard Veldman van de Nicolaaskerk in Koarnjum kreeg vrijdag 13 mei om 20u een bijzonder telefoontje van Ernst en Peter Broers. Het zijn pelgrims die voor de nacht en slaapplek zoeken. Gerard blikt terug op deze bijzondere avond.

“Wij zijn pelgrims en wij zoeken een slaapplaats voor de nacht. Wij staan nu voor de kerk en daar willen wij graag overnachten.” zo luidt de vraag.

Ik ben even overrompeld en zeg dat wij geen faciliteiten voor overnachtingen in de kerk hebben. Maar dat blijkt geen probleem te zijn. “Wij hebben zelf een matje om op te slapen en met een paar kussens erbij redden wij ons wel. Als er een toilet is dan is dat voldoende.” Voorzieningen voor eten en drinken zijn er ook niet in de kerk reageer ik nog. “Oh nee, maar dat hoeft ook niet want wij hebben zelf iets om te eten.”

Inmiddels ben ik zo nieuwsgierig geworden naar deze mannen dat ik zeg dat ik naar de kerk kom om iets te regelen. En inderdaad het zijn echte pelgrims met hoed en cape en een minimum aan bagage.

“Wij hebben afgelopen nacht in de Groate Kerk in St. Jacobiparochie geslapen en nu zijn wij hier en willen hier graag overnachten. Als wij een dak boven ons hoofd hebben is dat voldoende en verder hebben wij niets nodig.”

Ik doe de kerkdeur open en laat de mannen binnen. Prima plek om te slapen want er ligt vloerbedekking (in de voorkerk) en dat wordt al als luxe ervaren. Zij vertellen dat zij onderweg zijn naar . . . . ja, waar naartoe eigenlijk? “Wij zijn onderweg en de voetreis is ons doel niet de bestemming en wij genieten van hetgeen wij onderweg tegenkomen. Aan het eind van de dag zoeken wij een slaapplek en er is altijd een mogelijkheid waarbij de voorkeur hebben voor een kerk” aldus Ernst. “En lukt dat dan altijd?” vraag ik. “Ja hoor wij zijn al weken onderweg en hebben nooit buiten hoeven slapen. Soms bij mensen in een schuur of in een klein tentje dat wij hebben maar meestal in een kerk.”

Ik ben nog steeds verbaasd dat ik met twee pelgrims in de kerk sta, maar treffender kan het eigenlijk niet zijn. Reizigers die onderweg zijn die bied je een slaapplek en een kerk is daar een bij uitstek geschikte plaats voor. Als ik de mannen alleen wil laten en hen een goede nacht toewens krijg ik de vraag of zij een lied voor mij mogen zingen. Er klinkt een middeleeuws reislied uit hun monden, tweestemmig gezongen. Een mooier cadeau kun je niet wensen.

Als zij de volgende ochtend de sleutel van de kerk bij Bob de Boer, eveneens betrokken bij de kerk, brengen en hij hen uitnodigt voor een kop koffie dan nemen zij de uitnodiging aan maar geen koffie.

“Een glaasje water is voldoende” is hun reactie. Echte pelgrims leven sober en dat blijkt maar weer.

Gerard Veldman, Koarnjum




11 05 22

Kunstenaar Hein van Delft schenkt rouwbord ‘dy’t net berne binne’ aan de stichting

Landschapsarchitect en beeldend kunstenaar Hein van Delft maakte vijf jaar geleden een rouwbord: ‘dy’t net berne binne’. Op het bord is een opschrikkende grutto afgebeeld. Niet het standaard rouwbord dat we in de oude kerken kennen ter ere van prominente, vaak adellijke lieden met familiewapens en al. Hier wordt onze Nationale Vogel in goud afgebeeld. Dit rouwbord gaat over de ecologische achteruitgang van Friesland en daarbuiten. Maar ook over hoop die nog niet is vervlogen. Het rouwbord schenkt Van Delft aan de stichting. Woensdag 11 mei is het officiële moment van de overdracht in de middeleeuwse Sint Vituskerk in Wetsens. Daar heeft het bord een vaste prominente plek gekregen.

Het rouwbord hangt tussen twee vensters in de zuidmuur van de kerk. In eerste instantie lijkt het of het er al eeuwen hangt. Totdat blijkt dat het rouwbord oproept tot ontzag voor de aarde, tot aandacht en tot zorg voor de wereld waar wij deel van uitmaken. Daarmee legt de kunstenaar een direct verband met de actualiteit. Door gebruik te maken van elementen uit de oude kerken en van materialen uit de omgeving. Door de verstilling en schoonheid in het werk, voegt hij betekenis toe aan de oude kerken in deze tijd.

Als je iets langer naar het rouwbord kijkt, zie je dat het onderwerp niet direct gaat over die opschrikkende grutto, maar over de gouden eieren die in het rond vliegen. Het zijn de nakomelingen die helaas geen kans hebben gekregen om te overleven die hier centraal staan. Op de rand staat geschreven "DY'T NET BERNE BINNE" ofwel zij die niet geboren zijn. Traditiegetrouw is deze tekst ook in het Latijn toegevoegd: "QUI NON NATI SVND". 

Het rouwbord is gemaakt in een eenvoudige ruitvorm van hout, binnenin gebruikt Van Delft onder andere turf en berkenblad. Met het rouwbord wil Van Delft benadrukken dat onze Nationale Vogel niet mag worden opgegeven. ‘Ik heb het landschap door de ecologische achteruitgang zien veranderen. Maar ik wil ook opkomen voor de boeren, want die zijn net als wij allen slachtoffer van de wereldwijde roofbouw.’




10 05 22

Theatervoorstelling Grauwe Hemel op 13 mei in première in Foudgum

Op 13 mei 2022 vindt de première plaats van de locatievoorstelling ‘Grauwe Hemel’ in en rond de kerk van Foudgum. De plek waar François HaverSchmidt, alias Piet Paaltjens, zijn eerste moeizame stappen als dominee zette en zijn schrijftalent ontwikkelde. Een voorstelling over leven en werk, verlangen en dood, toen en nu.


We zijn vereerd dat ons kerkje in Foudgum het toneel vormt voor deze bijzondere voorstelling. Het theaterstuk is geschreven door Johannes Keekstra, tevens schrijver van het boek ‘Onder Frieslands Grauwe Hemel’, waarvan het eerste exemplaar op 12 november vorig jaar is gepresenteerd in de kerk van Foudgum.

Keekstra werkte de afgelopen jaren aan het boek en de theatervoorstelling over de dichter en predikant. Hij schrijft over HaverSchmidts tijd in Foudgum, maar ook over zijn Friese en Leeuwarder wortels. Over de Fries die hij was en over zijn moeilijke tijd in de omgeving van Dokkum.

De dwepende poëet Piet Paaltjens verwierf in 1867 direct een vaste plek in de Nederlandse letteren met zijn tragikomische dichtbundel ‘Snikken en grimlachjes’. Ook nu, anderhalve eeuw later, ligt nog steeds een vernieuwde versie van het beroemde boekje vol overdreven drama en zwartgallige humor in de boekhandel.

De in Leeuwarden geboren dominee François HaverSchmidt (1835-1894) gaat in werkelijkheid schuil achter de dichter. In 1859 begon hij zijn stormachtige loopbaan als predikant in het piepkleine terpgehucht Foudgum, op vijf kilometer van Dokkum. Na een bruisende studententijd in Leiden kon hij onmogelijk zijn draai vinden in het benauwde Noordoost-Fryslân van de negentiende eeuw; de periode is van grote invloed geweest op zijn indrukwekkende leven en werk.

Kijk voor meer informatie over de voorstelling, het boek en voor reservering van kaarten: www.grauwehemel.frl.




06 05 22

ZEA en Tsead Bruinja samen op Skuorre- en Tsjerketoer

Arnold de Boer - ZEA -  en dichter Tsead Bruinja hebben de handen ineen geslagen voor een gezamenlijke tour door Friesland en Amsterdam. Tijdens hun Skuorre- en Tsjerketoer doen ze in onder andere zes kerken van de stichting aan en presenteren beide makers nieuw werk. ZEA speelt muziek van zijn in november uitgebrachte album Witst noch dat d’r neat wie en oud-Dichter des Vaderlands Tsead Bruinja brengt werk uit zijn nieuwe bundel Ynbêde / Ingebed. Daarnaast brengen De Boer en Bruinja tijdens de tour, langs verschillende pittoreske kerkjes, podia en een schuur, samen werk op het podium. De tour is al in volle gang. Op 7 mei zijn ze te zien in de Mariakerk in Blessum. 14 mei Redbadtsjerke Jorwert. 28 mei Dorpskerk Huizum. 29 mei Mariakerk Bears. Kijk voor meer informatie onder activiteiten.




28 04 22

Steun de crowdfunding voor het boek ‘Dak Gebint Verhaal – 11 Friese kerken’

Een project van Eddy van der Noord, Hendrik Elings en Baukje Venema, in samenwerking met Stichting Alde Fryske Tsjerken, vormgeving Monique Vogelsang.

Er zijn wellicht al vele schilderijen van kerken gemaakt, van zowel de buiten- als de binnenkant, maar ook van de bovenkant? In de ogen van kunstschilder Hendrik Elings worden het vormen die een eigen leven gaan leiden, losgetrokken van hun oorspronkelijke betekenis. Als opgegraven Vikingschepen of reptielachtige dieren, rondscharrelend in het landschap. Schrijver Eddy van der Noord tekende opmerkelijke verhalen op over de bezochte kerken. Dit ging bijvoorbeeld over een veel te grote grafzerk, een eenzame ligging of de heidense Orde van de Kousenband. Verhalen die een wenkbrauw doen fronsen of een glimlach oproepen. Fotografe Baukje Venema beklom via smalle ladders de zolders van de kerken en ervoer stilte in het schip van de kerk. Alsof ze in een donker bos was beland, met de gebinten als bomen. Met een lampje in de hand liep ze over de smalle planken en beschilderde de gebinten met licht om dit vervolgens met een lange sluitertijd met haar camera te vangen.

Om de hoge kosten van het maken van een boek te kunnen financieren zijn de kunstenaars een crowdfunding actie gestart op Voordekunst. Door een boek te bestellen of een andere leuke tegenprestatie te kiezen helpt u ons. De actie loopt tot 3 mei 2022. Klik op deze link.




21 04 22

Stichting Alde Fryske Tsjerken ontvangt cheque voor LED verlichting

Coöperatieve energieleverancier Energie VanOns schenkt de stichting een bedrag van €1480,- voor de aanschaf van LED verlichting in onze monumentale kerken. Het bedrag is opgehaald door wielrenners van de Winterfiets Elfstedentocht. Dit jaar fietsten de deelnemers voor het goede doel. Accountmanager Jan Koster overhandigde de cheque aan onze directeur Hester Simons.

Als coöperatieve energieleverancier wil Energie VanOns ook iets doen om monumentale kerken te verduurzamen. Jan Koster: ‘Met duurzame LED verlichting kun je een aanzienlijke bijdrage leveren aan de verduurzaming van deze monumentale kerken.’

Het verduurzamen van de monumentale kerken in Friesland staat hoog op de agenda van de stichting. Hester Simons: ‘We zijn zeer vereerd met deze actie en dankbaar dat daarmee €1480,- is opgehaald. We willen onze kerken graag zo duurzaam mogelijk maken, voor nu en in de toekomst, zodat we gebruik kunnen blijven maken van deze prachtige gebouwen die we graag veelvuldig openhouden. Het geld wordt daarom goed besteed. We danken alle deelnemers die voor ons gefietst hebben.

Energie VanOns levert 100% lokale, groene stroom. Maar ze zijn meer dan een energiebedrijf. Het bedrijf is de spil tussen energiecoöperaties en duizenden particuliere en zakelijke klanten in het noorden van het land. Voor iedere klant van Energie VanOns ontvangt de energiecoöperatie een bijdrage die besteed wordt aan duurzame projecten in de regio. Door de krachten van lokale energiecoöperaties te bundelen, maakt VanOns lokale groene energie voor en van ons allemaal.




20 04 22

Verduurzamen Mariakerk Blessum: hoe wordt dat aangepakt?

Hoe kan de Mariakerk in Blessum verduurzamen? Zowel als gebouw, maar ook als ontmoetingsplek. Een speciale werkgroep vanuit de stichting en de PC van Blessum ging daarover in gesprek. Studenten Bouwkunde van NHL Stenden schreven een plan voor de verbouw en inrichting van de kerk. In bijgaande video komen diverse betrokkenen aan het woord over het idee en de aanpak ervan.

Het doel is om de Mariakerk door verbouw en herinrichting, een meer functionele, effectieve en levendige (her) bestemming te geven. Het kerkgebouw blijft, met behoud van de oorspronkelijke functie en sfeer, de centrale plaats in het dorp met als doel de leefbaarheid en de verbinding van de dorpsgemeenschap te versterken.

Er zou veel meer kunnen gebeuren dan nu plaatsvindt, waardoor de leefbaarheid en gemeenschapszin in het dorp worden versterkt. Te denken valt aan koffieochtenden, koken en samen eten, coördinatie van hulp en aanbod, ‘lytse bieb’, tentoonstellingen, feesten en filmavonden. Activiteiten voor jong en oud. Daarnaast activiteiten met een meer regionaal karakter, zoals kleinschalig muziek- en toneeluitvoeringen, themabijeenkomsten en cursussen.

Bovenstaande betekent dat veranderen/aanpassen van de indeling en inrichting van het kerkgebouw noodzakelijk zijn. Belangrijke voorwaarde is daarbij dat de oorspronkelijke functie en de sfeer van het gebouw behouden blijft. ‘De kerk in het midden laten’, in de letterlijke betekenis, dat is het plan van/in Blessum.

Door op de foto te klikken wordt u doorgelinkt naar de video.




07 04 22

Kerkje van Augsbuurt na grondige restauratie opnieuw in gebruik genomen

Zaterdag 9 april luiden de klokken van het monumentale kerkje van Augsbuurt. Het kerkje is na een grondige restauratie weer klaar voor de toekomst en het wordt weer actief gebruikt. Om dat te vieren is zaterdag tussen 13.30u en 16.30 iedereen welkom, om onder het genot van een kopje koffie of thee met wat lekkers, het kerkje te bewonderen. Deze open dag wordt georganiseerd door de nieuwe huurders van het kerkje: de familie Hoekstra, woonachtig tegenover de kerk.

Donderdag 7 april is voor direct betrokkenen het officiële moment dat kerkje weer in gebruik wordt genomen. Het kerkje van Augsbuurt is eigendom van de stichting. Het is het eerste kerkje dat de stichting overnam in 1971 na de oprichting in 1970. En dat maakt het extra bijzonder. Zowel de stichting als de familie Hoekstra vinden het belangrijk dat het kerkje openblijft en het actief wordt gebruikt voor en door de gemeenschap.

Het kan voor diverse doeleinden worden gebruikt: tentoonstellingen, kleine concerten, een high tea, een 25-jarig huwelijksfeest. ‘Maar ook aan mensen die een moment van bezinning willen of ander rustmoment bieden we graag de ruimte. Waar behoefte aan is, spelen we graag op in’, aldus Jantina Hoekstra, die samen met haar man Sytse de kerk huurt. De oudste dochter van de familie Hoekstra is er vorig jaar getrouwd.

‘We zijn blij met de initiatieven van de familie Hoekstra om het open te stellen voor festiviteiten. Zo kan de gemeenschap, jong en oud, nieuwe herinneringen maken in dit prachtige monumentale pand’, aldus directeur van de stichting Hester Simons.

Sinds vorig jaar augustus heeft de familie de sleutel al in handen, maar gezien de coronamaatregelen is de open dag om de her ingebruikname te vieren uitgesteld. ‘Nadat we de sleutel kregen, zijn we gaan schoonmaken. We hadden deur open, muziekje op en spontaan kwamen er allemaal mensen naar binnen. Ze reageerden enthousiast en waren verheugd dat de deuren weer opengaan. Ook de verhalen kwamen los.

We hopen dat er meer verhalen loskomen over de geschiedenis. We roepen mensen op foto’s te sturen en verhalen te delen. Dat kan via kerkjevanaugsbuurt@gmail.com. We willen zoveel mogelijk vastleggen. Er komt een gastenboek en er ligt al een eerste fotoboekje’, aldus Jantina.

Het kerkje is grondig gerestaureerd nadat het enkele jaren geleden begon te verzakken. Er ligt een compleet nieuwe fundering in. Maar liefst vijftig stalen palen, gevuld met beton, gingen de grond in. Ook de vloer aan de binnenkant is hersteld. Het stucwerk is gedaan, er is geschilderd en het sanitair is vervangen. Ook de rouwborden zijn hersteld.

 




02 04 22

Bijzondere kunstwerken in de Mariakerk van Bears

Beeldend kunstenaar Hansje Busquet- de la Porte stelt op 1 april drie bijzondere kunstwerken ter beschikking aan onze stichting. Deze kunstwerken krijgen een prominente plek in het koor in de Mariakerk in Bears. Tegelijkertijd start vanaf vandaag een expositie van ander werk van Hansje in de kerk. Deze expositie is in de maanden april en mei te bezoeken. Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 13.00 – 17.00 uur.

Hansje Busquet- de la Porte is geboren in Loosdrecht, opgeleid op de Gerrit Rietveld kunstacademie in Amsterdam en woonachtig in Oudemirdum, waar zij in haar atelier schilderijen en mozaïeken maakt. Na een inspirerende studiereis door Italië naar Byzantijnse kunst en -mozaïeken heeft zij een drietal kunstwerken gemaakt in deze stijl.




31 03 22

Bijbels weer klaar voor de komende generaties

Als de stichting een kerk overneemt dan zorgen we niet alleen voor de kerk, maar ook voor de inventaris die daarbij hoort. Ook dat is namelijk een belangrijk onderdeel van het cultureel erfgoed. Onder die inventaris bevinden zich begrijpelijkerwijs ook bijbels. Deze bijbels kunnen vaak net als de kerken wel wat onderhoud gebruiken. Met de steun van FB Oranjewoud en het vakmanschap van Frisian Restorers hebben we een deel van die bijbels kunnen restaureren om ze zo weer bruikbaar te maken voor de komende generaties. Hoe dat in z'n werk gaat en wat het eindresultaat is ziet u in de bijgaande video's.

Door op de foto te klikken wordt u doorgelinkt naar de video.




31 03 22

Dubbeltje in bewaring

Het was vanmorgen een feestelijke bijeenkomst in de prachtig opgeknapte kerk in Lichtaard. Terwijl de schilder de laatste werkzaamheden vandaag verrichtte, kreeg Ruerd de Vries de sleutel van de kerk in handen. Hij huurt de kerk van de stichting om daar zijn archiefbureau te vestigen en het te gebruiken voor diverse doeleinden. Naast de nieuwe huurder waren ook zijn partner en medewerkers van het archiefbureau aanwezig. Ook een aantal PC-leden, bureaumedewerkers van SAFT en naaste buren van de kerk waren erbij.

Cees Verwolf, plaatselijk commissielid, overhandigde de sleutels van de kerk aan De Vries. Ook had hij een symbolisch cadeautje voor hem meegenomen. Een zilveren dubbeltje dat hij op de bodem van de nog in de kerk aanwezige collectepongen vond. Hij gaf dit muntstuk aan De Vries in bewaring, waarbij hij opmerkte dat meneer met zijn intrek in de Petruskerk “voor een dubbeltje op de eerste rang zit”.

Uit handen van onze directeur Hester Simons, kreeg De Vries bloemen, waarbij zij de wens uitsprak dat hij een fijne tijd tegemoet gaat in Lichtaard.

Impresario van de stichting Joke Bakker bedankte de plaatselijke commissieleden die aanwezig waren voor de jarenlange goede zorgen voor de kerk en gaf aan dat Lichtaard met de dagelijkse openstelling een voorbeeld was voor de andere kerken van de stichting.

De plaatselijke commissie is beheerder van zowel de kerk in Lichtaard als die in Ginnum en blijft in functie voor de kerk van Ginnum.




28 03 22

Nieuwe start voor Petruskerk in Lichtaard

Donderdag 31 maart krijgt Ruerd de Vries, van het gelijknamige archiefbureau, de sleutel overhandigd van de Petruskerk in Lichtaard. Wij zijn verheugd dat deze kerk weer actief in gebruik wordt genomen voor diverse doeleinden.

De Vries wil het kerkje zoveel mogelijk openhouden. De stichting is blij met zijn initiatieven omdat zij eveneens als doel heeft de stenen levend te houden door kerken een nieuwe bestemming te geven. Behalve voor zijn archiefbedrijf wil hij het gebruiken voor tentoonstellingen en ‘bezinning’. Kunstenaar Gerrit Terpstra stelt een serie linodrukken van kerkgebouwen van de stichting tentoon. In de ruimte voorin de kerk is plaats voor studie en gebed.

Sinds 2011 houdt De Vries zich bezig met het bewerken van archieven van religieuze instellingen. Zijn opdrachtgevers zijn protestantse gemeenten, parochies, kloosters en soms ook overheidsinstellingen. De Vries haalt het archiefmateriaal op, selecteert het, maakt een goede inventaris, verpakt het materiaal op een deugdelijke manier, en brengt het terug naar de opdrachtgever of draagt het over aan een archiefinstelling. De Vries biedt de kerken ook een oplossing aan voor het beheer van het digitaal gevormde materiaal.

Begin jaren zeventig van de vorige eeuw nam de stichting het kerkje over van de Hervormde gemeente Reitsum-Ginnum-Lichtaard. Om het kerkje geschikt te maken voor de nieuwe functie zijn er binnen de monumentale kaders enkele aanpassingen verricht. Op de ‘kreake’, waar werkplekken komen, is een glazen scheidingswand geplaatst. De muren van de kerk zijn opnieuw bepleisterd. Er is een nieuwe centrale verwarmingsinstallatie gekomen en het keukentje en het toilet zijn vernieuwd.

Het kerkje heeft in de loop der eeuwen verschillende functies gehad. De laatste reguliere diensten werden in de jaren 1940 -1941 gehouden. In de jaren tachtig en negentig deed het kerkje dienst als ‘oecumenisch jongerenklooster’. In 1978 werd in de kerk een tentoonstelling over het kloosterleven ingericht. Dankzij de inzet van het Plaatselijk Comité bleef het kerkje ook na de beëindiging van dit project toegankelijk voor publiek.




04 03 22

In de ogen van Engel Struif waren alle mensen gelijk

Dominee uit Oosterwolde laat Stichting Alde Fryske Tsjerken €30.000 na

Tijdens het maken van een wandeling, kon hij ruiken wanneer hij langs een boekenzaak liep. En wanneer hij preekte in de Hervormde kerk, hoorde hij aan het geroezemoes hoeveel mensen er voor hem in de kerkbanken zaten. Tot op de persoon nauwkeurig. Maar viel tijdens een dienst het licht uit, dan ontging hem dat. Dominee Engel Jan Struif was zijn leven lang blind, maar dit weerhield hem niet van het leiden van een buitengewoon leven dat zich grotendeels binnen de kerk afspeelde. Na zijn overlijden, afgelopen 13 oktober, liet hij Stichting Alde Fryske Tsjerken €30.000 na.

Engel Jan Struif werd in 1934 geboren op een graanboerderij in Nieuw Beerta en overleed vorig jaar in een verzorgingshuis in Oosterwolde. In de 87 jaar ertussen groeide hij op in een warm, niet-Christelijk gezin, doorliep hij het gymnasium en studeerde hij Theologie in Groningen, werd hij predikant, trouwde twee keer en bleef hij twee keer alleen achter na het overlijden van zijn vrouwen Bettie en Connie. Maar dit zijn slechts wapenfeiten.

Veel betekend
Engel Jan Struif was namelijk veel meer dan dat, getuige de vele brieven vanuit heel Nederland die na zijn overlijden naar vriend Henk de Haan werden gestuurd. De Haan en zijn vrouw Hanneke regelden nagenoeg alles voor Struif, na het overlijden van diens tweede vrouw in 2017. “Ik heb eigenlijk nooit geweten hoe groots Engel Struif was, tot al die verhalen na zijn overlijden tot ons kwamen. Hij heeft enorm veel voor mensen betekend.”

Overal geliefd
Struif was namelijk ook een man met humor en met een ruime blik. Een man die niet gebukt ging onder zijn beperking. Een man die mensen wist te verbinden, ook wanneer zij een ander geloof of - zoals zijn eigen vader - überhaupt geen geloof aanhingen. Een man die binnen alle stromingen van de Hervormde kerk met evenveel gemak preekte, door iedereen werd geaccepteerd en overal even geliefd was. En een man, die het cultuurgoed van onder andere de Stichting Alde Fryske Tsjerken een zeer warm hart toedroeg.

Kwaliteit
De Haan: “Kerken en orgels, daar voelde hij heel veel voor. ‘Wat een prachtige kerk’, zei hij soms, terwijl hij niets kon zien. Maar hij voelde het, hij rook het. Hij wist het gewoon. Zoals hij aan de klanken van een orgel kon horen met wat voor kwaliteit hij te maken had.”

Ver van oordelen
Hoewel Struif in 1985 als dominee in het Friese Oosterwolde neerstreek, bleef hij zich zijn leven lang met hart en ziel inzetten voor de Groninger taal. Ook het preken deed hij regelmatig in het Gronings,  hoewel veel mensen vonden dat je in de kerk ‘algemeen beschaafd Nederlands’ hoorde te spreken. Hij doorbrak wel vaker taboes en hield zich bovendien ver van oordelen. Van het laten spelen van een gereformeerde organist in de Hervormde kerk, tot het trouwen van een bevriende pastoor: Struif deed het. Voor hem waren alle mensen gelijk.

Behoud van kerken
Zo kon hij er ook niet van wakker liggen dat er steeds minder mensen naar de kerk gingen. “Dat maakte hem niet uit. Structuren veranderen, de maatschappij verandert en het geloof verandert. Dat hou je niet tegen. Hij gaf mensen er liever de ruimte voor.” Wat Struif wél belangrijk vond, was het behoud van kerken en hun interieurs. “Want een kerk is iets bijzonders, die bouw je niet zomaar opnieuw.” Kerken, orgels en kerkmuziek waren van grote waarde voor Engel Struif.”

Nalatenschap
Vandaar dat hij Stichting Alde Fryske Tsjerken een deel van zijn vermogen naliet. Net als de Stichting Oude Groningse Kerken en een aantal andere stichtingen, fondsen en goede doelen. Hij legde dit bij leven vast bij de notaris en wees vriend en toeverlaat Henk de Haan aan als executeur van zijn nalatenschap. “Er zijn heel veel mooie verhalen over Struif. Het was ook van nature een plezierige man. Met veel humor. Zijn laatste jaren waren niet de gemakkelijkste, al leefde hij na zijn opname in het verzorgingshuis gelukkig nog even op. Hij werd omringd door veel vrienden, en wordt nu door velen gemist”, aldus De Haan.

Wie een deel van zijn erfenis wil nalaten aan een goed doel, kan dit bij een notaris in een testament laten vastleggen. Zo kan men Stichting Alde FryskeTsjerken bijvoorbeeld benoemen als (mede-) erfgenaam middels een erfstelling. De stichting deelt dan voor een vastgelegd percentage in het nalatenschap. Men kan ons ook een bepaald geldbedrag of goed schenken. Dit wordt een legaat genoemd. Kijk hier voor meer informatie.

 




03 03 22

Terp onder kerk van Hegebeintum geeft 12.000 jaar aan historie prijs

Een twaalf meter lange pijp met een diameter van 10 centimeter, waarvan de inhoud voor 12.000 jaar aan archeologische informatie herbergt. De boorkern die in 2015 uit de terp van Hegebeintum werd gehaald en de daaropvolgende vier jaar werd ontleed, ligt nu in het gloednieuwe bezoekerscentrum onder aan de voet van de terp te zien voor het grote publiek. Een aanrader voor iedereen die ook maar een beetje geïnteresseerd is in vaderlandse geschiedenis. De Friese in het bijzonder.

Het is een kwestie van geluk. Een archeologische boring is vaak een gok: wat je aantreft is de vraag. Maar geluk hadden ze, zes jaar geleden. In de jaren waarin specialisten zich over de inhoud van de twee boorkernen van Hegebeintum bogen, troffen ze niet alleen resten van een sloot aan, maar ook een aslaag van een kookvuur, vloeren van een huis en resten van aardewerk.

Betonnen tafel
De aanleiding om in de terp van Hegebeintum te boren, was het feit dat de kerk die erop staat en wordt beheerd door Stichting Alde Fryske Tsjerken, op instorten stond. De kerk móest worden gestut en het idee was om hem op een soort grote betonnen tafel te plaatsen. Een tafel met poten die 13 meter de grond in zouden gaan, helemaal tot aan de onderste zandlaag, dwars door de terp heen. Dat ze de terp schade zouden aanrichten stond vast, en dus werd er van te voren archeologisch onderzoek gedaan om die in kaart te brengen.

Perfect afgestemd
Dat één van de twee boorkernen tentoongesteld zou worden, werd al gauw besloten. Johan van Gent is adviseur van de elf archeologische steunpunten in Friesland en werd door Stichting Terp Hegebeintum aangewezen om samen met een ontwerper en vormgever aan de expositie gestalte te geven. Een mooie samenwerking, omdat ze vanaf dag één alles perfect op elkaar konden afstemmen. Van Gent: “Normaal staat het ontwerp van een expositie al vast voordat ik advies geef over de inrichting, maar nu konden we vanaf het begin samen bepalen hoe we de boorkern het beste konden laten zien.”

Uitgebreide uitleg
Het resultaat mag er zijn. De hoogste terp van Friesland heeft zijn geheimen prijsgegeven en Van Gent heeft een prachtige manier gevonden om hem tentoon te stellen. Bij elke grondlaag is een tijdsduiding geplaatst, de aangetroffen materialen zijn uitgebreid beschreven en er zijn interessante attributen te zien. Attributen die duidelijk maken welke materialen er precies zijn aangetroffen, zoals hennep en kamille, maar ook archeologische vondsten uit onder andere de Romeinse tijd.

Kookvuur
Van Gent vertelt: “Niemand had sinds de bouw van de kerk rond het jaar 1100 ooit een boring gezet op het hoogste punt van de terp. Het was een prachtige heuvel om overheen te lopen, met een schitterend uitzicht, maar hoe de terp precies is opgebouwd was altijd een mysterie. Nu is het verhaal compleet. Van het eerste dekzand van 12.000 jaar geleden werd de terp door de stijging van de zeespiegel een natuurlijk kweldergebied, waarna het rond 500 voor Christus langzaamaan geschikt werd voor bewoning. Je zíet gewoon de overgang naar het moment dat hier mensen zijn gaan rondlopen. In de hogere lagen van de boorkern vonden we resten van verbrande mest, massa’s schelpen van gegeten mosselen, dierenbotten, de ineen geperste opvulling van een sloot, de aslaag van een mogelijk kookvuur en resten van de vloeren van een huis. Bij elkaar vertelt het een heel verhaal.”

Grafcultuur
Kers op de taart is de grafcultuur die de terp heeft gekend. Dit historische grafveld was in gebruik van ongeveer 400 tot 730 na Christus, lang voordat de kerk er werd gebouwd, en hoewel hij al rond 1900 grotendeels is afgegraven en er geen menselijke resten in de boorkern zijn aangetroffen, maakt de grafcultuur wel deel uit van de tentoonstelling. “Het is onlosmakelijk aan de geschiedenis van de terp verbonden en een bijzonder onderdeel van de expositie. Zo zie je onder andere skeletten en bijgiften - spullen waarmee overledenen werden begraven -  van mensen die ooit op of nabij de terp hebben gewoond. Heel fascinerend”, aldus Van Gent.

Door hun ogen
Hij vervolgt: “In de periode waarin deze mensen leefden zag het landschap er heel anders uit. Er was de terp, en verder was er vlakte en zee. Geen bomen, hoge gebouwen, niks. Hoe zagen de mensen er toen uit? Wat zagen zij om zich heen? Je zou willen dat je even door hun ogen had kunnen kijken.”

De tentoonstelling in het bezoekerscentrum van de terp van Hegebeintum is sowieso de komende jaren nog te zien. Meer informatie vind je op: https://www.hegebeintum.info/bezoekerscentrum

fotograaf: Erikjan Koopmans




25 02 22

Er kan weer geslapen worden in de Friese kerken

Vanaf 1 april is het weer mogelijk om te slapen in een aantal Friese kerken. Dit zogenoemde 'Tsjemping' is bedoeld voor pelgrims (leden van het Genootschap van Sint Jacob) en voor donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Zij kunnen voor een klein bedrag een nachtje slapen in één van onze kerken.

 

In coronatijd is er steeds meer belangstelling gekomen voor wandelen en fietsen. Een bijzondere manier van overnachten is daarop een bijzondere aanvulling.

Vijftien van onze kerken doen mee als refugio (overnachtingsplaats): Blessum, Boksum, Britsum, Foudgum, Jorwert, Oostrum, Peins, Rottevalle, Schurega, Sibrandahûs, Sint Jacobiparochie, Swichum, Terband, Wânswert en Zürich. Pelgrims in het bezit van een pelgrimspas van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob, een stempelkaart van het Jabikspaad of de Camino der Lage Landen kunnen er gebruik van maken. Donateurs van SAFT ook, op vertoon van een magazine.

De kerken hebben maximaal vier veldbedden en gasten moeten zelf een slaapzak meenemen. Een van de 'huisregels' is dat je 24 uur van tevoren telefonisch de beschikbaarheid nagaat. Gasten zijn welkom tussen 17.00 en 10.00 uur.

 

Naast deze refugio’s is er in de kerk van Dedgum een heuse B&B onder de toren. Dit is een wat luxere manier van overnachten. Er is een tweepersoonsbed, een badkamer met douche en een keuken aanwezig.  Hier hangt vanzelfsprekend ook een hoger prijskaartje aan.

 

Kijk voor de mogelijkheden en meer informatie hier op onze website. Daar vindt u ook een kaart met de refugio's, de routes en contactpersonen per kerk.

Voor het reserveren van de B&B van Dedgum raadpleegt u dedzjum.nl 




25 02 22

Medewerker in de spotlights: Rimmer Wiebe van der Hoek, medewerker inventaris

Kerkinterieurs fascineren hem mateloos. Preekstoelen in het bijzonder. Wat die hem vertellen over de beleving van de gelovigen van vroeger, welke boodschappen gemeentes er mee wilden afgeven richting hun kerkgangers, daar doet Rimmer Wiebe van der Hoek (27) graag onderzoek naar. Zijn baan bij de stichting is in wezen voortgekomen uit deze fascinatie. Niet gek dat hij zo blij is dat hij bij de stichting aan het werk mocht. “Het is een hele mooie baan binnen een hele fijne organisatie.”

Rimmer Wiebe, die samen met zijn vriendin in Groningen woont, is nog maar net afgestudeerd maar binnen de stichting geen onbekende. Na zijn bachelor Religiewetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen deed hij op dezelfde universiteit de master Religion and Cultural Heritage. Binnen die studie liep hij vorig jaar zomer stage bij de stichting en onderzocht hij een nieuwe manier van het waarderen van onze kerken. Sinds 1 februari is hij bij de stichting in vaste dienst.

 

Medewerker inventaris

De komende twee jaar zal Rimmer Wiebe zijn stageonderzoek voortzetten. Aan de hand van een door hem opgesteld instrumentarium aan waardescores, wordt duidelijk welke herbestemming voor een kerk het beste is. Zo bepaalt hij onder andere de cultuurhistorische en kunsthistorische waarde van kerken, om na te gaan in hoeverre ze bijvoorbeeld als museum kunnen fungeren. Hiernaast is Rimmer Wiebe aangenomen voor de functie ‘medewerker inventaris’ van waaruit hij meewerkt aan een tweejarig project om de digitale inventaris database van de stichting up-to-date te maken voor Museum Catharijneconvent, dat de nationale database van religieus erfgoed beheert.

 

Kleinschalig karakter

“Ik hoop op beide terreinen een bijdrage te leveren waar de stichting iets aan heeft. Het is betekenisvol werk, wat voor mij persoonlijk heel belangrijk is. Daarom vond ik mijn stage bij de stichting ook zo leuk, en ben ik nu zo blij dat ik deze functie mag invullen. Dit is een baan die helemaal aansluit bij wat ik interessant en leuk vind. Daarbij vind ik het kleinschalige karakter van SAFT heel fijn. Het is een kleine organisatie waar we elkaar kennen en aanspraak op elkaar kunnen maken.” Dit past bij Rimmer Wiebe, die zichzelf omschrijft als rustig en open, nauwkeurig en vriendelijk en die een kritische houding kan hebben op zijn eigen werk.

 

Bijzondere kerken

Opgegroeid in Hommerts, een dorpje net onder Sneek, zat Rimmer Wiebe op zondag altijd in een nogal eenvoudige - zeg maar saaie - kerk. Van jongs af aan wilde hij dominee worden, tot hij tijdens zijn bacheloropleiding bij het vak Religie en Ruimte het boek Protestantse Kerken van SAFT oprichter Regnerus Steensma onder ogen kreeg. Zo ontdekte hij hoeveel bijzondere kerken Friesland telt. Rimmer Wiebe: “Het verbaasde me enorm. Ik had me nooit eerder gerealiseerd dat zulke kerken hier te vinden waren, nota bene in mijn eigen provincie. Eigenlijk ben ik vanaf dat moment deze richting ingeslagen.”

 

Fijn snijwerk in gewoon hout

Zijn bacheloronderzoek deed hij in de Mariakerk in Mantgum. Een kerk die voor altijd een speciaal plekje in zijn hart heeft. “De neoclassicistische stijl met haar wit gestucte muren, zo eenvoudig en toch zo gedetailleerd afgewerkt, het fijnste snijwerk in heel gewoon hout… Dat sprak me aan. Dat wilde ik verder onderzoeken.” Met name de preekstoel viel op. Met bijbelverhalen erop gesneden, terwijl hij een rijke beeldcultuur nu niet direct associeerde met protestantse interieurs. “In de meest eenvoudige kerken tref je soms de meest bijzondere preekstoelen aan.”

 

Geloofsbeleving

“In Mantgum heb ik heel veel geleerd. Ze hebben er bijbelverhalen op de preekstoel afgebeeld, met ontmoetingen waarin Jezus als leraar optreedt.

“Daaruit kun je opmaken dat de maker graag een boodschap wilde meegeven aan de gemeenteleden die in de kerk kwamen. Laten wij nu ook van Jezus leren, net als de mensen die Hij toen tegenkwam.” Het blijft natuurlijk giswerk, maar dat je de geloofsbeleving van destijds op zo’n fysieke manier in de ruimte aantreft, vind ik heel bijzonder.”




24 02 22

De Johanneskerk van Britsum, als een theater van de illusionist

Na de zware buien van vanmorgen vertoef ik nu in een totaal andere sfeer. Een stralend blauwe hemel lacht mij tegemoet wanneer ik mijn reis vervolg naar de Johanneskerk te Britsum, een terpdorp met ruim 1100 inwoners. De kerk dateert van de 12e eeuw, tenminste… dat zeggen ze.

Wie zonder vooropgezet plan op zoek gaat naar middeleeuwse kerken rijdt aan deze kerk voorbij. Op het eerste gezicht zie je een kerk dat oogt als een laat 19e eeuws gebouw. Zij staat er idyllisch maar wekt een gevoel van dertien in een dozijn.

Maar niets is minder waar.

Ik heb nog wat tijd over en maak een wandeling landinwaarts langs een stuk afgegraven terp dat als ijsbaan zou moeten dienen, maar helaas. Waar de ijsmeester iedere morgen de gordijnen opzij schuift en slechts wat eenden ziet dobberen, geniet ik van een unieke blik op Britsum aan ‘Zee’. Dit dorpsgezicht zie je ’s zomers niet en de situatie lijkt een beetje op de verborgen en niet vermoede werelden die de kerk voor mij in petto heeft. Ik verkeer in een staat dat niets meer is wat het lijkt.

Heerlijk om zo even uit te waaien na alle indrukken van de Johannes de Doperkerk te Huizum. De wind trekt nog stevig door en je kijkt oneindig ver uit over de velden. Ruimte is het credo voor zover ook dit geen illusie is.

Ik slenter weer op naar het terpdorp en proef een beetje de sfeer van 50 jaar terug. De tijd van Gazelle, Flipje Tiel, van Nelle en de blikken merkborden.

Terwijl ik vanaf het kerkhof geniet van het uitzicht komt de sleutelbewaarder aangefietst. Het lijkt wel een film. De begroeting is zoals altijd weer allerhartelijkst.

Ik merk op dat het lijkt of de kerk net een opknapbeurt heeft gehad. “Wacht maar af” zei Wietse terwijl hij de sleutel in het slot steekt en zijn pretogen het nodige verraden. Hij opent de deur en ik passeer een tijdzone van 800 jaar en ben eerst sprakeloos, daarna kom ik superlatieven tekort.

Ik wil zingen, dichten, feestvieren, zwijgen, treuren, liefhebben, kind en grijsaard zijn en wat al niet meer, maar ben uiteindelijk niets anders dan emotie.

Wat is hier aan de hand. De oude kerk van eind 12e eeuw is geheel ommetseld, met andere woorden: ze hebben een nieuwe recht toe recht aan kerk om de oude muren heen gebouwd. Dus binnen deze eind 19e eeuwse kerk zit een middeleeuwse bouwstijl en interieur verstopt. Je wordt hier puur voor de gek gehouden, als een truc van de illusionist die een kartonnen doos onder het rood fluwelen doek weet om te toveren tot een rijk gevulde schatkist.

Maar het zijn niet alleen de hoeveelheid dukaten die je tegemoet schitteren nadat het deksel van de schatkist wordt opgelicht, het betreft ook de betovering van het binnenvallende licht zodat deze oudheid samensmelt met het heden en het tijdloze tot op het bot doet ervaren. Ik ben hier op de juiste tijd op de juiste plaats. Beelden van romaanse kerken in de Franse binnenlanden of ergens langs de randen van de Ierse kust dwarrelen door mijn gemoed. Mijn gids hoort de loftuitingen met zichtbaar plezier aan.

“Ik laat je even alleen om mijn overall te halen, dan ga ik zo de toren in om de rotzooi op te ruimen die de vleermuizen achter laten” en daarmee laat hij blijken mijn wens om even alleen te zijn feilloos aan te voelen.

De restaurateurs van 1993 moeten soortgelijke emoties hebben beleefd toen zij onder meer dan honderd lagen kalk fascinerende en eeuwenlang verborgen fresco’s aan het oppervlak brachten. Deze werden vermoedelijk tussen 1250 en 1300  aangebracht. Na 10 jaar monnikenwerk hebben zij de omvangrijke muurschilderingen weer voor een groot deel zichtbaar gemaakt en verdienen alle lof.

Fragmenten van een aantal Passietaferelen zijn te vinden in het koor terwijl oudtestamentische figuren toekijken. Op het gewelf van het schip trof men een Maria met Kind aan.

Ik zit in één van de overhuifde herenbanken en ga helemaal op in al deze mystieke verbeeldingen.

De kerk van Noordbroek in Groningen noemt men wel de Sixtijnse Kapel van het Noorden, maar wat mij betreft doet deze kerk daar niet voor onder.

Het meubilair dateert uit de 17e eeuw en de herenbanken wijst men toe aan de families Burmania en van Wyckel – Van Lyclama. In de vloer liggen bijzondere zerken waaronder een priesterzerk uit 1535 van Aggo Herama.

Het wordt teveel om allemaal te beschrijven, de prachtige gewelven, de forse gedecoreerde ribben, een hagioscoop, een piscine, de diverse nissen en dichtgemetselde vensters en al hetgeen dat ik niet zie maar wel voel…. alles ademt oud.

Geweldig ook hoe de kunstverlichting zit verstopt in enorme schuin uit de wand stekende toortsen, laat de ridders maar komen.

Vaak belemmeren hanglampen de doorkijk naar het koor, dit is feest voor de fotograaf.

Ik hoor gerommel bij de ingebouwde toren en zie dat Wietse zich in zijn overall probeert te wurmen.

“Wil je mee naar boven?”, dat laat ik me geen twee keer zeggen. Gewapend met een bezem en een emmer gaan we via de orgelgalerij met het in 1861 gebouwde orgel van Willem Hardorff de hoek om en een smalle houten ladder op. Met het stijgen der sporten stijgt ook mijn verbazing. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat mijn gids al redelijk op leeftijd is en ik mij verbaas hoe hij zich van de ene ladder naar de ander omhoog werkt, al wurmend en wringend door steeds nauwer wordende doorgangen. Ik maak een opmerking dat het tijd wordt voor vrijwilligers van een jongere generatie. “Die zijn niet te vinden”.

Al schurend en schuivend passeren we de mannenklok uit 1664 en een lichtere vrouwenklok uit 1507. Al naar gelang welke klok als eerste wordt geluid weet men in de omtrek of de overgegane ziel een man of vrouw is.

Gelaten kijk ik toe hoe man, bezem en emmer ook nog door de allerlaatste nauwe doorgang verdwijnen en zich verenigen met de vleermuizen. Daar is geen ruimte voor twee en nog hoger betekent vliegen.

Ik ga weer naar beneden om me nog een tijdje onder te dompelen in de sfeer van ijle gregoriaanse gezangen en wegstervend hoefgetrappel.

De klok slaat twee keer en ik werp een blik op mijn horloge of dit wel klopt, stel je voor dat…., maar niet veel later kijk ik in een emmer gevuld met onfrisse gronderige drab en verdwijnt de overall opgerold in een fietstas.

Het is tijd om huiswaarts te keren, mijn woorden zijn op, de rest is aan de sferen.

Herman Slurink. Zwartsluis – Britsum, 11-02-2022.




17 02 22

Een impuls voor Fryske Tsjerken

Op woensdagavond 9 en maandagavond 14 maart worden er twee werksessies georganiseerd in Friesland in het kader van de aankomende Landschapstriennale, die volgend jaar in Waddenregio zal plaatsvinden. De kerkgebouwen langs de kustlijn spelen een sleutelrol in het landschap, de Triennale kan een mooie impuls betekenen voor de lokale dialoog over de betekenis en toekomst van deze gebouwen. Wij zoeken daarom leuke, inspirerende, creatieve en ondernemende Friezen om aan deze sessies deel te nemen.

Ben je iemand uit de regio en zou je jouw ideeën willen inbrengen tijdens deze verkennende gesprekken? Of wil je gewoon leuke mensen ontmoeten en een hele inspirerende avond beleven op een unieke plek in Nederland? Je bent van harte welkom, we zouden het supertof vinden als je erbij bent!

Je kan je voor (één van) de twee sessies aanmelden door een mail te sturen naar sander@kerkvernieuwers.nl. Voor meer informatie over de sessies kan je klikken op deze link.

Mocht je ons een handje willen helpen om leuke Friese mensen bij elkaar te brengen, kan dat door de betreffende LinkedIn post te delen in je netwerk!

Dit is een samenwerking van Stichting Alde Fryske Tsjerken, De Kerkvernieuwers en Landschapstriennale.




10 02 22

Ook wij helpen Pake en Beppe de vakantie door!

De versoepelingen zijn goed nieuws voor Nederland en met name de cultuursector. Maar ook voor onze kerken. Want iedereen kan er weer terecht om te genieten van de geschiedenis die onze provincie rijk is. Tijdens de voorjaarsvakantie helpt ook de stichting Pakes en Beppes de vakantie door. Want wat valt er veel te ontdekken in onze middeleeuwse kerken, die prachtige oude gebouwen waar je de geschiedenis soms bijna proeft. Of misschien was de kerk nog in gebruik toen Pake en Beppe klein waren en kunnen ze er alles over vertellen aan de kleinkinderen. Een kerk van onze stichting bezoeken is heel gemakkelijk. Via onze website kan er contact worden opgenomen met de sleutelbeheerder om zo toegang tot de kerk te krijgen. Ga naar deze link op onze website, selecteer de te bezoeken kerk en neem contact op met de sleutelbeheerder. Dan kunt u straks, samen met de kleinkinderen, op onderzoek uit.




31 01 22

Joke Bakker te gast bij Omrop Fryslân

Impresario Joke Bakker was afgelopen zaterdag samen met Marcel Smit bij Op&Ut fan Omrop Fryslân om te vertellen dat de culturele activiteiten in de kerken weer kunnen worden opgepakt en dat bezoekers van harte welkom zijn.

Marcel Smit pakt de podiumtour weer op. Dit betekent dat er nog 6 gratis concerten bij te wonen zijn, te beginnen op vrijdagavond 11 februari om 20.00 uur in de Willibrorduskerk in Holwerd.

Kijk voor het volledige culturele programma in onze kerken bij ‘activiteiten’ op de website.
Bekijk hier de uitzending. 

Door op de foto te klikken wordt u doorgelinkt naar de video.




19 01 22

Excursie per boot op 25 juni

In de laatste uitgave van AFT, nummer 26 is tot onze spijt een deel van de tekst weggevallen. Het betreft het artikel over onze excursie op zaterdag 25 juni. De excursie is de vorig jaar uitgestelde boottocht langs kerken in Langweer en Woudsend. Varend vanuit Sneek met “De Toerist” van rondvaartbedrijf M. van der Werf bezoeken we de dorpskerk in Langweer die dateert uit 1777. In Woudsend bezoeken we 2 kerken, De Karmel, een protestantse kerk uit 1837 en de Sint Michaëlkerk, een rooms-katholieke schuilkerk uit 1792. Verder is er in Woudsend nog een schuilkerk geweest en dat gebouw, dat niet meer als kerk in gebruik is, bezoeken we ook. Tijdens de vaartocht wordt er tijd voor een hapje en een drankje en een heerlijke captain’s lunch!

Het hele programma is hier te vinden.


Iedereen die wil deelnemen aan deze excursie dient zich aan te melden. Ook de deelnemers die zich eerder hebben aangemeld!
Graag aanmelden via mailadres:
info@aldefrysketsjerken.nl  of
telefonisch: 058 213 96 66




17 01 22

Bestuurlijke wissel Stichting Alde Fryske Tsjerken

Na een lange periode als voorzitter, respectievelijk vicevoorzitter hebben Jan Kersbergen en Jan Meinte Postma besloten hun functie neer te leggen. Het Algemeen en Dagelijks Bestuur betreuren en respecteren dat besluit. De stichting is zeer dankbaar voor hun jarenlange en succesvolle inzet voor de kerken en daarmee voor Friesland.

De heer Hendrik ten Hoeve, lid van het Algemeen bestuur is bereid gevonden het voorzitterschap waar te nemen in afwachting van een definitieve benoeming van een nieuwe voorzitter. De heer Michael Zwartelé, ook lid van het Algemeen Bestuur treedt ook tijdelijk toe tot het Dagelijks Bestuur.

Het Dagelijks – en Algemeen Bestuur streven ernaar om op zo kort mogelijke termijn definitief in de ontstane vacatures te voorzien.

Intussen dragen zij in nauwe samenwerking met de directeur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, mevrouw Hester Simons en de kantoororganisatie in Leeuwarden zorg voor de continuïteit van de zorg voor de 55 monumentale Friese kerken die de stichting onder haar hoede heeft.




23 12 21

Werk in uitvoering: herstellen, stralen, metalliseren en schilderen

Afgelopen jaar hebben Bouwkundig expert Willem de Graaf en zijn team, ondanks alle maatregelen, niet stil gezeten. Er zijn dit jaar alleen al vijftien kerken helemaal opnieuw geschilderd. 

Maar er is nog veel meer gedaan aan onze prachtige kerken. Dit jaar is de laatste hand gelegd aan de restauratie van de kerk  in Augsbuurt. Daar is een nieuwe fundering aangebracht,  het stucwerk en het dak is hersteld, ende rouwborden zijn geheel gerestaureerd.. Ook in Oostrum is de kerk gerestaureerd. De herenbank, de vloeren en een deel van de lambriseringen zijn hersteld. En een deel van het houtimitatie schilderwerk is geretoucheerd.

In Wanswerd is de ringmuur rond het kerkhof geheel hersteld. De natuurstenen basementen zijn aangepakt en deels vervangen. En ook het hekwerk is geheel onder handen genomen. Het is hersteld, gestraald, gemetalliseerd en opnieuw geschilderd. Het komende jaar wordt een toilet met pantry in de kerk gerealiseerd.

In Baaium zijn we gestart met de restauratie van het orgel van de kerk. Eerder dit jaar vroegen we onze donateurs om een eenmalige bijdrage om de restauratie mogelijk te maken. Onze dank naar alle donateurs en andere betrokkenen die een bijdrage hebben geleverd. Het gehele instrument is gedemonteerd en wordt nu gerestaureerd door Orgelmakerij Bakker Timmenga uit Leeuwarden. Dit alles onder begeleiding van orgeladviseur Theo Jellema. Deze restauratie neemt ongeveer een jaar in beslag.

En in Ferwoude wordt komend voorjaar gestart met de restauratie van de kerk. Dit is hoofdzakelijkherstel van stuc-, en ankerwerken en scheurvorming. Ook wordt de kerk van buiten geheel geschilderd.

We houden u van onze werkzaamheden op de hoogte het komende jaar.




08 11 21

Zwerven in Friesland: De kerk van Hegebeintum, een historisch hoogtepunt.

Een bezoek aan de kerk van Hegebeintum kan alleen op afspraak en dat is begrijpelijk. De kerk herbergt een aantal waardevolle museumstukken en in het verleden roofden onverlaten de koperen kandelaars en sloopte men het beslag van de oude bijbels. Een van de gidsen gunde mij de mogelijkheid om in alle rust in de kerk rond te kijken en details te fotograferen en adviseerde om rond 10 uur aanwezig te zijn.

Afgelopen zaterdag was het zover en onder een dicht bewolkte hemel toerde ik al vroeg richting Friesland om ruim voor de tijd aanwezig te zijn en eerst de sfeer te proeven van het dorp dat 85 inwoners telt. Ondanks het ontbreken van enig streepje zon geniet ik van mijn zwerftocht door het dorp in ruste. Wie aan de voet van de hoogste terp van Nederland (bijna 9 meter) via het klinkerpad op wil gaan naar de 12e eeuwse kerk betreedt oeroude grond waarin vondsten zijn gedaan die terugvoeren naar de tijd van de profeet Jeremia en Nebukadnezar (ca. 600 v. Chr.).

Deze toegangsweg bevat 25 roestvrijstalen stepstones met de namen en het geboorte- en sterfjaar van de oud-bewoners van de nabijgelegen Harsta State wier indrukwekkende rouwborden de wanden van de kerk sieren. Door al die namen lijken de eerste opgaande schreden eerder een opgang naar een adellijke slotkapel dan naar een sober en eenvoudig gebedshuis.
Je hebt pelgrims die de laatste meters naar het einddoel kruipend afleggen. Zou je dat hier doen dan schuif je met de neus over namen als Catharina Imilia van Nijsten (1656-1694) en nog 24 andere, daarvoor ga je niet door het stof. Hoe het ook zij, ik hou er wel van, het maakt de geschiedenis levend.

Het stalen toegangshek naar het kerkhof rond de kerk knalt open, een groep mezen vliegt verschrikt op maar keert even zo snel weer terug. Bij de overburen wordt een gordijntje opzij geschoven en weer snel gesloten. Ik voel me even bekeken als een zwerver zonder plastic zak of een fles whiskey.

Een ongekend geluksgevoel trekt door mijn gemoed met het idee straks binnen deze muren te vertoeven. Deze vertonen de nodige littekens van restauraties gedurende voorbije eeuwen. Nabij een paar van deze wonden dekt een recent ‘vastgelopen’ roeiboot het graf van haar schipper. De lijster op de rand zingt zwijgend haar lied dat uitwaaiert over de velden.

Het is tijd en ik meld mij bij het onlangs geopende informatiecentrum aan de voet van de terp. “Je kon wel eens pech hebben” hoorde ik als welkom. “Gisteravond sprongen de stoppen en viel het licht uit”, oei, dat is jammer. Het dichte wolkendek en het loof rond de kerk zullen weinig licht in de kerk toelaten. “Laten we maar gaan”, zei de opgewekte vrijwilliger, “mijn collega zal er straks naar kijken”.

En weer passeren de edelen onder mijn voeten door en hoor ik een en ander over de geschiedenis van de deels afgegraven terp. De lage deur van de toren wordt ontgrendeld en daar sta ik in een halfschemerige ruimte vol vage schaduwen. De 16 zware imposante en in dit licht mysterieuze rouwborden leken de wanden volledig te bedekken en je neer te willen drukken. De herenbank in het koor aan het eind en toch dichtbij is leeg, maar je zou zo oog in oog kunnen staan met een strenge vorst of rechter. De eerste indruk ís die van een slotkapel waarin alleen de vaandels ontbreken.

Een engel met de zeis, steigerende paarden, doodskoppen en oude symbolische motieven komen je vanaf de rouwborden tegemoet en werpen hun schaduwen vooruit. Het lot van de mens gevat in een veelzijdige kunstzinnige verbeelding.

Ik mis ineens mijn gids maar plots schijnt er een helder licht en een juichkreet klinkt vanaf de orgelgalerij. Twee schijnwerpers branden gericht naar het plafond en de enthousiaste gids biedt aan ze naar mijn wensen te bedienen. Ik voel me begenadigd en een warme gloed trekt door mijn binnenste.

De wereld buiten is sober en stil en hier komt als uit het niets de zon op. De lichtbundel leidt de aandacht van de edelen af en lokt mij naar de eenvoud van een dichtgeslagen Bijbel op de hoek van een kerkbank of de verstilde ruimte onder de orgel-galerij, het orgel is in 1862 gebouwd.

Plekken van leegte in een ruimte van overdaad. De zitplaats van het volk wier bestaan herinnerd wordt met een kaars in de nis. Uiteindelijk zal alle pronk en uiterlijk vertoon samenvallen in het licht van een simpele kaars. Geen rouwbord kan het duister verdrijven, het is de kaars gegeven.

De preekstoel en de dooptuin dateren uit de 18e eeuw. De herenbank is in de 17e eeuw gemaakt met wapens van de familie De Schepper, Scheltinga en Coehoorn, een naam die ik in meerdere kerken ben tegengekomen. Twee kolossale en rijk bewerkte grafzerken bedekken de vloer voor de herenbank. Boven de preekstoel zijn nog vage resten te zien van een fresco met afbeeldingen van Christus en engelen. Er schuilt een zekere symboliek in dit tafereel: trekt Christus zich in deze wand teleurstellend terug of is de tijd juist rijp om gaandeweg weer tevoorschijn te komen?

De gids heeft de schijnwerpers in een vaste positie gezet en wijst me nog op enkele bijzondere details zoals het lage venster, een voormailige sacristie-ingang dat later werd omgebouwd tot een klein venster, een zgn. hagioscoop (heiligenkijker) en de koperen zandloper op de preekstoel. Een zandloper als alarmbel voor een te lange preek, maar ook als symbool voor een kentering van de tijd.

In mijn geval zit de tijd er ook op. De eerste bezoekers kondigen zich aan en de koffie lonkt.
In het splinternieuwe “Bezoekerscentrum Terp Hegebeintum” is ook een klein museum gevestigd met alle informatie over de afgraving van de terp en de archeologische vondsten waaronder een duplicaat van de mantelspeld van verguld zilver uit de eerste helft van de 7e eeuw na Christus. Met een boek over de laatste archeologische onderzoeken onder mijn arm neem ik afscheid en kijk dankbaar terug op een zeer prettige en verrassende ontdekkingstocht….dit bezoek was letterlijk een hoogtepunt.

Herman Slurink. Zwartsluis – Hegebeintum, 16-10-2021.




05 11 21

Een pelgrim in het labyrint, een project voor studenten van NHL Stenden

De Groate Kerk in St. Jacobiparochie is de eerste kerk die op het vermaarde pelgrimspad naar Santiago de Compostela ligt. In de kerk is het pelgrimsinformatiecentrum te vinden en vóór de kerk staat een zuil die het begin van deze 2700 kilometer lange route markeert. Het is dan ook niet verwonderlijk dat juist deze kerk wordt ingezet voor het project ‘Moreel Kompas’ vanuit de Pabo van de NHL Stenden Hogeschool Leeuwarden. Dit najaar maken 75 PABO studenten kennis met het Jabikspad, het pelgrimspad zoals het in Friesland heet. Ze maken tevens een innerlijke pelgrimage. In de kerk werd een labyrint gecreëerd voor het maken van een innerlijke reis, een innerlijke pelgrimage voor het verkrijgen van inzicht in het eigen Moreel Kompas als mens en als leerkracht in opleiding.

Op vrijdag 29 oktober j.l. vond de dag met de eerste groep van 40 studenten plaats. In kleine groepjes startten zij op de dijk bij Zwarte Haan. Voorafgaand was in de colleges al het nodige voorbereid. Op de dijk kregen de studenten nog een korte inleiding van hun docente Levensbeschouwing Joanneke Kuipers over de eeuwenoude route, het ontstaan, het doel en ook over de opdrachten die ze onderweg zouden krijgen. Een van de opdrachten was dat ze zich mochten concentreren op iets wat ze graag wilden loslaten op dit moment in hun leven. Ze konden dat op een meegebrachte steen schrijven en die onderweg in het land werpen. De steen zou dan zelf zijn weg weer vervolgen. Ook maakten ze een pelgrimsstaf en versierden die met voorwerpen die ze onderweg vonden. De route van die ochtend was 6,5 kilometer en het fysieke einddoel de Groate Kerk in St. Jacobiparochi.

Op de houten vloer van de kerk was die ochtend een groot labyrint aangelegd door Simon Olbertijn en Maroesja Veken van de Labyrintwerkplaats. Zij ontvingen de pas aangekomen studenten en leidden hen in in de symboliek van het eeuwenoude labyrint. Het labyrint is een vorm die duizenden jaren terug gaat in de tijd en in tal van culturen en op verschillende continenten is gevonden. Waarschijnlijk deed het dienst bij rituelen die de wendingen in het leven van mensen markeerden of bij veranderingen in een samenleving. De Middeleeuwse kerk heeft het labyrint in eerste instantie ook omarmd, het lag in vele kerken in West-Europa. Het hielp mensen onder andere om los te komen uit hun dagelijkse beslommeringen, en om zich open te stellen voor dat wat groter is dan henzelf. Ook werd het labyrint ingezet in de kerken op de vele andere pelgrimsroutes. Mensen die fysiek niet meer in staat waren om tot het einddoel te lopen, konden de weg door het labyrint gaan. Zo symboliseert het labyrint het pelgrimspad, ons eigen levenspad. Het labyrint, dat maar één pad kent, voert via verschillende schijnbare omwegen met diverse wendingen naar het midden, de kern, die symbool staat voor ons eigen midden, onze eigen heilige plek, ons hart. Vanuit dat midden staan we in verbinding en kunnen we ons openen en ontvangen. Met dat wat we ervaren of ontvangen hebben, aanvaarden we dan weer de weg terug de wereld in.

De studenten vormden een cirkel om het labyrint heen en bij het horen van een klankschaal gingen ze in stilte één voor één het labyrint in. In het midden mochten ze een steen pakken die symbool stond voor dat wat ze in het labyrint ervoeren. Er weer uitgekomen namen ze hun plaats rond het labyrint weer in, vanwaar ze getuige waren van het levenspad van de ander. Tijdens de nabespreking konden ze delen waar hun steen nu symbool voor stond en wat hen zou helpen in hun dagelijks leven.

De ervaringen van de studenten waren uniek en prachtig, ze hadden de stilte en het gaan als een geschenk ervaren en hun steen, hun steen ligt hoogstwaarschijnlijk te pronken op een plek waarvandaan ze hem iedere dag zien en hij herinnert hen aan een pelgrimstocht die in vele opzichten waardevol was.

Dit project met studenten vindt in november op dezelfde wijze nogmaals plaats en in april worden nog twee groepen verwacht. Naar alle waarschijnlijkheid zal dit een jaarlijks terugkerende tocht en ritueel in de kerk van Sint Jacobiparochie worden.

Voor meer informatie over het labyrint en mogelijkheden om het labyrint naar andere plekken te halen: www.labyrintwerkplaats.nl




01 11 21

Eeuwenoude bijbels gerestaureerd

Acht unieke en bijzondere bijbels van de stichting zijn gerestaureerd. Frisian Colorists & Restorers uit Leeuwarden heeft deze monnikenklus op zich genomen de afgelopen maanden. Het is voor het eerst dat deze bijzondere boekwerken onder handen zijn genomen. De bijbels zijn gerestaureerd met behoud van het oude karakter.

‘Net als onze kerkgebouwen vinden we het belangrijk dat ook toebehoren zoals bijbels behouden blijven’, aldus directeur Hester Simons. In het depot van de stichting liggen tientallen unieke bijbels opgeslagen. De eerste acht zijn het afgelopen half jaar hersteld, waaronder de Goingarijp Statenbijbel uit 1745, een Perkamentenboek uit 1740 en de Kerkbijbel van Sint Jacobiparochi uit 1782 die toen voor de prijs van fl.1,16 is gekocht.

Sommige bijbels lagen compleet uit elkaar, andere heilige boeken hadden iets minder onderhoud nodig. Ze zitten in ieder geval allemaal weer stevig in elkaar. De restauratie betrof zowel de leren buitenkant als het naaien en herstellen van de pagina’s aan de binnenkant.

‘Wat je bij vrijwel iedere bijbel zag was een gescheurde of kapotte leren boekband’, aldus Evelien de Boer van Frisian Colorists & Restorers. ‘Leer droogt uit en barst dan op een gegeven moment. Aan de binnenkant zagen we veel ezelsoren en gescheurde pagina’s. Deze bladzijden zijn met Japans papier hersteld. Dat is doorzichtig en dun, maar zeer stevig wat over het huidige papier wordt bevestigd zodat de tekst leesbaar blijft.’

De Goingarijp Statenbijbel was een behoorlijke klus. Deze bijbel had de kanselziekte. Dit betekent dat het boek langdurig op dezelfde bladzijde opengelegen heeft. Door het leunen, met de ellebogen van de dominee, slijt met name de onderkant van de pagina’s.

‘Door het vele gebruik, de leeftijd en het gewicht scheurt vaak ook het naaiwerk op den duur met als gevolg, losse pagina’s. Alle pagina’s zijn weer aan de boekband bevestigd. Ook de kapitaalband in de rug van de bijbels zijn aan de boven- en onderzijde op een ouderwetse manier met de hand bestoken’, aldus Evelien.

We hopen alle ‘in slechte staat verkerende’ bijbels weer in goede conditie te krijgen. De restauratie werd mede mogelijk gemaakt door FB Oranjewoud en een speciaal fonds.




27 10 21

Donateursbijeenkomst gaat niet door

De jaarlijkse donateursbijeenkomst die gepland stond voor zaterdag 30 oktober 2021 gaat op deze datum niet door.
Wij zullen een nieuwe datum binnenkort via een nieuwsbericht op de website met u delen. Mocht u hier vragen over hebben dan kunt u telefonisch contact met ons opnemen via 058-2139666 of stuur een mail naar info@aldefrysketsjerken.nl.




20 10 21

Excursievoorzitter Piet Wouda neemt afscheid en blikt terug

Zaterdag 9 oktober kon sinds lange tijd weer een excursie georganiseerd worden langs een aantal van onze kerken. Voor excursievoorzitter Piet Wouda de laatste excursie als voorzitter. Hij blikt terug op een prachtige dag waar de kerken van Allingawier, Ferwoude en Gaast centraal stonden. Niet alleen het gebouw trok de aandacht, ook interessante verhalen en anekdotes van kerkgangers en predikanten uit het verleden passeerden de revue.

Piet Wouda is sinds 2006 lid van de excursiecommissie. Met veel plezier heeft hij samen met de overige leden de afgelopen jaren de excursies samengesteld. Kerken met andere ogen bekijken is een belangrijk uitgangspunt van de commissie. ‘De kerk is namelijk meer dan alleen de preekstoel. Uiteraard hebben we ook aandacht voor het cultuurhistorisch perspectief en de geschiedenis. Maar we willen mensen vooral de charme en de schoonheid van het gebouw laten zien’, aldus Wouda.

De kerk als monument dat een statement is in het dorp. Zo sprak Wouda tijdens de voorbereiding van een excursie eens met een oudere man die tegen hem zei: ‘Ik ben niet kerkelijk, maar de kerk is wel van mij.’ Dat vond Wouda natuurlijk fantastisch. ‘Ik hoop dat veel meer mensen dat gevoel krijgen in de toekomst.’

‘Wat ik altijd interessant vind, en met dat oog geven we invulling aan de excursies, is hoe de samenleving betrokken is bij een kerk. Daar wordt over verteld. En wat een kerk typeert of wat er centraal staat, vertalen we naar een hedendaagse uiting.’ Zo is ook gekeken naar het programma van 9 oktober.

De dag begon met mist toen de bus uit Leeuwarden vertrok. Maar onderweg door het prachtige Friese landschap trok de mist langzaam op en brak de zon door. ‘Schitterend beeld gaf dat over de weilanden’, aldus de voorzitter. ‘Vlak voor mijn bezoek aan de kerk in Gaast, ben ik op de dijk geklommen om te genieten van het uitzicht over het IJsselmeer. De kerk zie je dan staan als een ‘beaken’ aan zee.’

Het weidse uitzicht maakt plaats voor gedetailleerde werken in de drie verschillende kerken. Wouda: ‘Hoe prachtig de Friese kerken zijn, moet eigenlijk iedereen zien. Hoe interessant en leuk zou het zijn als kerken tot in detail bekeken kunnen worden. Ik hoop in de toekomst dat we met de moderne middelen kerken nog beter kunnen uitlichten. Details die met het blote oog niet altijd te zien zijn. Denk bijvoorbeeld aan de hoge plafonds in kerken. Vaak te hoog om die vanaf de grond goed te kunnen zien.’

André Buwalda volgt Piet Wouda op. ‘Ik laat het met een gerust hart achter. André is betrekkelijk jong, betrokken en ambitieus. Ik weet zeker dat hij samen met de andere leden van de excursiecommissie prachtige programma’s samenstelt waarbij de kerken vanuit diverse perspectief bekeken worden.’




15 10 21

Theatrale voorstelling en tentoonstelling Bokke en Skelte Mariakerk Boksum

Zondag 17 oktober is de theatrale opening van de expositie Bokke en Skelte in de Mariakerk in Boksum. Tussen 17.00u en 21.00u vindt ieder half uur een voorstelling plaats van en over Bokke en Skelte. Twee helden die tijdens de Slag bij Boksum in 1586 om het leven zijn gekomen. De opening is voor iedereen en gratis toegankelijk.

Regisseur Tjerk Kooistra, bekend als regisseur van het Iepenloftspul in Jorwert en drie spelers van Jorwert voeren een komische en luchtige scéne op. Twee van hen kruipen in de huid van Bokke en Skelte. Deze namen heeft het dorp hen gegeven. Ook wordt er een animatiefilm getoond en zijn de skeletten tentoongesteld.

De skeletten zijn gevonden bij opgravingen in 2016. Het bleek een massagraf te zijn met zes a zeven botresten. In één van de gevonden schedels zat een gat ter grootte van een musketkogel. Al snel wordt de link met de Slag bij Boksum gelegd. Ook omdat het gevonden aardewerk 16e eeuws blijkt te zijn.

Zondag kunnen per half uur ongeveer veertig tot vijftig bezoekers de voorstelling aanschouwen. Afgelopen zondag was de première. Deze is zeer goed ontvangen door de genodigden. De tentoonstelling is permanent en na zondag dus nog steeds voor het publiek toegankelijk. In de herfstvakantie is de Mariakerk iedere dag geopend tussen 10u en 17u en ook na de herfstvakantie zal de kerk regelmatig geopend zijn voor publiek.




05 10 21

Stichting Alde Fryske Tsjerken slaat nieuwe weg in met ‘Alde Tsjerken, Nije lûden’

Voor de komende jaren hebben we een nieuwe koers uitgezet. Een koers waarin ambities opgenomen zijn die gaan over het duurzaam gebruik van de 55 prachtige kerkgebouwen die de afgelopen vijftig jaar aan de stichting zijn toevertrouwd. De focus ligt op het betrekken van de mienskip, participatie en partner zijn.

We zetten de komende jaren de oude kerkdeuren open voor nieuwe generaties en doelgroepen. Kerken bieden mogelijkheden voor jong en oud die we graag benutten. Zo blijven de gebouwen het middelpunt in een gemeenschap en zorgen we ervoor dat de stenen levend blijven. Een plek waar iedereen zich welkom voelt. Waar mensen samenkomen en waarbij het draait om beleving. De mensen staan centraal.

Het behoud en levend houden van kerken kan alleen als we dat samen doen, samen met de mienskip. Daarom betrekken we de mienskip en geven hen ruimte om invulling te geven aan wat een kerk voor de dorpen en wijken kan betekenen. De kerk kan een belangrijke bijdrage leveren om maatschappelijke doelen te halen.

We zoeken ook actief de samenwerking op met erfgoedpartners, instellingen, (lokale) ondernemers en bedrijven. We zijn volop aan het netwerken om de interesse te wekken voor onze gebouwen. Vanuit liefde voor het gebouw delen we graag de legio mogelijkheden die onze kerken bieden als podium, vergaderplek, expositieruimte of voor maatschappelijke doeleinden.

De komende jaren zal de stichting zich ook verder profileren als het vangnet voor behoud van historisch waardevolle kerkgebouwen in de provincie Fryslân. Per jaar zien we het aantal kerken groeien dat aan de stichting aangeboden wordt ter overname.

Met Alde Tsjerken, Nije Lûden staan we open voor gesprekken over de toekomst van ons cultureel erfgoed, open voor samenwerking en open voor vernieuwende ideeën om de toekomst van ons religieus erfgoed veilig te stellen voor toekomstige generaties.

Het koersdocument 2021-2024 is hier te vinden.




24 09 21

Stichting Alde Fryske Tsjerken neemt Protestantse kerk Harich over

Op vrijdag 24 september neemt de stichting de Protestantse kerk van Harich over. Deze monumentale kerk uit 1663, met een toren die deels dateert uit de 12e eeuw, is een prachtig en waardevol gebouw dat door de overname behouden blijft voor de gemeenschap en een nieuw leven krijgt. Naast beheer en onderhoud zet de stichting volop in om ervoor te zorgen dat het gebouw weer wordt gebruikt binnen de bestaande mogelijkheden.

Voorzitter van de stichting Jan Kersbergen krijgt vrijdag uit handen van de voorzitter van de kerkenraad Durk Tuinier de sleutel in handen voor het symbolische bedrag van €1,00. De kerk is de 55ste kerk die stichting overneemt.

‘De kerk is belangrijk voor onze gemeenschap, dus we zijn blij met de overname door de stichting’, aldus Tuinier. ‘Natuurlijk is het ook jammer dat wij als dorp het zelf niet meer kunnen opbrengen. Door de overname ontzorgen we de volgende generatie en tegelijk bieden we nieuwe kansen. De betrokkenheid en vrijwilligheid van de dorpsbewoners bij de kerk is groot.’

Een vijftal enthousiaste vrijwilligers uit Harich neemt zitting in de Plaatselijke Commissie. Zij zorgen er mede voor dat de kerk ook in de toekomst geopend blijft en dat iedereen zich welkom voelt. Tuinier: ‘De kerkdiensten en de rouw- en trouwdiensten blijven met de overname gecontinueerd, en dat is voor het dorp belangrijk. Ook heeft de PC ideeën om de kerk een bredere bestemming te geven. Wij gaan samenwerken met het dorpshuis.’

De kerk staat op een prominente plek in het dorp en dateert uit 1663. Maar de kerk kent een langere geschiedenis. Op dezelfde plek stond een Katholieke kerk uit de 12e eeuw. Die is tijdens een storm grotendeels verwoest. Alleen de toren is tijdens de storm blijven staan.

Achter de kerk bevindt zich een grafkelder waar de Friese gedeputeerde Ulbo Aylva Rengers (1726-1787) en zijn echtgenote liggen. Tijdens de kerstnacht van 1979 werd de kerk getroffen door een grote brand. De toren bleef ook dit keer gespaard. De muren van de kerk bleven intact, maar het interieur ging verloren. De kerk werd volledig hersteld en kreeg een nieuw orgel.




23 09 21

Coronatoegangsbewijs nodig vanaf 25 september

Met ingang van 25 september komt de 1,5 metermaatregel te vervallen en is het voor bezoekers van een voorstelling verplicht om bij de entree een coronatoegangsbewijs te tonen. Ook in onze kerken, omdat wij een cultureel podium bieden. Om binnen te komen is een geldige QR-code nodig. Die code kan aangemaakt worden via de CoronaCheckApp of via coronacheck.nl

Er zijn drie manieren waarop u een QR-code kunt verkrijgen:
·         Een volledige vaccinatie (plus twee of vier weken, afhankelijk van het vaccin)
·         Een negatieve testuitslag van maximaal 24 uur oud (via testenvoortoegang.nl)
·         Een herstelbewijs van corona van maximaal zes maanden oud

Alle bewijzen dienen te worden getoond in combinatie met een identiteitskaart. Kijk voor meer informatie op de website van de rijksoverheid. Als er ondersteuning nodig is bij het aanvragen van het coronatoegangsbewijs kan er ook gebeld worden met de CoronaCheck-helpdesk via 0800 14 21.

Om oponthoud bij de ingang te voorkomen vragen we u onderstaande zaken bij de hand te houden:

uw coronatoegangsbewijs
een geldig identiteitsbewijs (ID-kaart, paspoort of rijbewijs)




15 09 21

Medewerker in de spotlights: bureaumanager Rommie van der Heide

Kerken staat op diverse manieren centraal in het leven van bureaumanager Rommie van der Heide. Ze is religieus opgevoed, veertien jaar actief geweest als kerkenraadslid en ging naar de kerk om te mediteren. Door haar werk kijkt ze anders naar deze imposante gebouwen. ‘De kerk heeft een bredere betekenis gekregen. Ik zie nu meer de charme van het gebouw.’ Maak kennis met Rommie, deze enthousiaste duizendpoot.

Sinds 2012 werkt Rommie voor de stichting waar ze begon als secretaresse. Als snel groeien haar werkzaamheden uit en is ze sinds drie jaar bureaumanager. Donateursbijeenkomsten organiseren, excursies voorbereiden, bestuursvergaderingen plannen en notuleren, Rommie zorgt ervoor dat alles wordt geregeld. Ook vormt ze een belangrijke spil in overnameprocessen.

‘Als iedereen akkoord is met overname van een kerk door de stichting, zorg ik ervoor dat alles wordt geregeld om de overdracht zo prettig en flexibel mogelijk te laten verlopen’, begint Rommie. ‘Er komt nogal wat bij kijken. Het is een bijzonder en leuk proces. Maar het brengt vaak ook emotie met zich mee. Daar moet je wel gevoel en empathie voor hebben. Het moment dat de sleutel aan ons overgedragen wordt, is heftig. Alsof je geen sleutel meer hebt van je eigen huis. Ik voel goed aan hoe de kerkelijke gemeente in het proces zit. Het is maatwerk, en veel regelen, dat maakt het werk zo mooi.’

Rommie weet precies wat er speelt binnen de organisatie, want ze is betrokken bij veel projecten en activiteiten. Ze weet de lijnen bij elkaar te brengen en aan elkaar te verbinden. ‘Ik ben daar akelig scherp in’, zegt ze met een glimlach. Ze is ook een kei in relatiebeheer. Een belangrijke taak die ze perfect aanvoelt en graag doet. Of het nu gaat over bestuurlijke contacten of over het contact met families voor nalatenschappen. ‘Nazorg is erg belangrijk. Er gaan vaak bijzondere verhalen schuil achter een nalatenschap. Dat ontroert me enorm. En dat vind ik ook een mooi gegeven van de stichting en de kerken waar we voor zorgen, er zit veel meer achter.’

‘Toen ik bij de stichting kwam te werken was ik verrast dat zij kerken in eigendom had’, vervolgt Rommie. ‘Die zijn toch van kerkelijke gemeenten?’ Ze maakt vanuit een andere hoek kennis met kerken. ‘Er zijn zoveel mensen die niet religieus zijn, maar wel interesse hebben in kerken. Dat vind ik mooi en bijzonder. Ook het aantal mensen dat als vrijwilliger betrokken is bij de stichting of bij een kerk. Ik was echt verrast. Hun enthousiasme en toewijding is prachtig. Net als alle trouwe donateurs die de stichting telt. Het is hartverwarmend.’

Hoogtepunten uit Rommie haar carrière zijn een tweetal bijeenkomsten van het Europese netwerk Future for Religious Heritage (FRH). Namens dit netwerk kwam een Fransman van adel op werkbezoek naar Hegebeintum. Tussen de middag stond, een voor hem niet alledaagse lunch klaar: brood met melk en karnemelk. ‘Ook ben ik in Parijs bij een FRH bijeenkomst geweest.’

Als voorbereiding op Culturele Hoofdstad (CH) 2018 reist ze samen met collega Reina Hilarides in 2016 naar Wroclaw, Polen om inspiratie op te doen. Ook een mooi hoogtepunt. Het project ‘Under de toer’ tijdens CH2018 is haar bijgebleven. ‘Kerken stonden centraal en de activiteiten in de kerk hebben daarmee een positieve boost gekregen. Ook de muzikale tour van Piter Wilkens in 2015 was fantastisch. En ik geniet ook erg van de contacten en gesprekken die ik heb met donateurs en vrijwilligers.’

Naast het werk bij de stichting is Rommie ook betrokken bij Spektakelmusical De Tocht als secretaris van de Raad van Commissarissen. ‘Ook geef ik wel eens gastlessen aan leerlingen van de secretaresse opleiding over mijn carrière. Het representeren van de stichting vind ik leuk.’ Rommie is het visitekaartje.

Om alle ballen in de lucht te houden is de kerk voor haar ook de plek om even stil te zijn en te ervaren wat stilte met je doet. ‘Ik vind het belangrijk om even een moment voor mezelf te pakken, dat er even niets moet. Het spirituele van een kerk past goed bij mij.’ Mediteren in de kerk heeft plaatsgemaakt voor yoga en fitness elders. Thuis is voor haar de plek waar ze graag leest en tuiniert.




13 09 21
Kerk Allingawier

EXCURSIE ZATERDAG 9 OKTOBER: Gaast, Ferwoude en Allingawier

Vorig jaar, tijdens ons jubileumjaar, is de excursie wegens de coronamaatregelen helaas niet doorgegaan. Gelukkig kan het dit jaar wel. Op zaterdag 9 oktober bezoeken we de kerken in Gaast, Ferwoude en Allingawier. Drie kerken die in een prachtig weids, groen landschap van de Friese Zuidwesthoek liggen.

Hoofdredacteur Hans Willems beschrijft de kerken van Gaast en Ferwoude in zijn artikel ‘Bepleisterd en ommetseld’ (AFT juni 2019). Hij noemt beide kerken bijzondere godshuizen aan de IJsselmeerkust. Hun ligging en ook die van de dorpskerk van Allingawier nodigen uit om deze drie kerken als bakens in het landschap te bezichtigen.

Gaat u mee of komt u ook langs? Wilt u gebruikmaken van vervoer per bus en lunch? Aanmelden kan nog, er is nog plek in de bus. Aanmelden kan via info@aldefrysketsjerken.nl of 058-2139666.

Belangstellenden die zich vorig jaar hebben aangemeld, worden verzocht zich opnieuw aan te melden. De kosten bedragen € 50,- (brochure, bus, lunch, koffie/thee). De bus vertrekt 11.00 uur van busstation Leeuwarden en komt daar rond 17.00 uur weer terug.

U kunt de kerken op 9 oktober tussen 11.30 – 17.00 uur ook gratis op eigen gelegenheid bezoeken. Er vinden regelmatig lezingen en rondleidingen plaats. Gaast: Zeedijk 9. Ferwoude: Buren 2. Allingawier: Kerkbuurt 23. Klik hier voor meer informatie over de excursie.




10 09 21

Podiumtour ‘Tusken lân en wetter’ geïnspireerd op kunstwerken Jentsje Popma

De jaarlijkse podiumtour is dit jaar geïnspireerd op schilderijen van Friese landschappen van kunstenaar Jentsje Popma, die dit jaar zijn 100e verjaardag viert.

Zangeres Janna van der Honing en multi-instrumentalist Herman Woltman brengen samen met kunstkenner Jan Henk Hamoen de muziekvoorstelling ‘Tusken lân en wetter’. De podiumtour start op zondag 26 september om 15.00u in Buitenpost. In totaal speelt het gezelschap in negen kerken van de stichting.

Enkele jaren geleden maakte Janna kennis met het werk van Jentsje Popma. Popma schilderde het Friese landschap vanuit de directe waarneming, de werkelijkheid, met de weersomstandigheden die zich op dat moment aandienden. Janna voelde meteen een connectie met zijn werk en besloot Friese liedteksten te schrijven geïnspireerd op elementen uit de schilderijen.
Tijdens de voorstelling hoort men de pure klanken van de muziek van Janna (zang) en Herman (o.a. gitaar). Elk lied heeft zijn eigen identiteit. Er is een Nederlandse vertaling van de Friese liedteksten.

De muziek wordt tijdens een aantal voorstellingen (aangeduid met *)  afgewisseld met verhalen over Popma en uitleg over meegebrachte schilderijen door Jan Henk Hamoen. Bij de overige voorstellingen brengen Janna en Herman na de pauze nummers ten gehore vanuit hun eerdere samenwerking.

Janna en Herman waren eerder met elkaar verbonden in de formatie Souldada.

Jan Henk Hamoen is theoloog en kunstkenner, bestuurslid bij Stichting Nijkleaster en uit naam daarvan beheerder van de grote collectie schilderijen die Popma schonk aan Nijkleaster.

De stichting is blij dat er dit jaar weer een podiumtour kan worden georganiseerd. De voorstellingen dragen bij aan het levend houden van onze prachtige kerkgebouwen in de provincie. Wij stimuleren het gebruik van kerken voor onder andere culturele doeleinden.

In totaal speelt het gezelschap in negen kerken. Onderstaand de data van de voorstellingen, allemaal op zondagmiddag om 15.00 uur.

  • Buitenpost      26 september                         Terband          31 oktober
  • Olterterp*      3 oktober                                Jelsum             7 november
  • Wier                10 oktober                              Foudgum*       21 november
  • Jorwert*         17 oktober                              Huizum*         28 november
  • Gaast              24 oktober


Entree: € 10,-. De voorstellingen met * € 13,50.

Houd voor actuele informatie over de voorstellingen de UIT-agenda op de activiteitenpagina van onze website in de gaten.




08 09 21

Noordoost netwerkt met: Hester Simons

Op de site netwerknoordoost.frl geeft onze directeur Hester Simons antwoord op zes interessante vragen over ondernemen en netwerken in het noordoosten van Friesland. In de rubriek ‘Noordoost netwerkt met …’ krijgt iedere week een andere Friese ondernemer dit online podium.

Hester antwoordt op vragen als: Wat maakt haar en de stichting uniek, ten opzichte van anderen?  Wat levert gevestigd zijn in deze regio haar op? Wat is het best bewaarde geheim van Noordoost-Friesland: iets dat ondernemers uit andere regio’s hierheen zou kunnen trekken? De antwoorden op deze en andere vragen lees je hier

Ondernemend Netwerk Noordoost is al jaren hét platform voor het bedrijfsleven in Noordoost-Friesland. Viermaal per jaar maken ze samen met de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Noardeast-Fryslân en Tytsjerksteradiel het magazine Ondernemend Netwerk Noordoost. Hierin is te lezen over de ambities en projecten van toonaangevende bedrijven en organisaties in de regio.




07 09 21

Conservatoriumstudenten achter het orgel tijdens Open Monumentendag op 11 september

Op zaterdag 11 september bespelen vijf (inter)nationale studenten van de conservatoria uit Amsterdam en Groningen in vijf verschillende kerken van de stichting het orgel.

In navolging op het succes van vorig jaar organiseert de stichting in samenwerking met Stichting Organum Frisicum deze concerten tijdens Open Monumentendag. De concerten zijn in de Sint Genovevakerk in Jelsum, de Johanneskerk in Britsum, De Groate Kerk in St. Jacobiparochie, de kerk in Hegebeintum en de kerk van Wanswerd.

De gratis concerten duren 35 à 45 minuten en beginnen allemaal om 10.30, 12.00 en 13.30 uur. (In St. Jacobiparochie alleen om 10.30 en 12.00 uur). Het publiek heeft de mogelijkheid om zelf een route samen te stellen en op die manier meerdere concerten bij te wonen. Om 16.00 uur is er nog een orgelconcert in de Grote Kerk van Leeuwarden. Voor alle concerten zijn de dan geldende coronaregels van toepassing.

Dat de eeuwenoude kerkorgels dit jaar door jonge mensen worden bespeeld, past perfect bij het doel van de Stichting Alde Fryske Tsjerken om ook jongeren te interesseren voor en te betrekken bij het cultureel erfgoed. Het motto van de stichting is: Alde Tsjerken, Nije Lûden. ‘Wij willen een breder publiek enthousiast maken voor kerken. Niet per se vanuit religieus oogpunt, maar vanuit liefde voor het gebouw en de mogelijkheden die het biedt’, aldus directeur Hester Simons.

Naast orgelconcerten zijn er tijdens de Open Monumentendag ook diverse andere culturele activiteiten in en rond de kerken van de stichting, zoals kunstexposities en rondleidingen. Kijk voor meer informatie in de UITagenda




03 09 21

Tieners beleven “Experience" en slapen in Redbadtsjerke Jorwert

Het is middernacht, maar in de 12e-eeuwse Redbadtsjerke in Jorwert brandt nog licht. Tieners en leiders spreiden hun slaapmatje uit op deze historische plek. Maar of er veel geslapen wordt?

Druk en giechelig komen de tieners in de leeftijd van 12-15 jaar met tal van spullen de kerk binnen. Na het horen van de spelregels van de plek en het kennismakingsspel is de spanning geweken. Belangstellend luisteren ze naar Ebe Veerman, bestuurslid van de Stichting Alde Fryske Tsjerken die vertelt over de bewogen geschiedenis van de kerk.

En dan is het moment daar dat de nachtexperience ‘The Safe’ start. We verklappen niet alles, maar de tieners ‘ontmoeten’ een bijzonder persoon. Mensen vertrouwen hem van alles toe. En met elkaar ontdekken ze wat dit te maken heeft met de heilige plek waar ze zijn.   
Marian Timmermans, eigenaar van initiatief Heilige Plekken: ‘Steeds ben ik ontroerd en verrast wat een heilige plek in combinatie met zo'n experience uitwerkt. Tieners delen hele mooie persoonlijke en ontroerende verhalen. Iedereen is er stil van, zittend in de schemer op zo’n doorleefde plek.’


Vinden de tieners het een heilige plek? Daar wordt heel divers over gedacht en daar is ook alle ruimte voor. Jelmer: ‘Ik vond het heel bijzonder om deze oude kerk eens op zo’n andere manier te ervaren. Het voelt ook alsof dit gebouw ineens een andere betekenis heeft gekregen.’

Het Heilige Plekken team bestaat uit jonge mensen met allerlei expertises. Het team maakt experiences om jongeren in een heilig gebouw zoals een kerk of klooster een moment van verwondering, verstilling en verrassing te laten beleven. Er zijn experiences voor groepen tieners en voor studenten van 5 tot 15 personen over verschillende thema’s: over thuis, de vragen die je jezelf elke vijf jaar moet stellen en hoe je tot rust en stilte komt.

Ze zijn zo ontwikkeld dat een vertrouwd persoon zoals een docent, kringleider of jeugdleider de experience zelfstandig kan neerzetten op een dagdeel of tijdens een nacht (12 uur inclusief nachtrust). Directeur Hester Simons: ‘We zijn als stichting erg blij met dit mooie initiatief en de samenwerking. De wijze waarop jongeren vanuit deze 'experience' betrokken raken bij de Friese kerk, en er een eigen betekenis aan geven, draagt naar ons idee bij aan het creëren van betrokkenheid van jongeren bij ons religieus erfgoed.’

Nederland telt ruim zevenduizend kerken en andere gebedshuizen. Veel gebouwen staan een groot deel van de week leeg. Wij dagen kerken en kloosters uit om hun gebouw open te stellen voor jonge mensen om de heilige plek te ervaren door er een (nacht)experience te beleven.

Kerken kunnen zich via de site www.heiligeplekken.nl aanmelden en worden daar dan ook zichtbaar. Bijzonder is dat als een jongerengroep voor jullie heilige plek kiest, ze ook bijdragen aan het voortbestaan van het gebouw en zijn verhalen. De helft van de bijdrage die we ontvangen boeken wij terug naar de kerk of het klooster waar de jongeren welkom zijn.

Wil je een kerk of klooster aanmelden, of wil je juist met een jongerengroep langskomen?
Voor meer informatie mail naar: heiligeplekken@gmail.com. Of kijk op heiligeplekken.nl.  




24 08 21

Internationale studenten bezoeken kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken

Dinsdagavond 24 augustus reizen studenten en jong professionals uit de erfgoedsector uit binnen- en buitenland af naar Friesland. In de kerk van Boksum, Blessum, Peins en Swichum brengen zij de nacht door. En gaan ze in gesprek met leden van de kerkelijke gemeente. Woensdagochtend 25 augustus staat in de Redbadtsjerke van Jorwert een seminar op het programma over onder andere religieus erfgoed op het Hollandse platteland. Daarnaast gaan de studenten in gesprek met erfgoedprofessionals.

Het bezoek maakt onderdeel uit van een Summer School waarbij jongeren tijdens een vijfdaagse trip in de wereld duiken van religieus erfgoed, gericht op het verleden, heden en toekomst. Onderwijs, praktijk en onderzoek worden gecombineerd. Het wordt georganiseerd door diverse partners van het Netwerk Religieus Erfgoed. Naast Nederlandse studenten zijn er ook studenten uit België, Iran, Italië, Georgië, Marokko en China. De Summer School, 23 - 27 augustus, start en eindigt in Amsterdam. Ook brengen ze een bezoek aan Groningen.

Als gevolg van de voortschrijdende secularisatie lijken religieuze objecten, plaatsen en gebruiken steeds meer tot het verleden te behoren en onder verantwoordelijkheid te komen van musea en seculiere erfgoedorganisaties. Wat is de betekenis van dit ‘nieuwe’ erfgoed?

Op het programma staan lezingen en excursies over religieus erfgoed, multifunctioneel gebruik van religieuze gebouwen en het leven van religieuze gemeenschappen. De studenten worden uitgedaagd om in gesprek te gaan met academici, erfgoedprofessionals en vertegenwoordigers van diverse geloofsgemeenschappen.

‘We zijn vereerd dat Friesland op het programma staat van deze Summer School en we verwelkomen de studenten graag in een aantal van onze kerken’, aldus directeur Hester Simons. ‘Het is een interessant programma met een hedendaags thema en uitdagingen waar ook wij als stichting voor staan en ons voor inzetten zoals herbestemming en multifunctioneel gebruik van kerken. Het sluit aan op onze missie.’




10 08 21
V.l.n.r. Henk de Vries (It Fryske Gea), Willem Jan van Elsacker (Wetterskip Fryslân), Marleen Schaap (Terp Hegebeintum), Hester Simons (Stichting Alde Fryske Tsjerken) en Rits van der Ploeg (Terp Hegebeintum). Fotografie: B. Buruma.

Nieuw kennis- en informatiecentrum Hegebeintum

Op 10 augustus opent het nieuwe kennis- en informatiecentrum in Hegebeintum. De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft samen met It Fryske Gea en het Wetterskip een belangrijke bijdrage geleverd bij de totstandkoming van het centrum.
St. TERP Hegebeintum biedt daarvoor iets terug en dat is vorige week officieel vastgelegd. De partijen hebben hun handtekeningen gezet onder de gemaakte afspraken. De drie organisaties zullen onder meer vanaf november afwisselend een expositie plaatsen op de bovenverdieping van het centrum.

Aan de voet van de hoogste terp in Nederland ligt het vernieuwde bezoekerscentrum. Precies op de plek van het oude bezoekerscentrum dat aan vervanging toe was. Drie jaar lang is aan het nieuwe centrum gewerkt waarbij de wensen van de inwoners van Hegebeintum een belangrijke bedrage hebben geleverd.

In het nieuwe gebouw is een archeologische expositie te zien over terpen: waarom zijn ze gemaakt, wanneer, en waar zijn ze (ook nu nog) te vinden? Ook is er informatie over de grafcultuur uit de terpentijd: hoe werd er toen begraven en welke grafgiften werden er gegeven? Wat vertelt dat over het leven in die tijd? Het antwoord op deze vragen vind je in de nieuwe expositie. En bovenop een terp staat meestal een kerk: in dit geval de kerk die de stichting in eigendom en beheer heeft. Daarnaast is er nog een terpen café, waar na een rondleiding een kop koffie of thee gedronken kan worden.

Eyecatcher van het centrum is een meterslange boorkern die nu horizontaal in het centrum hangt. Op basis van de grond en de tijdlijn kun je zien hoe mensen vroeger leefden. Het centrum moet jaarlijks 12000 bezoekers trekken.

Het bijzondere aan de samenwerking is wel dat de vier organisaties, die allen een verschillende achtergrond hebben, nu een gezamenlijk doel nastreven: mensen/bezoekers kennis meegeven over waterbeheersing, grafcultuur, natuur en het met de tijd veranderende landschap. Zowel qua historie alsook gericht op de toekomst.




28 07 21

Aanrader: muziekvoorstelling ‘Ferlet’ van Janneke Warringa

De komende maanden treedt Zangeres Janneke Warringa met haar nieuwe voorstelling ‘Ferlet’ op in diverse kerken van de stichting. Janneke zingt Friestalige nummers over verlangen naar alles wat we de afgelopen tijd door corona zo gemist hebben: aanraking, verbinding, maar ook werk, cultuur en reizen.

We willen zo graag weer terug naar het vertrouwde ‘normaal’. De liedjes in Jannekes programma gaan allemaal over dit thema: hoop en verlangen. Met nieuw materiaal en bestaande nummers in een Friese vertaling.

Janneke Warringa is bij uitstek een vertolker van het chanson en het kleinkunstlied. Ze voelt zich zeer verbonden met de muziek van bijvoorbeeld Jacques Brel en Edith Piaf, maar ook met het repertoire van Stef Bos, Eva Cassidy, De Dijk, Randy Newman. Ze treedt op samen met pianist Peter van der Zwaag, zangeres Elske Fekkes en celliste Andrea Meijer.


Op 11 juli was de aftrap in het kerkje van Swichum. Hieronder een overzicht van haar optredens.

Zondag 29 augustus, 15.00u
Nicolaaskerk Koarnjum
Reserveren: 06-54763154


Zondag 5 september, 15.00 u
Nicolaaskerk Koarnjum
Reserveren: 06-54763154


Zaterdag 18 september, 20.00u
Dorpskerk Huizum
reserveren: www.ticketkantoor.nl/shop/Ferlet


Zondag 21 november,15.00
Redbadtsjerke Jorwert
reserveren: www.ticketkantoor.nl/shop/Ferlet




26 07 21

Monnikenwerk, verstilling in kerk en kunst

In de periode van 14 juli tot en met 18 augustus werken vier kunstenaars zes woensdagen aan hun monnikenwerk in een kerk. Kunst die soms raakt aan iets dat groter is dan wij. De stille ruimte van een kerk nodigt daartoe uit. Aan het einde van de werkdag zijn bezoekers welkom om mogelijk iets van die verstilling in de kerk en kunst te ervaren en om de kunstenaar te ontmoeten.

Monnikenwerk NO Friesland maakt deel uit van de vierde editie van het project Monnikenwerk. Voorgaande jaren vonden deze plaats in kerken in Noord en Oost Groningen. Omdat  dit voor zowel kunstenaars als bezoekers inspirerende en soms ontroerende ervaringen waren, is het project uitgebreid met een route in NO Friesland. Deelnemende kerken van ronde NO Friesland zijn de Catharina kerk in Aalsum, de Bonifatiuskapel in Dokkum, de  Nicolaaskerk in Oostrum en de Petruskerk in Jouswier.  Deze laatste twee behoren tot onze stichting.

Monnikenwerk vindt plaats op de woensdagen 14, 21 en 28 juli en 4, 11 en 18 augustus. De deelnemende kerken liggen aan een fietsroute en zijn geopend voor publiek van 17.00 – 20.00 uur. De toegang is gratis. Meer informatie over deelnemende kunstenaars en de route is te vinden op  www. monnikenwerk.nu   




21 07 21
Paul Andringa aan het werk in de kerk van Raard. Fotografie: RTVNOF

Zomerexposities Ferwoude, Wânswert, Ginnum en Raard

Diverse kerken zijn deze zomer nog mooier doordat ze gevuld zijn met prachtige kunstwerken of andere bezienswaardigheden van diverse kunstenaars. Van juni t/m augustus is de dorpskerk van Ferwoude omgetoverd tot een nostalgische schoolklas en geheel gevuld met oude schoolplaten. Waan u terug in de kindertijd en bezoek de prachtige kerk van Ferwoude.

Beeldend kunstenaar Paul Andringa werkt op dit moment aan zijn ‘Community-art’ project. Hij nodigt iedereen uit een brief aan zichzelf te schrijven in beeld of tekst. Deze werken worden op de kerkbanken in Wânswert uitgestald. Daarnaast zijn diverse werken van Andringa te vinden in de kerk van Raard waar hij eveneens zijn werkatelier heeft. En ook in de kerk van Ginnum zijn verschillende kunstenaars komende zomer aan het werk die zeker een bezoek waard zijn.

 




20 07 21

Enthousiaste huurder voor kerkje Augsbuurt

Na het luiden van de klokken door PC-lid mevrouw Baarsma, is op donderdag 15 juli in ons kerkje in Augsbuurt een huurcontract ondertekend door Jantina Hoekstra en Hester Simons. Jantina en haar echtgenoot Sytse Hoekstra zijn per 1 augustus aanstaande beheerder van het kerkje dat er weer prachtig bij staat na een ingrijpende restauratie. Een feestelijke heropening volgt dit najaar. Echtpaar Hoekstra woont vlak bij de kerk en vindt het belangrijk dat deze een levendige en verbindende rol in het dorpje behoudt. Huwelijken en begrafenissen blijven mogelijk in Augsbuurt en daarnaast zal de familie Hoekstra andere activiteiten ontwikkelen. We wensen hen veel plezier en succes hiermee.

Van de gelegenheid werd gebruik gemaakt om de PC-leden, die jarenlang (soms meer dan 40 jaar) het kerkje onder hun hoede hebben gehad, even met een bloemetje in het zonnetje te zetten en te bedanken voor hun trouwe inzet en zorg tot nu toe. Omdat de begraafplaats van Augsbuurt ook in bezit is van onze stichting en niet onder verantwoordelijkheid van de huurder komt, blijft de PC actief voor de stichting voor wat betreft hulp bij het onderhoud hiervan.




16 07 21

Zomerexposities in Bears

Wie van kunst houdt, kan deze zomer zijn of haar hart ophalen in diverse kerkjes van onze stichting waaronder die van Bears. Van 1 juni t/m 30 juli (dinsdag t/m zondag 13u-17u) is de Expositie ViltArt van Marianne Scarpa te zien in de Mariakerk in Bears. Haar viltart toont een spel van kleuren, lijnen en structuren. Werken met vilt vindt Marianne een boeiend proces van ontdekken en aftasten. De natuur is voor haar een grote inspiratiebron.

Van 3 augustus t/m 30 september neemt Melda Wibawa haar intrek in de Mariakerk in Bears met haar expositie: Bloemen, Rain on me en portretten. Melda is opgegroeid in Jakarta en woont sinds 2000 in Leeuwarden. In juni 2019 is zij cum laude afgestudeerd aan de Foudgumse school. Ze won een prijs van het talentontwikkelingsproject ‘Verhalen in het Landschap.’ In 2020 kwam ze ver in het TV programma ‘Project Rembrandt’.




13 07 21

Het nieuwe Alde Fryske Tsjerken tijdschrift is uit!

Het eerste nummer van ons tweejaarlijkse tijdschrift, nummer 25, is weer gedrukt en verspreid onder onze donateurs en andere belangstellenden. In dit nummer onder andere aandacht voor de schilder, beeldhouwer en glazenier Jentsje Popma. Jan Henk Hamoen schreef het artikel: Glaskunst als geloofsbelijdenis.

Op 30 september hoopt Jentsje Popma honderd jaar te worden. Het jubileum wordt gevierd met een boek en twee tentoonstellingen: een zomertentoonstelling in de Grote Kerk in Leeuwarden en een verkooptentoonstelling in de kerk van Jorwert. Als schilder en beeldhouwer heeft hij een indrukwekkend oeuvre opgebouwd. Minder bekend is zijn werk als glazenier. In verschillende kerken in Friesland heeft hij zijn sporen nagelaten.

Als monumentaal kunstenaar is Jentsje Popma misschien wel het bekendst en meest zichtbaar door zijn beelden. Zoals het beeld van Anne Vondeling, de bekende sociaaldemocratische politicus, dat een prominente plaats heeft op de Nieuwestad in Leeuwarden. Ook het beeld van dichter-predikant François Haverschmidt aan de Westerplantage in Leeuwarden is van zijn hand.

Maar Popma hield zich ook al vroeg bezig met de glazenierskunst. Eén van zijn eerst ontwerpen is een gebrandschilderd glas-in-lood raam in het provinciehuis in Leeuwarden dat hij 1952 ontwierp. Popma maakte bij zijn glazenierswerk gebruik van verschillende technieken: gebrandschilderd glas, glas-in-lood, in reliëf gespoten glas en glasappliqué. Wilt u het complete artikel lezen? Het tijdschrift is te koop voor €5,00. Stuur een mail naar info@aldefrysketsjerken.nl.




09 07 21

De UITagenda is er!

Wat is er de komende maanden te doen in onze kerken? Je vindt het in de UITagenda die we samen met de PC’s en andere betrokkenen met veel plezier en zorg hebben samengesteld. De komende weken lichten we diverse activiteiten uit.

Nu de lockdown is opgeheven zetten we de deuren van de kerken weer open. Wat zijn we blij dat we weer mensen kunnen ontvangen! We hebben een veelzijdig en gevarieerd programma. Wij bieden een podium voor onder andere muziek, theater, exposities en lezingen. In de sfeervolle intimiteit van de kerkjes zijn er legio mogelijkheden.

De podiumtour is dit jaar geïnspireerd op schilderijen van Friese landschappen van kunstenaar Jentsje Popma, die zijn 100e verjaardag viert. Zangeres Janna van der Honing en multi-instrumentalist Herman Woltman brengen samen met kunstkenner dr. Jan Henk Hamoen de muziekvoorstelling: ‘Tusken lân en wetter.’

De voorstellingen zijn op een zondag om 15.00u.
26 september Buitenpost
3 oktober Olterterp
10 oktober Wier
17 oktober Jorwert
24 oktober Gaast
31 oktober Terband
7 november Jelsum
21 november Foudgum
28 november Huizum


Verspreid over de provincie is de agenda te vinden zoals in bibliotheken, boekhandels en in de kerken. Het programma is uiteraard ook op onze website te vinden. Klik hier voor de UITagenda.




08 07 21

Studenten ronden onderzoeksopdrachten af met goed cijfer

In het kader van Alde Tsjerken, Jonge Lûden bogen maar liefst 14 derdejaarsstudenten van de NHL opleiding Human Resource Management (HRM) in Leeuwarden zich sinds februari over diverse onderzoeksvragen voor de stichting. Ook onze stagiaire Geanne Panstra van de opleiding Vastgoed & Makelaardij aan de Hanze in Groningen is klaar met haar stage. Zij deed onderzoek naar het rendement van kerken in relatie tot de meegeefsom van kerkelijke gemeenten.

De studenten hebben hun onderzoeken inmiddels afgerond en de verslagen ingeleverd. Dat leverde hen allen een mooi cijfer op. En voor de stichting bruikbare informatie. Alle studenten kwamen in de dorpskerk van Huizum-dorp bijeen om de plannen te presenteren. Buiten stond een foodtruck klaar voor de inwendige mens.

We zijn zeer content, maar ook verrast dat zoveel studenten voor onze stichting kozen om voor ons een opdracht uit te voeren. Een aantal studenten noemt het belang van kerkbehoud waarom ze voor de stichting hebben gekozen. Religie speelt daarin geen rol. Hoewel de stichting voor de meeste studenten onbekend was, sprong zij er wel uit ten opzichte van de andere opdrachten en bedrijven. De doelstelling van de stichting in combinatie met de onderzoeksvraag spraken ze zeer aan.

Om antwoord te krijgen op hun onderzoeksvragen werden enquêtes uitgezet, gesprekken gevoerd, literatuurstudie gedaan en social media ingezet. Er waren in totaal vier groepen van de HRM opleiding die onderzoek deden naar Cultuur in Beeld, Employer Branding en Human Talent. Daarbij ging het over het verhogen van de aantrekkelijkheid van de stichting bij externe partijen en potentiële medewerkers en vrijwilligers. Ook het aantrekken van nieuwe en vooral jonge vrijwilligers is onderzocht. Wat hebben ze nodig om bij te dragen aan je organisatiedoelstelling: het actief gebruiken van onze kerken zodat de stenen levend blijven. En er is gekeken naar welke wervingsstrategieën effectief zijn voor de doelgroep van 25 tot 40 jaar om meer donateurs te werven voor SAFT.




05 07 21

Artikel Friesch Dagblad: Dancefeesten in gebouwen van Alde Fryske Tsjerken?

Vandaag staat er in het Friesch Dagblad een interessant artikel over de bijeenkomst afgelopen zaterdag in de kerk van Baaium. Onze directeur Hester Simons ging in gesprek met jongeren en andere aanwezigen over de toekomst van kerkgebouwen. Hieronder delen we de inhoud van het krantenartikel.

Door: Jan Auke Brink

Dancefeesten in gebouwen van Alde Fryske Tsjerken? Directeur Hester Simons denkt zo meer jongeren te betrekken bij het werk van de stichting. Stichting Alde Fryske Tsjerken wil jongeren meer bepalen bij hoe het kerkelijk erfgoed in Fryslân beheerd wordt. ,,Moeten we ons niet bij de jongeren aansluiten en hun manier van kijken en ondernemen overnemen?”, vroeg stichtingsdirecteur Hester Simons (46) in de jongerendialoog over de toekomst kerkgebouwen, die zaterdag plaatsvond in de kerk van Baaium.

Simons is vorig jaar oktober aangetreden als directeur van de stichting. Een van haar initiatieven was pitches te houden op NHL Stenden Hogeschool, waarin ze studenten uitdaagde zich over de problemen van Stichting Alde Fryske Tsjerken te buigen. ,,Mijn ervaring is dat wij als oudere generatie denken te weten hoe het allemaal zit”, licht Simons na afloop van de bijeenkomst het initiatief toe. ,,Maar jongeren kijken op een heel andere manier naar zaken. Daarom zeggen wij nu: vertel ons maar wat we nog niet weten.”

Afgelopen periode liepen achttien jongeren stage bij de stichting. ,,Dat was wel wennen. Eerder werden stagiairs met een specifieke opdracht binnengehaald, bijvoorbeeld naar de vraag hoe de kerkinterieurs kunnen worden gewaardeerd. Maar wij vroegen ze nu te analyseren hoe we werken. Dat biedt verrassende uitkomsten.”

Bruidschat verlagen
Als voorbeeld van zo’n verrassende uitkomst noemt Simons de ‘bruidsschat’ die kerkelijke gemeentes bij overdracht van een kerkgebouw naar de stichting moeten meegeven. Door dat zogeheten meegeefbedrag garandeert de stichting het onderhoud van het kerkgebouw ‘tot in de eeuwigheid’.

,,Kerkrentmeesters hikken vaak tegen dat bedrag aan. Een studente Vastgoed en makelaardij heeft voor ons onderzocht hoe we die meegeefsom kunnen verlagen. Dat is bijvoorbeeld mogelijk als we vermoeden dat die specifieke kerk een paar duizend euro per jaar zal opbrengen via activiteiten. Om daar een goed beeld van te krijgen, heeft de studente geanalyseerd welke factoren daar een rol bij spelen: welke kerk levert waarom veel op?”

Prikkelend en confronterend
De gesprekken die zijn gevoerd waren soms ,,prikkelend en confronterend”, aldus Simons. ,,De jongeren hadden het bijvoorbeeld over de cultuur van onze vrijwilligers. Dat is voor de stichting heel wezenlijk; de vrijwilligers zijn onze backbone. Maar de jongeren voelen zich daar helemaal niet bij thuis. Zij willen zich niet voor langere tijd binden. Maar eventueel willen ze wel vraaggericht hulp bieden, dan kunnen we zo nu en dan met een specifieke vraag een beroep op ze doen. Dat is voor ons een heel andere manier van werken, maar het is wel een manier die past bij de jongeren van nu.”

Om nieuwe generaties meer te betrekken bij de kerken die de stichting beheert, wil Simons ook meer activiteiten organiseren die jongeren aanspreekt. In Baaium noemde ze onder meer dancefeesten en overnachtingen in de kerkgebouwen als voorbeelden van nieuwe activiteiten.

Dat kan botsen met hoe kerkelijke gemeenschappen vinden dat respectvol met het kerkgebouw moet omgegaan, weet ook Simons. ,,Het is een kwestie van verkennen. Maar de kerk van Dedgum is een goed voorbeeld: dat is een overnachtingshuis, een dorpshuis en een godshuis. Dat kan, maar nieuwe initiatieven zullen zo nu en dan schuren. Jongeren begrijpen wel dat ouderen soms moeite kunnen hebben met nieuwe initiatieven, maar daar moet over gesproken kunnen worden.”




29 06 21
Foto Rintsje Zijlstra

Openkerkenroute start met jongerendialoog over toekomst kerkgebouwen

Op zaterdag 3 juli start om 14.00u de openkerkenroute in de dorpskerk van Baaium. Samen met Tsjerkepaad heeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken een interessant en inspirerend programma voor deze dag samengesteld waarbij jongeren centraal staan. Iedereen is zaterdag welkom om deze veelbelovende middag bij te wonen. Wel graag van te voren aanmelden. Dat kan via info@aldefrysketsjerken.nl of bellen met de stichting via 058-2139666.

Directeur Hester Simons gaat deze middag met jongeren in gesprek om te praten over de toekomst van kerkgebouwen. Het gesprek met jongeren sluit aan op het thema van Tsjerkepaad 2021: ‘Kerken in het heden, verleden en toekomst.’ Het is de eerste keer dat jongeren een prominente rol krijgen. Dit zal steeds vaker gebeuren. Hun ideeën over de toekomst van kerkgebouwen zijn zeer relevant. De wijze waarop kerkgebouwen betekenis hebben of kunnen krijgen in het leven van jongeren, is een gezamenlijk vraagstuk voor zowel Stichting Alde Fryske Tsjerken alsmede Tsjerkepaad.

Het thema sluit ook naadloos aan op de toekomstvisie en -plannen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Hester Simons: ‘De komende jaren ligt de focus op het bereiken van een jongere doelgroep om de ‘stenen levend te houden’ door de kerken te gebruiken. Door met jongeren in gesprek te gaan kunnen we op interactieve manier van gedachten wisselen. We zijn benieuwd naar hun visie. Het gesprek zaterdag in de kerk van Baaium is een mooie aftrap waarmee we een deur openzetten voor een nieuwe generatie.’




28 06 21

Prachtige fiets- en autoroutes langs onze kerken

In samenwerking met StoryTrails hebben we een tiental prachtige fiets- en autoroutes uitgestippeld langs onze kerken. Per route kom je langs verschillende kerken. De lockdown is voorbij, dus is het perfecte moment daar om er op uit te trekken in onze provincie en onze kerken te bezoeken. Bovendien start vanaf zaterdag 3 juli Tsjerkepaad. Tijdens de openkerkenroute zijn ook veel kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken geopend voor publiek.

Net onder Bolsward ligt een prachtig stukje Fryslân. Deze route leidt door het open landschap, over slingerende dijkjes, door pittoreske dorpjes. Geniet van het glinsterende water en de uitgestrekte weilanden. Deze route gaat langs de kerken van Allingawier, Gaast, Ferwoude, Dedgum en Westhem langskomt. We hebben ook de Flieterpenroute. Je komt langs de kerken van: Lichtaard, Sibrandahûs, Raard, Bornwird. Op de fiets kun je de zilte geur van de wadden al ruiken. Bezoek ook het prachtige Dokkum. En je bent dichtbij het Lauwersmeergebied.

De route door de Greidhoeke gaat langs de kerken van: Baaium, Bears, Blessum, Boksum, Britswert, Jorwert. Klik hier voor nog meer routes.




24 06 21

Handbiker fietst zaterdag 26 juni 2e etappe van zijn route langs onze kerken

De datum is bekend! Handbiker IJsbrandus van Popta (24) uit Nijland fietst zaterdag 26 juni de tweede etappe van zijn route langs de 54 kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Hij fietst langs de kerken in Baaium, Zweins, Peins, Schalsum, Boer, Wier, St. Jacobiparochie, St. Annaparochie, Britsum, Koarnjum, Jelsum, Huizum-Dorp, Swichum, Blessum, Boksum, Jellum, Bears, Weidum, Jorwert en Britswert. Dat is een tocht van ongeveer 130 kilometer.

In totaal legt hij 434 kilometer af, verdeeld over vier dagen. Maandag 14 juni fietste hij zijn eerste etappe. Deze rit van ongeveer 68 kilometer is goed verlopen. Wanneer hij zijn derde en vierde etappe fietst is nog niet bekend.

De stichting is vereerd dat deze 24-jarige sportieveling langs haar kerken fietst. ‘De deuren van alle kerken waar hij die dag langsfietst zijn geopend zodat hij ook naar binnen kan.’ IJsbrandus streeft ernaar om eind juli een stempel van alle 54 kerken te hebben inclusief een selfie met de kerken.

IJsbrandus, sinds twee jaar actief met zijn handbike, fietst voor zijn plezier langs de kerken. ‘Ik vind tochten fietsen prachtig, maar door corona lag alles het afgelopen jaar stil.’ Daarom bedacht hij, samen met zijn ouders, zelf een tocht. Hij is opgegroeid met kerken. Zijn vader is organist. Zijn voorliefde voor kerkgebouwen en orgelmuziek resulteerde in een route langs de kerken die eigendom zijn van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.




17 06 21

Medewerker in de spotlights: impresario Joke Bakker

Impresario Joke Bakker werkt drie jaar voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Ze is het aanspreekpunt voor iedereen die iets met de kerken wil én voor de Plaatselijke Commissies. Dit zijn de vrijwilligers die onze kerken beheren en ervoor zorgen dat de deuren zoveel mogelijk geopend zijn. ‘Dat doen ze met zoveel liefde en enthousiasme, dat is zo mooi en bijzonder. Ze zijn het goud van de stichting en daar ben ik enorm trots op.’

Haar ogen glinsteren als je Joke vraagt naar haar werk als impresario. ‘Ik heb van mijn hobby mijn werk gemaakt. Deze baan is mij op het lijf geschreven.’ Samen met de PC’s zorgt ze ervoor dat de kerken zoveel mogelijk gebruikt worden voor culturele activiteiten. Joke ondersteunt de PC’s daarin door mee te denken en bijvoorbeeld jaarlijks een podiumtour te organiseren. Als een kerk wordt overgenomen door de stichting helpt ze bij het werven van PC-leden mocht dit nodig zijn. ‘Mijn werk is zeer divers.’ Naast het contact met de PC’s heeft Joke ook contact met bijvoorbeeld artiesten of andere belangstellenden die de kerken willen gebruiken als podium.

Joke heeft alle 54 SAFT kerken bezocht en kent veel PC-leden inmiddels persoonlijk. ‘Het is belangrijk te weten welke mogelijkheden kerken bieden en wat de ambities van de PC’s zijn. Daarvoor moet je eerst in de kerk zijn geweest om de sfeer te proeven en kennis hebben gemaakt met de mensen om er een gevoel bij te krijgen. Het is maatwerk. Geen kerk is gelijk en iedere PC is weer anders. Maar het is mooi om te zien dat alle PC-leden het beste voor hebben met ‘hun’ kerk.’

Joke komt uit een muzikale familie. Net als haar vader speelt ze piano. ‘Ik ben opgegroeid met cultuur en theater. Daarom heb ik ook zoveel plezier in mijn werk. Tussen het publiek zitten vind ik net zo mooi als zelf activiteiten organiseren.’ Joke zit al 21 jaar in het bestuur van het Cultureel Podium in Buitenpost, haar woonplaats. ‘Ieder jaar organiseren we met een team van vijf mensen in het winterseizoen een divers cultureel programma met ongeveer acht concerten of theatervoorstellingen op verschillende locaties in het dorp.’

Haar werkende verleden is divers. Van directiesecretaresse tot schoonheidsspecialiste, visagiste en mode ontwerpster. Joke heeft vijf jaar in het buitenland gewoond, waaronder Peru en Thailand. ‘Een prachtige tijd waarin onze twee kinderen zijn geboren.’ Eenmaal terug in Friesland zag ze haar eigen provincie met andere ogen. ‘Mooier. En het voelde goed om na 5 jaar Spaans en Engels weer Fries te spreken, de taal die mij het meest aan het hart ligt.’

‘Ik word heel blij van een bezoek aan één van onze kerken. Als ik een afspraak heb met PC-leden, of als ik tussen het publiek mag zitten tijdens een mooie voorstelling of concert. Dat kan mij iedere keer weer ontroeren.’




14 06 21

24-jarige IJsbrandus van Popta met handbike langs onze 54 kerken

Vandaag start IJsbrandus van Popta zijn fietstocht, met een handbike, langs onze 54 kerken verdeeld over vier dagen. Hij legt in totaal een tocht af van 434 kilometer. Vanuit zijn woonplaats Nijland fietst hij vandaag zijn eerste etappe langs de kerken in Westhem, Dedgum, Ferwoude, Gaast, Allingawier en Zurich.

IJsbrandus, sinds twee jaar actief met zijn handbike, fietst voor zijn plezier langs de kerken. ‘Ik vind tochten fietsen prachtig, maar door corona lag alles het afgelopen jaar stil.’ Daarom bedacht hij, samen met zijn ouders, zelf een tocht. Hij is opgegroeid met kerken. Zijn vader is organist. Zijn voorliefde voor kerkgebouwen en orgelmuziek resulteerde in een route langs de kerken.

Wanneer hij de overige drie etappes fietst, weet hij nog niet. De routes heeft hij al wel helemaal uitgestippeld. Hij streeft ernaar om eind juli een stempel van alle 54 kerken te hebben inclusief een selfie met alle kerken. De tochten fietst hij alleen, maar hij wordt af en toe bijgestaan door een familielid. ‘Ik ben getraind en heb er ontzettend veel zin in.’

De Elfstedentocht in juli komt er nog tussendoor. ‘Doordat deze tocht op Pinkstermaandag vanwege corona nog niet door kon gaan, valt deze tocht in dezelfde periode als mijn kerkentocht.’ Maar daar draait IJsbrandus zijn hand niet voor om. Zijn eerste officiële tocht was de Elfstedentocht in 2019. Die heeft hij helaas niet volbracht vanwege een schouderblessure. Dit jaar heeft hij goede hoop hem uit te fietsen. In mei dit jaar volbracht hij de 11 merentocht.

IJsbrandus is geboren met een open ruggetje en is daardoor vanaf zijn middel verlamd. Maar dat staat sporten niet in de weg. Rolstoelbasketbal en zwemmen deed hij voordat hij de handbike ontdekte.  




08 06 21

Summer School: Network Religious Heritage biedt interessant programma voor studenten

Van 23 t/m 27 augustus 2021 organiseren diverse partners van het Network Religious Heritage weer een Summer School met als thema ‘Sites, Objects and Practices of Hope’. Tijdens deze vijfdaagse trip, die start en eindigt in Amsterdam, maken de studenten ook een uitstap naar Friesland en Groningen.

Van 24 op 25 augustus brengen ze de nacht door in de kerk van Jorwert. Afhankelijk van het aantal studenten openen ook de kerken in Swichum, Britsum en Boksum haar deuren voor de studenten om te overnachten. Tijdens de tweedaagse excursie naar Friesland en Groningen krijgen de studenten een kijkje in het religieuze erfgoed van de Hollandse platteland.

De studenten duiken in de wereld van religieus erfgoed, gericht op het verleden, heden en toekomst. Ze ontmoeten experts van musea, universiteiten, geloofsgemeenschappen en professionals op het gebied van religieus erfgoed. Welke toekomst biedt het religieuze verleden?

Elke dag vinden er verschillende excursies plaats. De studenten brengen een bezoek aan musea, kerken, moskeeën, Boeddhistische tempels, synagogen en herbestemde religieuze plaatsen. Aan het einde van de week presenteren de studenten hun vlogs die ze hebben gemaakt tijdens de Summer School. Meer weten of deelnemen aan deze Summer School? Klik hier. Opgeven kan tot 1 juli.
Klik hier voor de flyer.




01 06 21

KUNST EXPOSITIE GINNUM artists in residence | Gertruud Dentjens en Hein van Delft

In het kerkje van Ginnum werken de kunstenaars Gertruud Dentjens en Hein van Delft van 14 t/m 26 juni als artists in residence. Op vrijdag 18, zaterdag 19 en zondag 20 juni is er open dag voor bezoekers. Alle andere dagen is ieder ook welkom maar de kunstenaars kunnen zich ook op het wad bevinden. Daarom is aanmelding via het contactformulier op de website gertruuddentjens.nl of heinvandelft.nl aan te raden.

De kunstenaars waren bij binnenkomst van het kerkje direct overweldigd door de ruimte en het licht. Aan andere mensen merkten zij het ook: men staat meteen even stil. Een goddelijke ervaring, terwijl god allang vertrokken is uit deze kerk. 

Op deze bijzondere plek willen beide kunstenaars een extra impuls geven aan hun werk. Zij gaan met elkaar in gesprek en willen door middel van de kunst het verleden en het nu, bij elkaar brengen. Ook willen zij de band in beeld brengen van het landschap en de middeleeuwse kerk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Zij gaan tegenstellingen opzoeken van oud en nieuw, van schaduw en licht, van mens en natuur, van zichtbaar en onzichtbaar, van hard en zacht, van vergankelijk en onvergankelijk en van binnen en buiten. 

Gertruud Dentjens is gefascineerd door materialen die sporen dragen. Bij haar staat vooral het gebouw en de constructie centraal. Hein van Delft werkt met materialen van buiten. Zijn thema is cultuur en natuur en onze omgang met de aarde. 




28 05 21

Stichting Alde Fryske Tsjerken neemt Mariakerk van Buitenpost over

Met trots kunnen we melden dat wij op vrijdag 28 mei de Mariakerk van Buitenpost overnemen. Dat gebeurt met inachtneming van de coronamaatregelen. De kerk van Buitenpost is de 54ste kerk voor de stichting. De Mariakerk is een aanwinst omdat de kerk uitblinkt in de historische waarde en een harmonieus interieur heeft met herenbanken en diverse rouwborden.

De stichting neemt de kerk over de Protestantse Gemeente Buitenpost. Zoals bij iedere overname wordt de kerk voor het symbolische bedrag van €1,- overgenomen.  De overname wordt mogelijk gemaakt door de familie Kapenga. ‘In 1968 zijn mijn vrouw en ik Meubelshowroom Kapenga gestart in Buitenpost. Dankzij de inwoners van Buitenpost is onze zaak uitgegroeid tot een groot succes. Daar zijn wij de inwoners ontzettend dankbaar voor. We willen graag iets terugdoen’, aldus de heer Kapenga.

‘De Mariakerk is een prachtig gebouw, een juweeltje. Het is een museum dat voor iedereen toegankelijk moet zijn. Daarom zijn we zeer content dat de kerk wordt overgedragen aan de stichting. De vakkundige medewerkers en vrijwilligers van de stichting zorgen ervoor dat de kerk goed wordt onderhouden en dat de kerk in stand blijft.’

Het kerkgebouw krijgt door de overname een bredere functie. Er is ruimte voor culturele activiteiten zoals muziek, tentoonstellingen, vergaderingen en natuurlijk ook nog steeds kerkdiensten door de PKN. ‘Zo hoort een kerkgebouw te zijn: een open huis voor iedereen. Houd het in ere’, besluit de heer Kapenga. Een aantal vrijwilligers uit Buitenpost neemt zitting in de Plaatselijke Commissie. Zij zorgen er mede voor dat de kerk ook in de toekomst geopend blijft en dat iedereen zich welkom voelt.

De laatgotische Mariakerk is in 1496 gebouwd en na een brand in 1594, herbouwd in 1613. Het exterieur werd gewit, zodat de kerk in de volksmond “Alde Wite” (Oude Witte) werd genoemd. De kerk heeft een prominente plaats in het centrum van Buitenpost. Meer informatie over de kerk is hier te vinden. 

Op 29 december 2020 is de Mariakerk notarieel overgedragen aan de stichting. Door de coronamaatregelen was het niet mogelijk om hiervoor een bijeenkomst te organiseren. Nu de maatregelen zijn versoepeld, maken we van de gelegenheid gebruik om binnen de kaders van de maatregelen alsnog een bijeenkomst te organiseren. Diverse mensen die betrokken zijn bij de overname willen we graag het woord geven.




26 05 21

Kerkenexcursie 5 juni gaat niet door

Helaas gaat de kerkenexcursie, die op 5 juni dit jaar gepland staat, niet door. De omstandigheden laten het nog niet toe. We vinden het zeer jammer dat ook dit jaar de excursie niet door kan gaan, maar veiligheid boven alles. Hoewel het de goede kant opgaat met het coronavirus, komt deze excursie nog te vroeg.

We hebben goede hoop dat de excursie volgend jaar wel doorgaat en doen ons best om snel een nieuwe datum te prikken voor deze interessante excursie. Uiteraard kijken we of het huidige programma gehandhaafd kan blijven. Met de boot gaan we langs de dorpen en kerken van Langweer en Woudsend (Karmel en St. Michaëlskerk). Wie zich heeft aangemeld voor deze excursie, heeft hierover inmiddels bericht ontvangen. Mocht u vragen hebben, dan kunt u telefonisch contact met ons opnemen via 058-2139666 of stuur een mail naar info@aldefrysketsjerken.nl.




19 05 21
Leerlingen van groep 8 van de Willem Alexanderschool (Aldlân) in Leeuwarden kregen op dinsdag 18 mei allemaal het boekje Levende Stenen overhandigd. De leerlingen reageerden enthousiast en gaan met hun leerkracht nadenken over de toekomst van kerkgebouwen.

Wat zou jij doen met een kerkgebouw?

‘Als jij voor een dag de sleutel krijgt van een kerkgebouw, wat zou je er dan mee willen doen?’ Die vraag stelden wij aan leerlingen van groep 8 van 5 willekeurige basisscholen in Friesland. Ze kregen daarbij gratis het boekje Levende Stenen van Hans Willems uitgereikt. Daarnaast hebben we de klassen geheel vrijblijvend uitgenodigd om eens een kijkje te nemen in één van onze kerken. En boden we de mogelijkheid aan de juf of meester om les te geven in de kerk.

“Op een laagdrempelige manier willen we jongeren ‘toegang’ geven tot onze kerkgebouwen en ze na te laten denken over het gebruik van kerken. Niet vanuit religieus oogpunt, maar vanuit interesse voor het gebouw. Welke mogelijkheden zien zij voor deze statige gebouwen met torens? Met deze actie willen we leerlingen en leerkrachten uitdagen om hierover met elkaar in gesprek te gaan”, aldus directeur Hester Simons.

Door de ontkerkelijking komen jongeren steeds minder vaak in aanraking met de kerk. Maar het gebouw heeft veel te bieden. Naast beheer en onderhoud is ook het levend houden van de kerken, door ze een nieuwe bestemming te geven, een belangrijk doel van de stichting. We organiseren diverse culturele activiteiten.

In het boekje Levende Stenen staan interessante feiten over de kerken die de stichting in haar beheer heeft, afgewisseld met veel beeldmateriaal. Interessant voor zowel jong als oud. Naast vijf basisscholen kregen ook bewoners van vijf ouderencomplexen, eveneens willekeurig gekozen, gratis het boekje Levende Stenen uitgereikt.

“Het doel daarvan is om ouderen tijdens de coronacrisis vanuit de stoel ‘toegang’ te geven tot onze kerken. Door de coronacrisis kunnen veel van onze kerken niet tot nauwelijks worden bezocht. ‘De kerk komt naar u toe, wanneer u even niet naar de kerk kunt’, is het uitgangspunt. Bovendien delen we graag interessante informatie over onze kerken”, aldus Simons.

Op dinsdag 18 mei gingen we bij de scholen en ouderencomplexen langs om de boekjes te overhandigen. De actie werd zeer gewaardeerd door zowel jong als oud. Ook jongeren van andere basisscholen, middelbare - of hogescholen zijn uiteraard welkom een bezoek te brengen aan onze kerken of kunnen de ruimte gebruiken om lessen te volgen. Ze kunnen contact opnemen met de stichting voor meer informatie: 058-2139666.





12 05 21

Medewerker in de spotlights: Grytsje Tania-Sijens

Wie zich aanmeldt als donateur van de stichting wordt via een brief hartelijk welkom geheten door Grytsje Tania-Sijens. Ze is verantwoordelijk voor de donateursadministratie. Daarnaast is ze sinds 2007 als PC-lid penningmeester van een van de 54 kerken die de stichting beheert: de Mariakerk in Foudgum. Hoewel ze als klein meisje wekelijks in de kerk kwam, is haar belangstelling voor kerken pas de afgelopen jaren gewekt.

Ze verstuurt een pakket aan informatie over de stichting, het laatste donateurstijdschrift gaat erin en het gekozen welkomstgeschenk. Grytsje zorgt ervoor dat niets ontbreekt en houdt alles keurig bij. Daarnaast is ze verantwoordelijk voor het financiële deel dat erbij komt kijken zoals giften en andere donaties. ‘Werken met cijfers vind ik het leukst. Als alles onder de streep klopt. Dat zit er al van jongs af aan in.’ Haar moeder had een huishoudwinkel en haar vader was de smid en installateur in het dorp. ‘Ik hielp toen al met administratieve werkzaamheden.’

Sinds 2013 werkt Grytsje bij de stichting, eerste als vrijwilliger. ‘Ze zochten iemand die de bibliotheek op orde bracht, maar na een paar weken rolde ik de donateursadministratie al in.’ Met beide vakgebieden heeft ze ervaring door haar werkende verleden. Zo werkte ze elf jaar bij de bibliotheek in Dokkum. In Leeuwarden werkte ze bij het ziekenfonds waar ze verantwoordelijk was voor de administratie. Daarna werkte ze zestien jaar bij een stalinrichtingsbedrijf. Toen de uren daar afnamen bood dat ruimte voor nieuwe uitdagingen.

Foudgum is een klein dorp met maar 75 inwoners. De kerk staat midden in het dorp. ‘Het is bijzonder en uniek dat zo’n klein dorp nog zo’n mooie kerk heeft’, vertelt Grytsje. ‘Dat moeten we koesteren en vooral behouden. De kerk staat er prachtig bij. Ik ben blij dat de stichting de kerk in haar beheer heeft genomen.’ Twee keer per maand wordt de kerk nog gebruikt voor een kerkdienst. Maar dat ligt nu stil door corona. De PKN bestaat uit drie dorpen. Daarnaast wordt de kerk ook gebruikt als dorpshuis en wordt er vergaderd. Ook doet de Mariakerk mee aan Tsjerkepaad.

Naast penningmeester doet Grytsje ook nog de boekhouding voor de begrafenisvereniging in het dorp. Haar man is beheerder van de begraafplaats en samen doen ze de financiën. Thuis zorgt hij, naast zijn baan, voor het jongvee dat ze hebben op hun boerderij. Samen gaan ze er graag met de camper op uit. Scandinavië is hun favoriete vakantieland. ‘Hopelijk kunnen we dit jaar weer richting het noorden reizen.’




07 05 21

Slapen in de kerk: 4 nieuwe refugio’s erbij!

Er komt steeds meer interesse in het ‘slapen in de kerk’, wat in 2018 van start is gegaan. In het culturele hoofdstadjaar was het voor het eerst mogelijk om in een aantal van onze kerken (refugio’s) te overnachten. Aan de elf deelnemende kerken van de SAFT kunnen we sinds 1 mei van dit jaar vier nieuwe refugio’s toevoegen, namelijk Sint Jacobiparochie, Oostrum, Rottevalle en Schurega.

De refugio Sint Jacobiparochie is afgelopen vrijdagavond ingewijd door Eelkje Hilarides en haar man. Eelkje is tot 31 december 2020 jarenlang voorzitster geweest van de Stichting Kultureel Sintrum De Groate Kerk. Corona verhinderde een afscheidsfeestje, maar vrijdagavond is Eelkje alsnog in het zonnetje gezet en bedankt voor haar inspanningen voor De Groate Kerk én mocht zij als eerste in de kerk slapen.

‘Het was een bijzondere ervaring om de volgende ochtend wakker te worden in die mooie Groate Kerk, met zicht op het orgel, de grote ramen en de kroonluchters’, aldus Eelkje.

Voor het komende weekend zijn al de eerste boekingen gemaakt in de kersverse refugio en ook de andere refugio’s hebben al logees gehad en meerdere boekingen in de agenda’s staan. Een prachtige manier om mensen op deze manier van onze kerken te kunnen laten genieten.

Klik hier voor meer informatie over slapen in onze kerken.




30 04 21

De Kerkvernieuwers: hét netwerk voor kerkvernieuwing

Hoe ziet de toekomst van onze kerkgebouwen eruit? Waarom willen we ze zo graag in ons landschap behouden en wat is daarvan het belang? Maar ook: welke initiatieven zijn er eigenlijk al om deze gebouwen levend te houden?

Met deze vragen houden de Kerkvernieuwers zich onder andere bezig. De broers Sander en Stephan Ummelen en Ankie Petersen zijn drie ondernemers en de drijvende krachten achter dit platform. Ze verbinden kennis en netwerken rondom kerkvernieuwing, met als doel om samen te werken aan een steviger fundament voor de kerkgebouwen van Nederland. 

Alle drie hebben ze een eigen voorliefde voor cultureel erfgoed ontwikkeld. Ankie is erfgoedspecialist en heeft haar eigen bureau, Old News Agency. Sander en Stephan runnen het bureau Waardengedreven, dat organisaties helpt om mensen, medewerkers of burgers te betrekken op basis van gedeelde waarden. Vanuit dat perspectief kijken ze ook naar de toekomst van kerkgebouwen.

De Kerkvernieuwers bestaan inmiddels een jaar, maar de oprichters zijn al langer bezig met cultuur, erfgoed en maatschappelijke trends. ‘We hebben de afgelopen jaren een aardig netwerk opgebouwd vanuit onze zoektocht naar vernieuwende ideeën rondom kerkgebouwen’, begint Sander.

De website van de Kerkvernieuwers is inmiddels behoorlijk gevuld met de meest uiteenlopende projecten: van een bierpelgrimage en de kerk als Het Grootste Museum van Nederland tot Heilige Nachten en de theatervoorstelling Cabaretiers en Predikers. Daarnaast organiseren Sander, Stephan en Ankie iedere maand een online meetup voor geïnteresseerden om kennis en ervaringen met elkaar te delen en het gesprek te voeren over de toekomst van Nederlandse kerkgebouwen. ‘Met de Kerkvernieuwers creëren we een vruchtbare grond om daar samen over te praten vanuit intrinsieke motivatie. Dat is belangrijk als het gaat om een mooie toekomst voor ons erfgoed’, aldus Sander.

Volgens de Kerkvernieuwers ontstaat de komende jaren een schifting in de 7000 kerken die Nederland telt. ‘Veel kerken zullen gedeeltelijk of helemaal herbestemd worden. Sommige kerken zullen hun religieuze functie behouden, maar anderen niet. Religie verdwijnt volgens mij helemaal niet, alleen krimpen de traditionele gemeenschappen die in kerken gehuisvest zijn over het algemeen wel’, aldus Sander. De hamvraag is: hoe gaan we vervolgens al die leegkomende kerkgebouwen van een nieuwe en betekenisvolle invulling voorzien?

‘Het beheer en gebruik van kerken zal steeds meer een samenwerking tussen verschillende partijen worden. Het Europese Verdrag van Faro dat in 2005 is opgesteld benadrukt de maatschappelijke en verbindende waarde van cultureel erfgoed en het belang van deelname door de samenleving’, vult Ankie aan. ‘De rol van de overheid wordt hierin kleiner en de rol van burgers neemt toe.

Door de veranderende samenleving komen er ook nieuwe ‘eigenaren’ voor onze kerkgebouwen. We moeten een gevoel van gedeeld eigenaarschap creëren en nieuwe doelgroepen laten meedenken en bepalen over de toekomst van ons cultureel erfgoed.’ Dat is volgens Sander best lastig, want bij een dergelijke grote verandering spelen ook emoties een grote rol. ‘Het is voor veel mensen een beladen en zwaar thema, waarbij er ook vaak een gevoel van verlies wordt ervaren.’

‘Het is belangrijk jongeren inhoudelijk meer te gaan betrekken’, vervolgt Ankie. ‘De jongeren alleen een stem geven is niet voldoende. Je moet ze proactief en gelijkwaardig benaderen. Dan krijg je een ander soort dialoog over hoe kun je een gebouw toekomstbestendig kunt maken.’ Met alleen het statement ‘we moeten het cultureel erfgoed behouden voor de toekomst’, ga je het niet redden volgens de Kerkvernieuwers. ‘Er moet echt een cultuuromslag komen. Het herwaarderen van cultureel erfgoed moet op basis van co-creatie ingericht worden, dat kan alleen in gezamenlijkheid. Er moet meer vertrouwen en wederzijds begrip ontstaan om bestaande netwerken te verrijken en te verbreden.’

‘Het vergt een behoorlijke investering om de waarden van een nieuwe generatie te verbinden aan een kerkgebouw’, aldus Sander. ‘Dat is niet per se een rol voor de overheid. Het moet eigenlijk vanuit de maatschappij zelf komen. Je moet daarbij de intrinsieke motivatie van mensen om een kerkgebouw te behouden en betekenisvol te benutten aanboren. En daarbij ook bijvoorbeeld ondernemers met innovatieve ideeën niet schuwen. En dat zie nu al steeds meer. Een interessante ontwikkeling.’

De overheid zou een meer faciliterende rol kunnen spelen om nieuwe verbindingen tot stand te brengen. Cultureel erfgoed is namelijk een prachtig middel om je maatschappelijke doelen te verwezenlijken. En het liefst op initiatief van - en in samenspraak met - inwoners en andere betrokkenen zelf.

Wil je meer weten over De Kerkvernieuwers? Ga dan naar www.kerkvernieuwers.nl.

  • Op de foto van links naar rechts: Stephan Ummelen, Ankie Petersen en Sander Ummelen.



22 04 21

Talkshow De Kerk van alle Kanten online

Op de site van Toekomst Religieus Erfgoed staan vijf interessante afleveringen van De Kerk van alle Kanten online. Dit zijn talkshows met als doel om Nederlandse gebedshuizen een toekomstperspectief te bieden, door kennis te delen en met alle betrokken partijen om tafel te zitten.

Aflevering 1: Kerk in functie
In de eerste uitzending van de Kerk van alle Kanten staat gebruik en hergebruik van kerkgebouwen centraal. Gasten vanuit verschillende hoeken - denk aan kerkbeheer, architectuur, vastgoed, openbaar bestuur, opleidingen – delen hun perspectief over de complexe opgave. De gemene deler bleek de dialoog: met elkaar in gesprek blijven, daarin elkaars waarden respecteren en deze vooral optimaal benutten. De waarde van de beleving van het gebouw, de waarde van stilte, de waarde van het erfgoed. 

Aflevering 2: Kerk in Beeld
De kennis over kerkgebouwen was het onderwerp van de tweede uitzending. Samen met tafeldame Sophie van Bijsterveld ontrafelde presentatrice Marlies Claasen de discussie over wat die kennis voor ons kan betekenen in de complexiteit van het vraagstuk richting de toekomst. 

Aflevering 3: Open Kerken
Stellen kerken zich open voor de samenleving of zijn ze vooral intern gericht? En wat is openstellen? In de derde uitzending van De Kerk van alle Kanten stond het thema open kerken centraal. Daarbij kwam de gastvrijheid van kerken ter sprake en de relatie tussen kerk en kunst. 

Aflevering 4: Kerk in Perspectief
De vierde aflevering gaat over de gemeentelijke kerkenvisie. Door het opstellen van een kerkenvisie ontstaat er een dialoog tussen geloofsgemeenschappen, gemeente, inwoners. Die verbinding tussen verschillende partijen alleen is al veel waard, maar welke lessen hebben we geleerd van kerkenvisies tot nu toe? 

Aflevering 5: Blik op de Toekomst
Nu een meerderheid (bijna 70 procent) van de gemeenten in Nederland een kerkenvisie heeft of hier nog mee bezig is, wordt het ook langzaam tijd voor een volgende fase. Met visionaire talkshow-gasten bespraken we deze fase. Daarnaast – ook in deze uitzending – een bijdrage van demissionair minister Ingrid van Engelshoven over de toekomst van religieus erfgoed. 




16 04 21

Wat te doen met kerkbanken als het gebruik van de kerk verandert?

Als een kerkgebouw getransformeerd wordt voor multifunctioneel gebruik, komt ook vaak de vraag op: wat te doen met de kerkbanken? Deze statische zitplaatsen lijken strijdig met een multifunctioneel kerkgebouw waarin flexibiliteit voorop staat. Daarnaast hebben ze monumentale waarden en vertellen ze een verhaal over inrichting en liturgie of zijn het soms ambachtelijke hoogstandjes.

Hoe ga je hier mee om? Zijn er manieren te bedenken waarmee je zowel recht doet aan de cultuurhistorische waarden als aan de behoefte om de ruimte vrij te kunnen indelen. Om die vraag te beantwoorden, is in de Oude Helenakerk in Aalten een experiment gestart.
Meer weten over dit experiment? Lees het complete artikel op de site van Toekomst Religieus Erfgoed.




14 04 21

Werk in uitvoering: Redbadtsjerke Jorwert

De Redbadtsjerke in Jorwert heeft de afgelopen jaren diverse keren in de steigers gestaan. Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan het stuken van de pilaren bij het altaar. Daarmee zijn de grotere werkzaamheden zo goed als klaar. Als finishing touch wordt de hal nog voorzien van behang met daarop een plattegrond van Jorwert en omgeving.

‘We hebben veel werkzaamheden verricht de afgelopen jaren, beaamt Mathieu van den Boogaart van de PC Jorwert. Eens in de zoveel tijd is het hoognodige aangepakt. Onlangs is het stucwerk binnen aangepakt, er is nog geschilderd: de muren en het gewelf, en de oude schoorsteenpijp met asbest is verwijderd. Als ook het behang in de hal op de muren zit, gaan we nog aan de slag met het interieur: we willen graag extra stoelen en kasten.’

 

In 1994 is de Redbadtsjerke van Jorwert overgenomen door de stichting. Van den Boogaart neemt ons mee naar het begin van de werkzaamheden in 2006: het voegwerk van de toren is toen vernieuwd. In 2009 waaide de wijzerplaat met wijzers aan de westkant van de toren. Met hulp van dorpsbewoners en mbo scholieren werd deze hersteld en weer opgehangen.

 

In 2012 begon Nijkleaster vanuit de Redbadtsjerke haar activiteiten. ‘Op hun verzoek is de voorkerk volledig verbouwd tot een vergaderruimte, met keuken en bergkast. Twee jaar later is de loze ruimte boven de voorkerk voorzien van een vloer en verbouwd tot een ruimte geschikt voor bijeenkomsten’, vervolgt Van den Boogaart. Vanuit deze ruimte zijn er twee glazen puien in de wand achter het orgel gemonteerd, zodat vanaf de verdieping zicht is op het kerkschip. Ook de hal is toen aangepakt: twee nieuwe toiletten, een glazen tochtdeur en het schilderwerk is vernieuwd.

 

De kerk wordt verwarmd door middel van twee CV ketels op gas. De radiatoren op de muren zijn verwijderd. ‘Dit geeft een rustiger aanblik. En er zijn drie verwarmingsventilatoren opgehangen aan het gewelf tussen de trekspanten. Om warmteverlies via het gewelf en het dak te reduceren is in 2013 het gewelf boven afgedekt met een doek’, aldus het PC-lid.

In datzelfde jaar is het stucwerk op de muren in de kerk tot een hoogte van bijna 2,5 meter afgebikt, en van een nieuwe stuclaag voorzien. Dit in verband met schimmels, loslaten verflaag en het verschijnen van lelijke plekken op de witte muren, als gevolg van optrekkend vocht. Aan de buitenzijde is rond de kerk een grindbak aangelegd, voor een betere waterafvoer. De kerk heeft namelijk geen goten.

 

In 2015 is met aansturing en financiering door de stichting en fondsen een deel van de dakspanten, gordingen en sporen vervangen door nieuw eiken delen. Ook is er toen WIFI in de kerk gerealiseerd. Twee jaar later is het Albertus van Gruisen orgel uit 1799, eveneens met aansturing en financiering door de stichting en fondsen gerestaureerd. Het schilderwerk van alle houten zichtdelen van het orgel is gerestaureerd. De plaatselijke commissie heeft vanaf 1994 gespaard en daarmee financieel een substantiële bijdrage kunnen leveren.

 

Van den Boogaart: ‘We zijn nu bezig om samen met Nijkleaster en de Protestantse gemeente Westerwird via Ziggo een vaste kabelverbinding in de kerk te realiseren. Het WIFI systeem is verouderd en moet worden vernieuwd, maar we kiezen voor een vaste kabelverbinding om vanuit de kerk diensten te kunnen streamen.’




09 04 21

Podcastserie vanuit kerkje Kortezwaag

Het kerkje in Kortezwaag (Gorredijk) staat bekend om de ‘Preek van de Leek”. Graag houden mensen van diverse pluimage daar een lezing over een onderwerp wat hen aan het hart ligt.

Omdat er nu geen bezoekers ontvangen kunnen worden, heeft de plaatselijke commissie  een alternatief bedacht om toch iets te kunnen bieden aan het publiek.

In samenwerking met SA!Media zijn er een drietal ontmoetingen georganiseerd met ‘oud-lekenprekers’. Zij worden geïnterviewd door Arend Wanenga van SA!Media. De interviews zijn via een podcast te beluisteren. 

Op zondag 11 april is de beurt aan Jan Dirk van der Zee, directeur amateurvoetbal van de KNVB. U kunt vanaf 11.00 uur via deze link https://sa24.nl/lekeprekers/ het interview afspelen.

Op zondag 18 april komt Jan Oudeboon, onderwijsadviseur, aan het woord en als laatste op 25 april, Gerk Jan Rinsma, eigenaar van Rinsma Fashion.

Veel luisterplezier gewenst!

 




08 04 21

Medewerker in de spotlights: Willem de Graaf

Willem de Graaf is onze bouwkundig expert en werkt inmiddels twaalf jaar voor de stichting. Hij houdt zich bezig met het beheer, onderhoud en restauratie van kerken. Hij schrijft onderhouds- en restauratieplannen en zorgt ervoor dat het uitvoerende werk wordt gedaan met behulp van heel veel specialisten. Want werken aan monumentale kerken vereist expertise. Maar ook voor het vervangen van een slot of een klemmende deur komt Willem in actie.

Willem zit al meer dan veertig jaar in het vak. Begonnen op jonge leeftijd bij zijn vader in het restauratiebedrijf waar hij in de praktijk het vak leerde en in de avonduren een studie volgde. Vanuit de praktijk werkte hij zich op van timmerman en metselaar naar uitvoerder tot projectleider. Ook is hij drie jaar docent geweest aan de Friese Poort. Op zijn veertigste besluit hij als bouwkundig expert voor zichzelf te beginnen.

Willem heeft een enorme schat aan kennis en ervaring. Kennis die hij heeft opgedaan in de praktijk, maar hij heeft ook veel gelezen en maakt gebruik van de kennis van andere specialisten. Hij doet het werk niet alleen. ‘Ik heb een groot netwerk. Dat komt goed van pas. Alles wat je aanraakt in onze kerken is namelijk van monumentale waarde. Van het schilderwerk tot de gebrandschilderde ramen, kozijn, vloeren en banken. Zeker bij restauraties kijken verschillende specialisten met mij mee hoe we het het beste aan kunnen pakken.’

De afgelopen jaren heeft Willem drie grote restauraties voorbereid en begeleid: Dedgum, Wier en Augsbuurt. Maar hij kan ook blij worden van het restaureren van een kansel, een toren of het retoucheren van een orgel. Of het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden: alles is een specialisatie en is mooi om te doen. Willem: ‘Geen kerk is gelijk. Iedere kerk heeft unieke en mooie elementen. Al het werk is een uitdaging en dat maakt mijn werk zo leuk. Het is een eer dat ik mijn monumentale kennis en zienswijze op deze manier in de praktijk kan brengen.’

Het schrijven van restauratieplannen is een andere tak van sport dan onderhoudsplannen. Maar beide keren gaat het erom dat de kerk er goed en mooi bij staat. ‘We doen niet meer dan noodzakelijk. Het doel is niet om een kerk te pimpen.’ Ook het aanpassen van een kerk binnen de monumentale kaders zodat het nog beter gebruikt kan worden hoort bij Willem zijn werk. Zoals het inbouwen van een pantry of toilet. ‘Het moet altijd passen binnen de stijl van een kerk.’

Naast restauratie en onderhoud zijn er ook kleinere klussen, zoals het vervangen van een lamp in de nok van de kerk of het vervangen van een scharnier. Dat is minstens zo belangrijk en voor Willem net zo waardevol. Willem: ‘Wat ook enorm waardevol is, zijn alle vrijwilligers die op onze kerken passen en aan de bel trekken als er wat is op het gebied van onderhoud. Het is voor mij onbegonnen werk om iedere week bij alle kerken langs te gaan. De vrijwilligers verdienen daarom een groot applaus.’

Al twaalf jaar is geen dag hetzelfde voor Willem. ‘We hebben de afgelopen jaren zoveel mooie dingen gedaan en resultaten geboekt met onze prachtige kerken. Dat is de grootste beloning van mijn werk. Dan riid ik oan it ein fan de dei bliid nei hûs ta.’

 




01 04 21

Online kerkdienst vanuit Redbadtsjerke Jorwert

Omrop Fryslân zendt live via televisie en website zes kerkdiensten uit vanuit onze prachtige Romaanse Redbadtsjerke uit de 12e eeuw in Jorwert. De eerste is vandaag, donderdag 1 april en ook vrijdag 2 april om 19.00u is er een kerkdienst. De volgende kerkdienst vanuit Jorwert is zondag 4 april om 10.00u. De laatste is zondag 25 april om 10.00u.

Vanwege de coronacrisis zendt Omrop Fryslân al een jaar lang iedere zondag vanuit een kerk in Friesland een dienst uit zodat mensen dit thuis kunnen volgen. De dienst online volgen? Dat kan via deze link

Meer informatie over de vieringen vanuit de kerk in Jorwert is hier te vinden. 




30 03 21

Stagiaire Geanne Panstra onderzoekt rendement kerken in relatie tot overname

Geanne Panstra is 22 jaar en studeert Vastgoed & Makelaardij aan de Hanze Hogeschool in Groningen. Als vierdejaarsstudent klopte ze bij de stichting aan voor haar afstudeerstage. Sinds februari dit jaar doet ze onderzoek naar het rendement van kerken in relatie tot de meegeefsom van kerkelijke gemeenten. ‘Het is een interessante stage, omdat het onderzoek geen doorsnee opdracht is. Wanneer krijg je nou geld mee als je vastgoed koopt?’

‘Mijn vader attendeerde me op de stichting’, vertelt Geanne. ‘Hij is organist. Tijdens de overdracht van de kerk in Koarnjum aan de stichting speelde hij op het orgel. Ik was direct enthousiast omdat monumentale panden anders zijn dan bedrijfsgebouwen of woonhuizen. Dat maakte mij nieuwsgierig.’

Tijdens haar afstudeeropdracht hoopt ze de stichting en kerkgemeenten meer handvatten en mogelijkheden te bieden voor een overname. ‘Nu lukt het financieel niet altijd. De meegeefsom wordt namelijk bepaald op basis van een aantal factoren, met name de bouwkundige staat van een kerk. Het gebruik van kerken wordt daarin niet meegenomen.’

De vraag is: hoe kan de toekomstige bestemming van een (leegstaand) kerkgebouw in de vaststelling van de meegeefsom worden meegenomen? Door haar onderzoek hoopt ze meer inzicht te krijgen in de berekeningen die worden gemaakt. En of het rendement van kerken mogelijk van invloed kan zijn op de meegeefsom.

Haar woonplaats Britsum is de thuisbasis voor zowel studie als stage. ‘Het is heel stil en onpersoonlijk, maar gelukkig bieden telefoon en teams uitkomst. Ik volg online les en dat gaat prima. Ook mijn stage doe ik volledig vanuit huis. Wel heb ik iedere week contact met Rommie en Hester over de voortgang en met alle vragen die ik heb, kan ik bij hen terecht.

Geanne haar stage loopt tot de zomer. Daarna wil ze gaan werken. Ze weet nog niet precies waar en wat ze wil doen. ‘Het is een brede studie. Je leert veel van diverse vakgebieden’, aldus Geanne. Vastgoedrecht en het taxeren van woningen en objecten vindt ze zeer interessant. Wel jammer dat ze na haar studie niet meteen als zelfstandig makelaar of taxateur aan de slag kan. Daarvoor moet ze eerst haar master halen of het werk in de praktijk leren. Ze gaat voor het laatste.

 




19 03 21

Kerkje Peins week lang podium voor jonge kunstenaars

Onze 14e eeuwse Sint Gertrudiskerk in Peins doet deze week dienst als residentie voor twee jonge kunstenaars in het kader van Kompost, een productie van Popfabryk en New Noardic Wave.

Kompost is een tijdelijke, experimentele vrijplaats voor beeldmakers en geluidskunstenaars in of uit Friesland. Voor elke editie worden twee kunstenaars uitgenodigd om samen te werken aan een compositie op een unieke locatie in Friesland. De makers verblijven er een week lang, zowel overdag als ’s nachts.

Er zijn, verspreid over het jaar, in totaal vier edities van Kompost. Alle vier vinden ze plaats in verschillende kerken van de stichting. Peins is de eerste residentie. De stichting stimuleert het gebruik van de kerken en biedt ruimte om culturele activiteiten zoals Kompost te ontplooien.

Het is goed toeven in de eeuwenoude kerk en de kunstenaars laten zich inspireren door de bijzondere atmosfeer en de rust en stilte. Zondagmiddag presenteren zij, in eigen kleine kring, het eindresultaat.

Als de kunstenaars vertrokken zijn doet de kerk weer dienst als refugio: eenvoudige overnachtingsplaats voor pelgrims of fietsers en wandelaars.




17 03 21

SAFT tentoonstelling ‘Rondje om de kerk’ deels online te bekijken

De tentoonstelling ‘Rondje om de kerk’ in het Fries Museum, is vanaf nu deels online te bewonderen. De tentoonstelling is speciaal samengesteld voor het 50-jarig jubileum van de stichting vorig jaar. Gezien de coronamaatregelen hebben weinig mensen deze tentoonstelling kunnen bezoeken. Daarom is er een half uur durende online rondleiding gemaakt waar een aantal unieke afbeeldingen van en voorwerpen uit kerken worden uitgelicht. Bekijk de rondleiding hier.

Conservator oude kunst Marlies Stoter van het Fries Museum stelde de expositie samen. De expositie bestaat uit diverse tekeningen, prenten en oude foto’s van kerken in Friesland. En dan vooral van de verdwenen kerken of kerken die later aangepast zijn. Deze beelden zijn nog niet eerder vertoond. Dankzij die tekeningen en prenten is nog te zien hoe de verbouwde of verdwenen kerken er in vroegere tijden uitzagen. Alleen al van de bedehuizen van de stichting heeft het museum 800 afbeeldingen. Alle afbeeldingen tentoonstellen is onmogelijk, daarom is er beamerpresentatie met 170 afbeeldingen van de huidige 54 kerken van de stichting.

In de schatkamers van het Fries Museum liggen ook heel veel voorwerpen die afkomstig zijn uit kerken. Voorwerpen die allemaal een bijzonder verhaal kennen. Ook een aantal daarvan is tentoongesteld en te zien in de online rondleiding, zoals een bijzondere 17e eeuwse kerkbank uit de kerk van Hegebeintum. Twee bijzondere zilveren kelken uit de afgebroken Sint-Vituskerk en de enorme kanselbijbel uit 1714 van de Johanneskerk uit Britsum die de stichting terug moest kopen nadat deze uit de kluis was gestolen.

De tentoonstelling ‘Rondje om de kerk’ maakt onderdeel uit van de presentatie ‘Ferhaal fan Fryslân’ van het Fries Museum die nu online te ontdekken zijn via virtueletour.ferhaalfanfryslan.nl. Naast de vaste opstelling zijn ook verschillende wisselpresentaties uit het Fries Museum te bekijken in een 360 graden omgeving. De tentoonstellingen zijn op een pc, tablet of smartphone te bekijken.




26 02 21

Werk in uitvoering: Afbouwfase Augsbuurt

Er wordt nog steeds druk gewerkt aan de kerk in Augsbuurt. Even een korte update over deze bijzondere restauratie. ‘We zitten in de afbouwfase’, vertelt bouwkundig expert Willem de Graaf. De fundering is helemaal klaar en de vloer is hersteld aan de binnenkant. De steigers aan de buitenkant zijn weg zodat de schoonheid van de kerk weer tot zijn recht komt. ‘De stukadoor en de schilder kunnen nu binnen aan de slag’, vervolgt De Graaf. ‘Ook komt er nieuw sanitair en gaan we aan de slag met de pantry.’
In november vorig jaar werd de eerste mijlpaal voor de kerk bereikt: een compleet nieuwe fundering onder het schip van de kerk. Maar liefst vijftig stalen palen, gevuld met beton, gingen de grond in. Zowel in de kerk als buiten de kerk. Deze palen zijn per twee met elkaar en de kerkmuur verbonden. Een bijzondere constructie.




24 02 21

Medewerker in de spotlights: Ibelien Nienhuis

Bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken werkt een gedreven team van zeven medewerkers aan het behoud en levend houden van de kerken die de stichting in haar beheer heeft. Iedere maand zetten we een medewerker in de spotlights. We trappen deze reeks af met secretaresse Ibelien Nienhuis.

Wie wel eens telefonisch contact heeft gehad met de stichting, heeft haar vast aan de lijn gehad: Ibelien Nienhuis, sinds twee jaar onze secretaresse. Als spil in de organisatie heeft ze een baan met de meest uiteenlopende werkzaamheden. Ze regelt, faciliteert en organiseert. Geen dag is hetzelfde. ‘En dat maakt het werk zo leuk’, aldus Ibelien. ‘Ik houd van korte lijnen en werken in een klein, hecht team. De persoonlijke sfeer vind ik prettig.’

Wanneer je Ibelien vraagt naar haar beleving en gevoel bij kerken, dan komen de verhalen los. Met veel passie en enthousiasme weet ze ongemerkt veel te vertellen over de kerken die de stichting in haar beheer heeft. ‘Je hoeft niet religieus te zijn om kerken in je hart te sluiten. Iedere kerk kent zijn eigen historie, de stenen, het interieur, overal zit een verhaal achter. Ook persoonlijke verhalen. Dat boeit me enorm.’

Tijdens haar werk heeft ze diverse mensen ontmoet met de meest fascinerende verhalen. Zo sprak ze eens een vrouw in Britsum die haar bezoek aan de kerk, voor de her ingebruikname van het orgel, combineerde met een bezoek aan het graf van haar moeder. Zij was helaas tijdens haar geboorte in het kraambed gestorven. Een aangrijpend verhaal.

Welke kerk spreekt haar het meest aan? ‘Dat zijn er meerdere. De kleine kerk van Olterterp heeft een prachtig, behaaglijk interieur. De muurschilderingen in de kerk van Britsum vind ik schitterend en de kerk van Hegebeintum vind ik zo bijzonder omdat deze bovenop de terp staat. Letterlijk en figuurlijk een hoogtepunt, want deze kerk kent zoveel bijzondere verhalen. Maar ook de kerk in Weidum is een prachtig oude kerk met zijn eigen verhalen. Ik had niks met orgelmuziek, totdat ik Theo Jellema eens hoorde spelen. Je moet wel ijskoud zijn, wil dat je niet raken.’

Ibelien woont met haar man in Drachten en heeft twee volwassen kinderen die op dit moment in het buitenland verblijven. De dochter in Australië en de zoon in Amerika. In haar vrije tijd rijdt ze graag paard. Ze heeft twee Fryske Hynders waar ze veel tijd aan besteedt. Sportief als ze is gaat ze om de dag hardlopen en wandelt ze graag.

Ibelien heeft al veel van de wereld gezien. Voordat ze bij de stichting kwam werkte ze in de zakelijke reisbranche en maakte ze veel studiereizen naar het buitenland. ‘Costa Rica en Zuid-Afrika vind ik prachtig. Maar ook Spanje en Griekenland behoren tot mijn favoriete vakantielanden. Zodra het weer kan stappen we weer in het vliegtuig.’




09 02 21

SAFT te zien in het programma Holland van Boven

Afgelopen zondag verscheen een prachtig item over onze stichting in het programma Holland van Boven op SBS6. Het Friese platteland staat bekend om de vele kerktorens die zowel van bovenaf als op de grond goed te zien zijn. Directeur Hester Simons sprak in het kerkje van Dedgum over het doel en het belang van de stichting. Ook het gebruik van de kerken kwam aan de orde in deze twee minuten durende reportage. Samen met bureaumanager Rommie van der Heide kregen de kijkers een kleine rondleiding door één van onze prachtige Friese kerken. Uitzending gemist of het item nog een keer bekijken? Klik dan op deze link




27 01 21

Vijf SAFT speciaalbieren, nu verkrijgbaar

Samen met Brouwerij Tsjerkebier hebben we de handen ineen geslagen. Vanaf nu hebben we onze eigen speciaalbieren. Tsjerkebier stelt de vijf biertjes tegen kostprijs beschikbaar. De marge komt geheel ten goede aan de SAFT.

De vijf speciaalbieren zijn: Light, Blond, Boekweit Blond, Dubbel en Tripel. Ze zijn allemaal voorzien van een eigen etiket met een geaquarelleerde afbeelding van een kerk van de SAFT: Jorwert, Olterterp, Wier, Terbant en Raard. De bieren worden per vier aangeboden in een cadeauverpakking. Nieuwe donateurs van de SAFT kunnen dit pakket kiezen als welkomstcadeau. Klik hier om donateur te worden.

De missie van Brouwerij Tsjerkebier, om de oude Friese kerken te blijven gebruiken voor projecten op het gebied van plaatselijke verbondenheid, sluit naadloos aan op het doel van onze stichting: de kerken te behouden in het landschap en de stenen levend te houden.

Tsjerkebier wil de SAFT daarom steunen door deze cadeauverpakkingen voor de netto kostprijs beschikbaar te stellen. De verkoopprijs is €15,00 en de marge komt geheel ten goede aan de mooie doelstelling van de SAFT.

De biertjes zijn verkrijgbaar in de webshop van Tsjerkebier: www.tsjerkebier.nl. In de brouwerij: Doarpsstrjitte 2, 9021 CL Easterwierrum. Bij de SAFT: Emmakade 59, 8921 AG Leeuwarden. (Op afspraak). En op verschillende verkooppunten in Friesland. Mail of bel met Tsjerkebier voor de verkoopadressen. Kijk voor meer informatie op www.tsjerkebier.nl.

 




31 12 20

Podiumtour Marcel Smit: van volle zalen naar gesloten deuren

Zanger en liedschrijver Marcel Smit zou speciaal voor het jubileumjaar langs zestien kerken om zijn nieuwe cd ten gehore te brengen. Dat liep anders door corona, het werden acht optredens. Maar in 2021 maakt hij zijn podiumtour alsnog af wanneer de situatie het toelaat. De Stichting Alde Fryske Tsjerken is voor Marcel eigenlijk een groot theater met 53 zalen: de kerkgebouwen die ze in haar bezit heeft. ‘Het is en blijft magisch om in een kerkgebouw te spelen. Iedere kerk is uniek en heeft zijn eigen sfeer en charme.’

Op 26 januari 2020 was het eerste optreden van de podiumtour van Marcel Smit in Dedgum. Toen nog zonder coronamaatregelen. Op 22 november was zijn laatste optreden voor dit jaar in Terband met anderhalve meter afstand. Tussen 5 april en 5 september lag zijn werk stil, dat anders vol geluid zit. Van volle zalen naar gesloten deuren. Marcel: ‘Dat is raar, bizar eigenlijk. Ik heb er zo hard voor gewerkt en er naar toe geleefd. Op de momenten dat je van je wil laten horen, blijkt dat ineens niet mogelijk. Maar gezondheid staat altijd voorop.’

‘Tijdens de eerste lockdown heb ik de gitaar nauwelijks aangeraakt’, vervolgt Marcel. ‘Ik wist even niet wat me overkwam. Maar muziek blijft altijd en dat geeft ook een drive om door te gaan.’ Op 6 september was zijn eerste optreden weer na een half jaar. De kerk in Sint Jacobiparochie vormde het toneel. Zelfs met anderhalve meter afstand konden een groot aantal mensen van zijn muziek genieten. ‘Het was wennen om weer op de planken te staan. Ik heb eerst weer moeten repeteren.’

De podiumtour langs de Friese kerken werd gekoppeld aan de cd release van zijn derde album ‘noch mear muzyk’. De concerten waren vanwege het 50-jarig jubileum van de stichting gratis toegankelijk. ‘Ik heb iedere keer voor een volle zaal gespeeld en dat is toch wel een ‘boppeslach’. Alle optredens waren bijzonder. Het ene moment speelde ik akoestisch voor een klein gezelschap zoals in Feinsum, de andere keer voor een grotere groep mensen met versterking.’ De reacties van mensen waren volgens Marcel overal gelijk. ‘Iedereen was positief en enthousiast en daar doe je het voor. Mensen luisterden aandachtig naar de teksten.’ Tussen de nummers door vertelde Marcel wat over de nummers, wat ze voor hem betekenen en hoe hij geïnspireerd wordt.

Zijn derde album heeft hij grotendeels zelf geschreven. Een aantal nummers zijn vertalingen van bestaande Amerikaanse nummers die hij speelt samen met zijn muzikale vrienden Gurbe Douwstra en Piter Wilkens waarmee hij met het theaterprogramma Frisicana door Friesland toert. Vorig jaar stond Marcel met zeven nummers in de Fryske Top 100, waarvan hij drie nummers zelf speelt. De andere nummers werden uitgevoerd door andere zangers zoals Tim Douwsma en Johannes Rijpma. ‘Dat doet wel wat me je. Dan heb je eer van je werk.’

Het nummer ‘In part fan dy’, staat jaarlijks hoog in de top 100 en kwam in 2013 als hoogste binnenkomer zelfs de top vijf in. Het lied wordt vaak gedraaid op begrafenissen en tijdens rouwdiensten in kerken. ‘Om dat live te spelen in de kerk geeft een extra dimensie. Het is bijna magisch. Er hangt ook altijd een bepaalde sfeer om het nummer heen. Zodra ik het intro inzet, weten veel mensen al welk nummer het is. Ik kruip er helemaal in en zing het vanuit mijn tenen. Ik zie mensen soms een traan wegpinken, dat raakt me op een positieve manier.’

‘Ik hoop dat ik mijn podiumtour in 2021 snel kan hervatten’, besluit Marcel. ‘Ik kijk ernaar uit weer voor volle kerken te spelen, mensen te raken en ze een mooie avond te bezorgen met mijn nummers.’

 




24 12 20

Terugblik op jubileumjaar: prachtige positieve publiciteit

Wat een hoogtepunt moest worden in het jubileumjaar van de stichting werd een dieptepunt. Door de coronacrisis wordt een week voor aanvang het symposium voor het netwerk van de stichting, donateurs en relaties afgelast. ‘Erg jammer en ook best verdrietig’, aldus projectleider Rommie van der Heide. ‘Maar er waren ook projecten en activiteiten die gelukkig wel door konden gaan ondanks corona. We hebben prachtige, positieve publiciteit gekregen, daar ben ik zeer trots op.’ Het leverde de stichting bijna 600 nieuwe donateurs op.

De stichting bestaat 50 jaar. En om dat te vieren wil zij flink uitpakken met diverse projecten en activiteiten. Al in 2017 vindt het eerste overleg plaats over het jubileumjaar. In 2018 volgen nog eens twee vergaderingen met alle commissies van de stichting. Op de achtergrond wordt ondertussen hard gewerkt om de ideeën uit te werken. In de zomer van 2019 ligt het plan klaar.

Rommie is bureaumanager bij de stichting. Voor de activiteiten die gepland staan in het jubileumjaar kruipt ze in de rol van projectleider. Ze is verantwoordelijk voor de financiën, voorbereiding, planning en uitvoering. Een behoorlijke klus die Rommie met beide handen aangrijpt. Er stonden dit jaar maar liefst twaalf projecten gepland. Van een documentaire over de stichting, een jubileumtijdschrift, een nieuwe uitgave van het boek Levende Stenen tot een theatertour langs diverse kerken, een tentoonstelling in het Fries Museum en een Verhalenwedstrijd. Als klap op de vuurpijl een symposium in de Grote Kerk op vrijdag 20 maart.

‘Alles was geregeld voor 20 maart’, blikt Rommie terug. ‘Alles. De sprekers, gasten, gespreksleiding. Er waren maar liefst 350 aanmeldingen en evenveel goodiebags stonden klaar. Het beloofde een prachtige en interessante dag te worden.’ Helaas, door de coronacrisis kon het niet doorgaan. Het symposium wordt verschoven naar 2 oktober, maar ook toen liet de situatie het niet toe. De bijeenkomst wordt helemaal geschrapt. ‘Toch willen we de sprekers van dit symposium nog een stem geven, maar dan op een andere manier.’

Hoewel door de coronacrisis niet alles doorgaat, is Rommie tevreden hoe dit jaar verliep en trots op wat wel doorging. ‘Dit jaar zouden we uitgebreid de deuren openzetten om de stichting meer bekendheid te geven. Iedereen kent in zijn of haar dorp de kerk. En ‘as we de tsjerketoer sjogge, dan witte we: we binne hast thús. Maar de stichting is minder bekend. Toch hebben we ons doel bereikt en hebben we ondanks de coronacrisis en het afgelasten van diverse activiteiten dit jaar veel positieve publiciteit gekregen.’

Niet alleen in Friesland, maar ook landelijke media schenken aandacht aan de jubilerende stichting. Dagblad Trouw schreef een prachtig artikel en de documentaire ‘Tsjerken te keap’ voor Fryslân Dok is zowel regionaal als landelijk uitgezonden. Al met al leverde het ons dit jaar bijna 600 nieuwe donateurs op, een recordaantal in een jaar tijd. Rommie: ‘Niet alleen inwoners van Friesland melden zich om een financiële bijdrage te leveren, ook mensen uit andere provincies of ‘Friezen om útens’ weten de stichting te vinden. Ik was echt verrast hoeveel mensen interesse hebben getoond in de stichting en hoeveel mensen zich betrokken voelen bij een kerk, al dan niet religieus.’

De fietstochten/Pelgrimage langs de kerken gingen helaas ook niet door. Toch gingen veel mensen afgelopen zomer op eigen initiatief bij veel kerken langs en schreven warme woorden in het gastenboek. ‘Voor veel mensen is de kerk een plek van bezinning en waar ze even tot rust kunnen komen. Zeker in deze tijd’, besluit Rommie. ‘Ik vind het fijn om te zien dat dat nog steeds gebeurt. Mijn boodschap is daarom: gebruik de kerk. Het maakt niet uit of je religieus bent of niet. Een kerk heeft veel te bieden. Geniet ervan op je eigen manier. Ze zijn niet voor niets de bakens in ons Friese landschap.’




22 12 20

Vrijwilligers bedankt!

Zonder de inzet van veel vrijwilligers zijn we nergens. Er zijn maar liefst 300 enthousiaste en betrokken mensen die zich ieder op hun eigen manier inzetten voor de stichting en hun omgeving. Het zijn de vrijwilligers van de PC’s en de vrijwilligers van onze commissies.
Om hen te bedanken gingen we de afgelopen week bij ze langs met een goodiebag vol leuke hebbedingen. We werden zoals altijd overal met open armen ontvangen. Diverse kerken hebben we weer even van binnen bekeken en de prachtigste verhalen hebben we weer gehoord. In sommige kerken zijn op dit moment tentoonstellingen zoals in Ferwoude. Door de lockdown worden die nu helaas niet bezocht. Daarom delen we graag een paar foto’s.
Nogmaals: vrijwilligers, ontzettend bedankt voor jullie tomeloze inzet! Het is hartverwarmend.




21 12 20

Wat vinden jongeren van het behoud van monumentale kerken?

Vier studenten van NHL Stenden gingen voor de stichting de straat op om naar de mening van jongeren te vragen: hoe zien zij de toekomst van kerken en vinden ze dat kerken behouden moeten blijven? De studenten bezochten ook twee kerken: in Olterterp en Sint Jacobiparochie, en spraken daar met twee jongeren. De jongeren zijn het er over eens: Friesland zou niet hetzelfde zijn zonder (monumentale) kerken. Ze hebben diverse suggesties hoe je de kerk kan gebruiken. Benieuwd naar hun ideeën? Bekijk het filmpje hier.




18 12 20

De man achter ‘Leve de kerk’: 365 dagen een kerk uitgelicht

Een jaar lang een kerk in de spotlights op ons Twitter- en Facebookaccount. U heeft vast wel één of meerdere foto’s en verhalen over kerken voorbij zien komen. 365 dagen, 365 kerken. Een groot deel van deze verhalen zijn geschreven door Harm Woelinga. Harm zat ongeveer zeven jaar, tot 2010, in de redactie van het donateurstijdschrift Keppelstok. Wie is die man achter deze interessante stukjes van 200 woorden?

Harm komt uit Veenwouden. Schrijven, geschiedenis en kerken boeien hem enorm. Ze vormen een goede combinatie, want zo is hij medeauteur hij het boek ‘350 jaar hervormde kerk Veenwouden’. Hij dook in de geschiedenis van de kerk die in 1648 werd gebouwd. In 1998 kwam het boek uit. Ook schreef hij diverse dichtbundels geïnspireerd op zijn privéleven.

Daarnaast fotografeert hij graag. Bijna alle monumentale kerken in Friesland heeft hij bezocht en zelf vastgelegd. ‘Wanneer het mooi weer is, bezoek ik wel 10 à 15 kerken op een dag’, aldus Harm. Kerkhoven en baarhuisjes legt hij eveneens vast. Hij verzamelt alle krantenknipsel over kerken en met name informatie over restauraties. ‘Ik heb zelf ook veel foto’s van voor en na een restauratie.’

Welke kerk zijn favoriet is? Dat vindt hij lastig te zeggen. ‘In het voorjaar raakt de prachtige kerk van Stiens mij, dit in combinatie met het kerkhof vol stinzeflora. Het perfecte plaatje. Daarnaast zijn er nog een aantal kerkinterieurs die mij blijven verwonderen: Kimswerd is zeker een hoogtepunt, maar ook Weidum en Britsum. En niet te vergeten de kleine, minder bekende kerkjes van Huins en Lutkewierum met de petroleumlampen. Ik vind het ook prachtig om te zien hoe een kerk weer allure krijgt na een restauratie zoals de kerken van Surhuisterveen en Nieuwehorne.’

Na 42 jaar in het onderwijs werkzaam te zijn geweest, moet hij in 2019 om gezondheidsredenen stoppen en wordt gedeeltelijk arbeidsongeschikt. Voor zijn re-integratie klopt hij aan bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken. ‘Ik wilde graag weer iets voor de stichting, die ik een warm hart toedraag, betekenen.’ In februari dit jaar wordt hij met open armen ontvangen. Hij wordt onder andere gevraagd om de kerkverhalen voor social media over te nemen en voor de rest van het jaar te schrijven. Hij krijgt een lijst met plaatsnamen waarmee hij aan de slag gaat.

Het is een behoorlijke klus, maar Harm is direct enthousiast. ‘Alles wat met kerken te maken heeft is een hobby van mij, dus ik had enorm veel zin om daar mee aan de slag te gaan.’ Maar liefst 220 van de 365 kerken heeft Harm beschreven. Zijn eerste verhaal gaat over de toren van Easterwierrum en is op 25 mei gepubliceerd. Het laatste verhaal op 31 december gaat over de kerk van Zweins. Het is op alfabetische volgorde.

Per dag schrijft hij een aantal teksten. ‘Dan ga ik er echt even voor zitten’. Per verhaal is hij ongeveer een uur bezig, soms wat korter. ‘Over de ene kerk weet ik meer dan het andere.’ Voor de input van zijn teksten boort hij diverse bronnen aan. Internet biedt veel informatie, maar ook de boeken van historicus Peter Karstkarel, artikelen uit het donateursblad en mijn eigen archief vormen de basis voor de teksten. ‘Ik maakte eerst een ruwe opzet. Vaak had ik veel te veel informatie, maar ik wist het uiteindelijk terug te brengen tot het max aantal woorden.’

Harm is blij dat hij op deze manier een bijdrage heeft kunnen leveren aan de stichting. ‘Het behoud van kerken vind ik ontzettend belangrijk. Wanneer een kerk uit het dorp verdwijnt, is het hart eruit. Harm maakt zich wel zorgen over de leegloop van veel kerken en hoopt dat de stichting zoveel mogelijk kerken kan redden. Hij realiseert zich ook dat er een groot spanningsveld zit. Ik ben in ieder geval blij dat stichting haar best doet de kerken nieuw leven in te blazen en ik waardeer de inzet van de PC’s enorm.’




18 12 20

Trouwlocatie Doarpstsjerke Rottefalle

Dankzij de inspanningen van de Plaatselijke Commissie van Rottefalle is de Doarpstjerke door het college van B&W benoemd tot vaste trouwlocatie van de gemeente Smallingerland. Het kerkje wordt opgenomen in de (digitale) trouwfolder van de gemeente. 

We hopen veel bruidsparen te mogen ontvangen!




15 12 20

Familie Van Riemsdijk maakt behoud cultureel erfgoed mogelijk

De overname van de kerk in Wetsens in 2016 en recent de kerk in Weidum waren niet gelukt zonder de financiële steun van het echtpaar Willem van Riemsdijk en Trudy van Riemsdijk-Zandee. ‘Wij hebben een voorliefde voor romanogotische terpkerken. Dit cultureel erfgoed is iconisch en karakteristiek voor het Friese landschap, dat mag niet verdwijnen.’ Wie zijn deze warmhartige mensen?

Het echtpaar Van Riemsdijk, beiden gepensioneerd en afkomstig uit Wageningen, wonen sinds een aantal jaar in Stiens. Tijdens het bezichtigen van stinzenflora in de omgeving van Stiens valt hun oog op de voormalige dokterswoning in datzelfde dorp. Een monumentaal pand, maar wel met achterstallig onderhoud. Na twee jaar renoveren, is in 2014 de woning klaar voor bewoning. ‘Onder de schrootjes kwamen prachtige verborgen pareltjes tevoorschijn’, aldus mevrouw Van Riemsdijk.

Ook de grote tuin is aangepakt, die was compleet verwilderd en overwoekerd. In de tuin komen van oudsher veel soorten stinzenplanten voor. Grenzend aan de tuin van het doktershûs ligt het voormalig pakhûs. Eveneens een monumentaal pand dat het echtpaar koopt en verbouwt tot mini theater: Pakhûs SOLO. ‘Wij organiseren hier onder andere concerten voor modern klassieke muziek’, vervolgt mevrouw Van Riemsdijk. Hoewel het echtpaar gepensioneerd is, hebben ze nog genoeg ambities en zijn ze drukker dan ooit.

De familie draagt het historisch erfgoed een warm hart toe. Wanneer ze via een Twitterbericht zien dat de kerk van Wetsens door de kerkgemeente te koop wordt aangeboden, nemen ze contact op met de stichting. Van Riemsdijk: ‘Het bleek dat eerdere onderhandeling over een overname op niets waren uitgelopen. Het leek ons geen goed idee dat de kerk in particuliere handen kwam.’

Daarom wil de familie Van Riemsdijk samen met de kerkgemeente en de stichting om tafel. ‘Het is niet een kwestie van geld op tafel leggen en klaar. Wij hebben veel onderhandeld en bemiddeld om het voor elkaar te krijgen. Maar we zijn blij dat het is gelukt en dat we een bijdrage hebben kunnen leveren.’

De kerk van Wetsens heeft een speciale betekenis voor de familie. Hoewel de roots van de heer Van Riemsdijk in Amsterdam liggen, heeft hij ook een sterke band met Friesland. Zijn ouders woonden in de jaren ’70 tussen Wetsens en Aalsum, dat ten noorden van Dokkum ligt. Beiden liggen ze begraven op het kerkhof van Wetsens. Ook zijn ouders steunden in die tijd de stichting en zijn vader speelde zelfs viool in het kerkje bij de inwijding na de restauratie.

De familie heeft een sleutel van de kerk. ‘Hoewel we er niet vaak komen heeft deze kerk uiteraard wel een speciale plek in ons hart’, vertelt mevrouw Van Riemsdijk. ‘Als we er zijn, genieten we iedere keer weer van het prachtige uitzicht over het landschap. Het is mooi om te zien hoe de huizen een cirkel vormen aan de terp.’ De laatste keer dat de familie er was, was voor een kennismaking met de nieuwe directeur Hester Simons.

Tijdens de gesprekken voor de overname van de kerk in Weidum lijkt de geschiedenis zich te herhalen. Voorzitter Kersbergen neemt contact op met de familie, omdat ze eerder aangaven bereid te zijn opnieuw steun te bieden. ‘Deze kerk behoort tot de cultureel historische top van Friesland. Bovendien is het een romaanse kerk. Deze, vaak wat kleinere kerken, zijn sober en integer. Dat spreekt ons erg aan.’ De stichting beheert een groot aantal van deze kerken, die voornamelijk te vinden zijn in de noordelijke kleistreek van Friesland.

Naast hun voorliefde voor romanogotische kerkjes, heeft de familie grote interesse in historische beplanting bij kerken en staten. In onze omgeving zijn nog enkele staten bewaard gebleven. ‘Eén van de mooiste voorbeelden van een duidelijke relatie tussen kerk en state is Koarnjum waar de tuin van Martenastate direct aansluit op de ligging van de kerk. De Dekema State in Jelsum en de Harsta State in Hegebeintum zijn eveneens zeer mooie voorbeelden. Opvallend is dat bij alle drie er ook een fraaie historische stinzenflora vegetatie voorkomt.’

Hoewel het echtpaar gepensioneerd is, zijn ze met grote regelmaat druk met hun mini theater waar ze concerten organiseren voor modern klassieke muziek. Normaal gesproken kunnen er dertig mensen in. Helaas is het gebouw niet corona proof en moeten ze dit jaar uitwijken naar een andere locatie. De kerk van Feinsum, ook in het bezit van de stichting, biedt uitkomst. De stichting zorgt voor een nieuwe bestemming van kerken zodat de stenen levend blijven. Dit sluit perfect aan bij de wensen van de familie Van Riemsdijk. ‘De afgelopen jaren waren de concerten zeer populair en zat ons mini theater vol. We willen voor een groter publiek concerten organiseren en ons op muziekgebied verder ontplooien. En dat op onze leeftijd’, zegt de heer Van Riemsdijk met een glimlach.

De familie krijgt regelmatig complimenten en dankwoorden voor wat ze allemaal betekenen voor het dorp. ‘Dat doet ons goed, we doen dat met veel liefde. Historisch erfgoed heeft een bijzondere plek in ons hart.’

Meer weten over de geschiedenis van de panden die het echtpaar beheert en de activiteiten die ze ontplooien? Kijk op www.stinze-stiens.nl.

 

Foto: Anna Rubingh Photography




11 12 20

Hester Simons te gast in het programma De Nachtzoen

Onze directeur Hester Simons was te gast in het programma De Nachtzoen op NPO2. ‘Het Friese landschap met zijn karakteristieke kerktorens heeft het hart van Hester voor eens en altijd gestolen. De oude muren van godshuizen hebben nog altijd een verhaal te vertellen.’

In het ruim 5 minuten durende programma sprak Hester over de stichting, de kerken die de bakens vormen in het Friese landschap en hoe de stichting haar inzet om de stenen levend te houden. Aan welke kerk heeft ze zelf bijzondere herinneringen en wat is haar gevoel als ze door het landschap fietst? Ook het nummer Libbene Stiennen van Piter Wilkens werd deels ten gehore gebracht.

Aflevering gemist? Bekijk hem hier.




10 12 20

Terugblik overname kerk Weidum: een bijzonder moment

Voor het symbolische bedrag van 1 euro kreeg onze voorzitter Jan Kersbergen twee weken geleden de sleutel van de kerk in Weidum uit handen van kerkenraadslid Harry Kaspers. Daarmee was de overdracht een feit en is er weer een kerk aan onze zorg toevertrouwd. Deze overname is extra speciaal omdat de stichting vijftig jaar bestaat en de kerk van Weidum tot de cultureel historische top van Friesland behoort. We blikken terug met onze voorzitter Jan Kersbergen, de familie Van Riemsdijk, die de overdracht mogelijk maakte, en kerkenraadslid Harry Kaspers.

Voorzitter Jan Kersbergen is trots. De kerk van Weidum behoort van binnen en buiten tot de top tien van Fryslân. ‘Onze bestuursleden vinden dat de stichting de ‘hoofdprijs’ heeft met deze kerk. Justin Kroesen, de schrijver van ‘De Friese Elf-kerkentocht’, doet er nog een schepje bovenop: deze kerk kan gerekend worden tot de top van Nederland. Het is een culturele erfenis van Europese betekenis.’

‘Vijf jaar na het eerste contact, is de overname nu eindelijk een feit’, vervolgt Kersbergen. ‘De meegeefsom bleek een lastige hobbel. Gelukkig bleek onze gesprekspartner Kaspers geduldig, constructief en volhardend. En hij bleef naar oplossingen zoeken. De oplossing kwam toen we de financiële probleem bespraken met de familie Van Riemsdijk. Zij schoten meteen te hulp. Zonder de financiële steun van deze weldoeners kunnen wij het kerkelijk erfgoed niet opvangen. Dan redden wij het niet. Wij zijn dan ook zeer blij met hun genereuze steun. Veel dank.’

Het is de tweede keer dat het echtpaar Van Riemsdijk de stichting financiële steun biedt om de overdracht mogelijk te maken. De eerste keer was in 2016 bij de overname van de kerk van Wetsens. De familie Van Riemsdijk woont sinds een aantal jaar in Stiens en heeft een voorliefde voor romaanse kerken. ‘Stiens, Wetsens en Weidum liggen alle drie in het Noordelijke Friese kleigebied. De ligging van deze kerk in Weidum sprak ons dus aan’, aldus meneer Van Riemsdijk.

‘We kenden het kerkje niet en zijn eerst gaan kijken. Na de bezichtiging begrepen we waarom de stichting dit kerkje graag wilde overnemen. Het is een mooi voorbeeld van een vroeg Romano-Gotisch terpkerkje met een erg fraai interieur dat deels uit de 17e en 18e eeuw afkomstig is. We zijn blij dat mede dankzij onze bijdrage dit kerkje een goede toekomst tegemoet zal gaan doordat het nu in beheer komt van de stichting.’

Harry Kaspers blikt terug op ‘in bysûndere dei. ‘Oan de iene kant in feestelijke happening en oan de oare kant hat it ek wat drôvigs. Want in tsjerke oerdrage dogge jo dochs út in soarte fan earmoede. Net sa sear earmoede op it mêd fan sinten, mar mear op it mêd fan it frywilligerswurk om in tsjerklike mienskip draaiende te hâlden. Moai dat de stifting in stik wurk fan ús oernimt. En dat is yn dizze happening dan de fleurige kant fan sa’n oerdracht. Foar ús as tsjerklike gemeente ha wy in soarch minder.’

26 jaar geleden stond Kaspers een soortgelijk verhaal te houden toen de kerk van Jorwert werd overgenomen door de stichting. Toen nog voor een gulden. Wat er met de kerk ging gebeuren wist de kerkelijke gemeente niet, maar het heeft hem verrast. Er namen mensen aan de plaatselijke commissie deel die nog nooit in de kerk waren geweest, maar zij zetten zich met hart en ziel in. ‘Dêrom ha ik der betrouwen yn dat de tsjerke werom giet nei de mienskip fan Weidum en dat hjir aanst, lyk as yn Jorwert, mear barre sil dan sa no en dan in sneinske preek.’




08 12 20

Duurzaamheidsonderzoek Mariakerk Blessum levert verrassende ideeën op

Hoe kunnen we een kerk verduurzamen zonder dat het afbreuk doet aan de monumentale waarde? Dat is de vraag waar dertig bouwkunde studenten van de NHL Stenden zich de afgelopen weken over bogen. Vrijwel blanco gingen de studenten in groepen van zes personen aan de slag om out of the box oplossingen te bedenken voor de Mariakerk in Blessum.

De Plaatselijke Commissie (PC) van Blessum wil de kerk graag gebruiken als multifunctioneel centrum. Om ervoor te zorgen dat de energiekosten niet de pan uit rijzen wil ze de kerk graag verduurzamen, maar hoe?

Secretaris van onze stichting, Martin Weerd, was jarenlang commercieel directeur bij Friso Bouwgroep, en is ook bouwkundig ingenieur. Vanuit zijn netwerk legt hij de duurzaamheidsvraag neer bij NHL Stenden. De bouwkundig expert van onze stichting, Willem de Graaf, geeft aan de studenten in de kerk van Blessum een toelichting. Weerd: ‘Zo konden ze direct met eigen ogen de kerk bewonderen en onderzoek doen. Hoe ziet de kerk er op dit moment van binnen uit? Hoe wordt de kerk verwarmd? Wat voor ramen zitten er in?’

Een monumentale kerk verduurzamen is volgens Weerd een interessante vraagstuk voor studenten. ‘Deze vraag wordt niet vaak gesteld. Tegenwoordig gaat het meestal over het verduurzamen van nieuwe woningen of bestaande gebouwen. Dit is dus een prachtige case voor ze. En zeker voor herhaling vatbaar.’

Na de toelichting gaan de studenten aan de slag. Ruim zes weken krijgen ze de tijd om met creatieve oplossingen te komen. Er worden vrijwel geen voorwaarden gesteld. De kerk moet uiteraard wel gewoon blijven staan. En ze weten dat het een monumentaal pand en dat je daarom geen grote verbouwingen en aanpassingen mag doen.

Weerd: ‘Het is juist belangrijk voor het creatieve proces om de studenten de ruimte te geven vrij te denken. Jongeren zijn nog onbevangen. Als je in het werkzame leven zit, weet je beter wat wel en niet kan, dat belemmert het denkproces.’ Er is ook geen limiet gesteld aan de kosten. ‘We weten zelf ook nog niet wat het budget is. Eerst de ideeën, daarna kijken we wel wat de mogelijkheden zijn.’

In de Blokhuispoort in Leeuwarden, eveneens een monumentaal pand, hebben de studenten pas geleden hun plannen in een grote zaal gepresenteerd. Vanwege de coronamaatregelen kon dat niet op school. ‘Er kwamen verrassende ideeën op tafel’, vervolgt Weerd. ‘Van het ophangen van gordijnen, een keuken op wieltjes, de trap op een andere plek, het plaatsen van LED lampen, de vloer isoleren tot een compleet ander verwarmingssysteem. Met deze en nog meer ideeën gaan we nu aan de slag. In overleg met de PC van Blessum maken we een plan en kijken we wat de mogelijkheden zijn.’




01 12 20

Directeur Hester Simons zet stip op de horizon met Alde tsjerken, Jonge lûden

Starten in coronatijd met een nieuwe baan is niet ideaal, toch was het voor directeur Hester Simons een warm welkom bij de stichting. Ze is inmiddels vijf weken aan de slag en heeft al mooie gesprekken gevoerd met diverse mensen. Zowel van binnen als van buiten de stichting. ‘Ik was aangenaam verrast over de openheid en betrokkenheid.’ Wie is Simons en wat zijn haar ambities voor de komende tijd?

Simons is geboren en getogen in Friesland. Ze groeide op in Heeg. Hoewel Simons niet religieus is opgevoed, staan kerken wel centraal in haar leven. ‘Ze vormden vertrouwde bakens in mijn jeugd. Ik bezocht menig kerk. Het historisch erfgoed heeft een bijzondere plek voor mij.’
Haar vader is beeldend kunstenaar. Hij werkte en exposeerde in de kerk van Ginnum. Zijn kunst was voornamelijk gewijd aan kerkelijke thema’s. Ze ging vaak met hem mee waar ze haar eigen kunst op papier maakte. Toch lag kunstgeschiedenis haar niet en ging ze beeldende therapie studeren.

Na haar studie gaat ze aan de slag bij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Werken met mensen is haar passie. Na acht jaar gaat ze aan de slag bij de gemeente Leeuwarden en zit ze aan de andere kant van de tafel bij de opvang van asielzoekers. Ze vervult er diverse functies.

Inmiddels is Simons het boegbeeld van de stichting geworden. De vacature voor directeur van de stichting trok direct haar aandacht. Simons: ‘Naast een boegbeeld zijn van de organisatie, contacten leggen en netwerken is ook verjonging een belangrijke doelstelling. Ik denk dat ik een belangrijke bijdrage kan leveren aan het werk van de stichting en een brug kan slaan naar de jongere generatie. Ik zit zelf tussen de jongere en oudere generatie in. Het is belangrijk om de vertaalslag te maken naar wat gaat komen.’

Simons vindt het een prachtige uitdaging om de basis van het cultureel erfgoed van Fryslân verder te verstevigen en uit te bouwen. ‘Dat mag ik doen met een gepassioneerde club mensen die zich zeer betrokken voelen bij de stichting. Ik kijk er enorm naar uit om samen een nieuw netwerk van mensen en organisaties op te zetten. En om een jongere doelgroep aan de stichting te verbinden zoals studenten en scholieren.’

‘Alde tsjerken, Jonge lûden’, daarmee gaat Simons de provincie in. ‘Ik zet de deur van de stichting open.’ Ook toerisme wil ze betrekken bij de stip op de horizon die ze zet om de stenen levend te houden. ‘We gaan werken aan een toekomst waarin ieder zich op zijn manier betrokken voelt bij het cultureel erfgoed, door het gebruik van kerken te stimuleren.’ Simons denkt zelfs al na over digitalisering om zo een grotere doelgroep te kunnen bereiken. ‘Hoe mooi is het om kerken toegankelijker te maken op deze manier om zo op afstand verbonden te zijn.’

De stichting is een professionele organisatie waar veel kennis is over cultureel erfgoed en het instant houden ervan. Simons wil de stichting nog beter op de kaart zetten in onze provincie. ‘Er zijn veel verschillende partijen die met ons willen samenwerken. Als stichting hebben we goud in handen met de 53 kerken die we in beheer hebben. De mogelijkheden zijn legio. Nu wordt het tijd om alles te stroomlijnen en te zorgen dat we kansen benutten.’

Op dit moment is de stichting met vijf kerkgemeenten in gesprek voor een eventuele overname. Zo’n overname is een lang traject, dat veel voorbereiding en maatwerk vergt. De kerken worden bouwkundig beoordeeld en krijgen een waarderingsrapport. Simons: ‘Het zijn lange, vaak emotionele gesprekken met betrokken. Dat bewijst iedere keer hoe waardevol een kerk is voor een gemeenschap. Op welke manier dan ook.’

Op donderdag 26 november werd de kerk van Weidum aan de stichting overgedragen. Het is de 53e overname van de stichting en voor Simons haar eerste. ‘Dat was een bijzonder moment. Ook omdat we juist deze kerk in ons jubileumjaar mochten overgenomen. De kerk behoort namelijk in alle opzichten tot de cultuurhistorische top van de Friese dorpskerken.’

De verwachting is dat de komende tien jaar circa 100 kerken vrijkomen. ‘Dat is veel’, aldus Simons. ‘Als stichting neem je ze het liefst allemaal over, maar dat is waarschijnlijk niet haalbaar. We kijken op dit moment vooral of het monumentale kerken zijn. Maar wat te doen als er geen geschikte partij is voor overname? Ook daar ligt een taak voor ons als organisatie om ons over te buigen. Welke mogelijkheden zijn er? Wat willen we en wat kunnen we nog meer? Het is een interessante uitdaging.’




24 11 20

Stichting Alde Fryske Tsjerken neemt kerk van Weidum over

Hoewel de wereld stil lijkt te staan qua activiteiten, is het werk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken altijd in beweging. Er wordt weer een kerk aan de zorg van de stichting overgedragen. Op donderdag 26 november neemt de stichting de kerk van Weidum over. Dat gebeurt met inachtneming van de coronamaatregelen. De kerk van Weidum is de 53e kerk van de stichting. ‘Deze overname is extra bijzonder omdat de stichting dit jaar vijftig jaar bestaat’, aldus voorzitter drs. J. Kersbergen.

De kerk wordt overgenomen van de Protestantse Gemeente Westerwert. Deze gemeente beslaat de dorpen Bears, Jorwert, Jellum en Weidum. De kerken van Bears en Jorwert zijn al eerder overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Zoals bij iedere overname wordt de kerk voor het symbolische bedrag van €1,- overgenomen. Er komt een notaris langs voor de officiële overdracht.

‘Het is een bijzondere kerk. Dit gebouw behoort in alle opzichten tot de cultuurhistorische top van de Friese dorpskerken. We zijn blij dat we voor deze prachtige kerk mogen zorgen en het gebouw een nieuw leven mogen geven’, aldus voorzitter Kersbergen.

De kerk, gewijd aan Johannes de Evangelist, staat op een terprestant aan de westzijde van het dorp. De slanke toren dateert van kort na 1100 en is een van de oudste in Friesland. De tufstenen toren heeft vier geledingen die deels in elkaar overgaan. Onderin bevat hij de rondbogige, geprofileerde ingang en daarboven een flink rondboogvenster. De tweede geleding is versierd met spaarvelden tussen hoeklisenen en met rondboogfriezen.

Het kerkgebouw van gele kloostermoppen is ruim een eeuw jonger. Hoewel er grote vensters zijn ingebroken in de gotische periode, is er nog een fraai schema van rondboogvensters en iets kleinere -nissen te herkennen. Ooit had de kerk stenen gewelven, maar die zijn in de zestiende eeuw vervangen door een houten tongewelf. Daaronder vind je een prachtig meubilair. Vooral de vier fraaie overhuifde herenbanken vallen op. Deze dateren uit de late 17de en vroege 18de eeuw. De mooie preekstoel met doophek stamt uit 1712 en is vervaardigd door Gerrit Payaar. Het orgel komt van de bekende orgelfamilie Van Dam en dateert uit 1889.




18 11 20

‘Van ruïnes maken we kerken waar we trots op kunnen zijn’

Eerder dit jaar werd onze voorzitter Jan Kersbergen geïnterviewd door dagblad Trouw ter ere van het vijftigjarige bestaan van de stichting. Het is een prachtig artikel geworden over het werk van de stichting en hoe hard dit nodig is. In een halve eeuw tijd hielp de stichting 52 kerken uit de brand. “Toch is er nog een hoop werk aan de winkel”, zegt Kersbergen in het artikel. Door de ontkerkelijking staan steeds meer Friese kerkgebouwen leeg. “De komende tien jaar komen er zeker honderd vrij.” 

De stichting neemt verschillende typen godshuizen over: middeleeuwse, maar ook veel jongere en variërend van erg vervallen tot in prima staat. Die 52 kerken zijn allemaal mooi, vindt voorzitter Kersbergen, maar hij heeft drie favorieten: de Sint-Joriskerk in Dedgum, de Doarpstsjerke in Huizum en het kerkje van Hegebeintum. In het artikel leest u ook alles over deze drie kerken.

Lees het volledige artikel met Jan Kersbergen in Trouw via deze link.




17 11 20

Jelma Knol grutsk op jubileumnummer

Voor het vijftigjarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken schreef schrijfster Jelma Knol een groot deel van het jubileumnummer vol. In maart dit jaar verscheen het veertig pagina’s tellende nummer. Prachtige verhalen over uiteenlopende onderwerpen worden afgewisseld met mooie foto’s. Welke verhalen hebben een plekje gekregen in dit nummer en wat is haar bijgebleven? We blikken terug.

Schrijven en de Friese taal lopen als rode draad door het leven van Jelma Knol. Ze is jarenlang redacteur geweest bij uitgeverij Friese Pers Boekerij. Wanneer ze voor haar werk een artikel schrijft over de stichting is ze verkocht. Ze besloot meteen donateur te worden. ‘De ferhalen yn it donateurs tydskrift fûn ik sa nijsgjirrich. It wurk dat de stifting docht is geweldich en tige wichtich foar de mienskip.’ Knol heeft grote bewondering voor alle medewerkers en vrijwilligers die bij de stichting betrokken zijn. ‘Guon frijwilligers binne al fan it gjin ôf belutsen en dogge dat noch hieltyd mei in protte leafde en oerjefte. Dat is fantastysk.’

Met veel plezier schreef Knol de jubileumeditie. In drie maanden tijd schreef ze verhalen over de organisatie door de jaren heen, haar donateurs, vrijwilligers en medewerkers. Ook Hans Willems en Jaap van der Boon hebben een bijdrage geleverd. 50 jaar aan informatie verwerken in één jubileumeditie is onmogelijk, dus dan moet je een keuzes maken. ‘Derom ha we yn’t bysûnder de organisaasje en de minsken efter de stifting foar it ljocht brocht. En ôfwiksele mei nijsgjirrige feiten en ûntdekkingen yn guon tsjerken.

Haar informatie haalde ze uit het donateursblad Keppelstok, maar ze heeft ook veel gesprekken gevoerd met diverse mensen van het kantoor en voorzitter Jan Kersbergen. Allemaal waardevolle informatie om over de meest uiteenlopende onderwerpen te kunnen schrijven. Diverse verhalen en gesprekken zijn haar bijgebleven: ‘Ik fûn it tige spesjaal en nijsgjirrich om in fraachpetear mei de mannen te halden dy’t fan it begjin ôf belutsen wienen. Dizze pioniers wienen mear as tritich jier belutsen. Dat kinst dy no hast net mear yntinke. Doe wie it gewoan in libbenstaak.’

Het verhaal van de heer Tamminga, die vertelde oer de overname van de Kerk in Koarnjum-Jelsum, kan Knol zich ook nog goed herinneren. Ze sloeg stijl achterover toen ze hoorde hoe de overname van de kerk in zijn werk ging. ‘Der gong in wrâld foar my iepen. Dy man hie der in deitaak oan. Wat der allegearre regele wurde moast, dat wie ongelooflik. Der binne sa’n soad ferskate partijen dêr’t je kontakt en oerlis mei ha moatte. Je moatte it goed bestudearje en kennis fan saken ha. Dat is hast net te dwaan. Der is in tige soad wurk dien en dêr ha ik grutte bewûndering foar.’

Het artikel ‘schatten en vondsten uit oude kerken’, vond Knol ook ‘in aardichheid om oer te skriuwen.’ Bij restauraties worden eigenlijk altijd wel interessante ontdekkingen gedaan. Yn ‘t bysûnder by tsjerken út de Midsiuwen, dy ha in eigen sfear en skiednis. Bijzonder was de vondst van een gespje met Jezusfiguur in de kerk van Raerd: het vroegste bewijs van de aanwezigheid van Christenen boven de grote rivieren.

Natuurlijk zijn er nog genoeg onderwerpen over om over te schrijven. Wat Knol interessant zou vinden is een achtergrondverhaal over restauraties door de jaren heen. ‘De stifting hat ferskate tsjerken restaurearje litten. Troch de jierren hinne binne der ferskate opfettings oer dat wurk. Tige nijsgjirrich om dêr ris ûndersyk nei te dwaan, hoe dat eartiids gong en hoe’t it tsjintwurdich giet. Wat is der feroare? De tsjerke yn Hantumhuzum bygeliks, dêr binne foar de oarloch de gewelfskilderijen drastysk byferve. Dat soenen se no net mear dwaan. Dêrom bin ik benyd nei de restauraasjefisys.’


15 jaar geleden, toen de stichting 35 jaar bestond, schreef Knol het boekje Levende Stenen over de kerken die de stichting op dat moment in haar beheer had en functie die kerken kregen na de overname door de stichting. In vijftien jaar tijd zijn er weer kerken bijgekomen. Hans Willems schreef dit jaar, nu de stichting 50 jaar bestaat, opnieuw een boek onder dezelfde naam.




16 11 20

Nieuw glas-in-loodraam voor Kerkje van Schurega

Een nieuw raam plaatsen in een rijksmonument uit 1715, dat gaat zomaar niet. Het mag in het Kerkje van Schurega omdat er vroeger ook glas-in-loodramen waren. “Wy moasten bewize dat de tsjerke glês-yn-leadramen hân hat”, herinnert Tiny Hoekstra zich de tijd dat het kerkje het eerste kleurrijk voorzetraam kreeg. Ze is commissievoorzitter van het zaalkerkje. In 2010 kwam het eerste glas-in-loodraam, met dank aan de in 2006 overleden secretaris Johannes Molenaar. Jarenlang werd gespaard voor een tweede raam; het kwam er dankzij de steun van donateurs en vrienden van het kerkje. Het kerkje wordt al sinds 1975 beheerd door de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Lees het volledige artikel via deze link. Er zit ook een video bij.




12 11 20

Auteur Levende Stenen Hans Willems in de spotlights

Speciaal voor het jubileumjaar schreef Hans Willems het boek Levende Stenen. In het 117 pagina tellende boek in A5 pocketformaat worden de 52 kerken die de stichting anno 2020 beheert op een levendige manier in woord en beeld gebracht. Willems is ruim zes jaar redactievoorzitter van het magazine dat de stichting twee keer per jaar uitgeeft. Hij en zijn redactiecollega’s weten alles over deze en vele andere kerken in Friesland.

Het boek Levende Stenen geeft een interessante inkijk in de geschiedenis van de kerken. Alles wat je wil weten over een kerk staat erin. Van architectuur, interessante feiten uit de geschiedenis, inscripties en spreuken op de muren tot waar de kerk voor werd gebruikt. Maar ook waar de kerk op dit moment voor wordt gebruikt, want dat is een belangrijk doel voor de hedendaagse godshuizen: de stenen levend houden.

Schrijven loopt als rode draad door het leven van Willems, want hij werkte 41 jaar voor de Leeuwarder Courant, waar hij diverse (hoofd) redacteursrollen vervulde. Van politiek verslaggever in Den Haag tot redacteur geestelijk leven in Friesland. Veertien jaar lang schreef hij over kerken in Friesland. Hij bezocht menig kerk voor een verhaal of bijeenkomst.

Daarnaast schreef hij voor kerkbladen en was hij betrokken bij kerkenraden in zijn omgeving. ‘Zo ben ik ook betrokken geraakt bij de stichting en werd ik donateur’, aldus Willems. De schrijver komt uit Utrecht en woonde lange tijd in Den Haag. Hij verhuisde voor zijn werk naar Leeuwarden. Inmiddels is hij met pensioen, en woont hij weer in Den Haag, maar hij is nog steeds actief betrokken bij de stichting. ‘Ik kom nog regelmatig in Friesland.’

Iedere donderdag maakte hij vrij om aan het boek Levende Stenen te werken. Ruim een half jaar lang dook hij in de archieven van de stichting, maar ook van zijn voormalig werkgever. Hij spitte diverse boeken door en nam contact op met mensen die betrokken zijn bij de kerk. Dat resulteerde in twee prachtige pagina’s over iedere kerk. De woorden worden afgewisseld met prachtige foto’s zowel van binnen als van buiten.

‘Ik was van plan alle kerken te bezoeken, maar dat is helaas niet gelukt’, vervolgt Willems. Toch had hij al een groot deel van de kerken bezocht. Hij kende de verhalen die schuilgingen achter de imposante bouwwerken, vaak het centrale middelpunt van een dorp, uit zijn werkverleden.

Willems heeft meerdere kerken die tot zijn favorieten behoren. Hij is erg gecharmeerd van de Dorpskerk in de Leeuwarder wijk Huizum. Hij was er voorzitter van de kerkenraad. De kerk wordt goed gebruikt voor diverse doeleinden; over levende stenen gesproken. Een voorbeeld voor velen volgens Willems. ‘Maar ook de kerk gebouwd op de terp in Hegebeintum is prachtig, ik kom er graag. Van binnen vind je prachtige rouwborden. En de rijk gedecoreerde romanogotische kerk in Hantumhuizen uit de 13de eeuw is ook een pareltje.’

‘Door de jaren heen is de kerk altijd een belangrijke plek geweest waar men zich veilig voelde. Het bood troost in moeilijke tijden’, vervolgt Willems. ‘Diverse kerken boden in bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog onderdak aan onderduikers, zoals in Allingawier en Blessum. Ik vond het zeer interessant om ook daar over te schrijven.’ Door de jaren heen zijn kerken altijd zeer waardevol geweest voor veel mensen. ‘Ik ben verheugd om te zien dat veel kerken weer een nieuwe functie krijgen die eveneens heel waardevol is’, besluit de schrijver. ‘Voor het dorp en de bewoners is het fantastisch dat het wordt gebruikt voor diverse doeleinden en dat om die manier de kerk wordt bezocht. Ik ben verrassend vaak mooie activiteiten tegengekomen. Daar doet de stichting het voor.’

Levende Stenen is het tweede boek dat onder die naam is uitgegeven. Toen de stichting 35 jaar bestond schreef Jelma Knol ook over de kerken die de stichting op dat moment beheerde. En er is ook een cd uitgebracht onder dezelfde naam, maar dan in het Fries: Libbene Stiennen van Piter Wilkens.




11 11 20

Onderhoudsbeurt voor opvallende Kerk Terband verloopt voorspoedig

Het zinkwerk is vervangen, de toren heeft weer een prachtige rode kleur gekregen en de gouden kroon is hersteld. Nu wordt het schilderwerk aan de buitenkant van de kerk aangepakt en wordt de voorkant van de kerk opnieuw geel geverfd. Die was door de jaren heen flink verkleurd. Vrijwilliger en voorzitter van de PC Terband, Jelle de Jong, is blij dat de kerk van buiten een opknapbeurt krijgt.

Wie op de A32 rijdt, ter hoogte van het knooppunt Heerenveen, ziet de kerk al vanaf de snelweg. De gele kerk met rode torentje en gouden kroon is een opvallende verschijning. De kerk staat nu nog in de steigers, maar tegen het einde van het jaar zal deze kerk uitblinken in het landschap eromheen. De kerk kreeg in 2015 de naam Terbantster Tsjerke. Daarvoor heette het kerkgebouw de Rotondekerk. Een naam die de kerk dankte aan de voormalige rotonde die er lag. In 2000 is de rotonde vervangen door een klaverblad.

Als vrijwillig en voorzitter is De Jong al bijna vijftien jaar actief betrokken bij de kerk. In die tijd is alleen het ijzerwerk van de ramen aangepakt. Verder niet. En dat bleek ook wel, want de voordeur viel bijna uit haar scharnieren. Hoog tijd voor een opknapbeurt. Sinds september wordt er hard gewerkt aan de kerk in Terband. ‘Alles wat wordt geverfd wordt weer mooi. Het ziet er nu al prachtig uit’, aldus De Jong.

Opvallend is dat de voorkant van de kerk geel is. Architect Thomas Romein heeft daar bewust voor gekozen. ‘De kerk behoudt deze kleur. Hij ontwierp ook de kerk in Sint Jacobiparochie. De kerk heeft dezelfde kleur geel maar dan aan de binnenkant’, aldus De jong. In 1985 werd de kerk voor het laatst gerestaureerd. In 1989 kreeg de kerk twee grote metalen lampen afkomstig uit de voormalige Westerkerk in Groningen.

Vier jaar geleden hebben de vrijwilligers van de kerk de binnenkant geschilderd. De Jong: ‘Met een inzamelingsactie is geld bijeengebracht. Zo heeft de preekstoel uit 1612 zijn oude kleur gekregen. Die was geel geschilderd en nu is hij weer bruin. Op een onopvallend deel hebben we een stukje geel in tact gelaten, zodat je het verschil kunt zien. De banken hebben we eerst zo gelaten. Daar zitten wel vijf verschillende lagen en kleuren op. Variërend van bruin, wit tot diverse geeltinten. Om die in zijn oorspronkelijke staat te herstellen vergt de nodig tijd en aandacht.’

Ook is er een nieuwe keuken in de kerk die een uitkomst biedt wanneer er veel mensen in de kerk zijn zoals met concerten. ‘We hopen dat die tijd weer komt, want de kerk heeft verschillende functies’, besluit De Jong. ‘Hij wordt gebruikt als rouw- en trouwlocatie en dus ook voor culturele activiteiten. En de kerk is zomers open als zogenaamde ‘onderwegkerk’. Alleen nu met corona is alles even anders.’




06 11 20

Onze stichting in de Goede Doelen bijlage van het Friesch Dagblad

De Stichting Alde Fryske Tsjerken staat in de Goede Doelen bijlage van het Friesch Dagblad. In deze bijlage vindt u allemaal goede doelen die zich op hun eigen manier met hart en ziel inzetten voor onze samenleving. In een paginagrootte artikel staan we stil bij ons jubileumjaar en de daaraan gekoppelde activiteiten. Door de coronacrisis kunnen die helaas niet doorgaan of in aangepaste vorm. Ook stellen we onze nieuwe directeur voor en leest u over de grondige restauratie van de 18e eeuwse kerk in Augsbuurt.

Bijlage gemist? U leest het artikel hier.




05 11 20

Restauratie kerk Augsbuurt: nieuwe fundering is een feit

De eerste mijlpaal voor de kerk in Augsbuurt is bereikt. Er ligt een compleet nieuwe fundering onder het schip van de kerk. Maar liefst vijftig stalen palen, gevuld met beton, gingen de afgelopen maanden de grond in. Zowel in de kerk als buiten de kerk. Deze palen zijn per twee met elkaar en de kerkmuur verbonden. Een bijzondere constructie. Bouwkundig expert Willem de Graaf kijkt positief terug op deel één van de werkzaamheden. Verder met deel twee: de ontstane schade door scheurvorming en de scheuren zelf herstellen.

In de zomer van 2018 worden de eerste scheuren in de kerk van Augsbuurt geconstateerd. De kerk, die als eerste door de stichting werd overgenomen in 1971, moet grondig worden gerestaureerd.
Door verzakking van de grond zijn grote en brede scheuren in de muren van de kerk ontstaan. Een nieuwe fundering is nodig om de verdere gevolgen van verzakking tegen te gaan. Tot die tijd wordt de kerk bij elkaar gehouden door een metalen constructie die tijdelijk is aangebracht.

In juni dit jaar starten de werkzaamheden voor de aanleg van de nieuwe fundering. Van de tien meter lange stalen buizen is inmiddels niks meer te zien. ‘Die zitten allemaal in de grond’, aldus De Graaf. Dit moet ruim voldoende zijn om de kerk te kunnen dragen. Tijdens de werkzaamheden zijn helaas geen verborgen pareltjes gevonden of andere interessante ontdekkingen gedaan. Toch is De Graaf tevreden.

‘Hoewel we even een korte stop hebben gehad, verliep het werk verder prima. Het heien van de palen leverde aan de westkant van de kerk, de meest kwetsbare kant, te veel trillingen op. Daar hebben we een andere oplossing voor bedacht door deze palen trillingvrij de grond in te drukken’, aldus De Graaf. Het werk levert genoeg bekijks op uit de buurt, maar ook diverse media komen kijken. Werken aan kerken is en blijft volgens de bouwkundig expert bijzonder.

Nu de fundering erin ligt, kan het bouwteam aan de slag met het herstellen van de scheuren. Maar dat alleen is niet voldoende. ‘De scheurvorming heeft ook geleid tot problemen en schade in en aan de kerk. Het metselwerk, zowel binnen als buiten moet worden hersteld. Het pleisterwerk binnen moet worden aangepakt. De vloer is beschadigd geraakt. Een venster staat bol door de spanning die in de muur is ontstaan. Dit heeft ook tot gevolg gehad dat verschillende ramen zijn gesprongen. Ook het podium is door de verzakking instabiel geworden’, somt De Graaf op.

‘De kerk is van binnen en buiten in de steigers gezet om de herstelwerkzaamheden uit te voeren’, aldus De Graaf. ‘Tegelijkertijd verrichten we regulier onderhoud. De werkzaamheden die in het onderhoudsplan staan, worden meteen meegenomen zodat de kerk er de komende jaren weer tegenaan kan. Eén van die werkzaamheden is het herstellen van het dakbeschot, het hout is deels verrot en wordt hersteld.’

Er zijn veel verschillende vakmannen betrokken bij de restauratie van de kerk. Het bouwteam heeft continu overleg met elkaar. Er moet veel op elkaar worden afgestemd. ‘Het is een intensieve, maar prachtige klus’, besluit De Graaf. Zien we straks een compleet ‘nieuwe’ kerk van binnen en buiten? ‘Nee, we herstellen alleen het noodzakelijke. Restauratie wil niet zeggen dat hij compleet wordt verbouwd en vernieuwd. Alles wat nog goed is, laten we zo.’




02 11 20

Prachtige compilatie documentaire Fryslân DOK Tsjerken te keap

In een paar minuten weten waar onze stichting voor staat en wat we doen? Wij hebben twee prachtige filmpjes voor u klaarstaan. Een korte en een langere versie. Klik hier voor de korte versie (3.36min) en hier voor de langere versie (9 min)
De beelden zijn gemaakt uit het programma Fryslân DOK van Omrop Fryslân. Zij hebben een tweedelige documentaire gemaakt over kerken in Fryslân en de rol van onze stichting.  

Deel één van deze documentaire Tsjerken te keap gaat over ‘afscheid’ en deel twee over ‘de toekomst van kerken’. Er wordt stilgestaan bij leeglopende kerken en de problemen die ontstaan. Wat zijn eventuele oplossingen? Hoe gaat overname in zijn werk en wat komt daarbij kijken? Hoeveel kerken krijgen een nieuwe functie? En wat doen wij als stichting zoal? Dat en meer ziet u terug in deze prachtige documentaire.
De documentaire is in het voorjaar uitgezonden. Documentaire gemist of nog een keer kijken? Klik dan op deze link npostart.nl/fryslan-dok




29 10 20

Heeft u onze jubileumcadeaus al gezien?

Wist u dat wij in onze webwinkel allerlei leuke jubileumcadeaus hebben? U vindt daar onder andere pennen, mokken, een t-shirt, sleutelhanger en paraplu van ons jubileumjaar: 50 jaar Stichting Alde Fryske Tsjerken. Klik op het kopje webwinkel en ga dan naar jubileum.  

Daarnaast vindt u in onze webwinkel ook allerlei boeken, cd’s, en wandtegels. Kortom: zeer leuk en informatief materiaal van en over onze stichting.

 




19 10 20

Geen donateursbijeenkomst dit jaar

De donateursbijeenkomst die voor dit jaar in november gepland stond, gaat vanwege de coronamaatregelen helaas niet door. Wij volgen de richtlijnen en adviezen van het RIVM en de Rijksoverheid. In binnenruimtes waar mensen zitten geldt een maximum van 30 personen. Wij willen uiteraard graag iedereen de mogelijkheid bieden om bij de bijeenkomst aanwezig te zijn, en dat kan met deze maatregelen helaas niet. We vinden het erg jammer, maar veiligheid en gezondheid staat voorop. We hopen eind volgend jaar weer een mooie donateursbijeenkomst voor iedereen te organiseren.




15 10 20

Bijzonder cadeau

Onze kerk in Ginnum doet al jaren dienst als atelier voor beeldend kunstenaars uit het hele  land.

Kunstenares Mechtild Paauwe uit Deventer, die er onlangs twee weken aan het werk is geweest, heeft een bijzonder cadeau achtergelaten ter ere van het 50-jarig jubileum van onze stichting. Ze heeft een tegeltje gemaakt met een afdruk van de sleutel van de kerk en van bladeren die op de graven waren neergedwarreld. 

Het tegeltje krijgt een mooi plekje in ons kerkje in Ginnum.

 




29 09 20

Nieuwe directeur voor Stichting Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft een nieuwe directeur. Per 19 oktober start Hester Simons (45) uit Leeuwarden als boegbeeld van de organisatie, die 52 kerken in Fryslân beheert. ‘Ik wil graag bouwen aan een mooie toekomst voor de Stichting en genieten van nieuwe horizonten met vertrouwde kerktorens.’

Mevr. Simons is een geboren en getogen Friezin, voor wie naar eigen zeggen ‘het historisch erfgoed altijd een bijzondere plek had’. Ze groeide op in Heeg. ‘De Friese kerktorens vormden in mijn jeugd voor mij vertrouwde bakens. Via haar vader – beeldend kunstenaar Gerrit Terpstra – maakte ze direct kennis met de kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Haar vader werkte en exposeerde in de kerk van Ginnum.

Op dit moment is Simons programmamanager Organisatieopgaven bij de gemeente Noardeast-Fryslân. Daarnaast werkte ze onder meer bij de provincie Fryslân, de gemeente Leeuwarden en het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers.

Simons hoopt in haar nieuwe rol een belangrijke rol te vervullen niet alleen bij het behoud van monumentale kerken in Fryslân, maar ook bij het ontwikkelen van nieuwe gebruiksfuncties voor deze historische kerken. Aan het motto van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, Levende Stenen, zal zij verder invulling gaan geven. Daarbij hoopt ze de ook de jongere generaties te betrekken. ‘Zij kijken op andere manieren naar het erfgoed”.

Voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is verheugd met de komst van Hester Simons. ‘Mevrouw Simons is een krachtige persoonlijkheid die met nieuw elan de missie van onze Stichting kan aanvoeren’, aldus Kersbergen. ‘Wij vertrouwen op een goede samenwerking en willen samen met haar ons blijven inzetten voor het bijzondere kerkelijke erfgoed van Fryslân. Het is de verwachting dat in de komende jaren vele kerken hun bestemming zullen verliezen. Dat betekent een grote uitdaging voor onze Stichting én voor de Friese samenleving.’’

Hester Simons is de opvolger van Gerhard Bakker, die dit jaar na 10 jaar dienst de organisatie heeft verlaten. ,,We zijn Gerhard Bakker erg dankbaar voor al het werk dat hij voor de Stichting heeft gedaan’’, aldus Kersbergen. De afgelopen 2,5 jaar was Gerko Last waarnemend directeur.




21 09 20

Workshops gitaar en ukelele

Altijd al eens een instrument willen bespelen? Grijp dan nu je kans! In onze kerken in Rottevalle, Huizum en Schurega worden binnenkort workshops gitaar en ukelele georganiseerd. Twee doorgewinterde muzikanten leren je de kneepjes van het vak. Houd de UIT-agenda van deze drie kerken in de gaten en geef je op!




14 09 20

Geslaagde Open Kerkendag 12 september

We kunnen terugkijken op een zeer geslaagde Open Kerkendag ter ere van ons 50-jarig jubileum. Met dank aan al onze vrijwilligers stonden bijna alle kerkdeuren open. De organisten van Organum Frisicum hebben heel veel mensen blij gemaakt met de klanken van onze kerkorgels. Een aantal bezoekers maakte van de gelegenheid gebruik om van de ene kerk naar de andere te fietsen en op die manier meerdere orgelconcerten mee te maken. Ook de expositie-kerkjes waren in trek en in de vier verhalenkerken werd aandachtig geluisterderd naar de voorlezers. In Holwerd waren honderden kinderbijbels te bewonderen. Swichum was een romanisch trouwkerkje en in Goïngarijp was het dubbel feest: daar bestaat de kerk dit jaar 250 jaar!  

Teveel om alles op te noemen, maar de publieke belangstelling was hartverwarmend en we hebben kunnen zien dat de interesse in ons cultureel erfgoed groot is. Een prachtige dag!




11 09 20

Kerk Hijum heropend na grondige opknapbeurt

De kerk van Hijum is gisteren officieel heropend na een grondige opknapbeurt. De kerk, die al sinds 1975 in bezit is van onze Stichting, staat er weer prachtig bij. In de komende jaren gaat de kerk steeds intensiever gebruikt worden, vertelde Nelleke Slagter van de Plaatselijke Commissie tijdens de heropening.

De kerk van Hijum stamt uit de twaalfde eeuw, en is daarmee een van de oudste kerken die onze Stichting beheert. De kerk wordt, zoals al onze kerken, ieder jaar onderhouden. Een keer in de zoveel tijd moet er iets extra’s gebeuren. Dat was nu bij Hijum het geval.

Eigenaar Doede van der Werff van het gelijknamige bouwbedrijf vertelde tijdens de heropening wat er allemaal aan de kerk is gebeurd. Daarbij is onder meer de elektra aangepakt, is er fors veel schilderwerk uitgevoerd en was er sprake van voeg- en metselwerk.

Bij inspectie van de trekbalken van de kerk bleek dat een van de trekbalken waarschijnlijk uit het begin van de bouw stamt, dus uit de twaalfde eeuw. Die trekbalk is nu beter zichtbaar gemaakt en is bewust niet geschilderd, vertelde Van der Werff. ,,Zo laten we de geschiedenis van de kerk nog beter zien.’’

Yme Visser van de Stichting Monumentenzorg Leeuwarderadeel, eigenaar van de kerktoren, vertelde over de restauratie van het uurwerk in de toren. Dat uurwerk is helemaal opgeknapt en functioneert weer perfect, aldus Visser. De mechanische aandrijving is vervangen de ‘ouderwetse’ aandrijving met gewichten.

Nelleke Slagter, voorzitter van de Plaatselijke Commissie, zei in haar toespraak dat ze ontzettend blij is met de opgeknapte kerk. In de afgelopen jaren is de kerk sporadisch gebruikt. In de komende periode wil de Commissie meer activiteiten organiseren, waaronder concerten en exposities. ,,Dit gaan we in nauwe samenwerking met het dorpshuis doen’’, aldus Slagter. ,,We kunnen elkaar versterken.’’

Waarnemend directeur Gerko Last van de Stichting Alde Fryske Tsjerken bedankte in zijn dankwoord iedereen die meegewerkt heeft aan de opknapbeurt van de kerk en wenste de Plaatselijke Commissie veel succes bij het organiseren van de activiteiten.




08 09 20

Nieuw Netwerk Religieus Erfgoed wil jonge generatie inspireren

Op 17 september gaat het Netwerk Religieus Erfgoed van start. In dit samenwerkingsverband doet de Stichting Alde Fryske Tsjerken volop mee. Het netwerk wil academici, kerken, musea, seculiere kerkstichtingen en overheden met elkaar in gesprek brengen en een nieuwe generatie interesseren voor het belangrijke thema van religieus erfgoed.

De komende twee jaar worden door heel Nederland workshops, stages en een summerschool georganiseerd om onderwijs, praktijk en onderzoek met elkaar te verbinden. Het Netwerk Religieus Erfgoed is opgericht door het Centrum voor Religie en Erfgoed van de Rijksuniversiteit Groningen, samen met vooraanstaande (inter)nationale partnerorganisaties, universiteiten en hogescholen. 

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed steunt het Netwerk Religieus Erfgoed met een subsidie van ruim €60.000, ‘omdat het bijdraagt aan de bewustwording van deze grote maatschappelijke opgave waarin jongeren en de opleidingen met hun kennis en kwaliteiten een rol van betekenis kunnen spelen,’ aldus Jorien Kranendijk, programmasecretaris/projectleider Toekomst Religieus Erfgoed bij de RCE.  

Prof. dr. Todd Weir, directeur van het Centrum voor Religie en Erfgoed, stelt: ‘Met de Rijksdienst vinden wij dat meer aandacht nodig is voor de culturele betekenis van kerkgebouwen die “erfgoed” worden en daarmee in plaats van exclusief religieus gebruik een gemengd gebruik krijgen. Wie bepaalt welke betekenis zij hebben voor gemeenschappen en voor de samenleving als geheel?’

‘De antwoorden op die vraag verschillen fundamenteel van opvattingen uit het verleden’, aldus Paul Ariese van partnerorganisatie de Reinwardt Academie. ‘De actualisering van religieus erfgoed is een multidisciplinair project. De Reinwardt Academie gelooft daarom heilig in de bundeling van onderwijs, onderzoek en werkveldexpertise binnen het Netwerk Religieus Erfgoed.’

Workshops

Vanaf 17 september organiseert het Netwerk Religieus Erfgoed met de steun van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed twee jaar lang workshops voor studenten en andere belangstellenden over uiteenlopende onderwerpen. De eerste workshop wordt mede georganiseerd door de Stichting Alde Fryske Tsjerken en vindt op 22 september plaats in de kerk van Jorwert. Dit zal gaan over nieuwe vormen van kerk-zijn in oude gebouwen. De workshop wordt georganiseerd in samenwerking met Stifting Nijkleaster.

Andere thema's die aan bod komen zijn 'Erfgoedonderwijs van de toekomst' (6 oktober, Garmerwolde), 'Migrantenkerken en kerkgebouwen' (november), 'Perspectieven op Maria Magdalena' (december, Groningen) en 'Religieuze objecten in museale context' (28 januari, Amsterdam). Ook zal een summerschool georganiseerd worden en is het mogelijk om via het Netwerk een onderzoeksstage te doen.

Online kick-off meeting

Op 17 september 2020 vindt tussen 12:00 en 13:00 de online kick-off meeting plaats waarmee het Netwerk officieel van start gaat met presentaties en discussies. Studenten en geïnteresseerden uit heel Nederland zijn van harte uitgenodigd om kennis te maken met het Netwerk en meer te horen over de workshops en andere activiteiten. Aanmelden voor de kick-off meeting (alsmede voor de workshops) kan via deze link. In geval van vragen kunt u contact opnemen met projectcoördinator dr. Jacobine Gelderloos.

In het Netwerk Religieus Erfgoed zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd:

Centre for Religion and Heritage - Rijksuniversiteit Groningen (Penvoerder) 
Amsterdam Centre for the History and Heritage of Protestantism  - Vrije Universiteit
Reinwardt Academie (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten)
Meertens Instituut
Institute for Religious and Liturgical Studies
Katholiek Documentatie Centrum - Radboud Universiteit Nijmegen
Religious Matters - Universiteit Utrecht
Museum Catharijneconvent
Stichting Oude Groninger Kerken
Joods Cultureel Kwartier
Dorpskerkenbeweging - Protestantse Kerk in Nederland 
Stichting Alde Fryske Tsjerken
Future for Religious Heritage 




01 09 20

Podiumtour van Marcel Smit krijgt een vervolg

De Podiumtour van de Stichting Alde Fryske Tsjerken gaat weer van start! Marcel Smit pakt zijn gitaar weer onder de arm om in onze kerken te komen spelen en zingen. Deze gratis concerten worden aangeboden in het kader van het 50-jarig jubileum van de Stichting. De eerste uitvoering is op zondag 6 september.
De Friese singer/songwriter Marcel Smit uit de Westereen staat te popelen om weer op het podium te klimmen en de nummers van zijn nieuwste cd “Noch mear muzyk” te laten horen. Natuurlijk komen ook zijn alom bekende liedjes aan bod.
Voor de coronacrisis uitbrak heeft Marcel Smit enkele succesvolle concerten gegeven in onze kerken. Sinds medio maart heeft de tour even stilgestaan, maar de draad wordt weer opgepakt. Daarbij wordt in de kerken gewerkt volgens de RIVM-maatregelen.
Het eerste concert in deze tweede reeks van Podiumtour is op zondag 6 september om 15.30 uur in De Groate Kerk in Sint Jacobiparochie. DIT CONCERT IS INMIDDELS UITVERKOCHT!
Het tweede en wat kortere optreden is op zaterdag 12 september in de Dorpskerk Huizum van 14.00 – 15.00 uur. Reserveren hiervoor is niet nodig, maar kom op tijd want VOL = VOL.
Over de podiumtourconcerten in de kerken van Jorwert, Kortehemmen, Terband en Blessum volgt binnenkort meer informatie op deze site.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken bestaat dit jaar 50 jaar. Dit wordt op verschillende manieren
gevierd. De Podiumtour is daar een onderdeel van.




01 09 20

Bijna al onze kerken open op Open Monumentendag

Tijdens het landelijke Open Monumentenweekend zijn op zaterdag 12 september tussen 10.00 en 16.00 uur bijna alle 52 kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken geopend voor publiek.

Dit culturele erfgoed van onze provincie is zeker de moeite van een bezoekje waard. Ter ere van het gouden jubileum van de stichting is er op deze dag vanalles te beleven.

Natuurlijk zijn onze kerken op zich al prachtig om te bekijken. Op deze dag is er ook volop muziek en kunst te bewonderen en kan er geluisterd worden naar prachtige verhalen.

Een compleet overzicht van alle activiteiten vindt u hier.




26 08 20

Symposium Alde Fryske Tsjerken afgelast

Het symposium ter ere van het 50-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is afgelast. Het bestuur ziet geen mogelijkheden om een symposium in deze corona-tijden op een goede manier te organiseren. Daarom heeft het bestuur tot haar spijt het symposium moeten afgelasten.

Het symposium stond in eerste instantie gepland voor de maand maart, en is later uitgesteld naar begin oktober. Nu blijkt dat ook in oktober geen symposium georganiseerd kan worden. Een belangrijk onderdeel van het symposium is, naast de kennisdeling, ook de netwerkfunctie en het sociale aspect. In deze corona-tijden is dit onmogelijk op een veilige manier te organiseren.

Er wordt op dit moment gezocht naar een andere manier van communicatie van de onderwerpen waar we u graag van op de hoogte willen brengen. Wilt u op de hoogte blijven? Houd dan onze website in de gaten en meld u aan voor onze digitale nieuwsbrief.

 




06 08 20

Werk aan kerk Augsbuurt verloopt voorspoedig

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is begin juni gestart met de restauratie van de kerk van Augsbuurt. De kerk vertoont ernstige scheurvorming door verzakking van de grond. Het werk is inmiddels goed op stoom. Na de bouwvak wordt er verder gegaan.

Onder het schip van de kerk wordt een nieuwe fundering aangebracht. Dit gebeurt op een bijzondere manier: door 50 palen in de grond te drukken en deze paarsgewijs met elkaar én de kerkmuur te verbinden. De werkzaamheden kosten ongeveer drie ton. Dit geld wordt opgebracht door geld van overheden, fondsen en donateurs van de Stichting.

In de zomer van 2018 werd de Stichting opgeschrikt door berichten over verzakking en scheurvorming. In de voorgevel en de zuidgevel vertoonden zich brede scheuren. Voor de Stichting was dit reden om grondig onderzoek te doen naar de staat van het gebouw (met name de fundering).

De oorzaak van de scheurvorming in de kerk is inklinking van de grond. De achterliggende oorzaak daarvan is het omlaag brengen van de grondwaterstand in dit deel van Fryslân en een aanhoudende periode van droogte.

Als begin van de werkzaamheden zijn in juni maatregelen genomen om interieur en exterieur van de kerk te beschermen. Eind juni is gestart met het heien van de buispalen. Aan de noordzijde richting het westen was de trilling dusdanig groot dat er is gestopt met het heiwerk. Op een diepte van ongeveer 7 meter bleek er een tussenlaag van potklei te zitten; dit zorgde voor extra trilling. Om geen overbodige risico’s te nemen is het heiwerk stilgelegd en is een aantal palen trillingvrij de grond in gedraaid.

De planning is om direct na de bouwvakantie te starten met het grondwerk aan de westzijde van de kerk. Het werk zal in het najaar van dit jaar worden afgerond.

 

 

 

 




30 06 20

Column André Looijenga

Columnist André Looijenga schreef in het magazine 'Alde Fryske Tsjerken' van juni een column over zijn bezoek aan de kerk van Jannum en de gedachten die daarbij bij hem opkwamen. Zijn column is in het Fries verschenen in het papieren magazine. Hieronder volgt een vertaling in het Nederlands.

 

Jannum

Door André Looijenga

 Heel hartelijk dank dat de deur open was!

Het was een koude zondagmiddag aan het begin van de lockdown, toen wij even afsloegen om op de terp van Jannum te kijken. Een boerderij, wat gerestaureerde arbeiderwoninkjes, de begraafplaats met de 13de/14de eeuwse kerk. Een openluchtmuseum op de noordoost-Friese klei.

Rode kloostermoppen tussen de bomen door. De westmuur met de eigenwijze topgevel, het klokhuis dat aan de muur hangt – het bekende plaatje van dit oude kerkje. Ik bedacht meteen: wat mij nu zo in het oog springt, is voor een groot deel gebouwd door J.J.M. Vegter in de jaren ’40. Restauratie was reconstructie. Het interieur werd gestript, de driehonderd jaar oude preekstoel en banken werden eruit gesloopt, de ruiten werd in kleine vorm teruggebracht, middeleeuwse muren werd aangevuld, de hele westgevel werd vervangen.

Binnen zijn er witgepleisterde muren, een dak als van een oude schuur met de pannen direct op hout en stro. De vorm van de ruitjes klopt, de bepleisterde bakstenen, de balken en het stro onder de plannen: middeleeuwse Friezen zouden het allemaal herkennen uit hun kerken, stinsen en boerderijen. Maar hoe ruige bouwmaterialen en vormen hier benadrukt worden, zit dichter bij Le Corbousier’s kapel van Ronchamp als bij de kerk van de 13de eeuwse Jannumers.

Jannum was de eerste Friese kerk die behouden bleef met een nieuwe culturele functie. Het werd herbestemd als dependance van het Fries Museum, met een permanente tentoonstelling fan middeleeuws beeldhouwwerk. Dat is nog steeds aanwezig. Fragmenten van de stenen koorafscheiding uit Wûns markeert de overgang naar het koor, de altaarsteen is teruggelegd op een weer opgemetseld altaar. De andere museumstukken staan willekeurig bij elkaar, onder steeds dikkere lagen stof en met kwijtrakende toelichtingsbordjes.

Op het altaar staan uitgedoofde waxinelichtjes. De educatieve functie van de kerk van Jannum is misschien ook maar een voorbijgaande fase geweest in de geschiedenis van het gebouw. Misschien dat zo’n oud kerkje vandaag de dag nog het beste dient als niet hardop uitgesproken meditatief kapelletje. De kunstschatten als haveloze figuranten. De wind die door het dak waait.

In een hoekje zagen we een beige sculptuur van twee personen in geplooide gewaden, van wie de ene de andere een hand op de borst legt. De handen zijn groot en plat. Het beeld heeft geen hoofden meer. De Johannes en Maria die het waarschijnlijk waren (Sneek, waarschijnlijk 15de eeuw), zijn het beeld geworden van iemand die een ander zorgzaam omarmd. Twee middeleeuwse mensen, korrelig van structuur, de een met de grote hand tegen het scherp afgebroken bovenlijf van de ander. Een kunstobject, een metafoor.

Een eeuwig aanraken is in een tijd van afstand houden ver van ons. De middeleeuwse kerk vol kleur en kaarsen is niet meer in ons bereik. De protestantse periode is er hier uit gesloopt. Als museum raakt het uit de tijd. Maar een kerkje als van Jannum vindt zijn betekenis, zolang de deur van het slot mag.




25 06 20

Wat kan er wél deze zomer in onze kerken?

De stichting Alde Fryske Tsjerken heeft in het voorjaar en de zomer veel activiteiten moeten afgelasten in verband met corona. Gelukkig gaan er deze zomer toch veel kerkdeuren open voor bezoekers..

Zo zijn er in diverse kerken exposities te bewonderen. Mensen die tijdens een wandel- of fietstocht voorbijkomen, worden van harte uitgenodigd om binnen te komen.

In de Bonifatiuskerk in Ter Idzard bijvoorbeeld, waar kunstenaar Berend Hogeling open atelier houdt. De kunstenaar is dan ook daadwerkelijk aan het schilderen en wil graag zijn werken toelichten.

Iedereen is ook welkom in het kerkje van Ferwoude, waar een groot aantal miniatuurkerkjes van lucifershoutjes staan uitgestald.

Ook de Mariakerk in Bears is een bezoekje waard, niet alleen voor de naastgelegen reconstructie van Uniastate maar ook om de expositie van leerkunstenares Ine van den Horn te bezichtigen.

In Raard (NOF) kunt u het open atelier van Leeuwarder kunstenaar Paul Andringa bezoeken en zelfs een bijdrage leveren aan het community-art kunstwerk ‘Loving you, losing you’.

In Britsum vinden deze zomer meerdere tentoonstellingen plaats en ook de fresco’s en het pas gerestaureerde Hardorff-orgel zijn mooi om te bezichtigen. Dit geldt ook voor de mozaïeken en schilderkunst in de Sint Hippolytuskerk in Olterterp van Janet Holtrop en Angelien Geerligs.

Zoals gebruikelijk biedt ook de Groate Kerk in Sint Jacobiparochie het nodige aan exposities. Deze keer zijn dat Art-Quilts van Eke Krug, luciferkerken van Frits Jansen en foto’s, kaarten en teksten over Sint Jacobus en de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela.

Ter compensatie van het gemis aan activiteiten in de Dorpskerk Huizum worden daar corona-rondjes georganiseerd; rondleidingen rondom de kerk, lekker in de buitenlucht.

Kijk voor data en tijdstippen van alle bovengenoemde activiteiten op de uitagenda van onze website.

In alle kerken worden de voorgeschreven maatregelen van het RIVM gehanteerd.




08 06 20

Plaatselijke Commissies werven donateurs in hun eigen dorp

In dit jubileumjaar werven Plaatselijke Commissies van onze Stichting donateurs in hun eigen dorp. Door de coronacrisis gaat dit langzamer dan gepland, maar toch vinden er al acties plaats.

Een van de Plaatselijke Commissie die in actie is gekomen, is de PC van Goingarijp. In dat dorp werden 130 enveloppen met informatie over de Stichting én informatie over de eigen kerk verspreid in het dorp. Dat verliep succesvol: in de dagen die daarop volgden, stroomden de nieuwe donateurs binnen. Inmiddels zijn 10 mensen uit Goingarijp donateur geworden. Daar zijn we erg blij mee.

 

Nieuwe donateurs krijgen van onze Stichting het boek 'Levende Stenen' gratis. In dit geval werden de boeken persoonlijk overhandigd door Cees Mollema, een van de leden van onze Plaatselijke Commissie. Op de foto bij dit verhaaltje neemt nieuwe donateur Willem Feenstra het boek Levende Stenen op afstand uit de pong van de kerk.

 




08 06 20

Stichting Alde Fryske Tsjerken en corona

De Stichting Alde Fryske Tsjerken neemt maatregelen om niet bij te dragen aan de verdere verspreiding van het coronavirus. Onze Plaatselijke Commissies hebben instructies gekregen over de regels om de kerken te betreden. Per kerk wordt gekeken hoeveel mensen naar binnen mogen.

U vindt hieronder het Protocol voor onze kerken. Dit protocol is ook in iedere kerk te vinden.

Coronaprotocol voor vrijwilligers

Protocol Monumenten




02 06 20

Stichting Alde Fryske Tsjerken restaureert ernstig verzakte kerk van Augsbuurt

De Stichting Alde Fryske Tsjerken start op 9 juni met de restauratie van de kerk van Augsbuurt. De kerk vertoont ernstige scheurvorming door verzakking van de grond. Onder het schip van de kerk moet daarom een hele nieuwe fundering worden aangebracht. Dit gebeurt op een bijzondere manier: door 50 palen in de grond te drukken en deze paarsgewijs met elkaar én de kerkmuur te verbinden. De werkzaamheden kosten ongeveer drie ton. Dit geld wordt opgebracht door geld van overheden, fondsen en donateurs van de Stichting.

De kerk van Augsbuurt is de eerste kerk die door de Stichting Alde Fryske Tsjerken is overgenomen, nu bijna 50 jaar geleden. De kerk neemt – alleen al om die reden -  een bijzonder plekje in bij de Stichting.

In de zomer van 2018 werd de Stichting opgeschrikt door berichten over verzakking en scheurvorming. In de voorgevel en de zuidgevel vertoonden zich brede scheuren. Er werd zelfs enige tijd getwijfeld aan de veiligheid voor de bezoekers van het gebouw. Om die reden is er een tijdelijke oplossing aangebracht in de vorm van een metalen constructie die de kerk ‘bij elkaar moet houden’.

Voor de Stichting was dit reden om grondig onderzoek te doen naar de staat van het gebouw (met name de fundering) en te zoeken naar goede mogelijkheden om de problemen te verhelpen. Er is onderzoek gedaan naar het fundament. Ook is naar de geschiedenis gekeken of scheurvorming zich eerder heeft voorgedaan, en wat destijds aan het probleem is gedaan.

Inspectie

De Monumentenwacht heeft een inspectie uitgevoerd en schrijft: ‘De fundering onder het kerkschip verzakt, dit ten gevolge van het afnemen van de draagkracht of het inklinken van de grond. De toren zakt niet evenredig met het schip mee, dit omdat deze een bredere fundering heeft en hierdoor stabieler staat. Door het wegzakken van het schip en de statische toren, ontstaat er ernstige scheurvorming in de westgevel en de westelijke delen van de noord- en zuidgevel. Nabij de deur in de noordgevel is mogelijk ook sprake van een verzakking van de fundering.’

De scheurvorming heeft ook geleid tot grote problemen met het metselwerk (binnen en buiten) en het pleisterwerk (binnen), dat op verschillende plekken hersteld zal moeten worden. Daarnaast staat een venster bol door de spanning die in de muur is ontstaan. Verschillende ruiten zijn om die reden geknapt.

Door de verzakking van de grond zijn ook problemen ontstaan met de vloer van de kerk. De tegels in de kerk zijn in het zand gelegd. Enkele tegels zijn beschadigd. Ook het podium in de kerk is onstabiel geworden door de verzakking van de grond.

De oorzaak van de scheurvorming in de kerk is inklinking van de grond. De achterliggende oorzaak daarvan is het omlaag brengen van de grondwaterstand in dit deel van Fryslân en een aanhoudende periode van droogte.

Voor gebouwen met een stevig fundament levert dit over het algemeen geen probleem is. Als de fundamenten minder goed zijn, zoals bij dit soort historische gebouwen, kan dit tot grote problemen leiden. Helaas is dit voor de kerk van Augsbuurt het geval. Uit onderzoek blijkt dat er onder deze kerk wel fundering is aangebracht, maar dat deze fundering te licht is om het gewicht van de kerk te dragen.

De oplossing

In de komende periode wordt dit probleem opgelost. De oplossing houdt in dat onder het gehele schip van de kerk een nieuwe fundering wordt aangebracht. Dit wordt op een bijzondere manier gedaan. Zowel binnen als buiten de kerk worden 50 stalen buizen de grond in gebracht. Deze stalen buizen van 10 meter diep worden gevuld met beton. De buizen komen binnen en buiten op 1 meter afstand van elkaar, op gelijke hoogte naast elkaar. De twee buizen worden door de huidige fundering heen met een stalen balk aan elkaar verbonden. Zo ontstaan 25 plekken langs de hele kerk waar de kerk op kan ‘rusten’. Uit de berekeningen blijkt dat dit ruim voldoende is om de kerk te kunnen dragen. Bij eventuele verdere inklinking van de grond kunnen geen nieuwe problemen ontstaan, omdat de palen 10 meter de grond in worden geslagen. Met deze oplossing gaat de Stichting Alde Fryske Tsjerken er vanuit dat de kerk weer voor een hele lang tijd stevig staat. De noodoplossing komt daarmee ook te vervallen.

Repareren van de schade

Als de definitieve oplossing is aangebracht, moet ook de ontstane schade worden hersteld. Dit betekent dat er zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant stenen uit de muur moeten worden gehaald en dat deze er opnieuw in gemetseld moeten worden. aan de binnenkant van het gebouw betekent dit ook dat er veel pleisterwerk zal moeten plaatsvinden.

Over de kerk van Augsbuurt

Datering

1782

Restauratie

1975-1976 (schip) en 1983 (toren)

Exterieur

De kerk is de vervanging van een eerdere kapel. Er bestaan vermoedens dat de vroegere kerk langer is geweest. Opgraving van de fundering heeft aangetoond dat de tegenwoordige kerk is gebouwd op de vroegere grondvesten. In de zijmuren zitten twee rondboogvensters en in beide schuine zijden van de oostelijke sluiting één. Het muurwerk is op de hoeken en halverwege de noord- en zuidmuur versierd met verticale gemetselde stroken (lisenen).




26 05 20

Samen een kunstwerk maken in de kerk van Raard

Sinds oktober 2019 heeft de Leeuwarder beeldend kunstenaar Paul Andringa de kerk in Raard in gebruik als atelier annex galerie. Sinds kort hangt daar een groot abstract schilderij met als thema “Loving you, losing you”. Voor het doek heeft Andringa twee stangen bevestigd met daaraan enkele witte zakdoeken. Het geheel doet een beroep op je verbeeldingskracht.

Kennen we niet allemaal het gevoel van vreugde en verdriet, liefde en verlies? Een gevoel dat je overweldigt en vreugde schenkt en een gevoel dat je overspoelt en je hart afsluit. Beide bestaan en beide zijn waardevol.

Andringa nodigt iedereen uit om binnen dit thema zelf iets te maken, een tekening, schildering of tekst. U bent helemaal vrij; enige beperking is dat de ondergrond een wit stoffen zakdoek moet zijn en gebruik wordt gemaakt van blauwtinten. Alle zakdoeken worden aan de ijzeren lijn opgehangen en worden zo een onderdeel van dit community-art kunstwerk. Haast u niet; het werk blijft lange tijd staan om zo langzaamaan te kunnen groeien.

U mag uw werk zelf ophangen in de kerk; omdat Paul daar niet altijd aanwezig is, is het handig hem vooraf even te bellen (06-13527843). Of u doet het in de brievenbus of stuurt het op naar De Buorren 8, 9155 AN in Raard.

Kom vooral eens een kijkje nemen in het bijzondere atelier om ook de andere kunstwerken te bewonderen.




26 05 20

Najaarsexcursie op zaterdag 10 oktober 2020

De excursiecommissie hoopt zaterdag 10 oktober a.s. met belangstellenden drie kerken van onze Stichting te bezichtigen. Kerken die in een prachtig weids, groen landschap van de Friese Zuidwesthoek liggen.

In dit jaar waarin  het vijftigjarig jubileum van de Alde Fryske Tsjerken wordt gevierd, bezoeken wij de in 2018 vijftigste en eenenvijfstigste overgedragen  kerken  in respectievelijk Gaast en Ferwoude, en daarnaast de in 1985 overgedragen Grote Kerk te Allingawier.

Veel meer informatie over deze excursie vindt u hier.




30 04 20

Magazine Keppelstok vanaf 1970 online te bekijken

De oude nummers van het magazine Keppelstok van de Stichting Alde Fryske Tsjerken zijn vanaf vandaag ook online te bekijken. De Stichting heeft besloten alle nummers van 1970 tot 2009 online te zetten.

Klik hier om de magazines online te bekijken.

Er was al langer vraag naar het online zetten van deze schat aan informatie over de kerken in Fryslân, zegt waarnemend directeur Gerko Last. ,,In deze corona-tijd hebben mensen tijd, en groeit de behoefte om te sneupen in oude bladen. Aan die behoefte komen we graag tegemoet.''

Het magazine van de Stichting verscheen van 1970 tot 2009 onder de naam 'Keppelstok'. In 2009 veranderde de naam van het magazine in 'Alde Fryske Tsjerken'. Binnenkort komen ook de nummers vanaf 2009 online beschikbaar, vertelt Last. 

Overigens is een deel van magazines ook nog te koop via de webwinkel van de Stichting




16 04 20

Voorjaarsexcursie en excursie naar Ost-Friesland vervallen

Door de corona-crisis is de Voorjaarsexcursie op 6 juni afgelast. Dat geldt ook voor de geplande excursie naar kerken in Ost-Friesland. De excursiecommissie ziet vanwege de huidige omstandigheden geen mogelijkheden om de excursies op een veilige manier te organiseren. Daarom zijn beide excursies verplaatst naar volgend jaar.

Beide bijzondere excursies werden georganiseerd in het kader van het jubileum van onze Stichting, die dit jaar 50 jaar bestaat. Eerder werd ook al het symposium (maart) verplaatst naar oktober. De Open Kerkendag op 16 mei is ook komen te vervallen.

Donateurs en belangstellenden die zich voor beide excursies hebben opgegeven, krijgen hierover persoonlijk bericht met alle details en de praktische informatie.

Gelukkig zijn niet alle activiteiten in het kader van het jubileum afgelast. Zo verschenen gelukkig wel ons jubileum-magazine en het boek 'Levende stenen'. U leest daar hier meer informatie over. 

Ook zijn in het voorjaar enkele concerten in het kader van onze Podiumtour met Marcel Smit wél doorgegaan. Ook is in samenwerking met het Friesch Dagblad de verhalenwedstrijd georganiseerd. Alle verhalen van deze wedstrijd leest u hier

Alle publiciteit rondom het jubileum zorgt er ook voor dat meer mensen donateur zijn geworden van onze Stichting. Daar zijn we erg blij mee. Bent u nog geen donateur? Klik dan hier.




09 04 20

Alle verhalen van Verhalenwedstrijd nu ook op deze site te lezen

De verhalenwedstrijd van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in samenwerking met het Friesch Dagblad en Geandewei was een groot succes. Er waren maar liefst 88 inzendingen. Vanaf deze week zijn alle verhalen ook op onze site te lezen.

Klik hier om alle verhalen te lezen.

In het kader van het jubileum vroeg de Stichting aan belangstellenden om hún verhaal in te leveren over de beleving van hun kerk. Het thema van het jubileum is immers 'Jouw kerk, jouw verhaal'.

 

De wedstrijd werd gewonnen door Edy Hoekema-Mennes uit Beetsterzwaag. Haar verhalen (Verhaal 53) is ook op de site te lezen.




24 03 20

Alle activiteiten in onze kerken afgelast tot 1 juni

In verband met het Corona-virus zijn alle activiteiten in onze kerken tot 1 juni afgelast. De Stichting conformeert zich hiermee aan de richtlijnen van het RIVM. Doel is om verdere verspreiding van het virus zoveel mogelijk te voorkomen. Alle activiteiten tot 1 juni verdwijnen uit onze UITagenda.

De Plaatselijke Commissies mogen hun kerken wel open stellen voor individuen die de kerk graag willen bezoeken.

Ons kantoor en onze medewerkers passen hun werkzaamheden ook aan. Het kantoor zal in principe wel gewoon tijdens kantooruren bereikbaar zijn. Een mail sturen kan altijd: info@aldefrysketsjerken.nl.

Eerder is al bekend gemaakt dat het symposium n.a.v. ons 50-jarig bestaan op 20 maart is uitgesteld. 

 




19 03 20

Alde Fryske Tsjerken brengt nieuw boek en jubileummagazine uit

De Stichting Alde Fryske Tsjerken brengt ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan twee nieuwe uitgaves: het boek ‘Levende Stenen’ én een speciale uitgave van het magazine ‘Alde Fryske Tsjerken’. Dit magazine is geheel gewijd aan het jubileum van de Stichting.

Beide uitgaves zouden op vrijdag 20 maart gepresenteerd worden op het jubileumcongres van de Stichting. Dit congres is vanwege het Corona-virus uitgesteld tot het najaar.

Over het boek ‘Levende stenen’

Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is het boek 'Levende Stenen' verschenen, met daarin prachtige beschrijvingen van de 52 kerken die de Stichting in beheer heeft. De verhalen zijn geschreven door Hans Willems, hoofdredacteur van het magazine Alde Fryske Tsjerken. In zijn voorwoord schrijft Willems: ‘Levende stenen: daar gaat het om bij deze kerken: stenen die het verhaal vertellen van mensen die luisterden naar woorden van troost en bemoediging, zongen, doopten, trouwden en rouwden. Levende stenen waarvoor de gemeenschap zich veel moeite getroostte om ze tot het middelpunt van de gemeenschap te maken.’

Het boek kost € 9,95 voor niet-donateurs; donateurs betalen € 7,50. In beide gevallen inclusief verzendkosten. Het boek is verkrijgbaar op de webwinkel via www.aldefrysketsjerken.nl.

 

Over het jubileumnummer van het magazine Alde Fryske Tsjerken

In dit bijzondere jubileumnummer van ons magazine kijkt de redactie uiteraard terug op 50 jaar zorg voor Friese kerken. Verhalen over onze oprichters, oud-bestuursleden en kerken en begraafplaatsen die in het verleden zijn overgenomen. Maar er wordt ook vooruit gekeken: hoe ziet de toekomst van de Stichting eruit? Gaan we inderdaad op weg naar de 100 kerken, in de visie van voorzitter Jan Kersbergen? Ook laat de redactie vrijwilligers aan het woord van onze Plaatselijke Commissies: de onmisbare schakels in het werk van de Stichting. Ook in het blad een interview met Jacobine Gelderloos, die zich vanuit de Protestantse Kerk inzet voor de dorpskerk.

 

Donateurs van de Stichting krijgen het jubileummagazine volgende week thuisgestuurd. Niet-donateurs kunnen donateur worden (u krijgt dan het magazine én een ander cadeau) of het magazine kopen in onze webwinkel.

Het boek is ook via de webwinkel te koop. Donateurs krijgen daarbij korting op de prijs.

 

 




12 03 20

Symposium Alde Fryske Tsjerken uitgesteld vanwege corona-virus

 

Het symposium van de Stichting Alde Fryske Tsjerken van 20 maart 2020 is uitgesteld naar het najaar. Aanleiding is het Corona-virus. Het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken acht het niet verstandig om het symposium door te laten gaan. Ook de stadswandeling op donderdag 19 maart gaat niet door.

Op dit moment wordt gezocht naar een geschikte nieuwe datum voor het symposium. Dit wordt waarschijnlijk vrijdag 25 september of vrijdag 2. Wij houden iedereen hiervan op de hoogte en hopen dat we alle mensen die zich hebben aangemeld in het najaar in Leeuwarden mogen begroeten.




12 03 20

Tweedelige serie over Alde Fryske Tsjerken op Fryslân Dok

In de komende tien jaar zullen in Fryslân zo’n honderd kerken moeten sluiten. Alleen al in de gemeente Súdwest Fryslân gaan voor het jaar 2030 minimaal 27 kerken dicht, blijkt uit een enquête onder 129 kerkbesturen in deze gemeente. Volgens de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed is dat ‘echt heel veel’. Dit blijkt uit de tweedelige documentaire ‘Tsjerken te keap’ van Fryslân DOK, over het afscheid én de toekomst van monumentale kerkgebouwen. De documentaire is gemaakt in het kader van het 50-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Deskundigen verwachten ‘een hausse aan kerksluitingen’. Ze houden er rekening mee dat het er nog meer zullen zijn dan de cijfers nu aangeven.

Fryslân heeft ruim 750 kerken. Door de leegloop, een gevolg van de secularisatie, heeft inmiddels een derde deel al een andere functie gekregen. Van de andere 500 kerken zal in korte tijd zo’n 20% de deuren moeten sluiten. Het wordt moeilijk om daarvoor een geschikte nieuwe bestemming te vinden. In het ergste geval wacht sommige gebouwen de sloop. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de gemeenschap van een dorp of stad, maar ook voor het landschap. De kerken tekenen de skyline van Friesland, ze zijn bakens in het land en horen zo bij de identiteit van de provincie.

Kerken te koop, deel 1: ‘Het afscheid.’ Na een lang en emotioneel proces neemt de kerkgemeenschap van het kleine dorpje Wânswert het besluit om de kerk over te dragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. 800 jaar lang zijn Wânswerter families hier gedoopt, getrouwd en begraven. Met pijn in het hart, maar met vertrouwen in de toekomstwordt de kerk overgedragen.

Kerken te koop, deel 2: ‘De toekomst.’ Welke functie kunnen leegstaande kerkgebouwen krijgen, opdat ze ook behouden blijven voor de toekomst? Fryslân DOK gaat op pad met medewerkers van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en Steunpunt Monumentenzorg Fryslân. In een Leeuwarder kerk zit nu een school en een kinderopvang. De kerk van Dedgum herbergt onder meer een B&B. Maar niet voor ál die honderd kerken die nu op de markt komen, zal zo’n bestemming gevonden worden. De vraag is: moet je alles wel willen behouden?

Fryslân DOK, het tweeluik ‘Kerken te Koop’

Deel 1, ‘Het Afscheid’
14 maart NPO2, 15.30 uur en 15 maart 13.10 uur (met Nederlandse ondertiteling)
15 maart Omrop Fryslân, 17.00 uur (herhaling elk uur)

Deel 2, ‘De Toekomst’
21 maart NPO2, 15.30 uur en 15 maart 13.10 uur (met Nederlandse ondertiteling)
22 maart Omrop Fryslân, 17.00 uur (herhaling elk uur)

Klik hier voor een nieuwsitem van Omrop Fryslan over het tweeluik.

Fryslân Dok is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Provincie Fryslân.




12 03 20

Het winnende verhaal van de Verhalenwedstrijd

Edy Hoekema-Mennes uit Beetsterzwaag schreef het winnende verhaal van de Verhalenwedstrijd, georganiseerd samen met het Friesch Dagblad en met Geandewei. In het weekeinde van 14 maart is een deel van de verhalen gepubliceerd in de zaterdagbijlage Wykein. Hieronder vindt u het winnende verhaal. De rest van de verhalen worden in de komende weken gepubliceerd op deze site.

 

KINDERPERSPECTIEF

door Edy Hoekema-Mennes.

We zijn met de fiets gekomen, mijn vader en ik.

Ik bij hem achterop, met mijn benen wijduit langs de fietstassen en mijn handen in zijn jaszakken. Eigenlijk mag je niet naar de kerk fietsen, maar mijn vader is organist en dan mag het wel.
We gaan naar binnen door de smalle achterdeur naast de kosterswoning. Hier mogen geen gewone mensen komen. Het ruikt er naar bloemkool, ajakkes! Ik hoop niet dat wij dat vanmiddag ook eten.

Mijn vader klimt over de smalle wenteltrap naar boven. Zijn tas in zijn ene hand; met zijn andere hand opent hij het luik naar de orgelzolder. Als ik ook boven ben, laat hij het zware luik met een klap weer op zijn plaats vallen.

Hij schuift de donkerhouten orgelbank op, knipt de lamp aan en haalt de handle van de motor naar beneden. Achter het schot begint een zacht gezoem. Ik schuifel achter hem langs naar mijn plek aan de andere kant van de orgelbank. Hier zit ik iedere zondagmorgen. Het is er lekker warm en schemerig. Er staat een klein bankje en daar leg ik de tekenspullen op die mijn vader in zijn orgeltas had meegenomen.

Ik ga een extra-mooie tekening voor mijn moeder maken, want zij is over een paar dagen jarig. Door de gaatjes van het schot kan ik de kerk in kijken, maar ik mag er niet mijn neus of vingers doorheen steken. Dan kunnen de kerkgangers mij zien en dat mag niet. ‘Stilzijn hoor!’ fluistert mijn vader. Dat zegt hij iedere week.

Na een tijdje komt de dominee binnen. Ik geef mijn vader een seintje dat hij moet stoppen met spelen. De dominee loopt stap voor stap de preekstoel op en begint dan te bidden; heel langzaam, het galmt door de kerk. Eigenlijk moet je nu je ogen dichtdoen en je handen vouwen; maar als niemand je ziet dan hoeft dat niet.

Mijn vader heeft de psalmen en gezangen die de dominee tijdens de dienst opnoemt altijd op een briefje staan. Dan kan hij ze alvast opzoeken. Ik mag dat ook wel eens doen en alvast de volgende psalm klaarleggen.

Wanneer hij speelt, heeft hij zo’n speciale orgelgezicht. Zo kijkt hij thuis nooit. Hij moet ook veel met zijn voeten spelen; dan kijkt hij naar beneden of ze wel goed terecht komen. Daar is hij aan gewend, dus meestal gaat dat prima. Ik hoor ten-minste niks raars.

Als de preek begint, komt mijn vader bij me zitten en geeft me drie pepermuntjes. ‘Niet krakken hoor,’ fluistert hij. Het duurt altijd erg lang voordat de dominee ‘Amen’ zegt en de mensen weer mogen hoesten. Gelukkig kan ik dan ook lekker lang doorgaan met tekenen, want niemand kan me hier zien.

Na de dienst vraagt mijn vader, al orgelspelend: ‘Kijk jij eens even. Staat er bij de deur nog iemand te luisteren of zijn ze allemaal al weg?’ Als de kerk leeg is, ruimen we alles weer op; boeken en tekeningen in de grote tas, de motor uit, de lamp uit. Beneden in het domineeskamertje rammelt er nog iemand met geld. Gelukkig hoeven wij nooit wat te betalen.




10 03 20

Winnaar van verhalenwedstrijd jubileum bekend

De verhalenwedstrijd 'Uw verhaal van de kerk', georganiseerd door onze Stichting samen met het Friesch Dagblad en Geandewei, heeft ruim negentig inzendingen opgeleverd. De jury heeft het verhaal Kinderperspectief door Edy Hoekema-Mennes uit Beetsterzwaag als winnaar gekozen.

Zij las haar verhaal zondag voor in de kerk van Swichum, voorafgaand aan een concert van Marcel Smit in het kader van zijn Podiumtour langs 16 van onze kerken. Zaterdag 14 maart verschijnt een deel van de verhalen in het Friesch Dagblad. Een groot deel van de verhalen zal dit weekeinde ook te zien zijn op onze website.

Op de foto geeft waarnemend directeur Gerko Last van de Stichting Alde Fryske Tsjerken de winnares een prachtig boeket.




03 03 20

Sint Vitus Passie krijgt vervolg in Wetsens

De Sint Vitus Passie in Wetsens krijgt een vervolg Het succesvolle project uit 2018 wordt in 2020 voortgezet. Op zaterdag 7 maart is er om 10.00 uur een speciale bijeenkomst waarin een tipje van de sluier wordt opgelicht.

 

Tijdens deze bijeenkomst wordt alvast weer een inkijkje gegeven in de Sint Vitus Passie, die dit jaar, na het grote succes in 2018, op herhaling gaat. Voorafgaand aan de Naamdag van Sint Vitus op 15 juni, wordt de Sint Vitus Passie op 12, 13, en 14 juni in het Bonifatiusweekend uitgevoerd. Dagelijks om 20.00 uur. Op zondag is er ook een middagvoorstelling om 14.00 uur, maar deze is inmiddels al uitverkocht.

Waarom en hoe kwam en bleef de Sint Vitus kerk zonder toren? De Sint Vitus Passie neemt u mee in 3 tijden en plaatsen, waarin u kennis maakt met de kleine Vitus, de bijbelse krachtpatser Simson en dominee Vitalis, die preekte toen de kerktoren instortte. De Sint Vitus Passie brengt hen uiteindelijk op een bijzondere wijze samen.

Er wordt tijdens de bijeenkomst teruggeblikt op 2018 en verklapt in hoeverre de Sint Vitus Passie gelijk is gebleven of niet en wat momenteel de organisatorische stand van zaken is. De zangers, acteurs, vrijwilligers en andere betrokkenen geven u een inkijkje in beeld en geluid. 

Nieuwsgierigen, Wetsenaren inwoners van omringende dorpen (Niawier, Metslawier, etc.), de pers, maar ook mensen die graag betrokken worden bij de Sint Vitus-'Mienskip' zijn allen van harte welkom.

Meer informatie/plaatsen reserveren: 

www.vituspassie.nl
www.promovocaal.nl

Sint Vitus kerk, Opgong 1, 9122CT, Wetsens
Zaterdag 7 maart
10.00 - 11.30 uur




04 02 20

20 maart 2020: Symposium 'Lief en leed door de eeuwen heen'

Op 20 maart 2020 wordt in de Grote- of Jacobijner Kerk in Leeuwarden het symposium ‘Lief en leed door de eeuwen heen’ gehouden. Dit symposium staat geheel in het teken van monumentale kerken in Fryslân.

Sprekers zijn onder meer historicus prof. dr. Hans Mol, verbonden aan de Fryske Akademyen prof. dr Sible de Blaauw, hoogleraar Vroegchristelijke kunst en architectuur aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Andere sprekers zijn voorzitter drs. Jan Kersbergen en prof. dr Herman Pley, hoogleraar historische Nederlandse letterkunde.

Het programma voor deze dag ziet er in grote lijnen als volgt uit:

09.30 uur Inloop
10.00 uur Opening en Welkomstwoord
10.15  - 12.15 uur Prof. dr. Sible de Blaauw, prof. dr Hans Mol en prof. dr Gilles de Langen
12.15 Lunch in Atrium Natuurmuseum

13.30 Start middagprogramma
13.45 Presentatie boek 'Levende stenen'
14.00 Presentatie jongerenfilm, Rondetafelgesprek en lezing Herman Pley
16.30 uur Afsluiting

Download hier het volledige programma.

U kunt zich voor dit symposium aanmelden via www.symposium-stichtingaldefrysketsjerken.nl.

Veel meer informatie vindt u hier. 




21 01 20

Verhalenwedstrijd levert 88 inzendingen op

De verhalenwedstrijd van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in samenwerking met het Friesch Dagblad en Geandewei heeft maar liefst 88 inzendingen opgeleverd. Een prachtig aantal, vindt waarnemend directeur Gerko Last van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. ,,Hier had ik nooit op durven hopen.''

In het kader van het jubileum vroeg de Stichting aan belangstellenden om hún verhaal in te leveren over de beleving van hun kerk. Het thema van het jubileum is immers 'Jouw kerk, jouw verhaal'. Het thema blijkt aan te slaan bij de mensen, constateert Last. ,,Mensen hebben prachtige verhalen geschreven over hun beleving met kerken. Soms kort, soms wat langer. Maar bijna altijd met een emotionele lading, een lach of een traan. Ik heb nog lang niet alle verhalen kunnen lezen. Maar de verhalen die ik gelezen hebben, beloven veel goeds.''

Er is een jury vastgesteld die een selectie gaat maken uit de verhalen. Een aantal van de verhalen zal gepubliceerd worden in het Friesch Dagblad en in Geandewei. Ook zullen de verhalen gepubliceerd worden op deze website en zullen ze een rol spelen bij het symposium op 20 maart.

Mogelijk worden zelfs enkele verhalen voorgelezen in kerken. De Stichting gaat daarover nog contact opnemen met enkele van de schrijvers, kondigt Last aan.




20 12 19

Commissaris van de Koning Brok wordt beschermheer van de Stichting Alde Fryske Tsjerken

Commissaris van de Koning drs. A.A.M. (Arno) Brok wordt beschermheer van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. In een bijeenkomst op vrijdag 20 december heeft de Commissaris daarmee ingestemd. De Stichting is blij met de steun van de Commissaris, die in de bijeenkomst aangaf veel affiniteit te hebben met het Friese culturele erfgoed, waarvan de kerken een belangrijk onderdeel zijn.

,,It wurk fan de Stifting Alde Fryske Tsjerken is tige wichtich yn dizze provinsje, wêr wy it grutste oantal tsjerken fan hiel Nederlân hawwe’’, zei Brok tijdens de ontmoeting in de Dorpskerk van Huizum (Leeuwarden).

In de bijeenkomst werd hij bijgepraat over het werk van de Stichting, die 52 kerken, 2 klokkenstoelen en 7 begraafplaatsen in beheer heeft.

Voor de Stichting is het een belangrijke blijk van waardering dat de Commissaris beschermheer wil zijn, zegt voorzitter Jan Kersbergen. ,, Troch dizze titel te dragen, let hy sjen dat it wurk fan ús Stifting fan grut belang is foar it Fryske erfguod en it Fryske lânskip’’, aldus Kersbergen.

De Stichting viert in 2020 het 50-jarig bestaan. De Commissaris feliciteerde de Stichting met deze mijlpaal. In het jubileumjaar vindt een groot aantal activiteiten plaats om het jubileum te vieren, waaronder een symposium, een verhalenwedstrijd en lokale activiteiten in de 52 kerken.




20 12 19

Fries museum viert 50-jarig jubileum Alde Fryske Tsjerken met presentatie

Ter ere van het 50-jarig jubileum van de Stichting Alde Fryske Tsjerken presenteert het Fries Museum vanaf 20 december Uit het prentenkabinet: rondje om de kerk. De Stichting Alde Fryske Tsjerken draagt zorg voor meer dan vijftig Friese kerken, om te bewaren voor komende generaties en te behouden én gebruiken als sociaal ankerpunt. In de tentoonstelling zijn tekeningen, prenten en oude foto’s te zien van kerken in Friesland. De tentoonstelling duurt tot en met 13 december 2020.

Eeuwenlang fungeerde de kerk als middelpunt van de gemeenschap. Maar tijden veranderen en de kerken daarmee ook. De Beeldenstorm leidde tot verwoeste interieurs en de protestantse Reformatie deed kerken verdwijnen of veranderen van gezindte. Tegenwoordig is steeds meer sprake van ontkerkelijking. Door de jaren heen werd menig Friese kerk afgebroken, opgeknapt of vervangen; momenten die kunstenaars maar wat graag vastlegden.

Door kunstenaars vereeuwigd
Zo schilderde Piet van der Hem in 1909 het interieur van het Ayttagodshuis bij de kerk van Swichum voordat het drie dagen later onbewoonbaar werd verklaard en gesloopt werd. Het gasthuis werd in 1572 gesticht door Viglius van Aytta. Arme ouderen mochten er kosteloos wonen in ruil voor kerkelijke verplichtingen. Ook zijn in de tentoonstelling tekeningen te zien van de bronzen klokken uit de kerktoren van Bears. Op de tekeningen van Albert Martin zijn inscripties te lezen die erop duiden dat de klokken zijn gemaakt ter ere van twee huwelijken binnen de adellijke familie Unia. Tevens is een vurenhouten 17de eeuwse kerkbank te zien uit de kerk van Hegebeintum.

Illustraties: Collectie Fries Museum




19 12 19

1970 - 2020 : Stichting Alde Fryske Tsjerken viert feest!

De Stichting Alde Fryske Tsjerken bestaat in 2020 50 jaar. Dat willen we natuurlijk vieren. Met trots kijken we terug op 50 jaar zorg voor monumentale Friese kerken. We zijn blij dat in al die jaren 52 kerken, 7 kerkhoven en 2 klokkenstoelen aan onze zorg zijn toevertrouwd.

Dit prachtige bezit mogen we beheren én een nieuw leven geven. Dat kan allemaal dankzij de trouwe steun van donateurs, fondsen en de overheden. En natuurlijk dankzij de enthousiaste inzet van vele honderden vrijwilligers, die lokaal, in het bestuur én op kantoor ons werk mogelijk maken.

Voor al deze betrokkenen vieren we in 2020 feest. We hebben een gevarieerd programma samengesteld, met ‘voor elk wat wils’. Het overkoepelende thema dit jaar is: ‘Jouw kerk, jouw verhaal’. Want het zijn – naast de stenen en het interieur – juist de verhalen die onze kerken zo bijzonder maken.

U kunt het hele feestprogramma hier bekijken.




28 11 19

Podiumtour met Marcel Smit in 2020 langs 16 Friese kerken

Jaarlijks maakt een artiest een tour langs meerdere van onze kerkjes, de zogenaamde Podiumtour.

De Podiumtour van 2020 is een bijzondere! Om ons 50-jarig jubileum te vieren is er deze keer een extra uitgebreide tour. Marcel Smit, Friese sjonger/lietskriuwer, gaat in maar liefst 16 kerken zijn nieuwste album presenteren. De entree van al deze concerten is gratis.

Aanvang op zondag 15.30 uur en op vrijdag 20.30 uur.




19 11 19

Trouwen mag in kerk Rottevalle

De kerk van Rottevalle mag gebruikt worden als trouwlocatie. Op onze website stond al geruime tijd aangegeven dat het mogelijk is om in deze kerk te trouwen. Maar toen een stel toestemming wilde krijgen om de huwelijksplechtigheid in de kerk te voltooien, gaf de gemeente Smallingerland geen toestemming.

De regels zeggen dat 'een locatie die in het dagelijks verkeer de functie heeft van kerk of gebedshuis' niet kan worden aangewezen als huis der gemeente. Burgemeester Rijpstra maakt nu een uitzondering voor kerken die niet gelieerd zijn aan een gemeente. Dat maakt de weg weer vrij om in Rottevalle te trouwen. En dat is goed nieuws!




04 11 19

'De noodzaak om kerk over te nemen blijft'

De noodzaak voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken om kerken over te nemen blijft en zal de komende jaren ook stijgen. Dat zei voorzitter drs Jan Kersbergen afgelopen zaterdag tijdens de jaarlijkse donateursbijeenkomst van de Stichting. Deze werd gehouden in de Grote- of  Jacobijnerkerk in Leeuwarden. De bijeenkomst was met 250 mensen bijzonder druk bezocht. 

'Over het algemeen hebben we niet te klagen over de belangstelling voor onze donateursbijeenkomst', opende Kersbergen zijn toespraak. 'Maar vandaag overtreft het alle verwachtingen. Vast en zeker omdat Theo Jellema een lezing met aansluitend een orgelconcert verzorgt.'

Kersbergen ging in zijn toespraak in op de verwachte leegstand van kerken in de toekomst. 'Wat zijn nu de verwachtingen voor de komende 10 jaar? Onlangs heeft de gemeente Sudwest Fryslân een kerkenvisie gepresenteerd. Deze gemeente telt 160 kerken, daarvan is de helft rijksmonument. In Sudwest Fryslân verwacht men dat in de komende 10 jaar 33 kerken, monumenten en niet-monumenten, worden afgestoten. Als je dat doortrekt naar heel Fryslân, verliezen tot 2029 meer dan 100 kerken hun kerkelijke functie.'

De Stichting is er met een kleine, maar deskundige staf klaar voor om belangrijke monumentale kerken over te nemen, aldus Kersbergen. 'Wij hebben al 49 jaar een kerkenvisie.'

Tijdens de donateursbijeenkomst gaf de bekende organist Theo Jellema een lezing en natuurlijk bespeelde hij ook het prachtige orgel in de kerk. 

Het programma zag er als volgt uit:

Adolphe Querm (? – 1869) Sortie en style libre
Maurice Greene (1696-1755) Voluntary in c (2 delen)
Abraham van den Kerckhoven (1619-1702) Fantasia in d
Johann Gottfried Walther (1684-1748) Concerto del Signor Albinoni (3 delen)
Louis-Nicolas Clérambault (1676-1749) Basse et dessus de trompette
Johann Christian Kittel (1732-1809) Preludio pro Organo Pleno in a

Presentatie

Tijdens de Jaarvergadering praatte secretaris Martin Weerd van het bestuur de aanwezigen bij over de ontwikkelingen bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken. U kunt zijn presentatie hier bekijken.

 

De foto's bij dit bericht zijn gemaakt door Rommie van der  Heide en Ad Fahner




01 11 19

Friesch Dagblad en Alde Fryske Tsjerken organiseren verhalenwedstrijd

De Stichting Alde Fryske Tsjerken en het Friesch Dagblad organiseren samen een verhalenwedstrijd. Aanleiding is het 50-jarig jubileum van de Stichting in 2020. Thema daarvan is ‘Jouw kerk, jouw verhaal’. Het Friesch Dagblad en de Stichting hopen dat veel mensen hun verhaal met hun kerk willen delen.

Het Friesch Dagblad kondigt de verhalenwedstrijd morgen (zaterdag 2 november) in de krant aan. Hoofdredacteur Ria Kraa schrijft daarin onder meer: ‘Kerken zijn niet alleen staaltjes van architectuur en geschiedenis, het zijn de behuizingen van het Grote Verhaal van God en de ‘kleine’ verhalen van mensen. Alles wat mensen in de kerk horen en beleven en meenemen naar huis kleurt hun levens en toetst hun overtuigingen.’

Om de beste taal of literatuur gaat het niet. Bedoeling is zo veel mogelijk mooie verhalen te verzamelen over geloof, hoop en liefde. En troost, twijfel, vreugde en verdriet. Goeie anekdotes, diep rakende gebeurtenissen, feesten en concerten.

De Stichting en de krant nodigen iedereen uit om te graven in het geheugen en verhalen op te duikelen die leven in en om de kerk hebben verrijkt en gesteund. Kraa: ‘Verhalen over ontmoetingen of gebeurtenissen in uw gemeente die u vreugde, verdieping, troost, verandering van inzicht of misschien ook twijfel hebben gegeven of die op wat voor andere manier dan ook maar geraakt hebben. U bent misschien op één speciaal moment bijzonder geroerd geraakt, u heeft een prachtige anekdote of onwaarschijnlijk vertelsel, u weet van hoe grote betekenis deze koster of gene predikant, ouderling zus of diaken zo is geweest. Of misschien heeft u helemaal geen spectaculair verhaal maar is het juist het ‘gewone’ ritueel van de jarenlange wekelijkse gang naar de kerk die zo veel voor u betekent.’

Medewerker Gerko Last is het met Kraa eens. ‘Wij komen natuurlijk heel vaak in kerken, en spreken geregeld met bezoekers en mensen uit het dorp over wat zij daar ervaren. Dat levert prachtige momenten op. We hebben er erg veel zin in om die moment vast te leggen in prachtige verhalen.’

Naast schrijfster Janny van der Molen zitten ook schrijver Anders Rosendal en Friesch Dagbladredacteur Gerbrich van der Meer in de jury. De mooiste verhalen worden in maart gepubliceerd in de krant en in kerkblad Geandewei. Ook komen de verhalen op de website van het Friesch Dagblad. In het jubileumjaar van de Stichting zullen op verschillende momenten ook verhalen voorgelezen worden in kerken.

Verhalen kunnen voor 15 januari gestuurd worden naar secretariaat@frieschdagblad.nl of naar info@aldefrysketsjerken.nl

Omrop Fryslan besteedde onlangs aandacht aan onze verhalenwedstrijd:

 




22 10 19

Nieuw boek over de opgravingen in Hegebeintum

In 2015 werd een nieuwe fundering aangebracht onder de toren van de kerk van Hegebeintum, om de verzakking een halt toe te roepen. Deze gelegenheid werd aangegrepen om ook archeologisch onderzoek uit te voeren in deze hoogste terp van Friesland. Hegebeintum is ernstig aangetast door de commerciële afgravingen rond het begin van de 20ste eeuw, en er is weinig bekend over de bewonings­geschiedenis van deze oude terp.

Dit onderzoek is weergegeven in een nieuwe uitgave van de Vereniging voor Terpenonderzoek, in samenwerking met de Stichting Alde Fryske Tsjerken, de Provinsje Fryslân, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Terpencentrum van het Groninger Instituut voor Archeologie (Rijksuniversiteit Groningen).

Het boek is gewijd aan de resultaten van het nieuwe onderzoek, én aan een beschrijving en interpretatie van de vondsten die indertijd bij de afgravingen zijn gedaan, met name die uit het vroegmiddeleeuwse grafveld. Dat kreeg indertijd al veel publiciteit dankzij de inspanningen van P.C.J.A. Boeles, de conservator van het Fries Museum.

Samen geven de verschillende bijdragen een overzicht van de bewoningsgeschiedenis van Hegebeintum, en tegelijk ook van de vele verschillende facetten van de moderne archeologie, van het inventariseren en interpreteren van oude vondsten tot chemisch en microscopisch onderzoek van bodemlagen.

Het boek werd op 19 oktober gepresenteerd in de kerk van Hegebeintum. Namens de Stichting kreeg medewerker Gerko Last het eerste exemplaar overhandigd van Egge Knol, voorzitter van de Vereniging voor Terpenonderzoek.

Het boek is verkrijgbaar via de webwinkel van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.




10 10 19

Kerk Sint Anne op tv bij 'Het Raadsel Rembrandt'

Onze kerk in Sint Annaparochie was onlangs weer op de landelijke televisie te zien. Voor het programma 'Het Raadsel Rembrandt'van de AVROTROS zijn opnamen gemaakt in Fryslân. Zoals bekend is Rembrandt van Rijn getrouwd in Sint Annaparochie, in de voormalige kerk die op dezelfde plek staat als de huidige Van Harenkerk.

Voor het programma reist Onno Blom in het voetspoor van Rembrandt om te ontdekken wie de meesterschilder nou écht was. Onno onderzoekt eigenlijk het Raadsel Rembrandt. Onno reist onder andere naar Leiden waar Rembrandt als jonge molenaarszoon vol ambitie en dromen begon. Hij was ervan overtuigd dat hij als schilder de wereld zou veroveren.

In Amsterdam bezoekt Onno de plekken waar Rembrandt zijn grootste successen boekte, maar ook flinke tegenslagen te verwerken kreeg in zijn persoonlijke leven. Tijdens zijn zoektocht naar het raadsel Rembrandt komt hij veel verrassingen tegen. Ook in Sint Annaparochie...

De aflevering is te zien op https://www.npostart.nl/six-over-rembrandt/01-02-2019/AT_2115401 




30 09 19

Kerk Wânswert overgenomen tijdens bijzondere avond

Op vrijdag 27 september 2019 nam de Stichting Alde Fryske Tsjerken de kerk van Wânswert over. Een bijzondere en indrukwekkende avond, waarmee het eigenaarschap van de kerk wisselde. Het was emotioneel, maar ook mooi: Wânswert is ervan overtuigd dat het beheer van de kerk bij de Stichting in goede handen is.

Op deze pagina vindt u een aantal van de foto's die op de bewuste avond zijn gemaakt.

Op deze avond werd ook een gedicht voorgelezen. Dat gedicht vindt u hier.




23 09 19

Over een doosje eieren en kunst

Ter ere van de ingebruikname van onze kerk in Raard als atelier en expositieruimte door kunstenaar Paul Andringa met ingang van 1 september jl., waren onlangs de Plaatselijke Commissie van Raard en een afgevaardigde van PC Bornwird en Lichtaard uitgenodigd om samen met Andringa en impresario Joke Bakker van onze stichting een kop koffie met gebak te nuttigen in de kerk.

Willem Hielkema, voorzitter van PC Raard, maakte van de gelegenheid gebruik om de nieuwe huurder een welkomstgeschenkje aan te bieden in de vorm van een doosje dagverse eieren. Hij maakte daarbij de metaforische vergelijking van de twee rijen van 5 eieren met de twee handen van de kunstenaar met elk 5 vingers en vervolgens de schepping van een ei en een kunstwerk en dat er gebroed moet worden voordat er iets moois ontstaat….. Een verrassende gedachtegang die door Andringa erg werd gewaardeerd.

Willem heette met dit gebaar namens PC Raard de kunstenaar van harte welkom en sprak de hoop uit dat Paul veel inspiratie krijgt in de mooie kerk en het weidse landschap daaromheen en dat hij een langdurig verblijf in Raard tegemoet gaat




18 09 19

Alde Fryske Tsjerken neemt kerk van Wânswert over

De Stichting Alde Fryske Tsjerken neemt vrijdag 27 september het kerkgebouw van Wânswert over van de Protestantse gemeente Wânswert/Jislum. Ook de omliggende begraafplaats wordt door de Stichting overgenomen.

De kerk van Wânswert is gelegen op een hoge terp, die enkele eeuwen voor onze jaartelling is ontstaan. De terp is aan het eind van de 19e eeuw vooral aan de zuidzijde voor een belangrijk deel afgegraven. Een keermuur behoudt aan die zijde het kerkhof en de kerk voor verzakking.

De kerk bestaat uit een schip met een versmald en vijfzijdig gesloten koor. Aan de westzijde bevindt zich een zware toren met zadeldakbekroning. Opvallend is dat de kerk en toren nagenoeg even breed zijn. De kerk is oorspronkelijk gewijd aan Sint Petrus.

De kerk van Wânswert had in de 16de eeuw al een orgel. In 1674 werd een nieuw orgel gebouwd door Harmen Ians. Dit orgel werd in 1877 vervangen door weer een nieuw instrument, gebouwd door Willem Hardoff. Dit orgel is gerestaureerd in 1893, 1947, 1966 en 1994. De preekstoelkuip en het klankbord dateren uit de tweede helft van de 19de eeuw. Het ruggeschot en de trap met leuning zijn van oudere datum. Alle onderdelen zijn van eikenhout.

In het dorp is een Plaatselijke Commissie in het leven geroepen, die de kerk na de overname gaat beheren. Er zullen nog een beperkt aantal diensten per jaar gehouden worden in de kerk. Via de Plaatselijke Commissie kan de kerk gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten, concerten, etc.

De meegeefsom die beschikbaar wordt gesteld voor het toekomstige onderhoud, bestaat uit een aantal hectares land. Uit de pachtinkomsten kan het onderhoud van de kerk en de begraafplaats en het gebruik door de kerkelijke gemeenschap worden betaald.

Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken is dit de 52ste kerk die wordt overgenomen in het 49-jarige bestaan. Volgend jaar staat de Stichting uitgebreid stil bij het 50-jarig bestaan.

 




03 09 19

Veel kerken open tijdens Open Monumentendag

In het weekend van 14 en 15 september is het weer Open Monumentendag! Het thema van 2019 is Plekken van plezier. Ook veel kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken stellen hun deuren open tijdens dit weekeinde. Hieronder volgt een overzicht.

Op zaterdagmiddag 14 september is de Dorpskerk Huizum, het oudste monument (12e eeuw) van de stad Leeuwarden, vanaf 13:30 u. te bezichtigen. Desgewenst krijgt men een rondleiding in de kerk en langs het gerenoveerde baarhuisje dat nu deels een minimuseum is voor grafcultuur. Bijzonder is dat dit ook de laatste dag is waarop de expositie van Eddy Sikma te bezichtigen is. De (gratis) koffie staat klaar. Ook kunt u er mooie historische boeken over de kerk kopen, incl. het in juni gepresenteerde, fraai geïllustreerde boek Voetstappen in Huizum over de geschiedenis van dit oude dorp (€ 7,50).

Sikma werd geboren aan de Emmakade in Leeuwarden en het zal dan ook niemand verwonderen dat in veel van zijn werk schepen voorkomen. Voor deze expositie zijn echter twee andere onderwerpen gekozen: het Friese landschap en Huizum. De wereld van de Wadden vertegenwoordigt hier het landschap, Huizum -met name ook de Dorpskerk zelf- wordt in tekeningen getoond.Eddy volgde een opleiding tot tekenleraar. Zijn kunde als tekenaar werd o.a. herkend door de gemeente Leeuwarden. Dit resulteerde in de opdracht tekeningen te maken van panden die gesloopt zouden worden. Voor zijn onderwerpen hoeft Eddy dus niet ver van huis te gaan.Met lesgeven, schilderen en tekenen hoopt Eddy nog lang door te kunnen gaan. Hij wil, zoals hijzelf zegt, in het harnas sterven. Hopelijk duurt dat nog lang.

De kerk van Jorwert is zaterdag de hele dag open van 10.00 tot 17.00 uur en ook zondag van 12.00 tot 18.00 uur, met om 15.00 uur een orgelconcert door Theo Jellema. 

De kerk van Feinsum is zowel zaterdag als zondag geopend.

De kerk van Westhem is beide dagen vanaf 13.30 uur tot 17.00 uur geopend. De tentoonstelling van de familie Dooper is in deze kerk te zien.

Ook de kerk van Zurich doet mee, alleen op de zaterdag.

De kerk van Kortezwaag is op zaterdagmiddag en zondag ook open. Gasten van Open Monumentendag kunnen dan ook nog profiteren van de tentoonstelling over het leven en werken van Rindert van Zinderen Bakker, een plaatselijk en regionaal bekend socialistisch voorvechter die er o.a. ook voor gezorgd heeft dat Domela Nieuwenhuis destijds naar deze omgeving kwam om zijn bekende redevoeringen te houden.

De kerk van Britsum zet de kerk op zaterdagmiddag open voor het publiek.

In de kerk van Wier is op zaterdag 14 september een schilderij-tentoonstelling van Joke Ket te zien, met allerlei schilderijen die betrekking hebben op het Wad.

In Westernijkerk is zaterdag 14 september de laatste dag dat de zomertentoonstelling te zien is: schilderijen van Rika de Vries-van der Galiën en foto’s van Aukje Vellinga. Daarnaast is de permanente expositie te bewonderen over de geschiedenis van het eertijds bij de kerk behorende Jeppemastate en haar bewoners.

In Sint Jacobiparochie is er op zondag 15 september een orgelconcert in de Groate Kerk. 

De Bonifatiuskerk in Ter Idzard doet ook mee aan de Open Monumentendag. In de kerk zijn de medewerkers van het Dorpsarchief ‘Idzawolde’ aanwezig en kan men zelf in de archieven duiken. Dit weekeinde staat in Ter Idzard bekend als ‘t Sneupersweekend’.

Volop keuze dus tijdens Open Monumentendag. Kijk voor meer informatie over deze dag op www.openmonumentendag.nl




27 08 19

Kerk Raard wordt atelier en expositieruimte

De kerk van Raard (NEF) wordt een atelier en expositieruimte van de Leeuwarder kunstenaar Paul Andringa. De kunstenaar huurt de kerk per 1 september 2019 van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Daarmee is voor deze kerk een passende, nieuwe bestemming gevonden. Eerder was het Oerka Irene Verbeek museum gevestigd in de kerk van Raard.

De kerk dateert uit de 13de eeuw. Kenmerkend zijn de dikke muren en de kleine (rond)boogvensters, de bouwstijl die in de 10e tot de  13e eeuw gebruikelijk was. Van het interieur is weinig meer oorspronkelijk. De kerk heeft wel een eikenhouten preekstoel uit 1650. De kerkruimte en inrichting zijn eenvoudig.

Enkele jaren geleden kwam de kerk leeg te staan, toen het Oerka Irene Verbeek Museum ophield in de huidige vorm te bestaan. De Stichting Alde Fryske Tsjerken raakte in gesprek met de Leeuwarder kunstenaar Paul Andringa (1963), die op zoek was naar een nieuwe atelierruimte. De kerk van Raard sprak hem enorm aan vanwege de ruimte in het gebouw en de sfeer die in de kerk heerst.

Het werk van Andringa wordt omschreven als ‘raadselachtig, rauw en poëtisch, met een sensitieve sfeer’. Zijn tekeningen, beelden en installaties zijn niet alledaags. Hij zegt er zelf over: ‘Het is mijn taak als kunstenaar om mensen iets aan te reiken en mee te geven om over na te denken. Een tegenwicht voor alle ellende. Een wereld om blij van te worden. Mijn werk is niet altijd vrolijk maar ik bied wel een mogelijkheid om even aan de dagelijkse realiteit te ontsnappen.’

Andringa zal enkele dagen per week aan het werk zijn in de kerk van Raard. Ook zal er een permanente tentoonstelling te zien zijn. Daarnaast komen er kunstwerken van Andringa te staan in de kerken van Lichtaard en Bornwird, zodat belangstellenden met de auto of met de fiets deze drie kerken en de kunstwerken kunnen bewonderen.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is blij met de nieuwe functie van de kerk van Raard. ‘Onze kerken zijn als gebouwen belangrijk voor de Friese dorpen, maar we vinden het nog belangrijker dat de kerken gebruikt worden, dat het levende stenen zijn’, zegt impresario Joke Bakker. ‘Met de komst van Paul Andringa naar Raard leeft deze kerk weer. Dat vinden we prachtig.’

Luister hier naar een interview met impresario Joke Bakker en kunstenaar Paul Andringa op Omrop Fryslân.




03 07 19

Geslaagde gezamenlijke activiteit met Tsjerkepaad in Dedgum

Tsjerkepaad en de Stichting Alde Fryske Tsjerken organiseerden op 13 juli een bijzonder gezamenlijk programma. Dit programma vond plaats in de geheel vernieuwde kerk van Dedgum.

Voor de bezoekers was er de mogelijkheid om deze kerk van binnen en buiten te bekijken. Om 15.00 uur begon het programma met bijdragen van Bert Looper (directeur van Tresoar) over ‘kerk en kunst’ en Jannie Brandsma (muziek en zang). Gerko Last van de Stichting Alde Fryske Tsjerken vertelde over de restauratie en vernieuwing van het kerkgebouw.

 

Beide organisaties kijken terug op een bijzonder geslaagde middag. De kerk van Dedgum zat bomvol en de belangstellenden waren enthousiast over alle bijdragen.

Ook volgend jaar houden beide Stichtingen weer een gezamenlijk programma. Het thema voor volgend jaar wordt 'Jouw kerk, jouw verhaal'. Dat wordt ook het jubileumthema van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, die volgend jaar 50 jaar bestaat.

Foto's: Joke Bakker/SAFT




13 06 19

Tsjerkepaad dit jaar met als thema 'Kerk en kunst'

Tsjerkepaad heeft dit jaar als thema 'Kerk en kunst'. Ook veel kerken van onze Stichting stellen dit jaar in juli, augustus en september de deuren open voor het publiek.

Tsjerkepaad en de Stichting Alde Fryske Tsjerken werken graag samen. Beide organisaties hebben hetzelfde doel: mensen laten beleven hoe bijzonder de Friese kerken zijn. Onze Stichting is blij met het thema van dit jaar. Veel kerken zijn kunstwerken op zichzelf; bovendien ligt, staat en hangt in veel kerken kunsthistorisch bezit dat zeer de moeite waard is om te bekijken.

Op zaterdag 13 juli organiseren onze Stichting en Tsjerkepaad een gezamenlijke bijeenkomst in de kerk van Dedgum, met als spreker Bert Looper van Tresoar. Dit belooft een bijzondere dag te worden, waarin de bezoekers ook kunnen genieten van de prachtig gerestaureerde kerk van Dedgum.

De officiële opening van Tsjerkepaad is op zaterdag 29 juni in de Michaelskerk in Anjum. Tsjerkepaad duurt tot en met 14 september. Dan is de officiële sluiting in de Rooms-Katholieke kerk van Blauwhuis. 




28 05 19

Kerk Dedgum feestelijk in gebruik genomen

Met een prachtig feest is afgelopen vrijdag en zaterdag gevierd dat de kerk van Dedgum er weer prachtig bij staat. De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft voor ongeveer acht ton in het gebouw geïnvesteerd. Het resultaat is een prachtige kerkzaal, met dorpshuis-functie, Bêd & Brochje én een uitkijkpunt vanaf de toren.

Honderden mensen kwamen vrijdag en zaterdag langs om het resultaat te bewonderen. De kerk werd officieel geopend door gedeputeerde Kramer van de provincie Fryslân. Ook wethouder Stella van Gent van de gemeente Súdwest-Fryslân was erbij aanwezig. Zowel de provincie als de gemeente hebben ruimhartig bijgedragen aan de restauratie.

Vrijdag was de officiële opening, zaterdag was er een Open Dag voor alle belangstellenden. Daar kwamen bijna driehonderd mensen op af, waardoor het zaterdag een drukte van belang was in Dedgum.

 

 




25 04 19

Orgel Britsum na restauratie opnieuw in gebruik genomen

Op zondag 19 mei 2019 is het volledig gerestaureerde orgel van de Johanneskerk in Britsum opnieuw in gebruik genomen. Tijdens een druk bezochte bijeenkomst vertelde directeur Bert Yedema van Orgelmakerij Bakker & Timmenga over wat er aan het orgel is gerestaureerd. Organist Theo Jellema liet met zijn indrukwekkende orgelspel horen wat het orgel in Britsum allemaal voor klanken in zich heeft. We kijken terug op een bijzonder geslaagde middag.

Onze Plaatselijke Commissie in Britsum organiseert op zaterdag 25 mei 2019 van 15.00 – 16.30 uur een open middag voor orgelliefhebbers. Er is dan gelegenheid voor max. 6 personen om het orgel p.p. 10 min. te bespelen. Voor aanmelding en informatie over deze orgelmiddag kunt u contact opnemen met Rina Sijtsma, tel: 06-54922701 of per mail: rinasijtsma@gmail.com.




08 04 19

Afscheidsconcert Libbene Stiennen

Vrijdagavond 5 april jongstleden heeft Piter Wilkens samen met zijn muzikanten Willo de Bildt en Ytzen Peterson officieel de allerlaatste voorstelling van het muzikale programma "Libbene Stiennen" ten tonele gebracht in De Lawei in Drachten. Het programma is in 2015 op verzoek van de stichting Alde Fryske Tsjerken ter ere van het 45-jarig SAFT-jubileum in dat jaar door Wilkens op CD uitgebracht.

In de afgelopen 3,5 jaar dat Wilkens en zijn muzikanten met deze voorstelling door de provincie hebben getourd, hebben zij gemiddeld meer dan 1 x per maand een kerk of theater vol luisteraars in vervoering gebracht met de prachtige melodieën en teksten. 

De Stichting is Piter Wilkens dankbaar voor de wijze waarop hij zijn liefde voor de kerken heeft omgezet in tekst en muziek. Een waardevolle ode aan ons Fries kerkelijk erfgoed en daarmee aan het werk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. 

 

 




05 04 19

Geanimeerde bijeenkomst over rouwborden Hegebeintum

Op donderdag 4 april hebben we genoten van een prachtige bijeenkomst in Hegebeintum, waar we met donateurs en belangstellenden de gerestaureerde rouwborden in de kerk hebben bewonderd.

Restaurateur Randolph Algera gaf tekst en uitleg over de keuzes die zijn gemaakt bij het restaureren van de 16 borden die de kerk rijk is.

We kijken terug op een prachtige bijeenkomst. Hartelijk dank aan alle vrijwilligers van het bezoekerscentrum aan de voet van de terp. En hebt u de wandborden nog niet gezien? Dan raden we u van harte aan binnenkort eens een kijkje te gaan nemen in de kerk. De gidsen ontvangen u met open armen.

Weekblad Actief maakte een video-verslag. Deze is hier te bekijken.




01 04 19

Adellijke grafbeelden Holwerd onthuld

Vrijdagmiddag 29 maart was het dan eindelijk zover: de onthulling van de twee adellijke grafbeelden in de kerk van Holwerd. Al vele tientallen jaren was het de grote wens van de kerkrentmeesters de beelden terug te laten keren naar hun oorspronkelijke plaats. Na een oproep van wijlen Sytze ten Hoeve kwam het in een stroomversnelling waarbij het Fries Museum uiteindelijk de beelden in bruikleen heeft gegeven.

In 2017 volgde de gelukkige ontdekking van de namen van de twee afgebeelde personen. Het gaat hier namelijk om kolonel Hessel Meckema van Aylva (1608-1660) en zijn Oostenrijkse vrouw Elisabeth von Althann (1597-1663). De beelden zijn afkomstig van een veel groter grafmonument die op deze plaats heeft gestaan, maar die omstreeks 1795 uit de kerk zal zijn verwijderd. Hierna leden de twee beelden een zwervend bestaand in de omgeving, voordat ze in het depot van het Fries Museum terechtkwamen.

Na het openingswoord van voorzitter Alde Fryske Tsjerken Jan Kersbergen, hield professor dr. Yme Kuiper een interessante lezing over Hessel, zijn militaire carrière en de zandstenen beelden.
Hij liet via een powerpointpresentatie zien dat dit monument met knielende figuren voor Friese begrippen uitzonderlijk was, maar prima paste in een traditie in Nederland.

Vervolgens kreeg directeur Kris Callens van het Fries Museum het woord, waarna hij gezamenlijk met Jan Kersbergen de beelden onthulde.

De aanwezigen konden hierna nog even napraten onder het genot van een consumptie, wat weer goed verzorgd was door de lokale beheerscommissie.

Tekst: André Buwalda

Foto's: Rommie van der Heide & Jan de Boer

 




19 03 19

Veel bezoekers tijdens Voorjaarsexcursie in Noardeast-Fryslân

De excursiecommissie van Alde Fryske Tsjerken organiseerde zaterdag een voorjaarsexcursie langs een drietal kerken in de nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân. De kerken van Nes, Metslawier en Ternaard konden op veel bezoekende donateurs en overige belangstellenden rekenen. 

Rond de 140 bezoekers werden door gemeenteleden ontvangen met koffie en iets lekkers in de zestiende-eeuwse, laatgotische Grutte Tsjerke van Ternaard. Hier gaf Liuwe van der Meer verschillende interessante vertellingen over het grotendeels uit kloostermoppen opgetrokken kerkgebouw, het kerkgebouw heeft een eenbeukig schip met een vijfzijdige koorsluiting. De steunberen zijn in 1792 vernieuwd.

De in 2000 weer blootgelegde zerkenvloer toont fraaie zestiende- en zeventiende-eeuwse zerken. In de zeventiende eeuw schonk Douwe II van Aylva de toenmalige Nederlands Hervormde gemeente een orgel door Bader gebouwd dat in 1864 vervangen werd door een orgel van de firma Van Dam. De hoofdwerkkast met zijn unieke houtsnijwerk en geflankeerd door 32 houtenwapenborden is wel behouden. De preekstoel en de herenbank voor de familie Aylva, die eigenaar was van de Ayvla State en de Herwey State, dateren uit de zeventiende eeuw. De in neoclassicistische stijl gebouwde toren heeft de oude zadeldaktoren in 1871 vervangen.

17de -eeuws interieur

Veel mensen kwamen met vragen over de typen bouwstijlen en gebruikte materialen. Zo is het op de dag van vandaag waarom de kerk van Ternaard zo’n groot Baderorgel bezit, nu recentelijk een van Dam binnenwerk! Ok in die tijd was de kerk van Ternaard een rijke gemeente, en met de inbreng van de van Aylva’s had men ook geen probleem. Maar waarom een orgel die men in tijd in een kerk van Leeuwarden of een andere grote stad verwachte. Het antwoord hierop is en blijft een vraag! Er is hierover geen documentatie te vinden. Maar dat het een mooi orgel is werd door de bezoekers zeer gewaardeerd. Verder is het kerkgebouw en interieur goed bewaard en origineel gebleven, ‘je kan er bij wijze van spreken zo een film uit de tijd van Rembrandt in opnemen’. Aldus Liuwe van der Meer.

Rondje Noardeast-Fryslân

De excursie leden die een dag arrangement hadden geboekt kregen hierna een lunch in Herberg de Waard van Ternaard, daarna vertrokken zij per bus naar Nes waar de uit twaalfde eeuw stammende Johanneskerk op hun bezoek kon rekenen. De laatste kerk van bezichtiging was de Doarpstsjerke van Metslawier, een zaalkerk uit 1776 gebouwd op een wierterrein waar in de middeleeuwen een voormalige kerk stond. In deze kerk was ook de sluiting van excursie met een vertelling van Piet Wouda over Balthasar Bekker ‘De betoverende wereld’, begeleid door orgelmuziek van Jaap Sake Heeringa.

Verslag en foto: Bote Sape Schoorstra

 

 




05 03 19

Onthulling en lezing ridderbeelden Holwerd op 29 maart 2019

Op 29 maart 2019 worden de de ridderbeelden in de Sint Willibrorduskerk van Holwerd onthuld door Kris Callens, directeur van het Fries Museum. Tijdens die bijeenkomst is er ook een lezing door Prof. dr. Yme Kuiper over de Adellijke memoriecultuur in Friesland in de Gouden Eeuw. U bent hiervoor van harte uitgenodigd.

Tien jaar geleden nam de Stichting Alde Fryske Tsjerken de Sint Willibrorduskerk in Holwerd in eigendom over van de Hervormde Gemeente Holwerd. Bij die gelegenheid pleitte ons algemeen bestuurslid Sytse ten Hoeve voor de terugkeer van de ridderbeelden van de familie Van Aylva naar de kerk waar ze ooit voor gemaakt waren.

Deze beelden, een knielende ridder en zijn echtgenote, dateren uit het midden van de zeventiende eeuw. Ze stonden op het familiegraf van de Van Aylva’s, een roemrijke adellijke familie uit Holwerd, in de voorganger van de huidige kerk. Bij de nieuwbouw van de kerk in 1776-1781 werd om het praalgraf van de Van Aylva’s heen gebouwd. Een kleine twintig jaar later werden de beelden in de Franse tijd (rond 1795) uit de kerk verwijderd. Na lange omzwervingen belandden ze uiteindelijk in het Fries Museum, waar ze de laatste jaren in depot lagen opgeslagen.

Tien jaar na de overname kunnen we de wens van de op 1 januari 2016 overleden Sytse ten Hoeve in vervulling laten gaan. De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft de beide beelden in langdurig bruikleen gekregen van het Fries Museum en laten terugplaatsen in de Sint Willibrorduskerk, naar een ontwerp van architectenbureau Kijlstra en Brouwer uit Beetsterzwaag.

Lezing Adellijke memoriecultuur in Friesland in de Gouden Eeuw

Over het grafmonument van het echtpaar Aylva in Holwerd

Spreker: Prof. dr. Yme Kuiper, em. bijzonder hoogleraar Faculteit Letteren, RU Groningen

Toelichting: Qua aantal grietmansposten en hoge militaire ambten behoorde het geslacht (Van) Aylva tot de meest invloedrijke en vooraanstaande adel in Friesland in de zeventiende eeuw.

Zijn hoge maatschappelijke positie kon op verschillende manier worden getoond. Dit thema vormt een belangrijk onderdeel van een powerpointlezing naar aanleiding van de herplaatsing van de grafbeelden in de kerk van Holwerd. Wie waren de afgebeelde personen? Hoe uniek zijn hun grafbeelden?

Programma Lezing en Onthulling vrijdag 29 maart 2019

Het officiële gedeelte begint om 15.00 uur, vooraf is er gelegenheid om een kop koffie te drinken

-          Welkom door Jan Kersbergen, voorzitter Stichting Alde Fryske Tsjerken

-          Lezing door Yme Kuiper, em. bijzonder hoogleraar Faculteit Letteren, RU Groningen

-          Onthulling door Kris Callens, directeur Fries Museum, Leeuwarden

-          Hapje en drankje na afloop

 

Aanmelden

In verband met de catering wordt u verzocht om zich vooraf aan te melden. Dat kan tot uiterlijk dinsdag 26 maart 2019 via info@aldefrysketsjerken.nl of telefoon: 058-2139666




01 03 19

Laatste uitvoering van Libbene Stiennen

Op vrijdagavond 5 april brengt Piter Wilkens samen met zijn vaste begeleiders Ytzen Peterson en Willo de Bildt voor de laatste keer het programma “Libbene Stiennen” ten tonele.

In 2015 heeft Piter Wilkens de muziekvoorstelling Libbene Stiennen gemaakt ter gelegenheid van het 45-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Libbene Stiennen is een lofzang geworden op de authentieke middeleeuwse dorpskerk en de belangrijke, onmisbare plek van de ‘tsjerke’ in het Friese landschap. Pareltjes, door Piter op luchtige wijze aan elkaar gesproken.

Deze laatste uitvoering is in de Lawei in Drachten. Kaarten zijn hier te reserveren.




07 02 19

Winter Tour Roon Staal begint in Mariakerk Gorredijk

Met een nieuw programma begint zanger en pianist Roon Staal op 7 februari in de Mariakerk in Kortezwaag Leijen zijn nieuwe Winter Tour. De tour eindigt op 25 februari in Zoetermeer en doet in totaal 7 provincies aan.

In 2019 staan 3 nieuwe album releases op het programma: ten eerste zijn album 'A New Door Opens' met daarop piano composities van eigen hand zoals het gelijknamige titelnummer maar ook 'Anthem For All' en 'The Land Where We Dance'. Dit album neemt Staal in januari op in Japan waar hij het afgelopen jaar meerdere concerten gaf.

Later in 2019 wordt een nieuw album verwacht met veel nieuwe coversongs waaronder werk van John Lennon (Across The Universe), Boudewijn de Groot en Gilbert O'Sullivan. Tenslotte zal aan het einde van het jaar een tweede kerstalbum verschijnen in navolging van zijn eerste 'Christmas Album'.

Staal geeft tussen de touren in Nederland door ook optredens in het verre oosten van Rusland (Vladivostok) en Japan. De zanger weet met zijn warme stem en prachtige pianospel het publiek steeds weer te raken met prachtige vertolkingen van zijn eigen composities en werk van andere componisten. Naast bekende eigen songs als Weet Waarom Je Leeft, Promise en In The Silence Of Light zullen ook zijn bekendere cover werken als Help Me Through The Night, Pie Jesu en Stay With Me 'Till The Morning niet ontbreken.

Alle informatie m.b.t. de Winter Tour en het concert te Gorredijk kunt u vinden op de website www.roonstaal.com Toegangskaarten kunnen hier online besteld worden of telefonisch via 06-30025992 en kosten € 17,50 per stuk.  Aanvangstijd concert is 20.00 uur. De deuren zijn een half uur voor aanvang van het concert geopend.



30 01 19

Van Harenskerk op tv in serie over Rembrandt

De Van Harenskerk in Sint Annaparochie komt op de landelijke televisie. Voor een serie over de schilder Rembrandt zijn opnames gemaakt in deze kerk. In de voorloper van de huidige kerk zijn Rembrandt en Saskia van Uylenburgh getrouwd.

Dit jaar staat Nederland in het teken van Rembrandt en de Gouden Eeuw. Aanleiding is de 350e sterfdag van onze beroemdste Hollandse Meester. Mede om deze reden is er ook een grote tentoonstelling in het Fries Museum.

Door zijn jarenlange passie voor Rembrandt laat Jan Six - nazaat van Rembrandts goede vriend Jan Six 1e - de kijkers aan de start van het Rembrandtjaar met een andere blik kijken naar het imposante oeuvre van de grootste schilder uit de Gouden Eeuw.

Zo bleek Rembrandt dol op drama. Ook vertelt Six over Rembrandts nietsontziende blik op de vrouwen om hem heen. En wist u dat hij de kunst van zijn voorgangers letterlijk afkeek? Iedere aflevering komt een nieuw onderwerp aan bod: Rembrandt als denker, Rembrandt als dief, Rembrandt als voyeur, Rembrandt als regisseur en Rembrandt als vader.
 
Six over Rembrandt, van woensdag 30 januari t/m 1 februari om 22.45 uur bij AVROTROS op NPO 2
Six over Rembrandt, 2 en 3 februari om 22.30 uur bij AVROTROS op NPO 2

De aflevering over de Van Harenskerk in Sint Annaparochie is hier te zien.




01 01 19

Podiumtour

Podiumtour is een nieuw initiatief van het impresariaat van de stichting Alde Fryske Tsjerken. Tijdens Podiumtour kan het publiek gedurende een aantal maanden genieten van een muzikant, acteur of spreker die de gelegenheid krijgt in een geselecteerd aantal kerken, verspreid over de provincie, op te treden.

Anne-Goaitske Breteler, 23 jaar jong, afkomstig uit Nes, mag het spits afbijten met haar lezing over de walvisvaarders.

Op 14 juni 2018 heeft Anne-Goaitske haar debuut 'De traanjagers, herinneringen van naoorlogse walvisvaarders' uitgebracht bij de Amsterdam University Press. In het boek beschrijft zij op fraaie wijze de herinneringen van oud-walvisvaarders die allemaal, net na de Tweede Wereldoorlog, mee zijn gegaan op de reizen richting de Zuidpool. De sfeer aan boord en de avonturen in de havens passeren de revue evenals de walvisjacht zelf, maar ook de twijfel en ambivalentie die tot op de dag van vandaag als een schaduw over deze herinneringen hangen.

Nu het boek verschenen is, geeft Anne-Goaitske door heel Nederland lezingen over dit onderwerp. In haar lezing bespreekt zij niet alleen deze vergeten geschiedenis aan de hand van de reisverhalen van de mannen die ze sprak, maar ze laat het tevens zien met originele foto's en film-fragmenten. 

De recensies over haar tot nu toe gehouden lezingen zijn lovend.

Data van de lezingen (entree € 7,50):

20 januari      15.30 uur      Mariakerk Boer

27 januari      15.00 uur      Mariakerk Bears

3 februari       14.30 uur     Dorpskerk Gaast

3 maart          15.30 uur      Van Harenskerk St. Annaparochie

10 maart        15.30 uur      Mariakerk Blessum

13 maart        20.00 uur      Nicolaaskerk Swichum

6 april             20.00 uur      St. Genovevakerk Jelsum

14 april           15.00 uur      St. Hippolytuskerk Olterterp

19 mei            15.00 uur      Ioannis Theaterkerk Wier



18 12 18

Naar Rembrandt & Saskia? Bezoek dan ook Sint Annaparochie!

Bezoekt u een dezer weken de Rembrandt & Saskia tentoonstelling in het Fries Museum? Dan is het ook leuk om een kijkje te nemen in Sint Annaparochie. Daar trouwde het echtpaar. 
Niet in de huidige kerk, dat moeten we eerlijk toegeven. Op de plaats van de huidige kerk stond een eenvoudig stenen kerkje met een toren. Deze kerk heeft dienst gedaan tot 1682. Het huwelijk van Rembrandt van Rijn en Saskia van Uylenburgh in 1634 heeft dus in de oude kerk plaatsgevonden. U kunt daar hier meer over lezen én horen.
De kerk van Sint Annaparochie is het bezoeken meer dan waard. Op deze pagina vindt u achtergrondinformatie over de kerk en kunt u luisteren naar verhalen die over deze kerk zijn geschreven. Hier is ook het sleuteladres  te vinden, zodat u de kerk van binnen kunt bekijken als deze gesloten is.
Een speciale route langs álle bezienswaardigheden rondom Saskia en Rembrandt kunt u hier bekijken.



11 12 18

Na vijftig jaar weer kerkdienst in Bonifatiuskerk Ter Idzard

Het was een bijzonder moment: in het volle Bonifatius kerkje in Ter Idzard was zondagmorgen een speciale kerkdienst van de PKN gemeente Olde- en Nijeholtpade en Oldeholtwolde. Het is zo’n 50 jaar geleden dat in deze kerk, eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, een kerkdienst werd gehouden door de toenmalige kerkelijke gemeente Ter Idzard/Oldeholtwolde.

Deze bijzondere dienst was ter gelegenheid van de afsluiting van het theaterproject ‘De tael van et hatte’, als onderdeel van LF2018 Under de Toer. En verder ter gelegenheid van de restauratie van het kabinetorgeltje uit 1895. Voorganger was Ds. Paul den Hollander uit Oldeholtwolde. Tijdens de kerkdienst speelde Henk van der Bij uit Wijnjewoude speelde op het orgel. Aan het begin van de kerkdienst luidde Popke Oosterhof, lid van commissie van het kerkje, de klok.

De huidige kerk, die gewijd is aan de heilige Bonifatius, dateert  uit de periode 1423 -1455. De bisschop van Utrecht, Rudolf van Diepholt, schonk in die tijd een aflaat van 40 dagen aan allen die binnen een jaar een bijdrage gaven aan het kerkbestuur van Idzardia voor de bouw van de kerk. Evenals andere kerken in Weststellingwerf had de kerk van Ter Idzard als dochter- of kleindochterkerk een bijzondere band met de aloude aan Sint Clemens gewijde moederkerk van Steenwijk.

In 1903 is het gebouw grondig gewijzigd. In dat jaar is de huidige toren aan de kerk gebouwd, zonder spits. De spits is pas op de toren geplaatst in 1926 door de gebr. Scheenstra voor een bedrag van 1475 gulden. In 2009-2010 is de kerk grondig gerestaureerd.

(Foto's en tekst: Lenus van der Broek)



29 11 18

Monstrans Viglius van Aytta tijdelijk te zien in Tresoar

Een der beroemdste Friezen aller tijden, Viglius van Aytta, heeft eindelijk een standbeeld in Leeuwarden gekregen. Op vrijdag 19 oktober werd het voor de Kanselarij onthuld door Herman van Rompuy, van 2010 tot 2014 voorzitter van de Europese Raad.

De Nicolaaskerk van Swichum, sinds 1995 eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, is in de dertiende eeuw gebouwd. Vermoedelijk werd dit mede mogelijk gemaakt door schenkingen van de hoofdelingenfamilies Van Aytta en Wiarda.
De vader van Viglius was  herenboer in Barrahûs, een gehucht even ten westen van Swichum. Viglius zelf werd in 1507 geboren en overleed in 1577. Hij klom onder Karel V op tot de hoogste ambten in het bestuursapparaat van de Nederlanden.
Na zijn dood werd hij bijgezet in de Sint-Baafskathedraal in Gent. Het had echter niet veel gescheeld of hij was in de Nicolaaskerk van Swichum begraven. In zijn testament had hij dat namelijk laten vastleggen, als hij tenminste tijdens een bezoek aan zijn geliefde Friesland zou komen te overlijden. Wie zijn indrukwekkende praalgraf nu wil zien, zal naar Vlaanderen moeten afreizen.
Ter gelegenheid van de onthulling van het standbeeld van Viglius heeft Tresoar een expositie aan hem gewijd van 19 oktober tot en met 6 januari 2019. Eén van de grootste verrassingen die daar te zien is, is een schitterende verguld zilveren monstrans die in 1561 hoogstwaarschijnlijk door Viglius van Aytta zelf aan de Nicolaaskerk van Swichum geschonken is.
In een monstrans die vóór in de kerk op het altaar stond, wordt een geconsacreerde hostie bewaard. Dit liturgische pronkstuk, waarvan het bestaan zelfs de grootste Vigliuskenners was ontgaan, is voor de expositie in bruikleen ter beschikking gesteld door het Bisdom Haarlem-Amsterdam.
In het decembernummer van ons magazine Alde Fryske Tsjerken dat vlak voor de Kerst verscheen, is de geschiedenis van de monstrans uitgebreid beschreven door historicus en redactielid Oebele Vries.

De expositie ‘Maak kennis met Viglius van Aytta, de grootste vergeten Fries was tot en met 6 januari 2019 te bezoeken in Tresoar. Kees Sluys schreef ter gelegenheid van de onthulling van het standbeeld een publieksboekje over 'Viglius van Aytta - Fries Europeaan avant la lettre' (Uitgeverij Thoth, Bussum). 

Standbeeld 
Het standbeeld van Viglius werd door de Stichting Standbeeld Viglius van Aytta van Swichum geschonken aan de gemeente Leeuwarden. Op 19 oktober is het feestelijk onthuld door de oud-voorzitter van de Europese Raad, Belgisch Minister van Staat, Herman van Rompuy, de stichting en burgemeester Ferd Crone van Leeuwarden. Voor de datum van de onthulling werd gekozen, omdat Viglius van Aytta op 19 oktober 1507 werd geboren. 

Glaasjes
Viglius van Aytta schonk de kerk van Swichum niet alleen een monstrans, ook liet hij naast de kerk een ‘godshuis’ bouwen, een gasthuis voor arme lieden. Dit godshuis werd in 1902 gesloopt. Een viertal beschilderde raampjes werd toen veiliggesteld en dook in 1987 onverwachts op. Ze werden door de Ottema Kingma Stichting aangekocht en in januari 2013 overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
De glaasjes dateren uit de zeventiende eeuw. Op de glaasjes zijn een kleurige goudvink, een narcis en een cartouche met de mededeling ‘Jr Aytta van Swichum A 1626’ geschilderd. De glaasjes zijn te bezichtigen in de Nicolaaskerk van Swichum.

Gevelstenen
Bij de sloop van het godshuis werden ook enkele gevelstenen gered met het familiewapen van de Van Aytta’s. Bij de restauratie van de Nicolaaskerk in 1997 zijn ze tegen de buitenmuur van het kerkhof herplaatst, als monument voor Viglius van Aytta en het door hem gestichtte godshuis.

Het boekje ‘Swichum – dorp, kerk en de Aytta’s’ dat Peter Karstkarel en Leo van der Laan in 2000 schreven, is verkrijgbaar via de webwinkel van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.



27 11 18

Een precisiewerkje: rouwborden Hegebeintum worden gerestaureerd

In de kerk van Hegebeintum is restaurator Randolph Algera van Art Decor uit Heerenveen druk bezig met de restauratie van de zestien ouwborden. Een bijzondere klus, die met veel precisie wordt uitgevoerd.

De kerk van Hegebeintum staat op de hoogste terp van Nederland. In de kerk bevinden zich zestien rouwborden van de voormalige bewoners van het nabij gelegen landhuis Harsta State. De zestien rouwborden vormen één van de grootste collecties in het hele land.

Het is heel bijzonder dat de rouwborden bewaard zijn gebleven. In de Franse tijd moesten alle adellijke wapens uit openbare ruimten verwijderd worden. Veel rouwborden zijn toen vernietigd. Van 80 tot 90 procent van de grafzerken zijn de familiewapens weggehakt. In Hegebeintum zijn ze nog netjes aanwezig op de zerk van de broer van ‘stedendwinger’ Menno van Coehoorn. Het is een raadsel hoe de rouwborden en zerken de Franse tijd hebben doorstaan. Het verhaal gaat dat de rouwborden naar Harsta State zijn gebracht, en dat ze daar in de kelder of schuur zijn verstopt. De zerken zijn vermoedelijk in de kerk gebleven en daar afgedekt.

De kerk van Hegebeintum trekt ieder jaar duizenden bezoekers, die veelal diep onder de indruk raken van de veelzijdigheid van de rouwborden. Ook Randolph Algera, die de restauratie uitvoert, is onder de indruk. In zijn rapport over de benodigde werkzaamheden schrijft hij: ‘De kerk ademt sfeer en oudheid uit.’ Daar wil hij bij het schoonmaken rekening mee houden: ‘Het schoonmaken van het patina of het te groot ingrijpen tijdens een restauratie zal hier dan ook direct afbreuk aan doen.’

Alle zestien rouwborden vragen om een aparte behandeling. In zijn voorstel aan de Stichting heeft Algera dit minutieus uitgewerkt. Toch zijn er een aantal gemeenschappelijke kenmerken, schrijft hij: ‘Het goud is sterk verouderd, maar schoonmaakproeven wijzen uit dat onder het vuil nog kwalitatief goed goud zit met hoge glans.’ Daarom wordt er vooral veel schoongemaakt.

Ook schrijft hij: ‘Het valt me direct op dat de wapenschilden wel heel gelijkmatig zijn qua kleur en qua veroudering. Dit duidt er vermoedelijk op dat er een schilderbeurt heeft plaatsgevonden aan verschillende borden op een gelijktijdig moment. Hierdoor zie je dat, ondanks dat leeftijd van de borden verschilt, de onderlinge kleuren niet verschillen. Het kan ook zijn dat de borden in een later moment gelijktijdig geschonken zijn, maar dat vermoed ik niet.’

De restauratie van de zestien rouwborden is enkele weken geleden gestart. De kosten worden deels betaald uit een provinciale subsidie.

Foto's: Bram Buruma




20 11 18

Secretaris Jan Doede Niemeijer overleden

Op 12 november 2018 is in zijn woonplaats Leeuwarden ir. Jan Doede Niemeijer overleden, op de leeftijd van 74 jaar. Hij was sinds 1999 een zeer betrokken bestuurslid van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en vervulde vanaf 2005 de functie van secretaris.

Jan Doede Niemeijer heeft zich bijna twintig jaar onvermoeibaar ingezet voor de Alde Fryske Tsjerken. Hij stond altijd klaar en vertegenwoordigde de Stichting bij tal van gelegenheden. Een betere ambassadeur konden wij ons niet wensen.

Jan Doede vond dat de kerk het levend middelpunt van het dorp moest blijven. Kerken zijn geen dode monumenten maar ‘levende stenen’, hield hij niet op te benadrukken; ze moesten vooral gebruikt blijven worden. Daarnaast heeft hij bij vele restauraties de bouwkundige van de Stichting terzijde gestaan.

Ik leerde hem kennen toen ik in 2005 bestuurslid werd. Omdat er in die jaren geen directeur was, namen wij die functie op ons. We kwamen al snel tot de conclusie dat het roer om moest om verantwoord te kunnen doorgaan met het overnemen van kerken. De rijkssubsidie werd steeds kariger en de Stichting had te weinig geld om dat te compenseren. En dat terwijl er in toenemende mate kerken werden aangeboden. Het was onze taak de Stichting toekomstbestendig te maken. Samen met de nieuw aangestelde directeur begon het bestuur de organisatie te verbeteren.

Een vijftal kerken was hoognodig toe aan restauratie en ook daarvoor moest geld worden gevonden. Omdat we overgenomen kerken een nieuw leven willen geven, werkten we ook aan een betere relatie met de Plaatselijke Commissies. Jan Doede Niemeijer heeft daarbij een doorslaggevende rol gespeeld.

De beloning kwam in 2016 toen de minister van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen ons aanwees als Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud. Daar zijn er niet veel van. Om er voor in aanmerking te komen, moet een monumentenorganisatie in alle opzichten uitstekend presteren. Deze status brengt belangrijke voordelen met zich mee. Zonder wie dan ook te kort te doen, mag gesteld worden dat Jan Doede Niemeijer een bovengemiddelde bijdrage heeft geleverd aan de successen die we nu kunnen vieren. Hij keek met voldoening terug op wat er bereikt is.

Acht jaar geleden bleek hij ernstig ziek. Zijn optimistische levensinstelling droeg er toe bij dat hij nog een aantal mooie en zinrijke jaren had. Daar was hij dankbaar voor.

Jan Doede Niemeijer had zich nog graag een aantal jaren voor de Stichting willen inzetten. We zullen nog vaak aan hem denken.

Namens de Stichting Alde Fryske Tsjerken,

Jan Kersbergen, voorzitter



20 11 18

Alde Fryske Tsjerken neemt 50ste en 51ste kerk over

De Stichting Alde Fryske Tsjerken neemt op vrijdag 23 november de kerken van Ferwoude en Gaast over. Voor de Stichting  zijn het de 50e en 51e kerk sinds haar oprichting in 1970.

De overname van beide kerken is in goede harmonie gegaan met de Protestantse Gemeente Gaast-Ferwoude, die de last van beide kerkgebouwen niet meer kon dragen. Beide partijen zijn blij dat op deze manier de toekomst van beide gebouwen is gegarandeerd en dat de kerken gebruikt blijven worden.

De kerk van Ferwoude dateert in z’n huidige vorm uit 1767. Waarschijnlijk werd toen de dertiende-eeuwse voorganger van de kerk ingrijpend verbouwd. Maar er zijn ook berichten dat de voorganger in 1762 werd afgebroken, en dat de tufsteen werd verkocht aan de cementindustrie van Makkum. De kerk is in 1877 bepleisterd. Toen kreeg de kerk aan de westkant ook een nieuw entreeportaal. De dakruiter is eigendom van de Stichting tot Behoud van Monumenten in de gemeente Súdwest Fryslân.

De kerk van Gaast lijkt veel jonger dan hij is. De kerk dateert vermoedelijk uit de veertiende eeuw, maar werd in 1906 met kleine bakstenen ommetseld. Het eikenhouten interieur dateert uit de achttiende eeuw. In 1850 werd er een nieuw gewelf aangebracht. De dakruiter dateert uit 1763 en is eigendom van de Stichting tot Behoud van Monumenten in de gemeente Súdwest Fryslân.

Waarnemend directeur Gerko Last is verheugd dat de Stichting beide kerken kon overnemen. ,,Wij konden de Protestantse Gemeente ontlasten door beide gebouwen over te nemen. Samen met een al benoemde Plaatselijke Commissie willen we ervoor zorgen dat de kerken ook gebruikt blijven, dat het ‘levende stenen’ blijven in het Friese landschap. Daar is in de dorpen ook veel enthousiasme voor. Daar zijn we erg blij mee.’’

De overdracht zal vrijdagmiddag plaatsvinden om 15.00 uur (inloop) in de kerken van Ferwoude én Gaast. Daar zal de akte passeren, zullen sleutels worden gewisseld en zullen er toespraken zijn.



01 11 18

Drukbezochte donateursbijeenkomst in Britsum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken kijkt terug op een bijzonder geslaagde donateursbijeenkomst in Britsum. Deze vond afgelopen zaterdag 3 november plaats in Britsum.
Op de donateursbijeenkomst kwamen meer dan 110 mensen af. ,,Dat is een teken van grote betrokkenheid bij het werk van onze Stichting'', reageert interim directeur Gerko Last. 
Na het openingswoord van voorzitter Jan Kersbergen praatte Last de aanwezigen bij over de actuele zaken van de Stichting. Daarbij ging het onder meer over mogelijke kerkovernames, de restauratie van de kerk in Dedgum, de actuele financiële zaken en het groot onderhoud aan 26 van onze kerken.
Na de pauze hield Anneke B. Mulder-Bakker (em. UHD Middeleeuwse geschiedenis en Mediaevisitiek aan de Rijksuniversiteit Groningen) een boeiende lezing over het thema ‘Geleefde vroomheid in de Friese landen’.
Zij ging in op de vraag: hoe komen de laat-romaanse kerken aan hun (heilige) namen? Wie koos de heiligen als patroon voor kerk en dorp? Wat zagen de gelovigen in hen? Voorbij kwamen de namen van Sint Maarten, Sint Nicolaas maar ook Margaretha en Catharina van Alexandrië. Ook ontvouwde zij een eigen theorie over de muurschilderingen in de Johanneskerk van Britsum.
Na het verhaal van mevrouw Mulder namen veel donateurs de kans nog waar om een bezoek aan de Johanneskerk te brengen, waar een levendig gesprek ontstond over het interieur van deze prachtige kerk.



06 09 18

Restauratie van de kerk in Dedgum in volle gang

De restauratie van de kerk in Dedgum is in volle gang. Wat een werk wordt er op dit moment verzet! De kerk wordt weer top, en is straks ook geschikt als dorpshuis, B & B én krijgt een uitkijkpunt in de toren. 
Het is op dit moment een drukte van belang in Dedgum. Overal rondom de kerk staan busjes van werklieden die met de kerk bezig zijn. In en buiten de kerk lijkt het alsof de bouwvakkers overal tegelijk mee bezig zijn. 
Het eindresultaat wordt een aanwinst voor het dorp. De plannen voor restauratie én herbestemming zijn in nauw overleg met de bewoners van Dedgum gemaakt.
Het werk wordt mogelijk gemaakt door de provincie Fryslân, diverse fondsen, de inwoners van Dedgum én de donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

In onze rubriek 'In de steigers' vindt u een serie actuele foto's van het werk.



19 07 18

TV-opnames voor Mijn Pelgrimspad

De KRO-NCRV is deze maanden bezig met het maken van filmopnames voor de programmareeks Mijn Pelgrimspad , waarbij presentator Annemiek Schrijver op het Jabikspaad zal gaan pelgrimeren. Onderweg bezoekt ze kerken en hoort ze verhalen van inwoners langs de route. De uitzendingen, 15 stuks in totaal, volgen vanaf begin september.

Annemiek Schrijver gaat langs een groot aantal kerken die in beheer zijn bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Ze start  bij de Groate Kerk in Sint Jacobiparochie, waar ook het pelgrimsinformatiecentrum is gevestigd. Bij het begin van de pelgrimage wordt ze uitgezwaaid door Henk Kroes. Ook loopt ze langs de Mariakerk in Boer en de Redbadtsjerke in  Jorwert, waar Nijkleaster is gevestigd. In die kerk blijft ze ook een nachtje slapen (Tsjemping).

Daarnaast maakte KRO-NCRV op 28 augustus ook een opname in en rond de Dorpskerk Huizum, als oudste monument van Leeuwarden. Men interviewde Gooitsen Eenling, die artistiek leider is van het Slauerhoffproject dat cultureel podium Dorpskerk Huizum dit jaar brengt als onderdeel van het hoofdprogramma van LF2018 (Under de Toer): zie hierover, incl. kaartverkoop theatervoorstelling, verder www.slauerhoff-2018.nl

Gooitsen Eenling denkt als theatermaker al zijn hele leven lang na over de verbeelding van belangrijke vragen die in het leven spelen. Met zijn positieve en enthousiasmerende persoonlijkheid is hij een ideale gesprekspartner voor Annemiek Schrijver.

Eerdere afleveringen van het programma zijn hier te vinden.



03 07 18

Friese middeleeuwse kerken te zien op www.kerken.frl

Fryslan heeft het meest ‘kerkdichte’ landschap van Europa. De kerken zijn beeldbepalend in het landschap, maar lang niet altijd fysiek toegankelijk. De website kerken.frl biedt sinds eind juni een unieke digitale beleving en toont foto’s, tekstuele informatie – en als het even kan – bewegend materiaal, activiteiten en mooie verhalen.

Zaterdag 30 juni presenteerde de provincie Fryslân, in samenwerking met Stichting Erfgoed & Publiek, de website tijdens de opening van Tsjerkepaad in Oldeberkoop! Een groot deel van de kerken op deze website zijn (of worden) gekoppeld aan een unieke QR-code die op een bordje bij de kerk zichtbaar is. Wie deze code met de smartphone scant, komt op een pagina van Kerken.frl over de betreffende kerk. Overigens hebben de kerken die in eigendom zijn bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken al een 'eigen' QR-code, die verwijst naar www.aldefrysketsjerken.nl

Basis voor de www.kerken.frl is een motie die is aangenomen in Provinciale Staten van Fryslân. Inhoud van deze breed gedragen motie is om alle monumentale middeleeuwse kerken in Fryslân digitaal toegankelijk te maken door middel van een website en een bordje met QR-code. Doelgroep: de cultuurtoerist. De website bevat in eerste instantie middeleeuwse kerken in Friesland, zo’n 140. Zij beheren hun eigen activiteiten, nieuws en blogs. Het boek ‘alle middeleeuwse kerken in Friesland’ van Peter Karstkarel vormt het uitgangspunt voor de website.

De Stichting Erfgoed en Publiek en de Stichting Alde Fryske Tsjerken hebben afgesproken op hun sites naar elkaars websites te verwijzen.




26 06 18

Tsjerkepaad gestart op 30 juni, gezamenlijke activiteit 14 juli

Op zaterdag 30 juni is Tsjerkepaad 2018 van start gegaan in Oldeberkoop. Na de opening zijn in Fryslân de hele zomer lang 253 kerken iedere zaterdagmiddag open voor het publiek. Het is de 15de editie van Tsjerkepaad: een prachtig initiatief om de rijkdom van de Friese kerken te laten zien. 

Op zaterdag 14 juli wordt er traditiegetrouw een gezamenlijke activiteit georganiseerd door Tsjerkepaad en de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Deze activiteit vindt dit jaar plaats in Baard. Daar wordt de Friese versie van de voorstelling ‘Jezus’ van Helmert Woudenberg uitgevoerd voor belangstellenden.

De Sint Gertrudiskerk (Dekemawei 6, 8834 XB, Baard) is vanaf 13.30 uur geopend. Om 15.30 uur begint de voorstelling “Jezus”, gratis aangeboden door de Stichtingen Tsjerkepaad en Alde Fryske Tsjerken. Gooitsen Eenling en Adri Terlouw brengen in dit programma een aantal scènes uit de Friese vertaling van de voorstelling ‘Jezus’ van theatermaker Helmert Woudenberg. Jinke Lyklema – van Weringh (dwarsfluit) en Anke Stavinga (gamba) spelen er tussen de scènes passende muziek bij.

De toegang is gratis. Aansluitend kunt u in het nabijgelegen eetcafé Baard voor € 19,50 per persoon aanschuiven voor een voortreffelijk drie gangen buffet met bij de voorstelling passende gerechten in bijbelse sferen. U dient zich daar dan wel voor uiterlijk 12 juli aan te melden via: jezusmonologen@gmail.com.




19 06 18

Restauratie kerk Dedgum is van start gegaan

De restauratie van de kerk in Dedgum is donderdag 21 juni officieel van start gegaan. Op die dag onthulden voorzitter Jan Balkema van de Plaatselijke Commissie in Dedgum en voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken het bouwbord.

Het restauratieplan is uitgewerkt door Kijlstra Brouwer Architecten. De werkzaamheden worden uitgevoerd door bouwbedrijf Jurriens Noord. De eerste werkzaamheden zijn al begonnen. De totale begroting bedraagt ruim 700.000 euro. Het werk wordt mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van het Rijk, Provincie Fryslân, gemeente Sud West Fryslân, diverse fondsen en donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

De hervormde kerk is geheel opnieuw opgebouwd in 1889-1892. Deze ‘nieuwe kerk’ heeft een oudere kerk vervangen en is ontworpen door architect J. van Reenen. De kerk staat op een ovaal kerkhof gelegen op een lage terp, iets verhoogd te opzichte van de omgeving.

De kerk in Dedgum verkeert al langere tijd in een slechte staat. een andere kerk in Fryslân heeft op dit moment zo'n grote onderhoudsachterstand als die van Dedgum. De Stichting Alde Fryske Tsjerken nam de kerk op 21 november 2014 over van de Protestantse Gemeente Tjerkwerd-Dedgum. De middelen die de Stichting meekreeg, waren niet toereikend om snel tot restauratie over te kunnen gaan.

Met de dorpsbewoners van Dedgum is in de afgelopen jaren gesproken over nieuwe gebruiks­mogelijkheden. Naast de maandelijkse kerkdiensten wil Dedgum graag dat de kerk als dorpshuis gebruikt kan worden. Dorpsfeesten, verjaardagpartijen, oud- en nieuw, de nieuwjaarsborrel e.d. kunnen straks in de kerk worden gehouden. De kerk zal daardoor veel meer als ontmoetingsplek voor het gehele dorp fungeren. Hiervoor heeft architectenbureau Kijlstra & Brouwer uit Beetsterzwaag een plan uitgewerkt.

Om de kerk ook geschikt te maken als dorpshuis wordt de huidige ruimte die bezoekers betreden als ze de kerk binnenkomen, vergroot. Daarvoor moet de muur worden verplaatst. Met die verplaatsing ontstaat een ontmoetingsruimte die als vergaderzaal kan worden gebruikt. Daarnaast blijft de kerkzaal groot genoeg om activiteiten te kunnen houden. Er is op dit moment nog geen toilet aanwezig in de kerk. Naast de toren wordt een nieuw ‘baarhokje’ aangebracht. Hier stond vroeger ook al een baarhokje maar deze is afgebroken t.b.v. funderingsherstel. In dit nieuwe baarhokje wordt een toilet gecreëerd.

In de toren wordt ook een Bêd en Brochje gerealiseerd, die gerund zal worden door de Plaatselijke Commissie. Als extra attractie wordt in de toren ook een uitkijkpunt gerealiseerd. De werkzaamheden worden naar verwachting in het voorjaar van 2019 afgerond.




12 06 18

Geslaagde excursie met HOVO langs Friese kerken

De dagexcursie van de HOVO Seniorenacademie en de Stichting Alde Fryske Tsjerken is succesvol en geanimeerd verlopen. Een groep van cursisten bezochten een aantal kerken en kregen volop informatie over het werk van onze Stichting.

Tijdens de dagexcursie bezochten de cursisten de Dorpskerk van Huizum, de kerk in Marsum, de kerk in Hegebeintum en de kerk van Aldtsjerk. Ze kregen daarbij deskundige informatie van docent drs. Saskia van Lier.

In Marsum valt de rijkdom aan herenbanken in het protestantse interieur op. Het lijkt alsof de lokale adel met elkaar streed om de mooiste dan wel grootste bank in de kerk. Met dit zichtbare interieurstuk manifesteerde men de eigen invloed en macht in de kerk.

Huizum heeft een kansel van vóór de Reformatie. Dergelijke stukken zijn maar weinig bewaard, omdat ze meestal te klein werden bevonden. De protestantse preek kreeg letterlijk meer aanzien. Ook van vóór de Reformatie zijn de passiesymbolen in het houten gewelf.

Hegebeintum hangt vol met monumentale rouwborden die duidelijk laten zien wie de belangrijkste kerkbezoekers destijds waren. In Hegebeintum werd ook geluncht in het bezoekerscentrum en gaf bestuurslid Pieter van Schravendijk uitleg over de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

In Aldtsjerk troffen de cursisten een van de meest klassieke protestantse interieurs van Friesland én Nederland. De samenhang tussen kansel, banken, rouwborden, orgel en zerken is zeer bijzonder. Daar genoten de cursisten van een kort orgelconcert.

meer informatie over de HOVO is te vinden op HOVO Seniorenacademie Groningen Friesland.




29 05 18

Kerk Hegebeintum doet mee aan Dag van het Wad

De kerk én het bezoekerscentrum in Hegebeintum zijn één van de publiekstrekkers tijdens de Dag van het Wad, die op zaterdag 30 juni en zondag 1 juli wordt gehouden. 

Een heel weekend lang viert de organisatie dat de Waddenzee sinds 2009 Werelderfgoed is. Het feestprogramma, vol met uiteenlopende activiteiten, is te vinden op https://www.visitwadden.nl/dag-van-het-wad. Van slapen aan de Dijk in Noordpolderzijl tot aan een garnalenpelwedstrijd in Paesens-Moddergat, van een kwelderwandeling met de boswachter tot aan zeehonden vrijlaten op het wad en alles wat daar tussenin zit. De informatie over Hegebeintum verschijnt binnenkort op deze site.

De kerk en het bezoekerscentrum in Hegebeintum sluiten prachtig aan bij deze dag. Het landschap net achter de dijk hoort immers onlosmakelijk bij de Wadden. Het landschap langs de Friese kust heeft een bijzonder kenmerk: de terp. Terpen kan men omschrijven als door mensenhanden opgeworpen heuvels die bescherming moesten bieden tegen het opkomende zeewater.

De terpen werden regelmatig opgehoogd met klei, mest en huishoudelijk afval. De meeste terpen hebben hierdoor een hoogte bereikt van 2-7 m boven NAP. De terp van Hegebeintum spant de kroon met bijna 9 m boven de zeespiegel.

Omstreeks het jaar 1000 is het aanleggen van de zeedijken begonnen en verloren de terpen geleidelijk hun betekenis als vluchtplaats voor het wassende water. Terpen zijn in hun volle omvang blijven liggen tot het midden van de 19de eeuw. Toen zijn de terpen grotendeels afgegraven. Terpaarde bleek zeer vruchtbaar en werd zo de kunstmest van de 19de eeuw, geschikt om de armere landbouwgronden te bemesten. Hele terpen verdwenen op deze manier tenzij er een kerk bovenop stond. Zo bleef van de terp van Hegebeintum nog een steil en markant gedeelte over.

Deze geschiedenis én de prachtige kerk van Hegebeintum laten we graag zien aan de mensen die de Dag van het Wad bezoeken.




15 05 18

Bijzonder openluchtconcert bij Dorpskerk Huizum

Amsterdam heeft het fameuze Prinsengrachtconcert, zoiets gebeurt in Huizum op zaterdag 9 juni om 14.00 uur ook! Dan wordt de doorgaande sloepenroute tussen het Escheraquaduct en de Potmarge officieel geopend. Daarmee wordt de Dorpskerk Huizum vanuit beide richtingen over de Wirdumervaart per boot bereikbaar. Alle reden om feest te vieren!

In samenwerking met Vrij-Baan vindt tussen 14.00 en 16.00 uur een openluchtconcert bij de kerk plaats, bedoeld voor zowel sloepenbezitters als voor publiek op het plein aan de overkant (Pasveerweg, ingang Abbingapark). Los van beschikbare stoelen wordt het publiek nadrukkelijk gevraagd een eigen sloep of klapstoel mee te nemen. Optredens worden verzorgd door:

  • Appie Scheer (‘de Huizumer Frans Bauer’) vertolker van het levenslied (incl. it Woanskip); bekend van de CD ‘Als Je Zo Lief Naar Mij Lacht’;
  • the Given Horseuit Groningen; dit vitale duo is bekend van o.a. DWDD en brengt meezingers en eigen werk, een voorproef van hun nieuwe album.
  • de fantastische band de Stokers uit Amsterdam. Deze groep van 7 mannen speelt naar men zegt elk festival 'plat' met banjo, zingende zaag, drum, contrabas, trombone, accordeon, toeters en bellen en stemmen (vaak Nederlandstalig).
Wethouder Friso Douwstra doet aan het begin de onthullingshandeling. Dan komen zelfs Escher en Slauerhoff nog langs.... Naar Escher is het aquaduct genoemd en rond Slauerhoff vinden er tussen 4 augustus en 6 oktober tal van LF2018-evenementen in de Dorpskerk plaats (zie www.slauerhoff-2018.nl!). Beiden werden in hetzelfde jaar (1898 ) in Leeuwarden geboren. Hun ‘terugkeer’ op 9 juni naar Leeuwarden gebeurt met een theater-act.

Tijdstip: 9 juni tussen 14.00 en 16.00 uur. Het concert is gratis.



03 05 18

Kaartverkoop Slauerhoff in Huizum van start

De Dorpskerk Huizum doet mee aan het Under de Toerproject in het hoofdprogramma van LF2018 met 'Slauerhoff: In Memoriam Patris'. De beroemde in Leeuwarden geboren dichter Jan Jacob Slauerhoff wijdde een van zijn allerlangste gedichten (34 strofen, dus 34 'verhalen') aan zijn vader en diens begrafenis in Huizum.
Aan dat gedicht, In Memoriam Patris, wordt een expositie van Friese en Duitse kunstenaars gewijd die op 4 augustus van start gaat (elke zaterdagmiddag tot en met 6 oktober te bezichtigen). Daarnaast wordt een theatervoorstelling aan dat gedicht gewijd, met Gooitsen Eenling als artistiek leider. Die vinden plaats op 14, 16, 16, 22 en 23 september (20:30 u.). Naar aanleiding van vragen over de kaartverkoop voor deze bijzondere voorstelling met poëzie en muziek, die zich afspeelt op de begraafplaats en in de Dorpskerk van Huizum het volgende. U kunt vanaf nu kaarten voor de voorstelling (€15,00) kopen via de website www.slauerhoff-2018.nl.

Op deze website treft u ook veel andere informatie aan over het zeer turbulente leven en het tijdloze werk van de dichter Slauerhoff en de projecten die de Dorpskerk Huizum daaraan wijdt. Voor de theatervoorstellingen geldt: vol is vol......




01 05 18

Regiobijeenkomst VBMK gaat langs oude Friese kerken

De VBMK-bijeenkomst is helaas afgelast.

In het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 houdt de Vereniging Monumentale Kerkbeheerders Friesland op donderdag 17 mei een regiobijeenkomst in Friesland/Leeuwarden. De bijeenkomst wordt georganiseerd samen met Stichting Alde Fryske Tsjerken.
Het thema van de middag is toerisme en sluit aan bij Leeuwarden Culturele Hoofdstad. Met een bus wordt een tocht gemaakt door het mooie toeristisch aantrekkelijke Friese land. Onderweg worden enkele fraaie kerken bezocht, waaronder de kerk van Hegebeintum (foto). Daarna volgt een minisymposium in de kerk van Swichum. Drie sprekers gaan daar in op de mogelijkheden van toerisme voor kerkgebouwen. De middag wordt afgesloten met een netwerkborrel.




30 04 18

Refugio - overnachten in 12 kerken - van start in Swichum

In een feestelijke bijeenkomst is 'Tsjemping' in Fryslân officieel van start gegaan. Gedeputeerde Michiel Schrier van de provincie Fryslân heeft vrijdag 26 april de eerste paal met het refugio-icoon bij de kerk in Swichum in de grond geslagen. Met deze handeling is het project ''Refugio in Friese kerken'' officieel van start gegaan. Maar liefst 12 kerken doen mee.
Tien kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken bieden in 2018 onderdak aan wandelaars en fietsers, die als pelgrim onderweg zijn. SAFT heeft er zelfs een Friese naam voor: ''tsjemping'', een samentrekking van tsjerke (kerk) en camping.
De kerken van SAFT zijn in Zurich, Peins, Blessum, Boksum, Jorwert, Britsum, Swichum, Foudgum, Sibrandahus en Terband. Het kerkje in Hiaure, die een aparte stichting is, doet ook mee. Bijzonder is dat de kerkenraad van de PKN Nicolaaskerk in Nijland besloten heeft mee te doen. Dat is bijzonder, want het is een ''levende'' gemeente.
Pelgrims in het bezit van een pelgrimspas van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob, een stempelkaart van het Jabikspaad of de Camino der Lage Landen kunnen er gebruik van maken. Donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken mogen er ook slapen, op vertoon van het magazine 'Alde Fryske Tsjerken'.

Veldbedden
De kerken hebben maximaal vier veldbedden en gasten moeten zelf een slaapzak meenemen. Een van de ''huisregels'' is dat je 24 uur tevoren telefonisch de beschikbaarheid nagaat. Gasten zijn welkom tussen 17.00 en 10.000 uur. Van april tot oktober kun je terecht in de refugio's.

Alle adressen zijn hier te vinden.

Bijna alle kerkjes met een refugio liggen aan, of in de buurt van het Jabikspaad of aan het nieuwe Claercamppad, dat medio 2018 klaar is. Aan het nieuwe Friese Elfstedenpad en het Odulphuspad - in wording - liggen meerdere kerkjes. Een refugio in de kerk kan ook als uitvalsbasis dienen om de bijzondere omgeving van kerkjes, de terpen en kerkpaden in Fryslân te verkennen.

De refugio's zijn een initiatief van de Stichting Santiago aan het Wad. De Stichting Alde Fryske Tsjerken is een van de oprichters van deze stichting.

Foto: Gedeputeerde Michiel Schrier



27 03 18

Veel belangstelling voor cultuurhistorische dag Waadhoeke

“Wij binne groats met deuze opkomst foor ‘e kultuurhistorise dâg”, zei wethouder Cultuur van de gemeente Waadhoeke, Jan Dijkstra, in zijn Bildtse openingswoord bij de Cultuurhistorische dag Waadhoeke in de Groate Kerk in Sint Jacobiparochie. 36 cultuurhistorische organisaties uit de hele gemeente waren aanwezig op deze dag met een informatiemarkt en interessante lezingen. Ook de Stichting Alde Fryske Tsjerken was aanwezig in de 'eigen' kerk.

Dijkstra was vol lof over de organisatie van deze dag. “Jullie zijn de eersten die vanuit ‘de mienskip’ dit in Waadhoeke voor elkaar krijgen, zei hij tegen mede-organisator Bildts Aigene.” De organiserende werkgroep bestond naast Bildts Aigene uit Museum Martena, Vrienden van Franeker, Documentatie Menaam en Stifting ArgHis Littenseradiel. Dijkstra benadrukte het belang van het documenteren van de historie van plaatsen, streken en straten. “Wie zijn verleden niet kent, heeft geen identiteit”, zei Dijkstra in zijn openingswoord.
Ook wethouders van de gemeente Waadhoeke, Haarsma en Tol waren aanwezig. Ze spraken met veel vertegenwoordigers van de organisaties en woonden een lezing bij. “Een mooi initiatief, goede verbindingen en contacten, daar hebben we behoefte aan in Waadhoeke”, aldus de wethouders.

Kennis delen
Tijdens de lunch was er tijd om met elkaar kennis te maken en ervaringen uit te wisselen. Het gebruik van Facebook, het zoeken naar vrijwilligers, het maken van een website, vele onderwerpen passeerden de revue. De één heeft het al en de ander zoekt het nog, dus daar is veel hulp onderling mogelijk.
Ruim 100 bezoekers kwamen naar de Groate Kerk om de informatiemarkt te bezoeken en kennis te maken met de cultuurhistorische organisaties. Sommigen kwamen met foto’s waarop onbekende gebouwen of personen. Met alle kennis van de lokale historie moet het zeker mogelijk zijn om erachter te komen wie of wat is afgebeeld op oude foto’s.
Ook de drie lezingen werden goed bezocht: rond de zestig toehoorders woonden de drie interessante lezingen bij: Bert Looper (Tresoar) vertelde over de Friese identiteit, Nanna Hilton (RUG) hield een verhaal over haar onderzoek naar de streekgebonden uitspraak van de Friese taal en Johan Nicolay (RUG) vertelde over zijn archeologisch onderzoek in het gebied dat grofweg de nieuwe gemeente Waadhoeke beslaat.



08 03 18
Interieur van de kerk van Peins.

Refugio in tien Friese kerken

Pelgrims kunnen vanaf dit voorjaar slapen in maar liefst 10 verschillende kerken in Fryslân. Het gaat daarbij om negen kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken: Zurich, Peins, Blessum, Boksum, Britsum, Swichum, Foudgum, Sibrandahus en Terband. Het kerkje in Hiaure, dat niet van SAFT is en een aparte stichting is, doet ook mee.
Deze zogenoemde refugio's zijn tot stand gekomen in samenwerking met stichting Santiago aan het Wad. Deze stichting stimuleert pelgrimeren in Fryslân. Samen is er zelfs een speciale naam voor bedacht: ''tsjemping'', een samentrekking van tsjerke (kerk) en camping.
Pelgrims die in het bezit zijn van een pelgrimspas van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob, een stempelkaart van het Jabikspaad of de Camino der Lage Landen kunnen er gebruik van maken. Donateurs van SAFT mogen uiteraard ook in de kerken slapen.
De kerken hebben maximaal vier eenvoudige slaapplaatsen en gasten moeten zelf een slaapzak meenemen. Een van de ''spelregels'' is dat je 24 uur tevoren telefonisch de beschikbaarheid moet nagaan. Gasten zijn welkom tussen 17.00 en 10.00 uur.
Meer informatie staat in de flyer: Refugio's in Friese kerken.pdf
De verwachting is dat de refugio's in de loop van maart van start gaan. Tot oktober kun je er terecht.
Bijna alle kerkjes met een refugio liggen aan, of in de buurt van het Jabikspaad of aan het nieuwe Claercamppad, dat medio 2018 klaar is. Een refugio in de kerk kan ook als uitvalsbasis dienen om de bijzondere omgeving van kerkjes, de terpen en kerkpaden in Fryslan te verkennen.
Meer kerken overwegen om in 2018 refugio te zijn. Op de site van Santiago aan het Wad komt een lijst van kerkjes waar pelgrims kunnen overnachten.
Kerken die meer informatie willen over het refugioproject of zich willen aanmelden, kunnen contact opnemen met Hans de Jong, voorzitter van Santiago aan het Wad.



22 02 18
Foto: Ed Losekoot

Vernieuwd voorportaal Groate Kerk Sint Jacobiparochie geopend

In Sint Jacobiparochie is woensdag 21 februari het vernieuwde voorportaal van de Groate Kerk geopend. In het voorportaal, achter het middelste van de drie grote deuren, is nu een prachtig tafereel te zien over pelgrimeren. En dat is niet voor niks: in de Groate Kerk is onder meer het Pelgrimsinformatiecentrum gevestigd, waar veel informatie is te vinden over pelgrimeren.

Een vernieuwd voorportaal stond al heel lang op de wensenlijst van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Bij de vorige verbouwing van de kerk, waarbij onder meer het Pelgrimsinformatiecentrum werd gerealiseerd, was het al de bedoeling het voorportaal te verfraaien. Dat lukte helaas niet door gebrek aan geld.
De wens is nu gerealiseerd dankzij Stichting Santiago aan het Wad, waar de Stichting Alde Fryske Tsjerken een van de participanten in is.
Santiago aan het Wad (www.santiagoaanhetwad.nl) heeft als doelstelling om het pelgrimeren in Fryslân te bevorderen. Daarvoor wordt de Camino der Lage Landen georganiseerd, vindt er op een woensdag 25 juli een Pelgrimsfestival plaats, worden er routes en refugio's in het leven geroepen en een bijzondere film geproduceerd over pelgrimeren in het Friese landschap.
In de plannen is ook het voorportaal meegenomen. De achterwand bestaat uit een foto van pelgrims op de dijk bij Zwarte Haan. Er is ook een pelgrim afgebeeld, die gekleed gaat in traditionele wandelkledij. Deze kleding is van pastoor Jan Romkes van der Wal, die jarenlang de drijvende kracht was achter het Jabikspaad. Bij de opening van het voorportaal waren familieleden van de pastoor aanwezig.
Ook bestuurslid Jan Doede Niemeijer van de Stichting Alde Fryske Tsjerken was bij de opening aanwezig. Hij sprak zijn dank uit dat Santiago aan het Wad de realisatie van het vernieuwde voorportaal mogelijk heeft gemaakt.



09 02 18

Voorjaarsexcursie 17 maart Kûbaard, Iens en Spannum

De voorjaarsexcursie voert zaterdag 17 maart naar de kerken van Kûbaard, Iens en Spannum. De kerken zijn open van 11.30 tot 17.00 uur en gratis toegankelijk. Wie met de bus langs de drie kerken wil reizen, wordt een lunch en koffie/thee aangeboden.

In de middeleeuwse Victorkerk van Kûbaard (foto) zien we op de muur bij het orgel een deel van een fresco van Christoffel met kind uit omstreeks 1500. Christoffel was de patroonheilige van de middeleeuwse reiziger. In de vijfzijdige koorsluiting zien we nog een restant van een raam dat ons herinnert aan de tijd dat daaronder een grote kraak heeft gezeten, vanwege het grote aantal kerkgangers. De kerk is voorzien van kleurrijke banken en een preekstoel met klankbord die dateert uit de zeventiende eeuw.

Van de dertiende-eeuwse Hervormde kerk in Iens zijn de noordelijke muur met romaanse elementen en de zadeldaktoren voor een groot deel bewaard gebleven. In de noordmuur zit een sluitsteen met het opschrift: 'Cogito mori. Hier leggen begraven die lichamen van deze namen'. Dit is waarschijnlijk een sluitsteen van een grafkelder. In 1952 werd op de toren een ooievaarsnest geplaatst. In 1874 is de kerk vergroot met als gevolg dat naast de zeventiende-eeuwse preekstoel onder de vloer een regenwaterbak zit.

In Spannum is van verre de forse laatgotische zadeldaktoren van de Remigiuskerk al zichtbaar. Na een verwoestende strooptocht van Spaanse legerbendes in 1586 is de kerk omstreeks 1600 weer opgebouwd. Aan de zuidmuur van de toren zien we een gedenksteen die ons herinnert aan het feit dat de toren in 1742 is vernieuwd. Achter de oostelijke steunbeer staat een miniatuurhuisje tegen de kerk. Het interieur van de kerk vertoont veel eikenhouten elementen: onder meer fraai uitgevoerde zijschotten van banken, de zeventiende-eeuwse avondmaalstafel en de preekstoel met fraai gesneden vleugelstukken in het achterschot. Aan de noordmuur valt het grote bord ui 1729 op met een afbeelding van Mozes en de tekst van de 'Tien Geboden'.

Alles over inschrijven, vertrektijden en organisatie vindt u hier.



16 12 17
Foto: Frans Andringa

Boek Justin Kroesen gepresenteerd in kerk Huizum

Op maandag 8 januari 2018 is in de Dorpskerk van Leeuwarden-Huizum het nieuwe boek De Friese Elfkerkentocht van prof. dr. Justin Kroesen gepresenteerd. In dit boek neemt hij de lezer mee langs elf schitterende Friese dorpskerken waarin nog een gaaf zeventiende- of achttiende-eeuws interieur bewaard is gebleven.
Het boek is drietalig (Nederlands, Engels en Duits) en is uitgegeven door de Stichting Alde Fryske Tsjerken in samenwerking met Uitgeverij Wijdemeer. Het boek is verkrijgbaar via de boekhandels in Fryslân, de website van Uitgeverij Wijdemeer en in een aantal van de elf beschreven kerken.

Toorts-initiatief
Tijdens de bijeenkomst in de Dorpskerk van Leeuwarden-Huizum lanceerde de Europese netwerkorganisatie Future for Religious Heritage een campagne om in heel Europa steunbetuigingen in te zamelen voor het behoud van religieus erfgoed. Verschillende betrokkenen deponeerden een brief in een symbolische schatkist. De verzamelde brieven zullen in oktober 2018 door de FRH worden overhandigd aan de Europese commissaris van cultuur. Lees meer hierover elders op deze website.
Wilt u ook een brief schrijven? Mailen kan rechtstreeks naar de FRH, maar ook via de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Wij sturen uw brief dan door naar de FRH.

Bekijk hier een filmpje over het Toorts-initiatief van de FRH.

Lees hier ook de brief van gedeputeerde Johannes Kramer.

Lees hier het verslag van de bijeenkomst in het Friesch Dagblad.



13 12 17

Nieuwe luisterroutes voor zes Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft voor zes van haar kerken een luisterroute laten maken die kan worden beluisterd via de gratis app van Izi.Travel. Het gaat om de kerken van Bears, Britsum, Huizum, Jorwert, Sint Annaparochie en Sint Jacobiparochie. In de app worden bijzondere verhalen over de zes kerken verteld. Het is een toegankelijke, moderne manier om de oude kerken op een nieuwe manier te bezoeken.

Bezitters van een smartphone kunnen de app downloaden op hun telefoon. In de app zit een landkaart, waarop de zes Alde Fryske Tsjerken met een luisterroute zijn aangegeven. De routes kunnen ter plekke, dus in de kerken gebruikt worden, als de eigenaar van de smartphone toegang heeft tot internet via wifi, 3G of 4G. De routes kunnen ook thuis alvast worden gedownload.
De Stichting komt met deze eerste zes luistertours tegemoet aan de behoefte van veel bezoekers om meer uitleg over de kerk te krijgen. Tot nu toe waren bezoekers afhankelijk van de aanwezigheid van een vrijwilliger in de kerk, of een papieren kerkbeschrijving.
De luisterroutes zijn geen concurrent van de vrijwilligers die rondleidingen geven, benadrukt directeur Gerhard Bakker van de Stichting. ,,In de praktijk blijken de bezoekers van onze kerken het altijd nog op prijs te stellen als ze door een vrijwilliger worden rondgeleid. Dat lukt meestal wel in de zomerperiode tijdens Tsjerkepaad, maar daarbuiten is het minder makkelijk te organiseren. Kerkenliefhebbers weten vaak wel dat ze bij de Alde Fryske Tsjerken een sleutel kunnen ophalen bij één van de buren, het sleuteladres. Die hebben echter lang niet altijd gelegenheid om mee te lopen. Met de luisterroutes krijgen bezoekers nu toch de mogelijkheid om uitleg over de kerk te horen.”
De routes zijn ontwikkeld door communicatiebureau Terp 10 uit Oosterbierum, in nauwe samenwerking met de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissies die de kerken beheren.
De Stichting heeft een aparte folder laten maken om de kerken met een luisterroute onder de aandacht van het grote publiek te brengen. Deze folder wordt in december met het magazine Alde Fryske Tsjerken aan de donateurs van de Stichting toegezonden, en tevens verspreid over een aantal drukbezochte VVV’s, musea en campings.



16 11 17

Iconen krijgen vaste plek in Annakerk Hantumhuizen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft een collectie van tien iconen geschonken gekregen voor de Annakerk in Hantumhuizen. Maandag 13 november 2017 werd een akte van overdracht ondertekend, in aanwezigheid van de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie.

De iconen zijn geschilderd door Joukje Nicolai-de Haan uit Dokkum. Haar man, Lieuwe Nicolai, is voorzitter van het Frysk Oekumenisch Wurkferbân Dongeradiel (FOWD), die regelmatig Friestalige kerkdiensten organiseert in de Annakerk.
De iconen die ze nu geschonken heeft, hangen al een jaar of vier in de kerk. Eén ervan, waarop de heilige Sint Anna is afgebeeld, werd op 11 juni 2014 al geschonken aan de Plaatselijke Commissie en ritueel ingewijd door pastoor mevrouw Mulder-Vogelzang uit Iendyk. Deze icoon kreeg een vaste plek links van de preekstoel. De overige negen hangen in het koor van de kerk.
Joukje Nicolai-de Haan schildert sinds een jaar of vijftien iconen in de Russisch- en Grieks-orthodoxe traditie. Ze houdt zich strikt aan de regels die daarvoor gelden ten aanzien van figuratie, kleurgebruik en goudopleg. In totaal heeft ze er wel zo'n zestig tot zeventig gemaakt. Ze leerde het schilderen van iconen van iemand in Ee, en volgde later ook nog een cursus van een week in het klooster van Denekamp.
Eerder kalligrafeerde ze veel oorkondes, onder andere voor de Provincie de brevetten die worden uitgereikt aan mensen die de Elfsteden zowel wandelend als schaatsend als fietsend hebben bezocht. Dat is secuur werkt, legt ze uit, waar je veel geduld voor moet hebben.
Bij het schilderen van iconen komt ze in een andere tijd en wereld terecht, en kan ze alles even van zich afzetten, zoals ze het zelf omschrijft. De iconen die ze schildert, bedenkt ze niet zelf maar maakt ze na van voorbeelden uit boeken.
De Plaatselijke Commissie van Hantumhuizen voelt zich "vereerd" met de schenking. Heel bijzonder dat deze collectie nu een vaste plek in onze kerk krijgt, zegt voorzitter Reinder Prins. Mensen die hier binnenkomen bekijken of als eerste de gewelven, of ze lopen vrijwel rechtstreeks naar de iconen.



08 11 17

Kort verslag donateursbijeenkomst 2017 in Balk

De jaarlijkse donateursbijeenkomst bracht zaterdag 4 november 2017 ruim tachtig donateurs en belangstellenden naar zalencentrum De Treemter in Balk. Bij de lezing van prof. dr. Sible de Blaauw over de Friese schilder van kerkinterieurs Jacob Ydema waren nog eens twintig familieleden van Jacob Ydema extra aanwezig. Aansluitend was er een kort bezoek aan de Sint Ludgeruskerk van Balk, waar heel bijzondere kruiswegstaties van Jacob Ydema te vinden zijn.

Sible de Blaauw plaatste de muurschilderingen en beschilderde ramen van Jacob Ydema in historisch perspectief. Veel mensen kennen de gewelfschilderingen uit onze kerk in Britsum wel. Na de Reformatie is veel moois verdwenen achter "protestantse" witkalk. Toen de rooms-katholieke kerk in de tweede helft van de negentiende eeuw haar zichtbare positie in de samenleving terugkreeg (na jarenlang in schuilkerken bijeen te zijn gekomen), volgde een golf van (veelal neogothische) nieuwbouw kerken, waarin ook de kerkelijke muur- en glasschilderkunst weer een kans kreeg.
De Friese boerenzoon Jacob Ydema (1901-1990) uit Greonterp, als kunstenaar rond 1924 opgeleid aan Rijksacademie in Amsterdam, kreeg in de jaren 1935-1945 een groot aantal opdrachten in Friesland, onder andere in Bakhuizen, Rijs (kapel Mooi Gaasterland), Sleat, Woudsend, Leeuwarden (Sint Jozef pension), Nes (Ameland), Balk en Sint Nicolaasga. Buiten Friesland onder andere in Barger Oosterveld, Steenwijksmoer (beide Drenthe), Doetinchem, Breda (1955) en Jennings (Louisiana, USA, 1956-1957).
De kruiswegstaties die Ydema in de jaren 1941-1944 in de Sint Ludgeruskerk in Balk schilderde, zijn heel bijzonder. In plaats van de 14 gebeurtenissen als losse scènes te schilderen, maakte hij er een doorlopende band langs de noord- en de zuidmuur van, die hij ook nog eens aanvulde met een aantal extra scènes.
De afbeeldingen op de noord- en zuidmuur hebben een nogal verschillende schildersstijl. Daarom dacht de parochie op basis van onderzoek van deskundigen dat er twee verschillende schilders aan hadden gewerkt. Sible de Blaauw toonde aan dat Jacob Ydema beide zijden heeft geschilderd, en dat hij een 'stijlpluralist' is.
"Dat is compleet nieuw voor mij", reageerde Rinke Huitema, locatieraadslid voor bouwzaken, die de bezoekers onder leiding van Sible de Blaauw verwelkomde. "Dat betekent dat we de tekst aan de muur ook zullen moeten aanpassen."
Een van de opvallendste extra scènes is een voorstelling van een groep mensen die elk een kruis dragen. "Daarmee nodigt Ydema de kijker uit om zichzelf met het verhaal te identificeren. Ieder mens draagt een kruis. Opvallend detail is dat de pastoor in het groepje er duidelijk niet onder gebukt gaat, de rest wel."

Publicaties
Het opkomende talent van de jonge Jacob Ydema werd herkend door de bekende kunsthistoricus Frits van der Meer uit Bolsward, die tweemaal een publicatie wijdde aan Ydema. De eerste publicatie was naar aanleiding van de schilderingen die Ydema in 1937 in de voormalige schuilkerk van Woudsend aanbracht. Een tweede artikel publiceerde hij in 1975 in de Publicatieband van de Stichting Alde Fryske Tsjerken over de glasvensters die Ydema maakte voor de r.-k Sint Nicolaaskerk in Sint Nicolaasga.
Ydema behoorde tot de belangrijke groep van schilders die in het Interbellum, tussen de twee wereldoorlogen in, een groot aantal kerken beschilderden. Hij werkte zonder vooraf een ontwerptekening te maken, en schilderde uit z'n hoofd rechtstreeks op de muren en gewelven. Dit wordt ook wel "de genade van de steiger" genoemd; alleen een diepgelovige schilder kan - staande in de traditie - zoiets in één keer opzetten.
Begin jaren zestig was het voorbij met het beschilderen van r.-k. kerkinterieurs. De nieuwbouw van de Heilige Franciscus van Assisi in Franeker (1961-1962) vormde een laatste stuiptrekking, in de woorden van Sible de Blaauw. Onder invloed van het Tweede Vaticaanse Concilie wilden de gelovigen alles maar uit de kerken verwijderd hebben. "Er vond in de jaren zestig een nieuwe beeldenstorm plaats, die misschien nog wel heftiger was dan die van de Reformatie."
Voor Jacob Ydema was het doek als scheppend kunstenaar in kerken toen gevallen. Hij stortte zich op een studie culturele antropologie, hoewel hij in de periode 1975-1988 nog heel wat vrij werk maakte.

Clemenskerk Ameland
De schilderingen van Ydema in de Sint Clemenskerk in Nes op Ameland zijn bij de brand in 2013 grotendeels verloren gegaan. Alleen in de gewelfschelpen van de apsis zijn wat restanten bewaard gebleven en intussen zorgvuldig gerestaureerd, tot grote vreugde van Sible de Blaauw. De Sint Clemenskerk heeft na de brand een nieuw samenhangend kleurenprogramma gekregen van de hand van Randolph Algera uit Heerenveen, wat in zekere zin als een "wederopleving van de kerkelijke monumentale kunst in Friesland" kan worden beschouwd. De Sint Clemenskerk wordt 25 november 2017 opnieuw ingewijd door de bisschop van Groningen-Leeuwarden.

Download hier de power point presentatie van prof. dr. Sible de Blaauw.



31 10 17

Officiële ingebruikname orgel Jorwert na restauratie

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft dinsdag 31 oktober tijdens een feestelijke bijeenkomst in de Redbadtsjerke in Jorwert het gerestaureerde Van Gruisen orgel opnieuw in gebruik genomen. De bijeenkomst werd bijgewoond door zo'n vijftig belangstellenden. Zondag 5 november is er een open middag voor orgelliefhebbers.

Directeur Bert Ydema van Orgelmakerij Bakker & Timmenga uit Leeuwarden gaf tijdens de bijeenkomst een toelichting op het technische gedeelte van de restauratie. Orgeladviseur Theo Jellema uit Leeuwarden, die de restauratie heeft begeleid, plaatste het Van Gruisen orgel in z'n historische context en speelde vervolgens een viertal werken uit de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw op het gerestaureerde instrument:
  • Ballo del Granduca, van Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621)
  • Daphne, van een anonieme componist uit circa 1660
  • Jesu, meine Freude, van Friedrich Wilhelm Zachow (1663-1712)
  • Capriccio, van Georg Böhm (1661-1733)

Karin Veldman van Restauratie- en decoratieschilders Veldman en Veltman vertelde uitgebreid over het schilderwerk aan de orgelkas en de peiwand.

De restauratie is financieel mogelijk gemaakt door een subsidie van de Provincie Fryslân, een aanzienlijke bijdrage van onze Plaatselijke Commissie in Jorwert die hier jarenlang voor gespaard en actie gevoerd heeft, en verschillende cultuurfondsen:
  • M.A.O.C. gravin Van Bylandt Stichting
  • Maatschappij van Welstand
  • Meindersma-Sybenga Stichting
  • Orgelfonds Mooy
  • Prins Bernhard Cultuurfonds
  • P.W. Janssen's Friesche Stichting
  • Stichting tot Behoud van het Nederlandse orgel
  • Dr. Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds
  • Een fonds dat anoniem wenst te blijven

Meer informatie: lees hier verder over de restauratie.

Open orgelmiddag
De Plaatselijke Commissie van Jorwert organiseert op zondag 5 november een open middag voor orgelliefhebbers (van 13.30 tot 15.30 uur). Het gerestaureerde orgel kan bezichtigd worden en tevens is er gelegenheid voor orgelliefhebbers om het orgel te bespelen. Aanmelding is ter plaatse mogelijk vanaf 13.00 uur. Voor meer informatie over deze orgelmiddag kunt u contact opnemen met Anita de Boer (anitadeboer@ziggo.nl).

Foto: met dank aan Ad Fahner



06 10 17

Kort verslag van onze najaarsexcursie 2017

Op zaterdag 7 oktober vond onze najaarsexcursie plaats langs de Sixtuskerk te Sexbierum, de Andreaskerk te Wijnaldum en de Reginakerk te Zweins. Een van de bezoekers schreef onderstaand verslag.

Zaterdag 7 oktober kwamen wij heel voldaan terug van de najaarsexcursie. Wat maakte die dag zo geslaagd? De kerken stralen al zelf, die behoeven geen extra toelichting. Maar de omlijsting van deze dag maakte alles tot een geheel.
De start was in een luxe, ruime touringcar van Arriva en we werden professioneel begeleid door Jan Bolt van de excursiecommissie, die de chauffeur langs "lytse dykjes" liet rijden zodat we het landschap goed konden bekijken. En wanneer je als groep in één van de kerken arriveert, wordt er meteen met de uitleg gestart.
In Sexbierum zocht iedereen onder de preekstoel naar de kleine eitjes die door de maker Johann Georg Hempel in de takken waren verborgen. Daarna genoten we van een voortreffelijke lunch in het nabijgelegen gastvrije restaurant ‘De Harmonie’. Van harte aanbevolen!
In Wijnaldum genoten we van het orgelspel door vader en zoon Binnema, die quatre-mains speelden en op de kuip van de preekstoel keken we naar de afbeelding van de geboorte van Jezus met elementen van een Friese boerenschuur.
Tenslotte Zweins, waar de inleider duidelijk maakte dat kerk en wereld samengaan: in de kerk zie je herenbanken, grafzerken en rouwborden. De families Van Beyma thoe Kingma en Lycklama a Nijeholt zaten in de herenbanken vreedzaam tegenover elkaar.
De middag werd afgesloten door het blokfluitensemble onder leiding van Paul van der Voort. De muziek paste zo goed in deze mooie kerk!
Hierna was er een laatste verrassing: hapjes en drankjes en napraten over deze geslaagde excursie. Een echte "neisit!" De regen deerde ons niet, er was zoveel te zien, horen en gelegenheid om van oude en/of nieuwe contacten te genieten. Ik zie al uit naar de volgende excursie!

Alie Hoekstra, Bolsward



01 09 17

Twee ton subsidie voor negen Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken krijgt een kleine twee ton subsidie van het Rijk voor het onderhoud van negen van haar 49 kerkgebouwen in de komende zes jaar. De subsidie is afkomstig uit de Subsidieregeling Instandhouding Monumenten (SIM). Om het werk volledig te kunnen uitvoeren, dient de Stichting een even groot bedrag zelf op tafel te leggen.
De kerken waarvoor subsidie is toegezegd zijn die van Bears, Leeuwarden-Huizum, Jouswier, Gorredijk-Kortezwaag, Olterterp, Oostrum, Uitwellingerga, Wier en Dedgum. Het grootste subsidiebedrag is toegezegd voor de Dorpskerk van Leeuwarden-Huizum (€ 43.077), het kleinste voor Jouswier (€ 9.957). In totaal is er voor deze negen kerken € 186.204 subsidie beschikbaar in de periode 2018-2023.
Het plafond van de Subsidieregeling Instandhouding Monumenten, de maximale subsidiabele kosten die kunnen worden ingediend, ligt op 3% van de herbouwwaarde per zes jaar. Voor dit cluster van negen kerken heeft de Stichting 2,3% aangevraagd.
Als Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud mag de Stichting de subsidie geclusterd, dus voor groepen van kerken aanvragen. Vorig jaar kreeg de Stichting € 692.141 subsidie toegezegd voor een cluster van 26 kerken.



03 08 17

€50.000 van Súdwest Fryslân herbestemming Dedgum

De gemeente Súdwest Fryslân draagt 50.000 euro bij aan de herbestemming van de kerk van Dedgum. Daarmee komt de restauratie en herbestemming een belangrijke stap dichterbij.
De gemeente ziet de aanvraag van de Stichting Alde Fryske Tsjerken als "een unieke kans om met een relatief lage bijdrage zowel een dorpshuis te realiseren in een dorp die deze faciliteit niet heeft, als om een monumentale kerk in stand te houden", zo schrijft het college van Burgemeester en Wethouders.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is blij met dit gebaar. ,,Cultuurfondsen zullen eerder willen helpen als ook de overheden meebetalen", reageert directeur Gerhard Bakker. ,,Eerder heeft de Provincie al drie ton toegezegd voor de restauratie. Nu is er ook een overheidsbijdrage voor de herbestemming."
Voor de restauratie van de kerk is in totaal (voor toren en schip) zo'n 550.000 euro nodig, voor de herbestemming ruim 200.000 euro. Voor het tekort worden de cultuurfondsen benaderd en is de Stichting een actie crowdfunding begonnen. Zo zijn de donateurs in juni gevraagd om een extra bijdrage over te maken. ,,Dat heeft al meer dan 10.000 euro opgeleverd", aldus een opgetogen Bakker.

Het Friesch Dagblad besteedde op donderdag 3 augustus 2017 aandacht aan het besluit van B&W van Súdwest Fryslân om subsidie beschikbaar te stellen voor de herbestemming van de kerk van Dedgum.

Wilt u ook een steentje bijdragen? Lees dan hier verder.



01 07 17

Zomerprogramma van Tsjerkepaad en Alde Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft ook dit jaar weer samen met de Stichting Tsjerkepaad een folder voor toeristen uitgegeven. In de folder werd een aantal bijzondere zomeractiviteiten onder de aandacht gebracht. De folder is verspreid onder de grotere, drukker bezochte campings en in hotels.

De Stichting Tsjerkepaad heeft ook dit jaar de zomeropenstelling geregeld van 250 kerken in heel Friesland op zaterdagmiddag in de periode van 1 juli tot en met 9 september (open monumentendag). Zo'n uitgebreide openstelling van kerkgebouwen komt nergens in Nederland voor. De 250 kerken die meededen aan Tsjerkepaad, staan vermeld in de gids Tsjerkepaad 2017 die in de deelnemende kerken te koop was en bij tal van VVV's.

Het zomerprogramma vermeldde een groot aantal activiteiten en exposities in de periode 24 juni tot en met 16 september (open monumentendag). Elders op onze website vindt u tips voor allerlei prachtige wandel- en fietsroutes.

Sleuteladressen
Onze 49 kerken kunnen het hele jaar door bezocht worden. Als de deur op slot zit, kan de sleutel worden opgehaald bij het sleuteladres. Naast de voordeur hangt een bordje met een QR-code voor meer informatie.

Bijzondere activiteiten

Vrijwel permanent opengestelde Alde Fryske Tsjerken



01 07 17

Alle inscripties op grafzerken en rouwborden op een rij

Wie als toerist of als liefhebber een kerk bezoekt, vraagt zich soms af welke namen er nou precies vermeld staan op de grafzerken, rouwborden en avondmaalsbekers. Voor deze geïnteresseerden heeft Hessel de Walle op internet een uitgebreide database gebouwd, waar alle beschikbare informatie per kerk is ondergebracht. Nieuw is dat Hessel de Walle de informatie per kerk nu ook als PDF aanbiedt. Heeft u plannen om een bepaalde kerk te bezoeken? Download dan eerst de PDF met inscripties vanaf de site van Hessel de Walle.

Veel mensen denken dat er op op het puntje van elke kerktoren een haan hoort te staan. Dat is lang niet altijd het geval. Soms heeft de windvaan de vorm van een zeilschip, een paard of een engel met een bazuin. Ook dit valt terug te zoeken op internet. Pim Brascamp biedt een overzicht van alle windvanen in heel Nederland. Een overzicht van alle windvanen in Friesland die niet de vorm van een haan hebben, verscheen in december 1996 in ons toenmalige Publicatie nummer 53 van de hand van Sytse ten Hoeve. Pim Brascamp heeft deze informatie uiteraard allemaal netjes in zijn website verwerkt, onder vermelding van de bron.

Liefhebbers van Friese kerkorgels weten de website van Organum Frisicum wel te vinden en te waarderen. Daarop wordt een groot aantal orgels beschreven. Onder de knop AUDIO zijn opnamen te beluisteren die Omrop Fryslan in diverse kerken gemaakt heeft, bijvoorbeeld van het orgel in onze Groate Kerk van Sint Jacobiparochie.

Zoekt u een kerkbeschrijving? Dan kunt u elders op deze website terecht. Deze beschrijvingen zijn gemaakt door de vrijwilligers van onze excursiecommissie.

Zoekt u een fiets- of wandelroute? Ook daar kunt u elders op deze website voor terecht.



27 06 17

Staten nemen motie aan voor extra steun Alde Tsjerken

Provinciale Staten van Fryslân heeft woensdag 28 juni 2017 een motie van de FNP aangenomen om het werk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken te steunen met een extra bijdrage van € 200.000. De motie kreeg een breed politiek draagvlak.

Vóór de motie stemden FNP, ChristenUnie, CDA, PvdA, VVD en SP. Tegen stemden D66, GroenLinks, PVV en 50Plus. De motie wordt ingediend bij de behandeling van de Kadernota 2018 van de Provincie Fryslân. Via deze Kadernota heeft Provinciale Staten een budget van € 20 miljoen te verdelen, dat gereserveerd is voor de tweede helft van de huidige collegeperiode 2016-2019.
De Stichting heeft in haar Beleidsplan 2017-2020 aan de Provincie gevraagd om de jaarlijkse subsidie van € 200.000 te verhogen tot € 350.000. Dit in verband met de toename van het aantal kerkgebouwen dat de Stichting in eigendom heeft. In 2009, toen de subsidie voor het laatst verhoogd werd, waren dat er 38. Inmiddels heeft de Stichting 49 kerken in eigendom.
De Stichting pleit er al jaren voor om de subsidie te laten meegroeien met het aantal kerken, legt directeur Gerhard Bakker uit. ,,Het aantal kerken is met 25% gegroeid, maar de subsidie is gelijk gebleven. Dat gaat steeds meer knijpen. Wij zijn dan ook blij dat de Staten de motie van de FNP zo breed gesteund hebben."

Structurele verhoging
De Stichting had liever gezien dat de subsidie structureel verhoogd werd, aldus Bakker. ,,Dat is jammer genoeg niet mogelijk via de Kadernota, die alleen incidentele middelen te verdelen heeft. Uiteindelijk hebben we natuurlijk liever deze € 200.000 als incidenteel budget bovenop onze jaarlijkse subsidie, dan dat we nog langer moeten wachten op een structurele subsidieverhoging. Met deze twee ton hebben we in 2018 en 2019 in ieder geval een ton per jaar extra te besteden. Dat maakt het mogelijk om het personeelsbestand enigszins uit te breiden.”
,,We geven de hoop niet op dat de subsidie ooit toch eens structureel zal worden verhoogd”, aldus Bakker. ,,Dat is een vast agendapunt in ons jaarlijkse overleg met de gedeputeerde. Johannes Kramer gaf in november aan dat hij zeer te spreken is over het vele werk dat de Stichting doet.”
,,De provincie ziet ons als een belangrijke factor omdat we zo veel kerkgebouwen in stand houden én actief gebruiken, met de inzet van zes part time medewerkers (3,5 FTE) en ruim 250 vrijwilligers. Daarbij hebben we het niet alleen over het behoud van 49 kerken, maar ook over de leefbaarheid van die dorpen in regio’s met krimp en vergrijzing, de bevordering van het cultuurhistorisch toerisme en een impuls in de werkgelegenheid in de monumentenzorg.”
Bakker is blij dat het College van Gedeputeerde Staten erkent dat de Stichting een structurele subsidieverhoging nodig heeft. ,,In de bijlage 'Groslijst Statenvoorstellen' bij de Kadernota 2018 schrijven GS dat ze 'de ontwikkeling herkennen dat steeds meer (monumentale) kerken niet meer beheerd kunnen worden'. En dan volgt: 'Van belang is dat dit een structurele verhoging behelst'. Dat standpunt is veelbelovend."
In de FNP-motie wordt aan Gedeputeerde Staten gevraagd om in de loop van 2017 en 2018 met de Stichting Alde Fryske Tsjerken te overleggen over een mogelijke structurele oplossing van het probleem van een sterke toename van het uitvoerende werk. ,,De oplossing moet bezien worden in het bredere kader van oplossingen voor de structurele geldkrapte bij onderdelen van het provinciale erfgoedbeleid, staat in de motie. De FNP vraagt aan GS om daar eind 2018 over terug te rapporteren aan Provinciale Staten. Dat zijn toch hele duidelijke afspraken", aldus Bakker.



16 06 17

Fietsen en wandelen langs oude Friese kerken

Voor liefhebbers van oude Friese kerken zijn er op internet tal van fiets- en wandelroutes te vinden. Op deze pagina bieden we een kleine selectie aan. Heeft u een tip voor een mooie route? Mail die naar info@aldefrysketsjerken.nl en wij plaatsen hem erbij.

Merk Fryslân
De bomen zijn groen, de lammetjes zijn geboren en de bloemen staan weer in bloei. Het is het perfecte moment om lekker op pad te gaan. En wel naar Friesland. De afwisseling van terpen, kerken, bossen, meren en niet te vergeten de Waddenkust zijn het perfecte decor voor een fiets- of wandeltocht. Ontdek wat het eigenzinnige Friesland te bieden heeft, op de fiets of te voet! Op de website van Merk Fryslân is een groot aantal fietsroutes te vinden, bijvoorbeeld de Menistepaadroute (22 km) langs onze kerken in Sint Annaparochie en Sint Jacobiparochie, maar ook verhuurpunten van fietsen.

Fietsnetwerk
De website Fietsnetwerk heeft onlangs een route van 42 km uitgezet langs Friese kerken. Vanuit Leeuwarden is de route het makkelijkst op te pakken bij Ritsumazijl. De tocht voert langs een aantal kerken van onze stichting, in Blessum, Boksum, Bears en Baaium. De kerk van Bears wordt vrijwel permanent opgesteld via bezoekerscentrum Uniastate Bears. Met een kleine omleiding kan ook de kerk van Jorwert bezocht worden. Op alle kerken van de Stichting is een gevelbord aangebracht met het sleuteladres en een QR-code die verwijst naar de betreffende pagina van de kerk op onze website. Wilt u naar binnen, neem dan vooraf even contact op met het sleuteladres, om teleurstellingen te voorkomen. Download de route hier. Een fiets huren kan bij Fiets Point op het NS-station Leeuwarden.

Tsjerkepaad
De Stichting Tsjerkepaad coördineert de openstelling van 250 Friese kerken in de zomer. Tien weken lang zijn deze kerken geopend op zaterdagmiddag van 13.00 tot 17.00 uur. Op de website van Tsjerkepaad zijn ook een aantal fiets- en wandelroutes te downloaden. De fietsroute Aldeboarn-Engwirden bijvoorbeeld voert langs onze kerken in Haskerdijken en Terband. De fietsroute Nieuwehorne-Katlijk komt langs ons kerkje in Katlijk. Van Dokkum vertrekt een fietsroute langs onder andere de kerken van Wetsens, Hantumhuizen, Foudgum, Bornwird, Raard en Sibrandahus. De fiets- en wandelroutes zijn te vinden op de pagina met downloads van Tsjerkepaad.

Waddenwandelen
Waddenwandelen heeft 1200 km aan wandelroutes te bieden. Er wordt een flink aantal routes voor dagwandelingen aangeboden. Bijvoorbeeld de route 'Rond de terpen' (15,5 km) die onder andere langs onze kerk in Hegebeintum voert. De route 'Van stad naar wad' (16 km) voert van Dokkum naar Holwerd langs onder andere onze kerken in Foudgum en Holwerd.
Op de website zijn ook aantrekkelijke arrangementen te vinden, bijvoorbeeld 'Overnachten in Santiago aan het Wad' van De Jacobshoeve in Sint Jacobiparochie, mooi te combineren met een bezoek aan onze Groate Kerk.
Kijk verder op de website van Waddenwandelen. Er is ook een app die gratis kan worden gedownload, zodat je de routes op je smartphone kunt gebruiken.

Historische wandelpaden
Landschapsbeheer Fryslan heeft een netwerk ontsloten langs vijftig historische voetpaden in noordoost Friesland: 400 kilometer in totaal. De paden of restanten ervan zijn waar mogelijk hersteld en verbonden met bestaande wandelmogelijkheden. Zo ontstaan nieuwe, volwaardige routes. Deze bijzondere wandelroutes voeren deels over oude voetpaden als kerken-, jaag- en schoolpaden en in onbruik geraakte handels- en pelgrimsroutes. Bij het samenstellen van het netwerk is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van rustige (onverharde) wegen en fietspaden. Gedeeltelijk lopen de wandelpaden over boerenland en door natuurgebieden. De routes zijn terug te vinden op de website van Historische Wandelpaden, bijvoorbeeld deze bij Oostrum en Jouswier.

Swalkrûtes
Sinds eind jaren tachtig van de vorige eeuw bestaan de wandel- en fietsroutes met de naam Swalkrûtes (‘swalkje’ is Fries voor rondzwerven). Het doel van deze routes is om de kleine dorpen onder de aandacht te brengen bij fietsers en wandelaars. Zij stimuleren de kleinschalige recreatie en daarmee de levendigheid in de dorpen. De omschrijvingen van de dorpen en de routebeschrijvingen zijn aangeleverd door vrijwilligers van dorpsbelangen. Door de betrokkenheid van de lokale deskundigen ontdekt u plekken die normaal voor een buitenstaander geheim zouden blijven. Er zijn onder meer routes uitgezet vanuit Hantumhuizen, Jelsum-Koarnjum, Katijk, Rottevalle en Ter Idzard waarbij het wandelen mooi te combineren is met het bezoek aan onze kerk ter plaatse. Op alle kerken van de Stichting is een gevelbord aangebracht met het sleuteladres en een QR-code die verwijst naar de betreffende pagina van de kerk op onze website. Wilt u naar binnen, neem dan vooraf even contact op met het sleuteladres, om teleurstellingen te voorkomen.



08 06 17

Waddenfonds subsidieert plan Santiago aan het Wad

De Stichting Santiago aan het Wad krijgt subsidie van het Waddenfonds voor de uitvoering van haar plannen om in 2018 zo veel mogelijk pelgrims naar Sint Jacobiparochie te laten komen. Donderdag 8 juni worden de plannen toegelicht in de Groate Kerk van Sint Jacobiparochie.

Het Waddenfonds heeft in totaal drie miljoen euro toegekend aan acht duurzame projecten in het Waddengebied. Het geld maakt deel uit van een totale investering van 6,7 miljoen euro in de drie waddenprovincies Groningen, Fryslân en Noord-Holland. Van de twintig aanvragen zijn er acht gehonoreerd. Het project 'Nacht aan het Wad' krijgt 445.000 euro.
'Nacht aan het Wad' komt voort uit het Feel the Night programma van architecte Nynke-Rixt Jukema. Keunstwurk is penvoerder van dit project, waarbij onder onder andere een 'starbarn' (sterren-observatorium) wordt voorzien op het recreatieterrein bij Zwarte Haan. Bij de realisatie van deze blijvende nachtlocatie wordt nauw samengewerkt met de gemeente het Bildt en provincie Fryslân, de Stichting Santiago aan het Wad, Sense of Place, Landschapbeheer Friesland, Planetarium Eise Eysinga Franeker en de Volkssterrenwacht Burgum. Lees meer over het project Feel the Night op de website van Keunstwurk.

Santiago aan het Wad
De Stichting Santiago aan het Wad kan met het geld van het Waddenfonds haar plannen verwezenlijken voor een aanpassing van het pelgrimsinformatiecentrum in het voorportaal van de Groate Kerk in Sint Jacobiparochie, het laten maken van een film over het Friese landschap waar de pelgrim doorheen trekt, het organiseren van een Jacobusfestival op de naamdag van Jacobus (25 juli 2018) in en rond de Groate Kerk van Sint Jacobiparochie, het ontwikkelen van een netwerk van refugio's (slaapplaatsen) en het laten digitaliseren van de pelgrimsroutes.
Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob organiseert in dit kader in samenwerking met de Stichting Jabikspaad Fryslân een 'Camino der Lage Landen', een estafette door Nederland, waarbij de pelgrims in 2018 langs drie routes naar het Noorden kunnen wandelen. Lees meer over de Camino-estafette op de website van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob. Via die website kan ook een pelgrimspas worden gedownload.
Voorzitter Joost Bol van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob steunt de plannen van harte: "Velen van ons hebben bijzonder goede herinneringen aan de Camino der Lage Landen ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig bestaan van het Genootschap in 2011. Regelmatig hoorden we dat we nog zoiets zouden moeten doen, maar we hebben bewust gewacht op een gelegenheid die een dergelijke activiteit waardig zou zijn. We denken dat dit idee van de Friese pelgrims ter gelegenheid van 'Leeuwarden Culturele hoofdstad van Europa' de juiste impuls daarvoor is. Bas Brouwer, die ook de Camino der Lage Landen organiseerde, is bereid om deze camino vorm te geven. Onze regio's zijn enthousiast om er weer de 'couleur regional' in te brengen en een aantal werkgroepen levert ook graag een bijdrage. 2018 wordt dus een jaar om naar uit te kijken!"

Pelgrimscentrum
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is als mede-oprichter van de Stichting Santiago aan het Wad blij met de toekenning van de subsidie van het Waddenfonds. ,,Dit is een prachtige impuls voor het pelgrimeren", vindt directeur Gerhard Bakker. ,,Het versterkt de rol die de Groate Kerk in Sint Jacobiparochie al zo veel jaren met glans vervult. Het pelgrimscentrum wordt nog verder ingevuld en steeds aantrekkelijker om te bezoeken. Maar heel Fryslân kan hiervan profiteren. Dit project beoogt structurele verbeteringen op te leveren van de infrastructuur voor pelgrims, die blijvend zijn en ook na 2018 nog hun publiek zullen blijven trekken."
De bezoekcijfers van Santiago de Compostella blijven maar stijgen, benadrukt Bakker. ,,Tot en met mei van dit jaar is er in Santiago de Compostella al weer een plus van 13% genoteerd. Sceptici denken dat pelgrimeren een hype is die wel weer over waait. Het tegendeel lijkt waar te zijn. Ook in Sint Jacobiparochie ziet het Genootschap de bezoekcijfers alleen maar toenemen van mensen die zich willen laten informeren over de camino naar Santiago de Compostella."
Het pelgrimsinformatiecentrum in De Groate Kerk van Sint Jacobiparochie is iedere tweede en vierde zaterdag van de maand geopend van 11.00 tot 15.00 uur.

Lees hier verder over de geschiedenis van het project Santiago aan het Wad.



01 06 17

Excursie 1 juli 'Rome en Reformatie' in Woudsend

De Stichting Alde Fryske Tsjerken en de Stichting Tsjerkepaad verzorgen op zaterdag 1 juli gezamenlijk een middagexcursie naar Woudsend. Daar bevindt zich de enig overgebleven rooms-katholieke schuilkerk van na de Reformatie. Een uitgebreid artikel over de Friese schuilkerken is te vinden in het juni-nummer van ons magazine 'Alde Fryske Tsjerken', dat op 21 juni verzonden wordt aan de donateurs.

Het middagprogramma begint om 13.30 uur in de Sint Michaëlkerk, een schuilkerk uit 1792 (Merkstrjitte 11). Na de ontvangst om 13.30 uur door voorzitter ds. Gerrit Groeneveld van de Stichting Tsjerkepaad wordt er uitleg gegeven over de kerkhistorie van Woudsend door Herman Deden.
Woudsend heeft vier kerken, waarvan de RK- en de PKN-kerk nog altijd actief worden gebruikt. De voormalige gereformeerde kerk wordt sinds 1999 bewoond door een particulier en de voormalige doopsgezinde kerk is al sinds 1969 in gebruik als restaurant It Ponkje. In 1337 werd in Woudsend het Karmelklooster opgericht. De protestantse kerk is daar naar vernoemd.
Na de uitleg van Herman Deden kunnen de deelnemers van deze excursie op eigen gelegenheid kennis maken met de historische dorpskern van Woudsend, met behulp van een routekaart die wordt uitgereikt.
De RK- en PKN-kerk zijn beide geopend ter bezichtiging van 13.00-17.00 uur. In de Sint Michaëlkerk is een mini-tentoonstelling ingericht over pater Titus Brandsma. In de Karmelkerk is een expositie ingericht met houtsculpturen van René Smeets rond het thema 'de man van Nazareth'. Ook de molens van Woudsend zijn te bezichtigen.
In de protestantse Karmelkerk (Ald Tsjerkhôf 2) bespeelt Klaas Booy om 14.45 uur het orgel. De middag wordt om 16.30 uur afgesloten met een muzikaal optreden van Louiza Saitova, zangeres afkomstig uit Tsjetsjenië (nu woonachtig in Woudsend) in de protestantse kerk 'De Karmel'.
Deze middag rondom het jaarthema “Rome en de Reformatie” wordt georganiseerd door de Stichting Tsjerkepaad in samenwerking met de Stichting Alde Fryske Tsjerken en vrijwilligers uit beide kerken van Woudsend.

Kerken open vanaf 13.00 uur.
Entree: gratis



23 05 17

Grote belangstelling open middag Westernijtsjerk

Ruim honderd mensen bezochten zaterdag 20 mei 2017 de open dag ter gelegenheid van de renovatie van het interieur van de kerk van Westenijtsjerk. De bezoekers konden met eigen ogen zien dat het resultaat van de opknapbeurt er mag zijn.

Na een openingswoord van voorzitter Jan Bosselaar van de Plaatselijke Commissie Westernijtsjerk lichtte directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken toe welke werkzaamheden in de laatste maanden van 2016 zijn verricht. De renovatie van het interieur was vooral nodig vanwege houtrot in en zwam onder de vloer aan de noordzijde. De banken en vloer aan de noordzijde en de herenbanken zijn eruit daarom uit geweest om hersteld te worden en alle banken, het peischot en de lambrisering zijn opnieuw geschilderd. Een klein deel van de banken is verwijderd, waardoor de herenbanken beter tot hun recht komen.

Grafzerk Jeppema
Tijdens de werkzaamheden kwam onder de houten vloer van het middenpad een grafzerk van rode Bentheimer zandsteen tevoorschijn. Deze is schoongemaakt en blijft in zicht. Melle Koopmans van de grafschriftencommissie van het Genealogysk Wurkferbân van de Fryske Akademy gaf uitleg over de grafzerk. Deze blijkt zeer bijzonder te zijn en één van de oudste van Ferwerderadiel.
Op de zerk staan de namen op van vader Feije en zoon Sypt Jeppema. Zij woonden rond 1500 op de Jeppemastins. De kerk van Westernijtsjerk werd in de dertiende eeuw waarschijnlijk gesticht door de familie Jeppema. De kerk staat namelijk in de zuidelijke hoek van het terrein waar in de middeleeuwen de familie Jeppema een stins, later een state, bezat.
Vrij vertaald staat er op de zerk: In ’t jaar ons Heren juni 1400 zes ende negentig stierf Feya Jeppama. In ’t jaar 1500 ende negen op Sint Anthonis (= 17 januari) avond stierf Sypt Jepama één pater noster (= onze vader).
Feye en Sypt Jeppema worden in bepaalde bronnen ook wel met de achternaam Unema genoemd, omdat ze uit die familie afkomstig waren. Maar omdat ze op Jeppema woonden, kregen ze tevens de aanduiding Jeppema, zoals destijds vaker voorkwam.
Het wapen op de zerk is van de familie Goslinga met linksboven een halve adelaar, rechtsboven een ster, rechtsonder een wassenaar (maan) en linksonder lelies. Volgens Melle Koopmans waren de families naar alle waarschijnlijkheid vroeger aan elkaar gelieerd.
Volgens grafstenenkenner Hessel de Walle, die een database beheert met alle grafschriften in Friesland, is de Jeppema-zerk de 56ste grafzerk van vóór 1500 in Friesland. Van die 56 zerken zijn er 35 bestemd voor de adel, 13 voor geestelijken en 8 onduidelijk. De Jeppema-zerk is in de database terug te vinden onder boeknummer 9698 (zoek op 'Westernijkerk').

Permanente expositie
De Plaatselijke Commissie is zeer ingenomen met de renovatie en met de vondst van de zerk, want zij had al het plan om een permanente expositie in te richten over de historie van Jeppemastate en de kerk. De zerk voegt daar een prachtig en tastbaar element aan toe. Om de expositie, met onder andere een maquette van Jeppemastate, te kunnen realiseren zijn de afgelopen tijd diverse fondsen aangeschreven.
Tijdens de renovatie werden onder de vloer en achter de lambrisering meer ontdekkingen gedaan, zoals een tegelvloer, een in 1604 dichtgezette doorgang en nissen in de muur. Deze zijn niet meer in het zicht, maar foto's ervan kunnen dit jaar tijdens Tsjerkepaad worden bekeken. Een twaalftal oude muntjes die onder de vloer gevonden zijn, worden getoond in een vitrine.

Cheque
Restauratiebedrijf Sytse Douwe van der Vegt en schildersbedrijf Noordhoek, die de werkzaamheden hebben uitgevoerd, verrasten de Plaatselijke Commissie met het aanbieden van een cheque van € 500. Deze zal worden besteed aan de permanente expositie.
De eerstvolgende activiteit van de Plaatselijke Commissie Westernijtsjerk is een lezing over de bijzondere geschiedenis van Weeshuis Tjallingastate in Westernijtsjerk op vrijdagavond 23 juni. (Met dank aan Titia Jippes.)



19 05 17

Acht alde Fryske tsjerken schitteren in Under de Toer

Acht kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken krijgen een rol in het project Under de Toer in het kader van Leeuwarden Friesland Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Het gaat om de kerken van Boksum, Britswert (samen met Wiuwert), Haskerdijken, Huizum, Katlijk, Kortezwaag, Ter Idzard en Wetsens.

Donderdag 18 mei 2017 presenteerde Under de Toer in de Grote Kerk van Leeuwarden de 32 deelprojecten. In het project draait het allemaal om verhalen van onder de toren. Verhalen die in de loop van de tijd zijn verzameld, die al generaties bekend zijn, of in het nu ontstaan, die de mensen verbindt of opnieuw verrassen.
De 32 verhalen van Under de Toer komen tot leven in een vorm waarop ze nog niet eerder zijn verteld; door unieke samenwerking tussen kunstenaars en de gemeenschap krijgen ze een nieuw karakter.
Vanaf 1 januari 2018 ontvouwt zich hierdoor een verrassend landschap van theater, muziek, performance en beeldende kunst, gedragen door de "mienskippen" onder de 32 torens.

Prachtig resultaat
Acht van de 32 projecten spelen zich af in of bij onze Alde Fryske Tsjerken. Een prachtig resultaat, vindt directeur Gerhard Bakker. ,,Ik vind het sowieso al geweldig dat de Culturele Hoofdstad opent met Under de Toer, in het laatste weekend van januari. De aandacht van alle internationale gasten wordt meteen gevestigd op kerken. Hoe mooi kun je het bedenken?"
Dat een kwart van de kerken die meedoen eigendom is van de Alde Fryske Tsjerken, spreekt Bakker aan. ,,Het laat zien dat onze kerken leven. De dorpen gaan er met ontzettend veel plezier mee aan de slag. Zelfs in een klein dorp als Wetsens weten ze het voor elkaar te krijgen, als enige in de regio noordoost Friesland trouwens."
Bakker genoot van de voorproefjes die donderdag 18 mei in de Grote Kerk geboden werden. ,,Het bruiste daar van enthousiasme. Al die 32 dorpen hebben er zin in. Wat een creativiteit! Echt geweldig.Friesland laat zich van z'n beste kant zien."

Acht projecten
Wie meer wil weten over de 32 projecten kan op de vernieuwde website van Under de Toer rondkijken. Op deze pagina vindt u de linkjes naar de acht projecten in onze kerken.



12 05 17

Alde Fryske Tsjerken stapt over op duurzame energie

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft besloten om de energie voor haar kerken voortaan gecentraliseerd in te kopen via de energiecoöperaties van Noordelijk Lokaal Duurzaam (NLD). Donderdag 11 mei werd het contract hiervoor getekend in Hantumhuizen. Diezelfde avond werden de Plaatselijke Commissies geïnformeerd over deze nieuwe ontwikkeling.

,,Lokale energiecoöperaties spannen zich in om de energie duurzaam en in de eigen omgeving op te wekken. De winst gaat niet naar aandeelhouders in het buitenland, maar vloeit terug naar de regio. Dat spreekt ons aan", legt directeur Gerhard Bakker uit. ,,In vergelijking met de huidige 49 individuele contracten gaat deze centrale inkoop ons een besparing van circa 10 procent opleveren. Bovendien scheelt het ons veel administratief werk. In plaats van een of twee facturen voor gas en elektriciteit per maand per kerk krijgen we nu twee keer per jaar een verzamelfactuur, naast de jaarlijkse eindafrekening per kerk."

Cheque
De Stichting kreeg in Hantumhuizen een symbolische cheque ter waarde van 2025 euro aangeboden. Door klant te worden via een energiecoöperatie, investeer je in duurzame projecten bij jou in de buurt, legde directeur Jaap Hoekzema van de NLD uit. Ieder lokaal initiatief krijgt namelijk per klant een vaste bijdrage van € 75,- per jaar van NLD. Door over te stappen op een duurzame-energieleverancier genereer je dus geld voor je eigen stad, dorp of wijk.
Voorzitter Marga Waanders van de Friese koepel Us Koöperaasje zette ook haar handtekening onder de cheque. Waanders is in het dagelijks leven burgemeester van Dongeradeel. Zij sprak haar waardering uit voor de stap van de Stichting Alde Fryske Tsjerken richting duurzame energie. ,,De energietransitie komt er aan. Het is mooi dat de Alde Fryske Tsjerken daar haar steentje aan wil bijdragen."

Samenwerking
De samenwerking met NLD zal de komende maanden nader worden uitgewerkt. ,,Bij het juni nummer van ons magazine Alde Fryske Tsjerken wordt een folder van NLD meegestuurd aan onze 3800 donateurs. Wie dat wil kan zelf ook overstappen en lid worden van een energiecoöperatie in de buurt. De NLD gaat ons verder helpen met onderzoek naar energiebesparingen bij onze kerken."
Het contact met de NLD kwam tot stand via een van de vrijwilligers van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, Rein de Wolff, die tevens bestuurslid is van energiecoöperatie Doniawerstal. In het juni nummer van ons magazine Alde Fryske Tsjerken publiceren we een interview met hem.



22 04 17

Erfgoedcafé over kerkvloeren 18 mei in Sint Annaparochie

Het Steunpunt Monumentenzorg Fryslân houdt donderdag 18 mei een Erfgoedcafé in onze Van Harenskerk in Sint Annaparochie over het onderwerp “vloeren in de kerk”.

Na bijdragen over archeologie en de kerkvloer en grafzerken in relatie tot het interieur (van o.a. Albert Reinstra van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed), zal vanuit een technische invalshoek worden stilgestaan bij dilemma’s als:
  • comfort versus monumentale waarden
  • archeologie versus toegankelijkheid
  • liturgisch versus functionaliteit
Dit in de vorm van een aantal cases in de Friese situatie waar het soms wel en soms niet gegaan is zoals het zou moeten.
Het Erfgoedcafé is bedoeld voor de ambtenaren van de Friese gemeenten met monumentenzorg in het pakket. Gezien dit specifieke onderwerp zijn ook de (technische) medewerkers van de organisaties die werkzaam zijn op het gebied van kerkrestauraties, van harte uitgenodigd. Opgave via: dbloemhof@monumentenzorg.frl

Driezum
Volgens een bericht in het Friesch Dagblad (zaterdag 22 april 2017) ligt de restauratie van de hervormde kerk van Driezum al enige tijd stil ligt. Het is wachten op de vergunning van de gemeente Dantumadiel voor het aanleggen van een betonnen vloer in de kerk. Er liggen negatieve adviezen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en welstandsorganisatie Hus & Hiem. Lees meer op de website van de Hervormde Gemeente Driezum.




19 04 17

Verantwoordingsbijeenkomst Van Harenskerk

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft woensdag 19 april een "verantwoordingsbijeenkomst" gehouden voor alle mensen die een extra bijdrage hebben overgemaakt voor het herstel van de zerkenvloer in de Van Harenskerk in Sint Annaparochie.

De Stichting deed in de zomer van 2016 een beroep op haar donateurs om een extra gift over te maken. Bij de restauratie was onder de houten vloer een prachtige collectie zerken tevoorschijn gekomen. In goed overleg met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de monumentencommissie van de provinciale welstandsorganisatie Hûs & Hiem en de gemeente het Bildt is besloten om de zerken niet weer onder de houten vloer te laten verdwijnen, maar om ze opnieuw als vloer te gaan gebruiken. De extra giften zijn gebruikt om de meerkosten hiervan te dekken.
Bij de heropening van de kerk op woensdag 26 oktober 2016 beloofde de Stichting dat er in het voorjaar van 2017 een aparte bijeenkomst voor de gulle gevers gehouden zou worden. Een kleine vijftig bezoekers kregen woensdag 17 april een prachtig programma aangeboden.

Constructief probleem
Architect Harmen Grunstra uit Bolsward vertelde welke werkzaamheden er hebben plaatsgevonden. De verzakking van de zerken onder de houten vloer zorgde voor een constructief probleem. Ze waren zo ernstig verzakt dat daar niet met goed fatsoen een nieuwe houten vloer op te funderen viel. Het was mede een reden om de zerken weer naar boven te halen, en opnieuw als vloer te gaan gebruiken.
Op aandringen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Hus & Hiem zijn de zerken zo veel mogelijk op dezelfde plek blijven liggen als ze werden aangetroffen, zo legde Grunstra uit. ,,Het is altijd een ingewikkeld proces om de wensen en belangen op elkaar af te stemmen, maar we zijn er goed uitgekomen met elkaar."

Intermezzo
Zanger/dichter Hein Jaap Hilarides zorgde voor een muzikaal intermezzo. Hij speelde onder meer zijn nieuwe nummer "Gûl dyn tranen", wat menig aanwezige tot ontroering bracht. ,,Zo'n kerk is en blijft een geweldige ruimte waarin dit soort intieme muziek op een prachtige manier tot z'n recht kan komen", reageerde directeur Gerhard Bakker.

Mysterie van de ridderzerk
Historicus dr. Kees Kuiken vertelde in zijn lezing over de verschillende graven in en rond de kerk. De zestiende eeuwse zerk waarop een ridder in harnas is afgebeeld, is en blijft nog steeds een mysterie. Onlangs deed Kuiken opnieuw onderzoek naar het ruitvormige familiewapen op de zerk. Mogelijk gaat het om het wapen van de familie Van der Meijde uit het Zuidhollandse Ameide? Download hier de lezing van Kees Kuiken.

Foto's
Boven: Harmen Grunstra
Hieronder:
- De Van Harenskerk
- Kees Kuiken bij de ridderzerk
- De verzakte zerken zoals die vorig jaar onder de houten vloer tevoorschijn kwamen
- Werk aan de nieuwe fundering voor de zerkenvloer



19 04 17

'Skûlje yn Jorwert' opnieuw te zien in Jorwert

De Redbadtsjerke in Jorwert is in april van dit jaar opnieuw het toneel van de voorstelling 'Skûlje yn Jorwert' van Jan Arendz en Marijke Geertsma. Er zijn nog kaarten te koop. Kijk voor de volledige speellijst op de website van J&Mteaterwurk.

Bas van Gelder begon in 1940 als predikant in Jorwert. Kort na de Tweede Wereldoorlog nam hij afscheid. Over zijn bijzondere belevenissen in de oorlogsjaren hield hij een dagboek bij. Dat werd in 2014 onder de titel Nachtboek van een kerkuil uitgebracht door de Friese Pers Boekerij, met een voorwoord van de huidige predikant van Jorwert en Nijkleaster, ds. Hinne Wagenaar. Dit dagboek vormt de basis voor het toneelstuk van Jan Arendz en Marijke Geertsma.

Op de website van J&M Teaterwurk is het volgende te lezen: "Alhoewel het er in eerste instantie op lijkt dat Jorwert weinig zal merken van de Duitse bezetting, in vergelijking met Leiden waar hij vandaan komt, gaat ook in Jorwert de oorlog een rol spelen. De dominee, die moet onderduiken (in zijn eigen kerk), wordt verraden en opgepakt en naar de gevangenis in Leeuwarden gebracht. Jorwert is een hechte gemeenschap, maar in dit dorp wonen behalve verzetsmensen, ook mensen die de filosofie van Hitler aanhangen. Het is een kleine gemeenschap, die prachtig wordt gadegeslagen en beschreven door een dominee die van buiten Friesland in Jorwert komt te wonen en te werken in de oorlogsjaren. Het zijn juist deze jaren, waarin menselijke eigenschappen zich scherper profileren.

Wij ontvangen jullie met koffie en thee in café 'Het Wapen van Baarderadeel'. Daarna wandelen we door Jorwert, zodat jullie een beetje inzicht en begrip krijgen van het dorp in die oorlogsjaren. Tijdens de wandeling bekijken we een tentoonstelling van speciaal materiaal uit die tijd. Als we na drie kwartier terug zijn in het café, neemt de dominee (Jan Arendz) iedereen mee naar de kerk van Jorwert voor de voorstelling."

De première van de reprise was op vrijdag 7 april 2017. De laatste voorstelling is op zaterdag 30 april 2017. Kaarten kunnen besteld worden via de website van J&Mteaterwurk.



12 04 17

Veel belangstelling afsluiting project Hegebeintum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft donderdag 6 april het project funderingsherstel kerktoren Hegebeintum afgesloten. Ruim vijftig mensen die een financiële bijdrage hadden geleverd aan de crowdfunding, waren aanwezig op de “verantwoordingsbijeenkomst”.

Het hadden er nog wel meer kunnen zijn, denkt directeur Gerhard Bakker , maar van lang niet alle gevers is het gelukt om hun adres te achterhalen voor een persoonlijke uitnodiging.
De bezoekers werden getrakteerd op een gevarieerd programma. Bouwhistoricus Frank van der Waard liet aan de hand van foto’s nog eens zien wat hij aantrof toen de archeologen de voet van de toren hadden uitgegraven. Onder de toren uit 1717 ontdekte hij een oudere fundering, uit de dertiende eeuw. Die dateert uit dezelfde tijd dat het tufstenen schip van de kerk werd verlengd met baksteen; dat is één bouwfase geweest, aldus Van der Waard.

Libbene Stiennen
Na de bouwtechnische toelichting op de geschiedenis van de toren bracht Piter Wilkens een drietal liederen van zijn programma “Libbene Stiennen” ten gehoren. Dit muzikale intermezzo werd door velen op prijs gesteld. Wilkens zong onder meer het nummer “De dowestien”, waarin hij een stuk tufsteen sprekend ten tonele voert. Een toepasselijk lied, omdat het schip van de kerk van Hegebeintum voor driekwart gebouwd is van tufsteen.
Als derde onderdeel van het programma vertelde voorzitter Rits van der Ploeg van de Stichting Rekreaasje en Toerisme over de nieuwbouwplannen voor het bezoekerscentrum De Terp. Voor de nieuwbouw is een aanvraag ingediend bij het Waddenfonds.

Een soort reünie
Directeur Bakker merkte dat de bijeenkomst voor velen een soort reünie was. ,,De mensen die iets extra’s hebben overgemaakt voor het funderingsherstel, zijn allemaal betrokken op deze kerk. Het was grappig om te zien hoeveel mensen elkaar kenden van vroeger. Ik sprak met een echtpaar uit Gorredijk dat vertelde dat ze afstammen van één van de drie kerkvoogden wier naam vermeld staat in het zilveren doopschaaltje dat in het Fries Museum bewaard wordt. Iemand anders had de kerk getekend toen hij op de TU Delft studeerde. Zijn vrouw had jarenlang als gids voor de VVV groepen begeleid bij een bezoek aan onder andere Hegebeintum. Zo had eigenlijk iedereen wel een bijzondere band met deze kerk.”
Nu het project funderingsherstel voltooid is, hoopt Bakker dat velen de weg naar Hegebeintum zullen weten te vinden. ,,In het bezoekerscentrum is één van de stoeltjes te zien die in de betonnen fundering verwerkt is. En er zijn tijdens het werk veel foto’s gemaakt, zodat iedereen kan terugkijken hoe het geweest is. De scheuren tussen de toren en de buitenmuren zoals die achter het orgel op de kraak te zien zijn, hebben we laten zitten. Die gaan we niet dichtmaken, zodat de bezoeker kan blijven ervaren hoe erg de toren aan het verzakken was.”



29 03 17

Nieuwe gevelbordjes met QR-code op alle 49 Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerke heeft in het voorjaar van 2017 de gevelbordjes op al haar 49 kerkgebouwen vervangen. Op het nieuwe bordje is een aangepaste versie van het logo afgedrukt, het sleuteladres en een zogeheten QR-code. Alle overige borden zijn van de gevels verwijderd.

Door de QR-code met de smartphone in te lezen worden bezoekers gelinkt met de website van de Stichting Alde Fryske Tsjerken met alle informatie over het betreffende kerkgebouw. Bij veel kerken is op de website ook een telefoonnummer en soms zelfs nog een tweede sleuteladres te vinden, naast het sleuteladres dat op het gevelbordje staat.
De QR-code is een vierkante geblokte barcode die in 1994 werd ontwikkeld door een Japans bedrijf. Inmiddels is dit alternatief voor de streepjescode op tal van plekken terug te zien, zoals in tijdschriften en op bushaltes. De nieuwe bordjes werden in maart voor het eerst gepresenteerd tijdens de overname van de kerken van Koarnjum en Jelsum.

Blauwwit / oranjewit
Op enkele kerken is nog wel het blauw-witte schildje blijven zitten of is het nieuwe oranje-witte schildje aangebracht. Dat betreft met name kerken waarvan de toren in eigendom is van een andere eigenaar, veelal de gemeentelijke stichting monumentenbehoud, zoals in Dongeradeel.
Het blauw-witte schildje is in het leven geroepen tijdens de Haagse Conventie van 1954 en duidt een pand aan dat in oorlogstijd beschermd moet worden en kan dus ook voorkomen op moderne panden zoals belangrijke archieven, bibliotheken en musea. De herkenbaarheid van de objecten door dit schildje moet leiden tot eerbiediging van het erfgoed door strijdende partijen tijdens gevechtshandelingen. Het is een internationaal herkenningsteken, dat reeds in vredestijd kan worden aangebracht op bepaalde rijksmonumenten, en waarvan uiterlijk, vorm en gebruik zijn vastgelegd in 1954.
Het oranje-witte schildje is in 2014 geïntroduceerd voor gebouwen met de status van Rijksmonument. De Stichting Alde Fryske Tsjerken vindt het echter belangrijker dat voor de bezoeker meteen zichtbaar is dat het haar eigendom is, dan dat het een Rijksmonument is. Vooral ook omdat alle kerken van de Stichting sowieso de status van Rijksmonument hebben. Daar hoeft dus geen enkele twijfel over te bestaan.

ANWB-borden
In het verleden is op een aantal kerken van de Stichting een bruin ANWB-bord aangebracht met steun van het Zimmermann-fonds. Deze borden blijken niet bestand tegen zonlicht te zijn en worden in de loop der jaren steeds moeilijker leesbaar. Het is voor de Stichting te arbeidsintensief om die borden 'bij de tijd te houden'.
In de loop der jaren werden onze kerken steeds meer een kerstboom met duizend ballen, zo veel borden hingen er aan. Steeds weer kwam de vraag of er niet nog een bord opgehangen mocht worden. Om wildgroei tegen te gaan heeft het bestuur van de Stichting besloten een restrictief beleid te voeren en om in principe maar een bordje, ons eigen bordje toe te staan.
De Plaatselijke Commissies die de kerken namens de Stichting beheren, wordt de gelegenheid geboden om langs het voetpad naar de kerk of bij het toegangshek naar het kerkhof een vitrinekast met informatie te plaatsen. Die ruimte wordt al op veel plaatsen benut.
Voor de geïnteresseerde bezoeker is er nu een eenduidig bord, met moderne QR-code. Tachtig procent van de Nederlanders bezit al een smartphone, zo blijkt uit onderzoek. Ook voor veel ouderen wordt het steeds vanzelfsprekender om daar gebruik van te maken.
De gevelbordjes die de Stichting heeft laten ophangen, zijn bovendien ook nog eens goedkoper en relatief makkelijk te vervangen als ze in de loop der jaren van kleur zouden verschieten. De Stichting is er van overtuigd hiermee een toekomstbestendige beslissing te hebben genomen, aldus directeur Gerhard Bakker.



28 03 17

Kerken Koarnjum en Jelsum in eigendom overgenomen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft donderdag 30 maart 2017 de kerkgebouwen van Koarnjum en Jelsum overgenomen van de Hervormde Gemeente Britsum-Cornjum-Jelsum. Bijzonder is dat het benodigde instandhoudings- en exploitatiefonds beschikbaar is gesteld in de vorm van landerijen.

De bijeenkomst begon om half acht in de kerk van Jelsum. Na de toespraak van de voorzitter van de kerkenraad F. Kuipers, een kort optreden van het kerkkoor en een bedankwoord van kerkrentmeester Y. Tamminga gingen de ruim vijftig aanwezigen naar de kerk van Koarnjum. Daar werd de bijeenkomst voortgezet. Allereerst werd de akte van overdracht gepasseerd door notaris mr. Siebe Swart.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken betaalde een symbolische euro voor de beide kerken samen. Tamminga overhandigde vervolgens de sleutels van de kerken aan voorzitter J. Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Die sprak de aanwezigen toe, waarna hij de Plaatselijke Commissie installeerde die de kerken gaat beheren. Voorzitter G. Veldman van de Plaatselijke Commissie legde uit wat de plannen zijn.

Genoveva en Nicolaas
De Sint-Genovevakerk van Jelsum dateert uit de twaalfde eeuw. Met name in de noordmuur zijn de kenmerken van de Romaanse bouwstijl nog goed te herkennen. In de kerk is een aantal banken uit de zestiende eeuw bewaard gebleven. In 1660 kwamen er nieuwe banken. De preekstoel dateert uit 1703. In het tongewelf bevinden zich gesneden rozetten met de symbolen van het lijden van Christus; één van de weinige nog overgebleven middeleeuwse gewelfversieringen in Fryslân.
De Sint-Nicolaaskerk van Koarnjum is in 1873 in eclectische stijl gebouwd ter vervanging van een bouwvallig geworden vroeg-middeleeuwse kerk. In het koor hangen drie zeventiende-eeuwse borden met de tien geboden (vernieuwd in 1853), de geloofsbelijdenis (1608) en het onze vader (1603). Op het tiengebodenbord zijn de wapens van de families Van Goorle en Martena aangebracht. Ook de preekstoel komt uit de oude kerk en stamt uit de achttiende eeuw. De kerk had aan de noordzijde een aparte ingang voor de adellijke bewoners van de naastgelegen buitenplaats Martenastate.

Plaatselijke Commissie
De kerken van Koarnjum en Jelsum zijn in beheer gekomen bij één Plaatselijke Commissie. De kerken worden nog 34 keer per jaar gebruikt voor de eredienst. De Plaatselijke Commissie wil de kerken gaan gebruiken voor concerten, exposities en dergelijke. Via de Plaatselijke Commissie kan de kerk gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten, maar ook voor "inspirerend vergaderen" op een bijzondere locatie.
De meegeefsom die door de Hervormde Gemeente beschikbaar is gesteld voor het toekomstige onderhoud, bestaat uit een aantal hectares land. Uit de pachtinkomsten kan het onderhoud van de beide kerken en het gebruik door de kerkelijke gemeenschap worden betaald.

Kerk 48 en 49
Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken zijn dit de 48ste en 49ste kerk die zijn overgenomen in het 47-jarige bestaan. De laatste keer dat de Stichting een kerkgebouw overnam, was op 20 maart 2017: de dorpskerk van Zurich.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is in 1970 opgericht om monumentale kerkgebouwen over te nemen in dorpen waar het kerkelijk draagvlak te klein is geworden, en om in overleg met de dorpsbewoners te zoeken naar nieuw gebruik. Bovendien spant de Stichting zich in om publieke belangstelling te wekken voor kerkgebouwen in het algemeen.



23 03 17

Kanselbijbel ligt in Ferhaal fan Fryslân in Fries Museum

De kanselbijbel van Britsum die in de zomer van 2016 terug in het bezit van de Stichting Alde Fryske Tsjerken kwam na een diefstal uit het kantoor vijftien jaar geleden, is opgenomen in de expositie "Ferhaal fan Fryslân" in het Fries Museum in Leeuwarden. De met zilverbeslag versierde bijbel is door de Stichting in langdurig bruikleen gegeven.

De terugkeer van de kanselbijbel van Britsum trok in de zomer van 2016 veel media-aandacht. Naast regionale kranten en Omrop Fryslân schreven ook de landelijke dagbladen De Telegraaf en Trouw erover. De bijbel werd vijftien jaar geleden bij een brute inbraak in het toenmalige kantoor van de Stichting gestolen. Het boek dook op in een veilinghuis in Alkmaar. Dankzij oplettende cultuurliefhebbers werd de Stichting gealarmeerd. Na tussenkomst van de recherche van Alkmaar kwam de kanselbijbel op 24 augustus weer terug naar Fryslân.
De Stichting is blij dat het Fries Museum zich over dit unieke exemplaar heeft willen ontfermen, zegt directeur Gerhard Bakker. ,,Het is jammer als zo'n bijzonder object in een kluis ligt te verstoffen. Tentoonstelling in de kerk van Britsum achten wij te riskant; of er zouden daar kostbare aanvullende beveiligingsmaatregelen getroffen moeten worden. Het Fries Museum heeft toegezegd dat de kanselbijbel permanent wordt tentoongesteld, in ieder geval tot 2019."
De bijbel ligt in de expositie "Ferhaal fan Fryslân" op het 'eiland' waar ook een grietmansportret hangt, vertelt conservator Marlies Stoter. De tekst wijst op de nauwe band tussen bepaalde adellijke families met het bestuurlijke en kerkelijke leven in de dorpen waar ze hun deftige huizen bewoonden.

Lezing in Britsum
Stoter doet onderzoek naar de geschiedenis van de kanselbijbel. Afgesproken is dat zij haar bevindingen te zijner tijd zal presenteren op een lezing in de kerk van Britsum.



20 03 17

Alde Fryske Tsjerken heeft kerk Zurich overgenomen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op maandag 20 maart 2017 de hervormde kerk van Zurich overgenomen van de Protestantse Gemeente Witmarsum-Pingjum-Zurich. Bijzonder is dat het vruchtgebruik van enkele hectares land beschikbaar wordt gesteld voor de exploitatie van de kerk na de overdracht.

De dorpskerk van Zurich is gebouwd in 1864, ter vervanging van een kerk die in 1772 werd gesloopt. De toren van de oude kerk bleef staan. Deze werd in 1913 ingrijpend aangepast toen de kerk van buiten werd gerestaureerd.
De kerk van Zurich is weliswaar een vrij jong gebouw, maar is qua vormgeving een buitenbeentje onder de kerken van de “collectie Fryslân”. Het heeft het karakter van de in de kerkbouw vrij zeldzame neorenaissance stijl. Stedenbouwkundig is de kerk met het kerkhof van groot belang voor het dorp Zurich. De kerk verkeert nog nagenoeg in de oorspronkelijke staat.

Plaatselijke Commissie
De kerk is na de overdracht in beheer gekomen bij een Plaatselijke Commissie. Via de Plaatselijke Commissie kan de kerk gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten, concerten en (familie)­bijeenkomsten.
Met de Protestantse Gemeente is overeengekomen dat die jaarlijks een bedrag overmaakt voor het gebruik van de kerk, in ruil voor vijf kerkdiensten. De Protestantse Gemeente betaalt deze exploitatievergoeding uit de opbrengsten die zij heeft van verpachte landbouwgronden die bij de kerk van Pingjum en Zurich hoorden.

Kerk nummer 47
Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken was dit de 47ste kerk die werd overgenomen in het 47-jarige bestaan. De laatste keer dat de Stichting een kerkgebouw overnam, was in 2016 (Wetsens).
De Stichting Alde Fryske Tsjerken werd in 1970 opgericht om monumentale kerkgebouwen over te nemen die hun religieuze functie verloren, en om in overleg met de dorpsbewoners te zoeken naar nieuw gebruik. Bovendien spant de Stichting zich in om publieke belangstelling te wekken voor kerkgebouwen in het algemeen.



18 03 17

Druk bezochte excursie langs Hijum, Koarnjum en Goutum

Onze voorjaarsexcursie langs de kerken van Hijum, Goutum en Koarnjum bracht zaterdag 18 maart 2017 weer veel mensen op de been.

Voor de commissie die onze excursies organiseert, is het iedere keer weer een verrassing hoe groot de belangstelling is. Het aantal deelnemers dat met de bus meegaat, is natuurlijk vooraf wel bekend. Maar hoeveel mensen er op eigen gelegenheid bij de kerken langs komen, is afwachten. Deze keer waren het opvallend veel mensen, zo was de inschatting van voorzitter Piet Wouda van de excursiecommissie. Zeker wel tegen de tweehonderd.
Toen de bus bij de Agneskerk in Goutum arriveerde, bleek hij een lekke band te hebben. Terwijl de deelnemers binnen naar het verhaal van Teake van Popta van de excursiecommissie luisterden, moest de buschauffeur de lekke band laten oppompen om de bus even later om te wisselen voor een ander exemplaar. Daardoor liep het busprogramma enige vertraging op. Uiteindelijk is het toch gelukt om de busreizigers op de afgesproken tijd van vijf uur op het station in Leeuwarden af te zetten.
In de Nicolaaskerk van Koarnjum vertelde Liuwe van der Meer van de excursie in het kort iets over de kerk, om vervolgens uit te wijden over het naastgelegen slot Martenastate. Hij liet onder andere beelden van de oude state zien, die eind negentiende eeuw gesloopt werd omdat de eigenaar het onderhoud niet meer kon bekostigen. De Nicolaaskerk van Koarnjum wordt eind maart 2017 door de Hervormde Gemeente Britsum-Cornjum-Jelsum, tegelijk met de Genovevakerk van Jelsum overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
De voormalige hervormde kerk van Hijum, die ook vernoemd is naar de heilige Nicolaas, is al sinds 1975 in eigendom van de Stichting kwam. Hier legde Wijnand Dijkstra van de excursiecommissie uit dat Nicolaas de beschermheilige van zeevaarders was. Ooit lagen Koarnjum en Jelsum aan de kust van de toenmalige Middelzee.
In de kerk van Hijum was tevens een stand ingericht van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, waar bezoekers terecht konden met hun vragen. Zonder verwarming was het er knap koud.
De kerk van Hijum wordt beheerd door vrijwilligers van onze Plaatselijke Commissie. Twee van hen waren de hele middag aanwezig. In de afgelopen jaren heeft de kerk van Hijum het nodige onderhoud gekregen. Duidelijk te zien was dat de komende jaren het interieur nog wel een beurt nodig heeft, met name ten aanzien van het stucwerk. De kerk van Hijum wordt weinig gebruikt, en was nog niet eerder bezocht door de excursiecommissie.
De dag werd afgesloten met een orgelconcert van Take Beukema in de Nicolaaskerk van Koarnjum. Toen was de bus inmiddels al weer vertrokken naar Leeuwarden, om de busreizigers op tijd af te kunnen zetten bij het station. Een twintigtal mensen genoten van het orgelspel. Een mooie afsluiting van een bijzondere middag.



17 03 17

Mariakerk in Boer krijgt harmonium uit 1894

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft het te grote kerkharmonium van Boer ingeruild voor een instrument dat meer geschikt is voor het begeleiden van de gemeentezang. Het nieuwe instrument is donderdag 16 maart 2017 bezorgd door harmonium restaurateur Louis Huivenaar uit Dieren.

In de Mariakerk van Boer stond sinds iets meer dan een eeuw een zogenaamd drukwindharmonium van de Franse bouwer Rudolphe-Debain. Het werd in 1909 overgenomen van de Doopsgezinde Gemeente in Balk, die het rond 1895 naar Nederland haalde. Het instrument werd in 2008 tijdens de restauratie van de Mariakerk in Boer overgebracht naar de werkplaats van Louis Huivenaar. Die concludeerde dat een volledige restauratie noodzakelijk was.
Voor de Stichting was het prijskaartje van € 50.000 echter een onoverkomelijke barrière. ,,Zeker als je bedenkt dat de marktwaarde een paar duizend euro is”, legt directeur Gerhard Bakker uit. ,,Plannen om een aparte stichting voor de fondswerving op te richten, zijn helaas niet van de grond gekomen. Hoe bijzonder de Rudolphe-Debain ook is, we hebben er nu toch afscheid van genomen. Het is een exoot. Die hoort niet thuis in Fryslân. Het was de enige in de hele provincie. Het instrument was ook veel te groot voor het kerkje van Boer.”
De Rudolphe-Debain is ingeruild voor een zuigwindharmonium uit 1894 van de American Organ Company. ,,Dat was de fabriek van Jilles van der Tak uit Rotterdam die harmoniums bouwde van 1859 tot 1930”, legt Louis Huivenaar uit. ,,Dit is geschikt voor gebruik in de huiskamer, maar ook prima voor een kleine kerk met een goede akoestiek zoals in Boer.”
Volgens een recente boekuitgave over de geschiedenis van de American Organ Company adverteerde dit bedrijf veel in het Noorden, onder andere in de Leeuwarder Courant. ,,Dit type komt hier veel vaker voor en is absoluut toereikend voor het begeleiden van de gemeentezang.”
De Mariakerk van Boer werd in 1975 tegelijk met de kerken van Peins, Schalsum en Zweins overgenomen van de toenmalige hervormde streekgemeente Ried-Schingen, die toen nog acht kerken bezat. De huidige Protestantse Streekgemeente Ried-Schingen, waaronder ook de dorpen Slappeterp en Dongjum vallen, kerkt afwisselend in de acht kerken en dus ook een paar keer per jaar in Boer.



31 01 17

Ruim tachtig aanmeldingen voor Under de Toer

In 2018 staan de Frriese kerken volop in de belangstelling tijdens Leeuwarden Culturele Hoofdstad. Eén van de hoofdonderdelen van het programma is het project 'Under de Toer', dat zich afspeelt in en rond Friese kerken. De première is op zondag 28 januari in de Grote Kerk in Leeuwarden, tijdens het openingsweekend wanneer gasten vanuit heel Europa naar Leeuwarden zullen komen om daar getuige van te zijn.

Under de Toer presenteert 30+1 bijzondere verhalen, die in kerken zijn geboren. Deze verhalen vormen het vertrekpunt voor manifestaties waarin kunstenaars samenwerken met de gemeenschap in dertig Friese dorpen. Samen verbeelden ze de mooiste verhalen die het waard zijn opnieuw verteld te worden.
De aanduiding +1 verwijst naar de hoofdvoorstelling die Under de Toer zelf organiseert in de Grote Kerk in Leeuwarden. In die kerk vindt op 28 januari de première plaats, tijdens het openingsweekend van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken vindt het zeer bijzonder dat Leeuwarden 2018 wordt geopend met Under de Toer. ,,Dit betekent dat er meteen vanaf het begin aandacht zal zijn voor de Friese kerken", aldus directeur Gerhard Bakker.
Bij de voorstelling die regisseur Jos Thie en tekstschrijver Bouke Oldenhof aan het uitwerken zijn voor de Grote Kerk, zal verwezen worden naar de dertig dorpen waar ook een kunstzinnige manifestatie zal plaatsvinden. ,,Voor de Friese dorpen is het een geweldige kans om zich te profileren en aandacht te vragen voor hun kerk. Natuurlijk vindt elk dorp dat juist hun kerk de mooiste/belangrijkste/bijzonderste is; welk dorp is er niet trots op haar eigen oude kerk?"

Kerken SAFT
Een tiental dorpen waar kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken staan heeft een plan ingediend bij de jury die de verhalen selecteert. De jury is nu een aantal weken in beraad om de ruim 80 plannen te bespreken. ,,Half april wordt duidelijk welke 30 dorpen aan de slag kunnen met het budget dat Under de Toer beschikbaar stelt. We zijn bijzonder benieuwd welke verhalen er uiteindelijk verteld zullen worden."



24 01 17

Restauratie orgel Jorwert in volle gang

In december 2016 is Orgelmakerij Bakker & Timmenga uit Leeuwarden begonnen met de restauratie van het Albertus van Gruisen-orgel (1799) in de Sint-Radboudkerk van Jorwert. Zowel het pijpwerk als de kas worden onder handen genomen. In de week van 23 januari zijn er steigers rond het orgel geplaatst. Daarmee worden de guirlandes en bekroningen bereikbaar gemaakt, die hersteld moeten worden.

In 2013 vroeg de Plaatselijke Commissie van Jorwert die de kerk namens de Stichting Alde Fryske Tsjerken beheert, of het orgel gerestaureerd kan worden. De kerk wordt regelmatig gebruikt door de Protestantse Streekgemeente Westerwert, die tevens kerkdiensten houdt in Bears, Jellum en Weidum.
In opdracht van de Stichting heeft orgeladviseur Theo Jellema uit Leeuwarden een restauratieplan gemaakt. Nadat de provincie Fryslân in 2015 een subsidie van 50.000 euro toezegde, zijn vorig jaar de cultuurfondsen aangeschreven. Die hebben voldoende toegezegd om tot uitvoering te kunnen overgaan. De Stichting draagt zelf maximaal 10% bij vanuit het Orgelfonds dat in 2013 kon worden gesticht dankzij een grote gift van een donateur uit Leeuwarden.

VEKA-lade
Het orgel van Jorwert kreeg in 1913 nieuwe klavieren. In 1956 werd het instrument gerestaureerd door W. van Leeuwen. Die bracht een nieuwe vinding, de VEKA-lade, in het orgel aan. Volgens Jellema is het orgel goed bewaard gebleven. Het Van Gruisen-pijpwerk is nog integraal en niet-geretoucheerd aanwezig.
De VEKA-lade die Van Leeuwen in tientallen orgels in het hele land installeerde en die vrijwel overal tot klachten leidde, functioneert in Jorwert al bijna zestig jaar zonder problemen. Overleg met Bakker &Timmenga en met orgeldeskundige Rudi van Straten van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft dan ook tot de beslissing geleid om de VEKA-lade in Jorwert te laten zitten.
De restauratie die in december 2016 is begonnen, richt zich met name op het herstel van de kas en de optimalisering van de speelaard en registreerbaarheid. Het pijpwerk hoeft alleen herstel waar sprake is van beschadigingen. De intonatie van beide tongwerken, sterk verlopen na zestig jaar, zal weer op orde worden gebracht.

Albert van Gruisen
Albertus van Gruisen (1741-1824) bouwde zeven orgels in Fryslân: Reduzum (1785, later gewijzigd), Sloten (1786, met gebruikmaking van een eerder orgel van Jan Harmens), Warga (1787, in 1870 gesloopt), Heerenveen (1790, in de 21e eeuw naar Spanje verhuisd), Jorwert (1799), Marssum (1803) en Hallum (1811).

Eerdere orgelrestauraties
De Stichting Alde Fryske Tsjerken liet eerder de orgels van Sint-Jacobiparochie (1983), Blessum (1995), Terband (2003), Hegebeintum en Zweins (2004), Boksum (2011-2013) en Leeuwarden-Huizum (2015) restaureren.



18 01 17

Provincie zegt ton toe voor kerktoren Dedgum

De Provincie Fryslân heeft in december 2016 een subsidie van 100.000 euro toegezegd voor de restauratie van de kerktoren van Dedgum. De Stichting Alde Fryske Tsjerken hoopt in het vierde kwartaal van 2017 te kunnen beginnen.

De kerk van Dedgum staat er slecht bij. Tijdens de najaarsexcursie van 2016 hebben onze donateurs het met eigen ogen kunnen zien. Geen andere kerk in Fryslân heeft op dit moment zo'n grote onderhoudsachterstand als die van Dedgum.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken nam de kerk op 21 november 2014 over van de Protestantse Gemeente Tjerkwerd-Dedgum. De middelen die de Stichting meekreeg, waren niet toereikend om snel tot restauratie over te kunnen gaan.
Met de dorpsbewoners van Dedgum is gesproken over nieuwe gebruiksmogelijkheden. Naast de maandelijkse kerkdiensten wil Dedgum graag dat de kerk als dorpshuis gebruikt kan worden. Hiervoor heeft architectenbureau Kijlstra & Brouwer uit Beetsterzwaag een plan uitgewerkt.
Het eerste deel van het plan behelst de restauratie van de kerktoren. Hiervoor heeft de Provincie Fryslân in december 2016 een subsidie van 100.000 toegezegd. De totale kosten van de torenrestauratie worden begroot op circa 250.000 euro.
Voor de restauratie van het schip is nog eens ruim drie ton nodig. Deze werkzaamheden wil de Stichting bij voorkeur in 2018, direct aansluitend op de restauratie van de toren, laten uitvoeren. Om dat mogelijk te maken is er nog veel geld nodig.

Herbestemming
Het plan voor de restauratie en herbestemming is maandag 17 januari 2017 gepresenteerd aan wethouder Mirjam Bakker van de Gemeente Súdwest Fryslân. De komende maanden vindt nader overleg plaats om te kijken wat er mogelijk is.

Crowdfunding
De Stichting hoopt dat er voor de kerk van Dedgum net zo'n succesvolle actie voor crowdfunding kan worden gevoerd als voor het funderingsherstel in Hegebeintum. In november vorig jaar kon de Stichting bekendmaken dat een donateur die anoniem wil blijven, een bedrag van 30.000 euro heeft geschonken voor de restauratie van de kerk van Dedgum. Wilt u ook helpen om de restauratie te bespoedigen? Neem dan contact op met onze directeur, de heer Gerhard A. Bakker.

Ga hier naar de speciale actiepagina voor Dedgum.



02 01 17

Een markt voor Friese kerken

Er staan op dit moment zes kerkgebouwen in Friesland te koop. Dat blijkt uit een snelle rondgang op internet. Op deze pagina is het actuele aanbod te vinden. Gratis en belangeloos. Tips en aanvullingen zijn welkom op info@aldefrysketsjerken.nl

De Stichting Alde Fryske Tsjerken ontvangt regelmatig verzoeken om informatie over leegstaande kerken in Friesland die te koop staan. Laten we allereerst een misverstand uit de weg ruimen dat kennelijk bij sommigen leeft. De kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken zijn niet te koop! Wij nemen alleen maar kerkgebouwen met de status van Rijksmonument in eigendom over, met als doel om dit cultuurhistorisch waardevolle erfgoed te behouden voor de toekomst. In samenspraak met de dorpsbewoners zoeken we naar nieuwe gebruiksmogelijkheden, waarbij de publieke functie zo veel mogelijk behouden kan worden.

In enkele gevallen is het gelukt om een duurzame herbestemming te vinden:
Allingawier: in gebruik bij de Aldfaers Erf Route
Bears: verhuurd aan Stichting Poarte en Uniastate Bears
Hegebeintum: verhuurd aan Stichting Rekreaasje en Toerisme Ferwerderadiel
Raard (D): in gebruik als Museum Oerka Irene Verbeek
Sint-Jacobiparochie: verhuurd aan Stichting Kultureel Sintrum De Groate Kerk

De overige kerken van de Stichting zijn in beheer van onze Plaatselijke Commissies en kunnen via hen worden gehuurd voor concerten, exposities, huwelijken, begrafenissen en overige (familie)bijeenkomsten. Wilt u een van onze kerken huren, kijk dan eens onder de knop 'Kerken'. Door het filter aan de linkerkant van de pagina te gebruiken, krijgt u steeds de kerken die voldoen aan een bepaald selectiecriterium. Als u bijvoorbeeld 'bruiloftsfeest' aanklikt, krijgt u een overzicht van alle kerken die zich lenen voor een bruiloftsfeest.

Vrije markt
Het beleid van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is er op gericht om de overgenomen kerken niet te vervreemden. De Stichting ziet derhalve geen taak voor zich weggelegd om te bemiddelen. Wie een kerk wil kopen, kan zich oriënteren op de vrije markt. Enkele makelaars noemen zich gespecialiseerd in “religieus erfgoed", zoals de kantoren Redres en Reliplan.
Een snelle oriëntatie op internet leert dat er op dit moment (september 2017) zes kerkgebouwen in Friesland te koop staan. De bedragen die hieronder genoemd worden, zijn afkomstig van de websites van de betreffende makelaars. De Stichting Alde Fryske Tsjerken is hiervoor niet verantwoordelijk of aansprakelijk te stellen. Tips en aanvullingen zijn welkom op info@aldefrysketsjerken.nl

Reliplan
In Drachtstercompagnie staat een voormalig kerkje te koop met naastgelegen woning. De vraagprijs is € 385.000 k.k. (september 2017).

Redres
De voormalige gereformeerde kerk van Koudum (Verlengde Hoofdstraat 15) staat in de etalage bij Redres (vraagprijs april 2017: € 579.000 k.k; februari 2016: € 695.000 k.k.).

Jaap
In Appelscha staat bij Makelaardij Jaap het voormalige kerkje aan de Wester Es 50 te koop, net buiten het dorp. De vraagprijs is € 425.000 (december 2017).

Funda
Bij bedrijfsmakelaardij Funda staan de voormalige hervormde kerk aan de Fok in Heerenveen te koop en de voormalige gereformeerde kerk aan de Burgemeester Falkenaweg. De prijs van de hervormde kerk aan de Fok 48 is € 350.000 (april 2017). De vraagprijs van de gereformeerde kerk is € 1.450.000 (april 2017. In oktober 2015 was dat nog € 1.680.000).

Burgwerd
Een kerk die sinds 2011 bij Redres in de etalage stond, is de tot woning verbouwde voormalige rooms-katholieke kapel van Burgwerd (vraagprijs maart 2013: € 399.000; mei 2015: € 369.000). In april 2016 staat deze kapel niet meer op de website van Redres te koop, maar op "Oozo". De vraagprijs was in februari 2016 nog steeds € 369.000, maar bedraagt sinds april 2016 weer € 399.000.

Recent verkocht
  • De voormalige gereformeerde kerk van Wommels is verkocht aan de eigenaren van café It Reade Hynder. Zij gaan in de kerk wonen, zo meldt de lokale krant Op 'e Skille op 25 oktober 2017.
  • Op de website Huispedia stond lange tijd het in 2000 tot woonhuis verbouwde gereformeerde kerkje van Boazum (Waltawei 17) te koop. Gunning zou plaatsvinden per 1 september 2017 of zo veel eerder of later in nader overleg. Eerder werd dit kerkje aangeboden via makelaardij Boonstra voor € 450.000 (mei 2014).
  • De voormalige gereformeerde Kerk (bouwjaar 1888) van Wons was volgens een bericht in de Leeuwarder Courant van 5 juni 2015 al drie jaar geleden verkocht. In april 2017 stond de kerk nog steeds op internet te koop (vraagprijs € 350.000).
  • Het Reformatorisch Dagblad meldde op 27 november 2015 dat de doopsgezinde gemeente De Lytse Streek twee kerkgebouwen te koop had gezet. Het ging om de doopsgezinde kerken in Itens en Franeker. De Vermaning van Itens was al eerder verkocht (Friesch Dagblad 15 juli 2016). Nu is ook de Vermaning van Franeker verkocht aan een particulier die er in wil gaan wonen, aldus de Leeuwarder Courant (30 maart 2017).
  • De Gereformeerde Kerk van Nes-Wierum in Nes is via bemiddeling van het Kantoor der Kerkelijke Goederen verkocht aan Rinsma Invest BV in Driezum, meldt het Friesch Dagblad (18 februari 2017).
  • De voormalige rooms-katholieke Sint Wirokerk in Easterwierrum stond samen met de pastorie te koop voor € 470.000 (prijs maart 2014). De kerk is inmiddels verkocht door iemand die er in wil gaan wonen. De koper heeft de pastorie in de verkoop gezet.
  • De Rooms-Katholieke Kerk aan de Kerkstraat 10 (bouwjaar 1938) in Makkum is in januari 2017 verkocht aan de zogeheten Algemene Kerk, meldt Omrop Fryslân op 24 januari 2017. De kerk behoudt dus z'n religieuze functie.
  • De voormalige gereformeerde Zilverstraatkerk in Franeker is aan een particulier verkocht, die er een woning van wil maken, zo meldt de Leeuwarder Courant (17 januari 2017).
  • De voormalige doopsgezinde kerk van Sint Annaparochie, die verbouwd is tot pannenkoekenrestaurant De Struverij, heeft een nieuwe eigenaar. Het restaurant is heropend op 26 november 2016.
  • Sinds november 2011 stond de hervormde kerk van Jirnsum te koop. Eind 2016 is er een koper gevonden die de kerk wil verbouwen tot woning, zo meldt Omrop Fryslân (7 januari 2017). Op 17 maart 2017 heeft de officiële overdracht plaatsgevonden aan bouwbedrijf De Timmermanstjoender uit Garyp.
  • De voormalige gereformeerde kerk van Appelscha stond korte tijd te koop op Funda. Lees meer over de achtergrond van de verkoop op de website van het Reformatorisch Dagblad (9 oktober 2015). Begin juli 2016 wordt de kerk gesloopt, meldt het Friesch Dagblad (15 juli 2016). De kerk wijkt voor woningbouw.
  • De doopsgezinde kerk van Itens is verkocht aan de Hervormde Gemeente Itens-Hinnaard. Volgens het bericht in het Friesch Dagblad (15 juli 2016) wilde de koper "ongewenste ontwikkelingen" voorkomen. Er zouden plannen zijn om een bierbrouwerij te vestigen in de Vermaning van Itens. ,,Wij willen niet dat er dingen gebeuren die niet passen in Itens", zegt kerkvoogd Douwe Willemsma tegen het Friesch Dagblad.
  • De voormalige gereformeerde kerk van Hijum met aangebouwde woonruimte stond sinds april 2014 via Funda te koop. Toen was de vraagprijs nog € 158.500. In mei 2015 bedraagt de vraagprijs € 148.500. Medio november 2015 meldt de website van Funda: 'verkocht onder voorbehoud'. De kerk stond in februari 2016 niet meer op Funda aangeboden, maar nog wel bij makelaardij Kingma (ook hier met de mededeling "onder voorbehoud verkocht"). Medio juni 2016 is de kerk van de website van Kingma verdwenen.
  • De voormalige gereformeerde kerk It Pypke in Augustinusga is volgens het Friesch Dagblad (28 januari 2016) verkocht aan de gebroeders De Wal in Surhuisterveen, inclusief orgel, kosterswoning en pastorie.
  • Bij bureau Reliplan heeft de Pieter Stuyvesantkerk van Peperga lange tijd te koop gestaan (vraagprijs: € 225.000 / januari 2014). Medio november 2015 is de kerk uit de etalage van Reliplan verdwenen. De Heerenveense Courant meldt op 16 juni 2016 dat het kerkje is gekocht voor vijf projectontwikkelaars uit de Randstad, die er een nieuwe bestemming voor zoeken.
  • De voormalige remonstrantse kerk in Workum (Noard 66) is mogelijk verkocht. Deze tot woning omgebouwde kerk heeft jaren op de website van Funda te koop gestaan. In februari 2012 bedroeg de vraagprijs € 669.000. De prijs daalde in maart 2013 naar € 579.500, in januari 2014 naar € 529.000 en in augustus 2014 naar € 495.000. Medio november 2015 is de kerk uit de etalage van Funda verdwenen.
  • De doopsgezinde kerk (Fermanje) van Jirnsum heeft sinds juli 2014 een nieuwe eigenaar gevonden. Lees een interview met de nieuwe eigenaren op de website van dorpsbelang Jirnsum.
  • De in 1849 gebouwde Sint Martinuskerk aan de Grote Dijlakker 41 in Bolsward werd tot voor kort gebruikt door Christelijke Muziekvereniging Oranje. Volgens het Friesch Dagblad (1 augustus 2015) is het pand verkocht en komen er nu drie appartementen in. De verbouwing is vooral inpandig en de voorkant blijft intact.
  • De voormalige gereformeerde kerk van Arum heeft te koop gestaan bij Reliplan, maar is in het voorjaar van 2015 verkocht aan een kunstenaar die eerder op Terschelling in een kerk gevestigd was.
  • De gereformeerde Koepelkerk van Leeuwarden is in het voorjaar van 2015 verkocht aan de eigenaar van het bedrijfsverzamelgebouw Emmastate (Emmakade 59).
  • Volgens de Leeuwarder Courant (18 mei 2015) is de Pelikaankerk in Leeuwarden tegen een marktconforme prijs verkocht aan de PeliKoepelwijk, een afsplitsing van de Protestantse Gemeente Leeuwarden in wording.
  • De gereformeerde kerk van Rinsumageest heeft zeven jaar te koop gestaan bij bureau Redres. De vraagprijs bedroeg aanvankelijk € 290.000. In april 2015 was de prijs gezakt tot € 195.000. Volgens het Friesch Dagblad (9 mei 2015) is de kerk verkocht aan een ondernemer die er een bed & breakfast in wil vestigen.

Adviesteam Fryske Tsjerken

Het herbestemmen van kerken gaat niet vanzelf. Kerkeigenaren die besloten hebben de kerk te verkopen of initiatiefnemers die een kerk in gebruik willen nemen, kunnen sinds 2012 een beroep doen op het Deltateam Fryske Tsjerken. Met ingang van 1 januari 2016 is deze taak overgeheveld naar het Kenniscentrum Herbestemming Noord, een samenwerkingsverband van het Steunpunt Monumentenzorg Fryslân en haar partners in Groningen en Drenthe, en het bureau DBF in Grou. Sindsdien wordt gesproken van het Adviesteam Fryske Tsjerken. Meer informatie vindt u op de website van de provincie.



01 01 17

Onze kerken zijn te bezoeken via sleuteladressen

De 49 prachtige kerken die eigendom zijn van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, zijn het hele jaar door te bezoeken. Als de deur op slot zit, kan de sleutel worden opgehaald bij het sleuteladres.

Vroeger hing er aan elke kerk een bordje met daarop het sleuteladres van de kerk. In deze tijd van internet zijn de sleuteladressen heel makkelijk te vinden op onze website. Zoek onder de knop 'Kerken' de kerk die u wilt bezoeken. Aan de linkerkant van de betreffende pagina vindt u onder meer het sleuteladres. In sommige gevallen is dat de huurder van de kerk, zoals in Allingawier, Bears, Hegebeintum, Raard (D), Swichum en Sint-Jacobiparochie.
Wilt u zeker weten dat u de kerk van uw keuze kunt bezoeken, bel dan even van tevoren met het sleuteladres of de contactpersoon. Daarmee voorkomt u onnodige teleurstellingen.
Het sleuteladres is overigens niet degene die de kerk verhuurt. Daarvoor kunt u de contactpersoon bellen of mailen.
Wilt u alle sleuteladressen bij elkaar in één document? Klik dan hier. En stel uw eigen route samen.
Wie een smartphone bezit, kan sinds het voorjaar van 2017 gebruik maken van de QR-code op het bordje naast de voordeur (zie foto).

Permanente openstelling
De 49 kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken worden merendeels beheerd door vrijwilligers, de zogeheten Plaatselijke Commissies. Deze beheerscommissies bestaan uit gemiddeld drie tot vijf personen. Daarmee is het wel duidelijk dat de kerken niet permanent opengesteld kunnen worden onder toezicht van vrijwilligers. Vandaar dat bezoekers gevraagd wordt om even de sleutel op te halen op het sleuteladres.
Enkele kerken zijn wel degelijk het hele jaar door opengesteld, zoals Boksum, Jorwert en Hantumhuizen. In die dorpen zijn vrijwilligers aanwezig die 's ochtends de deur willen openzetten en aan het eind van de middag weer sluiten. Veelal zijn dit kerken binnen dorpen waar de bewoners redelijk toezicht vanuit hun woning kunnen houden.
In veel andere dorpen is dit helaas niet mogelijk vanwege het risico van vandalisme en diefstal. Soms is het dorp ook gewoon te klein, zodat een dagelijkse openstelling een te zware belasting zou vormen.
Een aantal kerken is verhuurd. De bezoektijden van deze kerken vindt u op de website van de huurders. De kerk van Hegebeintum is vrijwel het jaar rond te bezoeken, via bezoekerscentrum De Terp, evenals de Mariakerk in Bears, via Uniastate. Het Irene Oerka Verbeek Museum in Raard (D) is van april tot en met november te bezoeken. Het pelgrimsinformatiecentrum van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob in het voorportaal van De Groate Kerk in Sint Jacobiparochie is twee zaterdagen per maand geopend.

Tsjerkepaad
Liefhebbers van Friese kerken kunnen in de zomermaanden hun hart ophalen tijdens Tsjerkepaad. Gedurende tien weken zijn dan 250 (van de in totaal 780) Friese kerken op zaterdagmiddag geopend van 13.00 tot 17.00 uur. De Stichting Tsjerkepaad geeft ieder jaar een gids uit met alle kerken die meedoen. Samen met de Stichting Alde Fryske Tsjerken geven zij een folder uit met Zomeractiviteiten, die verspreid wordt via hotels, campings en musea. Op de website van Tsjerkepaad zijn allerlei wandel- en fietsroutes te donwloaden.
In geen andere provincie in Nederland worden in de zomermaanden zo veel kerken tegelijk opengesteld. De Stichting Tsjerkepaad kan dan ook niet genoeg worden geprezen voor dit opmerkelijke initiatief. Het toont de vriendelijke gastvrijheid die de Friese kerkgemeenschappen willen uitstralen. De vrijwilligers die de kerken op zaterdagmiddag bemensen, doen dat uit gedrevenheid voor de kerk als historisch erfgoed én vaak ook uit spirituele motieven (openheid naar belangstellenden toe).

Culturele Hoofdstad 2018
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is met de vrijwilligers van haar beheerscommissies in gesprek over verruiming van de openstelling in 2018, als Leeuwarden de Culturele Hoofdstad van Europa is. Medio 2017 start de Stichting een campagne om vrijwilligers uit de wijde omgeving van onze kerken op te roepen om mee te helpen bij de openstelling. Het streven is er op gericht om de kerken dan van maart tot en met oktober open te stellen op zaterdag en wellicht ook zondagmiddag. Dit betekent dat de Plaatselijke Commissies flink versterkt moeten worden. Heeft u belangstelling? Neem dan contact op met de betreffende beheerscommissie, via de contactpersoon op de website.



29 11 16

Donateur schenkt ton voor behoud twee kerken

Een donateur uit het zuidwesten van Fryslân heeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken honderdduizend euro geschonken voor het behoud van twee kerken. Het grootste gedeelte van het bedrag gaat naar het instandhoudingsfonds voor de kerk van Raard (D), zodat het toekomstige onderhoud van dit kerkje is veiliggesteld. De rest van het bedrag mag worden gebruikt voor de restauratie van de kerk van Dedgum.

De schenking kwam totaal onverwacht voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken. ,,Het stond zo maar op onze bankrekening”, vertelt directeur Gerhard Bakker. Samen met voorzitter Jan Kersbergen heeft hij de schenkers thuis bezocht. Ze willen niet met name genoemd worden en ook hun woonplaats moet geheim blijven.
Bakker: ,,Het blijkt een donateur van het eerste uur te zijn, die meteen bij de oprichting in 1970 zich heeft aangemeld. Hij vertelde dat ze altijd heel gewoon en sober hebben geleefd. In overleg met de kinderen is besloten dit bedrag aan de Stichting te schenken. Anders zou een groot deel naar de fiscus gaan. De Stichting is een culturele Algemeen Nut Beogende Instelling. Wie aan ons schenkt, hoeft geen successierechten te betalen.”
De liefde voor de Friese kerken zit diep bij de schenker, heeft Bakker gemerkt. ,,Hij zei: wat is Fryslân nog als de kerktorens uit het landschap zouden verdwijnen?” Er zijn ook religieuze motieven. ,,Deze donateur is nog van de generatie die het kerkgebouw heel sterk beleefde als 'huis van God'. Nu de kerken krimpen en moeten bezuinigen, wordt er minder waarde gehecht aan gebouwen en wordt het theologisch accent van het gebouw naar de gelovigen verschoven. De stenen worden minder belangrijk. In dat opzicht is het prachtig dat deze schenkers willen helpen om de toekomst van onze kerken veilig te stellen.”

Raard (D)
De kerk van Raard (D) is 1979 door de Stichting overgenomen met een instandhoudingsfonds van 17.500 gulden (€ 7.941,15). Van dit bedrag is inmiddels niets meer over. De schenking die nu is binnengekomen wordt geparkeerd in een nieuw instandhoudingsfonds. Het is de bedoeling dat daar niet op wordt ingeteerd, maar dat het rendement wordt gebruikt ten behoeve van het benodigde eigen aandeel op het onderhoud. Voor iedere euro die de Stichting uitgeeft aan onderhoud, moet de helft (50%) als eigen aandeel op tafel worden gelegd.

Dedgum
De kerk van Dedgum is in 2014 overgenomen met een instandhoudingsfonds van € 225.000. Daarvan moet € 100.000 gereserveerd worden om met het rendement daarvan het toekomstige onderhoud te kunnen betalen. De overige € 125.000 kan de Stichting inzetten voor de restauratie. ,,De totale kosten van restauratie en herbestemming tot dorpshuis worden geraamd op € 750.000. Van de provincie vragen we dit jaar € 120.000 voor de restauratie van de toren en volgend jaar € 150.000 voor het schip van de kerk. Verder doen we onderzoek naar andere subsidiemogelijkheden. De bijdrage van deze donateur komt daarbij als geroepen”, aldus Bakker.



16 11 16

Kerstconcerten in Alde Fryske Tsjerken: keus genoeg

Tijdens de weken voor Kerst zijn er veel kerstactiviteiten in onze kerken. Een volledig overzicht is te vinden in onze agenda. We lichten graag een aantal dingen uit dit overzicht:

Op zondag 11 december geeft het Roder Meisjeskoor een concert in de Groate Kerk in Sint Jacobiparochie, Tijdstip: 15.30 uur

Op vrijdag 16 december treedt het koor Rolling home uit Sneek, met de bekende muzikant Tseard Nauta, op in de kerk van Rottevalle. Tijdstip: 20.00 uur

Op vrijdag 23 december is er een kerstconcert met kerstvertelling in de dorpskerk van Huizum. Tijdstip: 20.00 uur

Op zaterdag 24 december treedt sopraan Tetsje van der Kooi met haar programma Kryst yn ’e Wrâld op in de Terbandster tsjerke. Tijdstip: 20.00 uur

Op zaterdag 24 december treedt Trio Garmoniya op in de Ioannis Teatertsjerke in Wier. Tijdstip: 20.00 uur

Klik hier voor de volledige agenda



23 10 16

Project Under de Toer zet verhaal van de kerk centraal

Het project Under de Toer van regisseur Jos Thie en schrijver Bouke Oldenhof zet tijdens Leeuwarden Friesland Culturele Hoofdstad 2018 het verhaal van de kerk centraal. Donderdag 18 mei wordt bekend gemaakt welke dorpen mee mogen doen.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is blij met het project. ,,Het is een unieke kans voor 32 Friese dorpen om zich met het verhaal van hun eigen kerk aan de bezoekers, die hopelijk van heinde en verre komen, te presenteren", zegt directeur Gerhard Bakker.
De Stichting is zijdelings betrokken bij het project Under de Toer. Op zondag 23 oktober 2016 vond de presentatie plaats in de Dorpskerk van Leeuwarden-Huizum, een van de 49 kerken die eigendom zijn van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. ,,De vrijwilligers die de Dorpskerk van Huizum namens de Stichting beheren, staan te trappelen om in 2018 iets te doen met het verhaal van Slauerhoff", weet directeur Bakker. ,,Ze zijn super enthousiast, en dat is wel nodig want de organisatie van Under de Toer verwacht wel iets van de deelnemende dorpen."
Voor de 32 dorpen die mee mogen doen aan Under de Toer, ligt een budget van 12.000 euro klaar. De inzendingen worden beoordeeld door een jury. ,,Onze impresario Reina Hilarides zit daar namens de Stichting Alde Fryske Tsjerken in", legt Bakker uit.

Unieke kans
Hij hoopt dat veel Friese dorpen de kans zullen grijpen om mee te doen. ,,Her en der wordt wel gemopperd dat Leeuwarden 2018 van bovenaf komt, dat de 'mienskip' onvoldoende ruimte krijgt. In dit project, dat financieel mede mogelijk wordt gemaakt door het Prins Bernhard Cultuurfonds, krijgt de mienskip juist alle kans! Een dorp dat met elkaar - van onderop - een mooi plan bedenkt om het verhaal van de eigen kerk tijdens Leeuwarden 2018 uit te dragen, kan als het ware een bonus verdienen van 12.000 euro!"
Bakker hoopt dat ook een aantal dorpen meedoet waar kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken staan. ,,Huizum is sowieso enthousiast met Slauerhoff ("Alleen voor Huizum heb ik nog een zwak"). Maar hopelijk zijn er meer dorpen die samen met de vrijwilligers die onze kerken beheren, aan de slag willen richting 2018. Ik ben ontzettend benieuwd met welke bijzondere verhalen de bezoekers in 2018 verrast zullen worden."



11 10 16

Heropening Van Harenskerk Sint Annaparochie

Na een bijzondere restauratie is de Van Harenskerk in Sint Annaparochie op woensdag 26 oktober 2016 officieel heropend. De bijeenkomst werd bezocht door ruim tachtig belangstellenden, onder wie burgemeester Gerrit Krol en wethouder Nel Haarsma van de gemeente het Bildt.

De officiële openingshandeling werd verricht door directeur Kris Callens van het Fries Museum. Na het woord van welkom door voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en een toelichting op de restauratie door architect Harmen Grunstra, onthulde Callens de grafzerk van Steven Dirks, een notabele uit Sint Annaparochie die leefde in dezelfde tijd als Saskia van Uylenburgh en wellicht ook haar huwelijk met schilder Rembrandt van Rijn in 1634 heeft meegemaakt. Dat huwelijk vond plaats in de voorganger van de huidige kerk die dateert uit 1684. Van die voorganger is maar weinig bewaard gebleven en meegenomen naar de nieuwe Van Harenskerk. Eigenlijk alleen een paar psalmborden en het torenuurwerk.
De grafzerken die dit voorjaar bij de restauratie van het interieur onder de houten vloer van de Van Harenskerk tevoorschijn kwamen, komen ook uit de vorige kerk. ,,Via deze zerken kom je Rembrandt en Saskia heel dicht op de huid", aldus directeur Gerhard Bakker. ,,Je kunt nu de graven zien van mensen die in hun tijd hier in Sint Annaparochie geleefd hebben. Vaak worden bij restauraties de oude zerken maar gauw weer onder de houten vloer teruggestopt om meerkosten te voorkomen. Omdat hier een belangrijk stuk Bildtse geschiedenis weer zichtbaar gemaakt kon worden, hebben wij besloten de zerken opnieuw als vloer te gaan gebruiken."

Verzakking
Architect Harmen Grunstra uit Bolsward legde uit dat er niet alleen een cultuurhistorische, maar ook (en vooral) een constructietechnische reden was om de zerken als vloer te gaan gebruiken. ,,De houten vloer rustte namelijk op stapeltjes stenen (poeren) die op de grafzerken waren gemetseld. De grafzerken zelf waren ernstig aan het verzakken en lagen schots en scheef. Het is een klein wonder dat de kerkgangers nooit door de houten vloer gezakt zijn. Als we de vloer terug hadden willen aanbrengen, dan zou die niet zo maar op de zerken gefundeerd kunnen worden, want dat verzakken gaat maar door. Dan zou je over vijftig jaar weer een probleem hebben."
Er waren heel wat besprekingen voor nodig om uiteindelijk tot de huidige oplossing te komen, vertelde Grunstra. ,,De zerken liggen zo veel mogelijk op dezelfde plek als waar ze gevonden zijn; er hoefden er maar een paar verplaatst te worden. Zo lagen ze dus ooit ook in de kerk waarin Rembrandt en Saskia trouwden."
Projectleider Peter de Haan van Saskia 400 deed nog eens de bijzondere geschiedenis van Saskia van Uylenburgh uit de doeken. Hij riep de Plaatselijke Commissie Sint Annaparochie op om mee te doen aan het project Under de Toer in het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018. ,,Jullie hebben hier goud in handen. Iedereen is stinkend jaloers op jullie. Een paar jaar geleden is hier al eens het huwelijk van Rembrandt en Saskia nagespeeld. Froukje de Jong-Krap heeft een prachtig boek over haar geschreven. Jullie hebben zelf al eens een tentoonstelling ingericht. Met relatief weinig moeite valt daar een prikkelend project van te maken voor de toeristen van 2018."
Vrijwilligers
Voorzitter Teake Brandsma van de Plaatselijke Commissie gaf een toelichting op een drietal grafzerken die nu aan het licht zijn gekomen. Hij beloofde Peter de Haan om diens suggestie nog eens te bespreken met zijn vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie.
De Van Harenskerk staat vermeld in het eerder dit jaar verschenen boek met de honderd mooiste Kerkinterieurs in Nederland. ,,Dat betekent dat we allicht meer bezoekers zullen krijgen. Om de kerk vaker open te kunnen stellen, zijn er echter meer vrijwilligers nodig. Die zijn van harte welkom. Misschien kan ook de gemeente het Bildt daaraan denken als ze bezigheden zoekt voor uitkeringsgerechtigden. Wij zouden die hier met veel plezier ontvangen en begeleiden."
De onthulling van de grafzerk van Steven Dirks werd voorafgegaan door een solo op bugel van Lisanne Terpstra, die het laatste deel speelde van het stuk Intrada van Otto Ketting (1958). Pietrix Rozendal zong het Saskia-lied, op orgel begeleid door Eerde Kalsbeek. Die verzorgde ook een muzikaal intermezzo, met het stuk Magnificat quinti toni van Johann Pachelbel (1653-1705).

Fondswerving
De restauratie van de Van Harenskerk is financieel mogelijk gemaakt door bijdragen van:
  • Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (subsidieregeling BRIM)
  • Provincie Fryslân (subsidieregeling restauratie monumenten)
  • Gemeente het Bildt
  • Stichting Bildtse Belangen
  • Stichting Carelshaven in opheffing
  • Stichting Reginafonds
  • Gravin Van Bylandt Stichting
  • Prins Bernhard Cultuurfonds
  • Koninklijke Smilde Fonds
  • Meindersma-Sybenga Stichting
  • Stichting Bouwcultuurfonds Friesland
  • Dr. Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds
  • Bredius-Stichting
  • Een Amsterdams fonds dat anoniem wil blijven
  • Extra bijdragen van onze donateurs t.b.v. het zerkenplan

Een fraaie toeristische Rembrandt & Saskiaroute die onder meer Grote Kerk in Leeuwarden (dooplocatie Saskia) met de Van Harenskerk (trouwlocatie) in St. Annaparochie verbindt is hier te downloaden.

In het voorjaar van 2017 vindt een aparte bijeenkomst plaats voor alle donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken die in de zomer van 2016 een extra bijdrage hebben overgemaakt voor het zerkenplan.






29 09 16

Nieuwe campagne: Til de kerken naar de toekomst

Til de tsjerken nei de takomst ta. Dat is het motto van de nieuwe donateurwervingscampagne die de Stichting Alde Fryske Tsjerken in de laatste week van september van 2016 is begonnen. De campagneleus is ontleend aan één van de liedjes die Piter Wilkens schreef voor het programma "Libbene Stiennen" ter gelegenheid van het 45-jarige bestaan van de Stichting in 2015. In het Nederlands luidt de slogan 'Til de kerken naar de toekomst'.

De start van de campagne wordt in de laatste week van september en de eerste week van oktober gemarkeerd met een radiospotje op Omrop Fryslân. Daarin roept Piter Wilkens als een ware ambassadeur de Friezen op om donateur te worden van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Wilkens vindt het belangrijk dat de Friese kerken blijven bestaan. Hij draagt de Stichting Alde Fryske Tsjerken een warm hart toe, en heeft dan ook om niet meegewerkt aan de totstandkoming van het spotje. U kunt het radiospotje hier beluisteren.

Wilt u donateur worden? Klik dan hier. Fijn dat u ons wilt helpen om de oude Friese kerken in stand te houden!

De campagneleus is afkomstig uit het liedje "Komme en gean" van de CD "Libbene Stiennen":
  • Minsken komme en gean
  • En litte sa har tsjerken stean
  • Opgeande, delgeande tiid
  • Dat is wat de minsken liedt
  • Mar dit gebou sil wer in funksje ha
  • Kom, til de tsjerken nei de takomst ta

De CD "Libbene Stiennen" ligt klaar voor alle nieuwe donateurs.
U kunt de CD hier ook gewoon los bestellen.
Het tekstboekje kan vanaf deze website worden gedownload.



19 09 16

Goede sfeer bij najaarsexcursie

Onze najaarsexcursie op zaterdag 1 oktober heeft weer een groot aantal mensen op de been gebracht die de kerken van Dedgum, Hindeloopen en Blauwhuis bezochten. Naast de bus kwamen flink wat bezoekers op eigen gelegenheid de kerken bezichtigen.
De deplorabele staat van de kerk van Dedgum maakte diepe indruk op de bezoekers. Het gebouw wacht al jaren op restauratie. In 2017 zal eerst de toren worden aangepakt, het jaar daarna het schip van de kerk. De kerk krijgt een nieuwe functie als dorpshuis.
Teake van Popta van de excursiecommissie pleitte in zijn lezing voor de terugkeer van het poortje van de Aylva's uit 1707. Het poortje dat bij de sloop van de vorige kerk werd overgedragen aan het Fries Museum, bevindt zich nu in het Eysingahuis in Leeuwarden.
In de hervormde kerk van Hindeloopen kregen de bezoekers een uitleg over het gebouw van Jannie Zweed, die voor de gelegenheid in Hindelooper klederdracht gehuld was. Wijnand Dijkstra van de excursiecommissie bespeelde het orgel.
In de rooms-katholieke Sint Vituskerk van Blauwhuis werd de inleiding verzorgd door Sytse Kooij van de excursiecommissie. Samen met koster John Weel verzorgde ze tevens de rondleidingen. Vocaal ensemble Cantado uit Drachten bracht - heel sfeervol - enkele Maria-liederen ten gehore.

Bekijk hier het filmpje dat GPTV maakte van de kerk van Blauwhuis.



06 09 16

Zeven ton subsidie voor Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft zeven ton subsidie toegezegd gekregen voor de instandhouding van 26 kerkgebouwen in de periode 2017-2022. Als eigenaar dient de Stichting een even groot bedrag als eigen bijdrage op tafel te leggen om in totaal voor € 1,4 miljoen aan onderhoud te kunnen laten uitvoeren.

Als Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud mag de Stichting subsidie in clusters (groepen) aanvragen. Het gaat in dit geval om de 23 kerken waarvoor in 2010 € 1,2 miljoen subsidie was toegezegd voor de periode 2011-2016, aangevuld met drie kerken die de Stichting in die periode in eigendom heeft overgenomen: Kortehemmen, Baaijum en Haskerdijken.
De subsidie is toegekend door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed vanuit de subsidieregeling Instandhouding Monumenten (BRIM). Deze regeling is niet bedoeld voor restauraties. Het Rijksbudget daarvoor is gedecentraliseerd naar de Provincies. De Stichting zal deze maand twee aanvragen indienen bij de Provincie, voor de kerktoren van Dedgum en het orgel van Britsum.



25 08 16

Kerk Hegebeintum op 7 september officieel heropend

Op woensdag 7 september 2016 is de gerestaureerde kerk van Hegebeintum officieel heropend, in aanwezigheid van bijna tachtig genodigden. Directeur Gerhard Bakker onthulde bij die gelegenheid dat de huidige toren uit 1740 is gebouwd op de fundering van een oudere toren uit 1300, die ook al verzakt is. De geschiedenis heeft zich in Hegebeintum dus herhaald!

Na het funderingsherstel in 2016 is in de eerste helft van dit jaar de toren zelf gerestaureerd. Toen dat klaar was, is ook het interieur nog opgeknapt. De werkzaamheden konden kort na de bouwvak worden voltooid. Alles ziet er nu weer prachtig uit. De kerk kan er weer vele jaren tegen.

De toespraken van 7 september

Bezoekscentrum
De kerk van Hegebeintum wordt beheerd door de Stichting Rekreaasje en Toerisme yn Ferwerderadiel (R&T), die ook eigenaar is van Bezoekerscentrum De Terp onderaan de terp (Pypkedyk 4, Hegebeintum). Deze stichting verzorgt vanuit het bezoekerscentrum rondleidingen naar de terp en de kerk. De Stichting Alde Fryske Tsjerken is bijzonder dankbaar voor alle steun die zij tijdens het restauratieproces heeft gekregen van R&T. Er is fantastisch samengewerkt rond de start, de open dagen, educatief bezoek van scholen en het bezoek van diverse prominenten achter de schermen.

Alle gevers op een rij
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is alle gevers bijzonder erkentelijk. De werkzaamheden werden financieel mogelijk gemaakt door:
  • Mevrouw Yke Wierda, onze (aanvankelijk anonieme) weldoener uit Den Haag
  • Provincie Fryslân
  • Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (BRIM)
  • Gemeente Ferwerderadiel
  • Hervormde Gemeente Blije Hegebeintum
  • Donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken
  • Diverse cultuurfondsen
  • Bezoekers van de kerk c.q. bezoekerscentrum De Terp
  • En vele anderen
Voor alle mensen die een extra gift hebben overgemaakt organiseert de Stichting Alde Fryske Tsjerken in het voorjaar van 2017 nog een aparte bijeenkomst. Zij kunnen daarvoor dus nog een uitnodiging tegemoet zien!



24 08 16

Recherche Alkmaar brengt gestolen bijbel Britsum terug

De recherche van Alkmaar heeft woensdag 24 augustus 2016 de kanselbijbel van Britsum terugbezorgd, die vijftien jaar geleden werd gestolen bij een inbraak in het toenmalige kantoor van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De bijbel dook vlak vóór de zomervakantie op bij een veilinghuis in Alkmaar.

Op verzoek van de Officier van Justitie heeft de politie Alkmaar de Stichting Alde Fryske Tsjerken in contact gebracht met de man die de bijbel ter veiling aanbod. Met hem is overeenstemming bereikt over een vergoeding. Over de hoogte daarvan zijn geen mededelingen gedaan.
De Stichting kwam de kanselbijbel op het spoor dankzij een kunstkenner in Noord-Holland. Die merkte de bijbel op in de catalogus van het veilinghuis. Hij tipte de Hervormde Gemeente Britsum-Cornjum-Jelsum, die tot 1980 eigenaar was van de kerk van Britsum. In dat jaar werd de kerk overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken, inclusief de volledige inventaris.
De kerkrentmeester die de tip binnenkreeg, waarschuwde de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Die schakelde een advocaat in om de bijbel terug te krijgen. Op diens verzoek nam de politie van Alkmaar de bijbel in beslag, om de herkomst te kunnen onderzoeken.
De Britsumer bijbel is in 1714 uitgegeven door Jacob en Pieter Keur te Dordrecht en Pieter Rotterdam te Amsterdam. De bijbel is aan de kerk geschonken door de families Burmania en Eysinga; hun familiewapens zijn aangebracht op de zilveren schildjes op de omslag.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft al haar kerken verzekerd bij Donatus, inclusief de inventarissen. De Stichting heeft in 2001 van Donatus een vergoeding ontvangen. Met de verzekeraar is afgesproken dat de kosten van verwerving in mindering komen op het te restitueren, eerdere uitgekeerde bedrag.
De Stichting bewaart de teruggekeerde bijbel voortaan op een veilige plaats, aldus voorzitter Jan Kersbergen. Over het waar en hoe zijn geen mededelingen gedaan.

Bijbel Westhem
Bij de inbraak in het kantoor aan de Zuidergrachtswal werd ook nog een andere kanselbijbel meegenomen, die van Westhem. Daar is nooit meer iets van gehoord. De Stichting hoopt dat ook die ooit nog een keer boven water komt.

Radio 1 schonk vanochtend aandacht aan deze zaak. U kunt het gesprek met directeur Gerhard Bakker hier terugluisteren.
Ook Omrop Fryslân was erbij en maakte een reportage.

Hieronder kunt u de reportage zien die GPTV maakte:





20 08 16

Verantwoordingsbijeenkomst extra giften Hantumhuizen

Dankzij extra bijdragen van onze donateurs kon in de Sint Annakerk van Hantumhuizen een keuken en toilet worden aangebracht. De actie die we vorig jaar juni voerden, leverde in totaal ruim 12.000 euro van ruim 500 donateurs op. Op dinsdag 30 augustus hebben we laten zien wat er met hun extra donatie gebeurd is.

Voorzitter Reinder Prins van de Plaatselijke Commissie Hantumhuizen bedankte alle donateurs voor hun steun, en legde uit wat de plannen van de Plaatselijke Commissie zijn. De Sint Annakerk wordt onder meer verhuurd aan het Frysk Oekumenysk Wurkferban Dongeradiel. Iedere derde zondag van de maand is er een Friestalige kerkdienst in Hantumhuizen. Een jaar of acht jaar geleden vroeg het FOWD al eens om gebruiksvoorzieningen. Toen was daar geen geld voor. Gesprekken met de gemeente Dongeradeel en de provinciale afdeling Plattelandsprojecten leverden niets op. De uiteindelijke oplossing werd gevonden door een beroep te doen op de donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
Bouwkundige Willem de Graaf vertelde tijdens de bijeenkomst over de onderhoudswerkzaamheden die hebben plaatsgevonden in het kader van de subsidieregeling BRIM, en over de inbouw van een sober keukenblokje in de consistorie en een toilet in de hal van de kerk. De werkzaamheden zijn uitgevoerd door Bouw- en Restauratiebedrijf Dijkstra De Graaf uit Engwierum.
Hoofdmoot van het programma was een lezing van Liuwe van der Meer van onze excursiecommissie. Hij zette in een boeiende lezing, die werd ondersteund door tal van prachtige beelden, de geschiedenis van de Sint Annakerk in perspectief tot de romanogotiek.
Het muzikale intermezzo is het programma werd verzorgd door organist Harm Kloppenburg. Hij speelde onder meer een variatie op Amazing Grace in een arrangement van Martin Mans.
Onder de aanwezigen waren onder meer de zus van mevrouw De Jong-Tolsma die de Stichting heeft bedacht in haar testament. Een deel van haar nalatenschap is gebruikt voor het herstel van de kerk van Hantumhuizen. Ook was pastor Visser aanwezig namens de Protestantse Gemeente Hantum c.a., waar het dorp Hantumhuizen onder valt. Een bericht van verhindering werd ontvangen van het college van Burgemeester en Wethouders van Dongeradeel, omdat die op dinsdagmiddag vergaderen, maar ons wel "een hele fijne bijeenkomst" toewensten. De verste reis om de bijeenkomst in Hantumhuizen mee te maken, werd ondernomen door een echtpaar met Friese wortels uit Wijk bij Duurstede. De catering werd deze middag verzorgd door de beheerder van dorpshuis It Tiksel.

Lees hier de toespraak van Reinder Prins



05 07 16

Alde Tsjerken steunt project Santiago aan het Wad

In 2018 zo veel mogelijk pelgrims naar Friesland halen. Dat is in het kort de doelstelling van de recent opgerichte Stichting Santiago aan het Wad. In plaats van Santiago de Compostella als eindbestemming wordt in 2018 het Friese dorp Sint-Jacobiparochie gepromoot. Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob ondersteunt dit plan, evenals de gemeente het Bildt en de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

In 2018 is de Friese provinciehoofdstad Leeuwarden een jaar lang Culturele Hoofdstad van Europa. Gehoopt wordt op honderdduizenden extra bezoekers. Zij krijgen een veelzijdig programma aangeboden. Santiago aan het Wad is één van de initiatieven die in de marge van het officiële programma worden ontwikkeld.

Pelgrimeren is hot, zegt secretaris Gerko Last van de Stichting Santiago aan het Wad. In de eerste vier maanden van dit jaar zijn er al 29.207 mensen aangekomen in de kathedraal van Santiago de Compostella. Dat is een historisch record. In het laatste 'heilige jaar' 2010 bleef de teller na vier maanden steken op 28.278. Gemiddeld komen er nu dagelijks 800 pelgrims aan.

Wie naar Santiago de Compostella wil pelgrimeren, kan zich in drie informatiecentra van het Nederlands Genootschap van Santiago laten informeren: in Utrecht, het Brabantse Vessum en het Friese Sint Jacobiparochie. Dit laatste pelgrimsinformatiecentrum is in april 2011 geopend in het voorportaal van De Groate Kerk, eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Het idee om in 2018 zo veel mogelijk pelgrims naar Friesland te laten lopen, is inmiddels omarmd door het Nederlands Genootschap van Sint Jacob. Voormalig penningmeester Bas Brouwer van het Genootschap is toegetreden tot het bestuur van Santiago aan het Wad. In 2011 was hij medeorganisator van de 'Camino der Lage Landen', die het Genootschap ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan organiseerde.

Alle twaalf afdelingen van het Genootschap organiseerden toen wandeltochten in estafette vorm, die in totaal zo'n 3300 mensen op de been bracht. Op dit moment hebben elf van de twaalf afdelingen hun medewerking toegezegd om in 2018 zo veel mogelijk mensen naar het Noorden, richting Sint-Jacobiparochie te laten wandelen, aldus Brouwer.

Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken is het project Santiago aan het Wad een prachtige kans om De Groate Kerk van Sint Jacobiparochie nationaal op de kaart te zetten, zegt directeur Gerhard Bakker. De Groate Kerk is één van onze paradepaardjes, en functioneert al meer dan dertig jaar heel succesvol als cultureel centrum voor de gemeente het Bildt. Met het pelgrimsinformatiecentrum in het voorportaal is de kerk nóg interessanter geworden, ook voor gewone toeristen die niet van plan zijn om naar Santiago te pelgrimeren.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken steunt het initiatief dan ook financieel, samen met het Nederlands Genootschap van Sint Jacob, de gemeente het Bildt en de Stichting Bildtse Belangen. Er is een enthousiaste groep van vrijwilligers bereid gevonden om de verschillende planonderdelen uit te werken. Het gaat om vijf plannen, die los van elkaar uitgewerkt worden.

'Camino der Lage Landen': Landelijke pelgrimsestafette vanaf de Nederlandse zuidgrens tot aan de Friese waddenkust, georganiseerd door het Nederlands Genootschap van Sint Jacob (februari - 25 juli 2018). Fryslân wordt via drie routes benaderd, respectievelijk vanuit west-, midden- en oost-Nederland. Deelnemers ervaren de afwisseling in cultuurlandschap onderweg. Vooral Fryslân als deltaregio van het Wadden Wereld Erfgoed - van 'woud' naar 'wad' - kent een hoge mate van landschappelijke diversiteit binnen een provincie.

Internationaal Jacobsfestival op 25 juli 2018: Feestelijke afsluiting van de Camino der Lage landen in Sint Jacobiparochie en Zwarte Haan. Culturele promotie van Fryslân als doel van pelgrimeren.

Stimulering van refugio's en verblijfsarrangementen: Laagdrempelige, blijvende faciliteiten langs pelgrimsroutes in Fryslân (cultuurhistorische, toeristisch, overnachting, eten & drinken).

Uitgave en digitalisering van route-informatie: Nieuwe informatieservice wordt ontwikkeld die kan worden aangeboden via internet en mobiele telefoon.

Vernieuwing ontvangstfaciliteiten Pelgrimsinformatie centrum: In de Groate Kerk is nu het Pelgrimsinformatiecentrum gevestigd. Dit centrum wordt vernieuwd en uitgebreid, met onder meer een tochtportaal voor in de Groate Kerk en een permanente film-/foto-expositie over pelgrimeren in Fryslân voor bezoekers.

Meer informatie is te vinden op: www.facebook.com/santiagoaanhetwad




28 06 16

Knielende ridders keren terug naar kerk Holwerd

De Stichting Alde Fryske Tsjerken krijgt van het Fries Museum in Leeuwarden twee beelden van knielende ridders in bruikleen, die in de zeventiende en achttiende eeuw op het graf van de adellijke familie Van Aylva in de hervormde kerk van Holwerd hebben gestaan. Daarmee gaat een laatste wens van oud-bestuurslid Sytse ten Hoeve in vervulling.

De ridderbeelden kennen een roerige geschiedenis. Ze zijn vermoedelijk in de Franse tijd uit de kerk verwijderd, hebben jarenlang op de stoep van de boerenhoeve Noord-Kleffens in Raard (D) gestaan, zijn in de negentiende eeuw aan het Friesch Genootschap geschonken, zijn jarenlang in de binnentuin van het Fries Museum aan de Turfmarkt tentoongesteld en liggen sinds een paar jaar opgeslagen in het museumdepot in Nuis.

Een laatste wens
Met de terugkeer van de ridders naar Holwerd gaat een lang gekoesterde wens van wijlen Sytse ten Hoeve in vervulling. Al bij de overdracht van de Willibrorduskerk aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken in 2008 pleitte hij als lid van het Algemeen Bestuur ervoor om de ridders terug te halen naar Holwerd.
Ten Hoeve heeft achter de schermen intensief meegewerkt aan een bruikleenverzoek, dat hij onderbouwde met een historische beschrijving van de unieke beelden. Op 1 januari 2016 overleed hij. De toezegging van het Fries Museum dit voorjaar heeft hij niet meer kunnen meemaken.
Het is de bedoeling dat de ridders in de tweede helft van dit jaar naar Holwerd overgebracht worden.

Magazine
Een uitgebreid artikel over de knielende ridder en mevrouw Van Aylva staat in het nieuwste nummer van het blad 'Alde Fryske Tsjerken', dat op 20 juni 2016 is verschenen. De bijdrage van Sytse ten Hoeve is bewerkt en aangevuld door drs. Albert Reinstra, bouwhistoricus bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Wilt u een gratis kennismakingsexemplaar van ons blad 'Alde Fryske Tsjerken' ontvangen? Stuur dan een mailtje naar info@aldefrysketsjerken.nl



18 06 16

Werkzaamheden aan interieur kerk Hegebeintum

De kerk van Hegebeintum kon in juni 2016 niet worden bezocht. In opdracht van de Stichting Alde Fryske Tsjerken vond een opknapbeurt van het interieur plaats. Er is met name gewerkt aan het stucwerk op de onderste meters van de binnenmuren. Het bezoekerscentrum De Terp in Hegebeintum bleef gewoon geopend. Er worden excursies naar de terp verzorgd voor het gereduceerde tarief van € 1,50. Kijk voor de meest actuele informatie op de website van Bezoekerscentrum De Terp.

Het streven is er op gericht om de werkzaamheden voor de zomervakantie af te ronden. De officiële heropening van de kerk staat gepland voor eind augustus of september.



17 06 16

Jaarverslag Alde Fryske Tsjerken 2015 online

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft het Jaarverslag 2015 online gezet. Ook de jaarrekening over vorig jaar is nu online te vinden. Datzelfde geldt ook voor de jaarrekening van het Stipefûns Alde Fryske Tsjerken.
In het Jaarverslag wordt teruggekeken op het bijzondere jaar 2015, waarin de Stichting het 45-jarig bestaan mocht vieren. Dit gebeurde onder meer met een bijzondere expositie in het Fries Natuurmuseum. Ook werden verschillende kerken gerestaureerd. Hoogtepunt was de aanpak van de scheefzakkende toren van Hegebeintum.

U kunt de verslagen inzien door te klikken op onderstaande links:
Jaarverslag 2015
Jaarrekening 2015 Stichting Alde Fryske Tsjerken
Jaarrekening 2015 Stipefûns Alde Fryske Tsjerken



05 06 16

CD 'Libbene stiennen' in Wetsens gepresenteerd

In een volle Sint Vituskerk in Wetsens is zondag 5 juni de CD 'Libbene Stiennen' van Piter Wilkens gepresenteerd. De Friese troubadour overhandigde het eerste exemplaar aan schrijver Bouke Oldenhof. Samen met regisseur Jos Thie werkt Oldenhof aan het project 'Ûnder de toer', dat in 2018 de Friese dorpskerk met z'n bijzondere verhalen centraal stelt in het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad. Maandag 6 juni werd bekend dat dit project een bijdrage van een half miljoen euro krijgt van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Naast een permanente voorstelling in de Grote Kerk in Leeuwarden hopen Jos Thie en Bouke Oldenhof nog eens dertig voorstellingen in Friese dorpskerken te kunnen realiseren in samenwerking met de dorpsbewoners.
De CD werd in Wetsens gepresenteerd omdat dit de 46ste kerk is die aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken is overgedragen, en omdat de bekende Friese schrijver Rink van der Velde daar begraven ligt. Een spontane verrassing tijdens de presentatie was het voordragen van een gedicht over de kerk van Wetsens dat geschreven is door Eppie Dam, door diens partner Lienke Boot.

U kunt de CD 'Libbene Stiennen' heel gemakkelijk bestellen via deze website.



19 05 16

Zerkenvloer Van Harenskerk Sint Annaparochie hersteld

Bij de restauratie van de Van Harenskerk in Sint Annaparochie is onder de houten vloer een dertigtal grafzerken tevoorschijn gekomen uit de zestiende tot en met de achttiende eeuw. Na overleg met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, welstandsommissie Hûs & Hiem en de gemeente het Bildt heeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken besloten de zerken in het zicht te brengen en opnieuw als vloer te gaan gebruiken. Op zaterdag 4 juni was er in het kader van de Dag van de Bouw open huis. Daar kwamen 253 bezoekers op af.

Dat er zich onder de houten vloer van de Van Harenskerk een groot aantal grafzerken bevond, was al langer bekend. Er zijn handgeschreven aantekeningen bewaard gebleven van geschiedschrijver Hartman Sannes van de restauratie in 1940, toen de vloer ook open lag. Sannes publiceerde de grafschriften in 1952 in de reeks 'Grafschriften tussen Flie en Lauwers', deel II.
Niet bekend was hoe de zerkenvloer er nu, ruim 75 jaar later, bij lag. Na de restauratie van alle banken langs de muren van de kerk was het herstel van de houten vloer in het midden, tussen de vier zuilen die het dak dragen, het laatste wat er nog moest gebeuren. ,,Toen de planken verwijderd waren, kwamen de zerken voor het eerst sinds driekwart eeuw weer in het licht", vertelt directeur Gerhard Bakker. ,,Het was voor ons een grote verrassing hoe goed de zerken bewaard zijn gebleven. Toen ons bestuur er kennis van nam, was meteen duidelijk dat we er iets mee zouden moeten doen."

Verrijking
De Stichting nodigde de gemeente het Bildt, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Hûs & Hiem uit om te komen kijken. ,,Iedereen was het er over eens dat het een verrijking van het cultuurhistorische verhaal van de Van Harenskerk zou opleveren als de zerken zichtbaar blijven. Op basis daarvan kon architect Grunstra het restauratieplan aanpassen en Bouwbedrijf Julianus uit Marssum berekenen hoeveel extra geld er nodig zou zijn."
De Plaatselijke Commissie van Sint Annaparochie, die de Van Harenskerk beheert namens de Stichting Alde Fryske Tsjerken, is blij met de oplossing. Bakker: ,,Dit brengt een belangrijk stuk van de geschiedenis van het Bildt naar boven. In de kerk ligt bijvoorbeeld Steven Dirks (†1661) begraven, de eerste Bildt-boer die als 'edelman' in de Friese Statenvergadering in Leeuwarden zat, zo weet ik van historicus Kees Kuiken."
Steven Dirks leefde in de tijd dat Rembrandt van Rijn met Saskia van Uylenburgh trouwde (1634) in de oude kerk die op dezelfde plek stond. De huidige, achthoekige Van Harenskerk werd gebouwd in 1682.

Meerkosten
De Stichting Alde Fryske Tsjerken hoopt dat haar donateurs en anderen een extra bijdrage willen leveren voor het weer zichtbaar maken van de zerkenvloer. De meerkosten bedragen ongeveer € 35.000. ,,Bij het juni–nummer van ons magazine 'Alde Fryske Tsjerken' zullen wij een oproep doen om een extra donatie over te maken. De uitvoering van het werk kan daar niet op wachten. Het zou wel mooi zijn als onze donateurs en andere kerk- en historieliefhebbers ons hier een stukje bij zouden kunnen helpen."
Een eerste bijdrage werd reeds ontvangen van een donateur uit Leeuwarden, die zijn verjaardagsgasten om een bijdrage voor dit doel heeft gevraagd. Dat leverde het prachtige bedrag van € 710 op.



09 04 16

Alde Fryske Tsjerken neemt kerk Wetsens over

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft vrijdag 8 april 2016 de hervormde kerk van Wetsens overgenomen van de Protestantse Gemeente Dokkum-Aalsum-Wetsens. Bijzonder is dat de overname mogelijk wordt gemaakt door een financiële bijdrage van een particulier.

De Protestantse Gemeente Dokkum-Aalsum-Wetsens zette de kerk aanvankelijk te koop. Hoewel er een koper gevonden was, heeft de Protestantse Gemeente toch medewerking willen verlenen aan overdracht aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken toen het echtpaar Willem en Trudy van Riemsdijk bereid bleek om bij te dragen aan het benodigde instandhoudingsfonds. ,,Het is voor het eerst in de 45-jarige geschiedenis van de Stichting Alde Fryske Tsjerken dat een particulier meebetaalt aan het instandhoudingsfonds", aldus directeur Gerhard Bakker. ,,Dat maakt deze overname uniek."

Twaalfde eeuw
De tufstenen kerk van Wetsens dateert uit de eerste helft van de twaalfde eeuw en was oorspronkelijk gewijd aan Sint-Vitus. De toren stortte in 1842 tijdens een kerkdienst in. Er was toen geen geld om de toren te herbouwen. In plaats daarvan kwam een driezijdige sluiting van gele Friese steen, met een klokoverhuiving tegen de gevel. De westgevel met deze klokkenstoel is eigendom van de gemeentelijke Stichting Monumentenbehoud Dongeradeel.
In het interieur zijn sporen zichtbaar die bewijzen dat er ooit gewelven aanwezig waren. Het interieur is in 1836 vernieuwd. De preekstoel, het doophek en de banken dateren waarschijnlijk uit die tijd. Het orgel is afkomstig uit Sappemeer en werd in 1933 in Wetsens geplaatst.

Plaatselijke Commissie
De kerk is na de overdracht in beheer gekomen bij een Plaatselijke Commissie. Via de Plaatselijke Commissie kan de kerk gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten, concerten en (familie)­bijeenkomsten. De Plaatselijke Commissie heeft inmiddels een website geopend en een pagina op Facebook, inclusief een uitgebreid fotoverslag van de feestelijke bijeenkomst.
Voor de Stichting is dit de 46ste kerk die wordt overgenomen in het 45-jarige bestaan. De laatste keer dat de Stichting een kerkgebouw overnam, was in 2014 ( Dedgum).
De Stichting Alde Fryske Tsjerken werd in 1970 opgericht om monumentale kerkgebouwen over te nemen die hun religieuze functie verloren, en om in overleg met de dorpsbewoners te zoeken naar nieuw gebruik. Bovendien spant de Stichting zich in om publieke belangstelling te wekken voor kerkgebouwen in het algemeen.

Bekijk hier de reportage van Omrop Fryslan.



26 02 16

Voorjaarsexcursie naar Swichum, Wirdum en Warstiens

De voorjaarsexcursie gaat op zaterdag 19 maart 2016 naar de kerken van Swichum, Warstiens en Wirdum. De excursie is voor iedereen toegankelijk. U kunt zich hiervoor aanmelden als u met de bus mee wilt. Wie met eigen vervoer bij de kerken langs wil gaan, is van harte welkom.

De dertiende-eeuwse Nicolaaskerk in Swichum was oorspronkelijk gewijd aan Nicolaas van Myra. De romaanse kerk staat op een terp die voor een groot deel aan het begin van de twintigste eeuw is afgegraven. De kerk heeft prachtige rondboogvensters, een piscina, een hagioscoop, een weggewerkt poortje en een zadeldaktoren. Bij de laatste restauratie is op een overgebleven stompje van een steunbeer aan de koorzijde een dekplaat aangebracht met de tekst: 'hier stond een beer, hij is niet meer'. De kerk laat allerlei sporen zien van de geschiedenis van de familie van Viglius van Aytta.

De zaalkerk van Warstiens is in eclectische stijl gebouwd in 1882. Het ontwerp is gemaakt door de Leeuwarder architect H.H. Kramer. De kerk is gebouwd ter vervanging van een middeleeuwse kerk. Hierbij is de traditionele oost-west oriëntatie volledig omgekeerd. Als enige kerk in Fryslân staat de toren niet aan de west- maar aan de oostzijde van de kerk. Een deel van Warstiens is beschermd dorpsgezicht.

De aan Sint Martinus gewijde kerk van Wirdum dateert uit de dertiende eeuw, hoewel tufsteen in de noordmuur nog sporen laat zien uit de twaalfde eeuw. De kerk heeft een tijdlang twee torens gehad. De tufstenen westtoren is in de achttiende eeuw gesloopt om gebruikt te kunnen worden in de cementindustrie. Hierdoor ontstond de bijnaam: 'tuorkefretters' (torenvreters). Opvallend is dat de toren die nu nog resteert, tegen de zuidmuur is gebouwd.

Het bijzondere interieur kenmerkt zich door een fraai orgel en enkele indrukwekkende grafzerken in verschillende stijlen van zerkbeeldhouwkunst. In de noordelijke kapel ligt een zandstenen gotische priesterzerk.

In één van de kerken zal een (kort) concert plaatsvinden.

Meld u nu aan voor de Voorjaarsexcursie.




16 02 16

'Toneelmeesters' te gast bij Alde Fryske Tsjerken

Woensdag 17 februari 2016 is het programma 'Toneelmeesters' te gast bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken. In de uitzending praat presentator Arno van der Heyden met impresario Reina Hilarides van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en met 'toneelmeester' Peter Popken van de Dorpskerk in Leeuwarden-Huizum. Van der Heyden brengt een bezoek aan de Dorpskerk in Huizum en aan Kultureel Sintrum De Groate Kerk in Sint Jacobiparochie - allebei kerken waarin zeer regelmatig culturele activiteiten worden georganiseerd. De klassieke gebouwen vormen sfeervolle decors voor concerten en lezingen.

De uitzending is voor het eerst te zien op woensdag 17 februari vanaf 17.30 uur op Podium.TV en gaat daarna elke twee uur in de herhaling, maar kan later ook online teruggekeken worden via de volgende link: http://www.podium.tv/nl/201602171732
Podium.TV is de sport- en cultuurzender van het Noorden. Podium-TV is in heel Noord-Nederland via de kabel te ontvangen (Ziggo: kanaal 35; Caiway: kanaal 39; KabelNoord: kanaal 19).



03 02 16

Present op Dag van Noord-Nederlandse Archeologie

De Stichting Alde Fryske Tsjerken was met een stand aanwezig op de Dag van de Noord-Nederlandse Archeologe die op zaterdag 19 maart 2016 gehouden werd in het gebouw van Tresoar in Leeuwarden.

De Stichting heeft regelmatig te maken met archeologie. Wanneer een kerk gerestaureerd wordt, komt de archeologie al snel om de hoek kijken. De afgelopen jaren zijn onder andere waarnemingen gedaan in de kerken van Boer, Wier en Foudgum. Dat levert soms verrassende vondsten op. Variërend van oude en jonge munten tot zeldzame scherven middeleeuws glas. En van estriken van oudere vloeren tot stukken steen van een oudere kerk op de zelfde plek.
In Foudgum werd bij de restauratie in 2015 een zeldzaam wierookvat van roodbakkende klei gevonden (zie foto). Uit de provincie Groningen zijn twee vergelijkbare vondsten bekend (Ezinge en Sauwerd). Het wierookvat uit Foudgum was het eerste dat in Fryslân opdook.

Hegebeintum
De Stichting heeft in 2015 de kerktoren van Hegebeintum gered. De toren was al jaren aan het verzakken, en dreigde om te vallen. Er is een ondergrondse tafel van beton aangebracht, waar de toren nu stevig op staat. De werkzaamheden zijn uitgevoerd met financiële steun van een vermogende particulier, de Provincie Fryslân en een succesvolle crowdfundingsactie.
Voorafgaand aan de werkzaamheden heeft het Rijk boringen laten verrichten. Die kunnen iets vertellen over de opbouw van de terp Hegebeintum. Tijdens het funderingsherstel zelf is archeologisch onderzoek verricht door RAAP. Over de bevindingen wordt later dit jaar gerapporteerd.
De Stichting heeft op de Dag van de Noord-Nederlandse Archeologie informatie verstrekt over de archeologische waarnemingen die gedaan zijn in de kerken van Wier, Haskerdijken en Foudgum, en verschillende vondsten getoond. Op een laptop waren foto's te zien van het archeologisch onderzoek in Hegebeintum.



28 01 16

POM-status voor Stichting Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is door minister Bussemaker van OC&W aangewezen als Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud (POM). ,,Het is een erkenning voor het werk dat wij met een betrekkelijk kleine organisatie (3,2 fte) en ruim 250 vrijwilligers doen voor de instandhouding van 45 kerken in Fryslân”, reageert een verheugde voorzitter Jan Kersbergen. ,,Dit is de kroon op al onze inspanningen in de afgelopen 45 jaar.”

Volgens de adviescommissie van de Raad voor Cultuur voldoet de Stichting Alde Fryske Tsjerken aan alle beoordelingscriteria. Eerder waren er twijfels bij de financiële positie. Die zijn er nu niet meer. Ook is de adviescommissie ervan overtuigd geraakt, na verklaringen van verschillende deskundigen, dat de Stichting zorgvuldig met monumenten omgaat.
Voorzitter Kersbergen is erkentelijk voor alle steun die de Stichting gekregen heeft in de aanvraagprocedure. ,,Niet alleen architecten, Bond Heemschut en de voormalige directeur van Hûs & Hiem zijn achter ons gaan staan, ook de vorige gedeputeerde Jannewietske de Vries en de huidige Johannes Kramer. We zijn blij dat de Raad voor Cultuur en de minister zich hebben laten overtuigen.”

Minder rompslomp
De status heeft als voordeel dat de Stichting verlost wordt van veel administratieve rompslomp bij de aanvraag en verantwoording van subsidies, vult directeur Gerhard Bakker aan. ,,Bovendien krijgen POM's voorrang bij de verdeling van de subsidies, maar daar is het ons niet om te doen. Wij hopen dat de minister het advies van de Raad voor Cultuur overneemt om het criterium dat je op papier moet aantonen dat je vijf jaar goed bezig bent geweest, verder te versoepelen. Dat is veel stimulerender voor al die organisaties die met veel vrijwilligersinzet ontzettend veel doen voor monumentenbehoud, zoals de Raad voor Cultuur ook stelt.”
De Stichting verwacht dat de procedure bij de bestuursrechter tegen de afwijzing van de tweede aanvraag nu snel kan worden afgerond.

Lees meer over de POM-status op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.



27 01 16

'Nachtboek van een kerkuil' op het toneel in Jorwert

De Redbadtsjerke in Jorwert wordt in april en mei van dit jaar het toneel van een zeer bijzondere voorstelling. Onder de titel 'Skûlje yn Jorwert' brengen Jan Arendz en Marijke Geertsma het oorlogsdagboek Nachtboek van een kerkuil van ds. Bas van Gelder tot leven.

Bas van Gelder begon in 1940 als predikant in Jorwert. Kort na de Tweede Wereldoorlog nam hij afscheid. Over zijn bijzondere belevenissen in de oorlogsjaren hield hij een dagboek bij. Dat werd in 2014 uitgebracht door de Friese Pers Boekerij, met een voorwoord van de huidige predikant van Jorwert en Nijkleaster, ds. Hinne Wagenaar. Dit dagboek vormt de basis voor het toneelstuk van Jan Arendz en Marijke Geertsma (J&Mteaterwurk).

Op de website van J&M Teaterwurk is het volgende te lezen: "Alhoewel het er in eerste instantie op lijkt dat Jorwert weinig zal merken van de Duitse bezetting, in vergelijking met Leiden waar hij vandaan komt, gaat ook in Jorwert de oorlog een rol spelen. De dominee, die moet onderduiken (in zijn eigen kerk), wordt verraden en opgepakt en naar de gevangenis in Leeuwarden gebracht. Jorwert is een hechte gemeenschap, maar in dit dorp wonen behalve verzetsmensen, ook mensen die de filosofie van Hitler aanhangen. Het is een kleine gemeenschap, die prachtig wordt gadegeslagen en beschreven door een dominee die van buiten Friesland in Jorwert komt te wonen en te werken in de oorlogsjaren. Het zijn juist deze jaren, waarin menselijke eigenschappen zich scherper profileren.

Wij ontvangen jullie met koffie en thee in café 'Het Wapen van Baarderadeel'. Daarna wandelen we door Jorwert, zodat jullie een beetje inzicht en begrip krijgen van het dorp in die oorlogsjaren. Tijdens de wandeling bekijken we een tentoonstelling van speciaal materiaal uit die tijd. Als we na drie kwartier terug zijn in het café, neemt de dominee (Jan Arendz) iedereen mee naar de kerk van Jorwert voor de voorstelling."

De première is op vrijdag 8 april 2016. De laatste voorstelling is op zaterdag 14 mei 2016. Kaarten kunnen besteld worden via de website van J&Mteaterwurk.



19 01 16

Restauratie Van Harenskerk officieel van start

De restauratie van de Van Harenskerk in Sint Annaparochie is woensdag 20 januari officieel van start gegaan. Wethouder Boukje Tol van de gemeente het Bildt heeft samen met secretaris Jan Doede Niemeijer van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en voorzitter Teake Brandsma van de Plaatselijke Commissie Sint Annaparochie het bouwbord onthuld.

Het restauratieplan is uitgewerkt door Grunstra Architecten BNA uit Bolsward. De werkzaamheden worden uitgevoerd door Julianus Ambachtelijke Bouwers BV uit Marssum. De totale begroting bedraagt drie ton.
Om te voldoen aan de voorwaarden van de provinciale subsidie is het werk begin december al begonnen aan de buitenzijde van de kerk. Binnen de kerk is Julianus begin januari aan de slag gegaan, zodat de geplande kerst- en oudjaarsvieringen eind december nog in de Van Harenskerk konden plaatsvinden.

Vloer verzakt
Het grootste gedeelte van het werk bestaat uit de restauratie van de vloer, die ernstig verzakt was. Daarvoor moeten alle eikenhouten banken verwijderd worden, die langs de muren van de achtkantige kerk staan opgesteld. Julianus is begonnen aan de westzijde. De banken zijn zo veel mogelijk in hun geheel geheel losgemaakt en opgesteld in het middelste vierkant van de kerk, tussen de zuilen, waar normaliter losse stoelen staan.
Bij het openleggen van de vloer zijn aan de westzijde vier grafzerken gevonden, en een aantal brokstukken. Deze zijn geïnventariseerd door deskundige Hessel de Walle. Ook historicus Kees Kuiken, die de geschiedenis van het Bildt heeft geboekstaafd, is al ter plaatse geweest.
Kees Kuiken zal bij de officiële start van de restauratie aanwezig zijn. Dan zal ook al wel iets verteld kunnen worden over de eerste gevonden stenen.

Fondswerving
De Stichting Alde Fryske Tsjerken nam de Van Harenskerk in eigendom over op 13 oktober 2012. De Stichting Bildtse Belangen en de gemeente het Bildt hebben bij die gelegenheid financiële steun toegezegd voor de restauratie die nu wordt uitgevoerd. Dat de aanvang van het werk zo lang op zich heeft laten wachten, heeft te maken met de financiering. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelde pas in 2014 subsidie beschikbaar. Daarna kon pas begonnen worden met de fondswerving voor het ontbrekende deel. Het werk wordt mede mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van de Provincie Fryslân, het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Stichting Carelshaven in opheffing, diverse andere fondsen en donateurs en belangstellenden.



16 01 16

Na funderingsherstel nu ook restauratie toren Hegebeintum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken gaat op korte termijn beginnen met de restauratie van de kerktoren van Hegebeintum. Na het funderingsherstel dat in 2015 heeft plaatsgevonden, kan in het eerste kwartaal van 2016 ook de toren zelf aangepakt worden. De werkzaamheden zijn gegund aan Bouwbedrijf Van der Werff uit Dokkum.
De plannen voor de restauratie van de kerktoren van Hegebeintum maken onderdeel uit van het BRIM-project 2011-2016 voor 23 van onze 45 kerkgebouwen. Het funderingsherstel dat vorig jaar heeft plaatsgevonden, was daarin niet voorzien. Die werkzaamheden konden in de tijd naar voren gehaald worden dankzij bijdragen van mevrouw Yke Wierda, de Provincie Fryslân en een succesvolle crowdfunding campagne. Nu de toren op een ondergrondse tafel van het beton is geplaatst, kan de restauratie van de toren zelf alsnog beginnen.
De werkzaamheden van het funderingsherstel zijn nog niet volledig afgerond. De komende weken moet ook nog het kerkhof aan de westelijke zijde, rond de kerktoren, worden opgehoogd. Er wordt 120 kubieke meter grond aangebracht. Doel is om de rondgang rond het kerkhof op een gelijke hoogte te krijgen. Tevens wordt het grove grind op het pad vervangen door een laag schelpen.



05 01 16

Algemeen bestuurslid Sytse ten Hoeve overleden

Op nieuwjaarsmorgen is Sytse ten Hoeve uit Nijland overleden, lid van ons algemeen bestuur, op de leeftijd van zeventig jaar. Sytse was van 1975 tot 2006 directeur van het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek. In 1981 kwam hij voor het eerst in het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Na twintig jaar trad hij af om vijf jaar later, in 2006, weer terug te komen. Op 10 december was hij nog aanwezig bij de laatst gehouden vergadering van het Algemeen Bestuur in de Hippolytuskerk in Olterterp.
Als bestuurslid heeft Sytse ten Hoeve een onschatbare bijdrage geleverd aan het werk van de Stichting, zegt voorzitter Jan Kersbergen. Maar ook als auteur heeft hij een grote bijdrage geleverd aan het onderzoek naar en de kennis over de Friese kerken. Van zijn hand verschenen vele artikelen in ons blad, aanvankelijk 'Publicaties' genoemd, later 'Keppelstok' en op dit moment 'Alde Fryske Tsjerken'. In het decembernummer konden we nog een artikel over de preekstoel van Menaldum plaatsen, naar aanleiding van de vondst van de ontwerptekeningen van die preekstoel in de archieven.
Zijn kennis van het kerkelijk erfgoed was werkelijk fenomenaal, zoals onder meer bleek uit zijn inbreng als lid van de stuurgroep van het inventarisatieonderzoek dat de Stichting Alde Fryske Tsjerken in 2009-2010 in opdracht van de Provincie Fryslân verricht heeft, en dat resulteerde in het rapport Tink om 'e Tsjerken. In 2014 publiceerde hij het boek De Nicolaaskerk van Nijland, een monografie over de kerk in zijn woonplaats, gebaseerd op tientallen jaren studie. Tijdens de donateursbijeenkomst van 18 oktober 2014 vertelde hij daar nog uitgebreid over. Bij die gelegenheid is bijgaande foto gemaakt.
Zijn gezondheid liet al lang te wensen over, maar vooral de laatste jaren waren zwaar. Niettemin deed de Stichting nooit tevergeefs een beroep op hem en bleef zijn inzet onverminderd groot. Hij had nog vele plannen waaraan hij helaas door zijn te vroege overlijden niet is toegekomen. We zullen zijn persoon, zijn kennis en zijn grote inzet node missen.

Namens de Stichting Alde Fryske Tsjerken
Jan Kersbergen, voorzitter
Gerhard A. Bakker, directeur

Lees hier het artikel dat het Friesch Dagblad op maandag 4 januari 2016 over Sytse ten Hoeve publiceerde.



23 12 15

Twee bijzondere legaten voor Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft twee bijzondere legaten gekregen voor in totaal € 465.000. Een deel van het geld wordt gebruikt om restauratieprojecten mogelijk te maken. Het overgrote deel wordt toegevoegd aan het instandhoudingsfonds van de Stichting. Van het rendement van dit fonds wordt in de toekomst het eigen aandeel van het onderhoud betaald.

De Stichting heeft € 300.000 euro ontvangen uit de nalatenschap van mevrouw Pauline Marie Dijkema (6 maart 1920 – 7 mei 2014). Haar vader was van 1917 tot 1921 predikant in Hegebeintum. Zij heeft haar hele leven lang een bijzondere band gehad met kerken in Fryslân, en met die van Hegebeintum in het bijzonder. Een nalatenschap aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken was voor haar daarom vanzelfsprekend.
Mevrouw Dijkema heeft bepaald dat minstens een derde van haar nalatenschap besteed moet worden aan de kerk in Hegebeintum. De Stichting geeft daar graag gehoor aan. Directeur Gerhard Bakker: ,,We hebben dit jaar actie gevoerd om de verzakking van de toren van Hegebeintum tegen te gaan. Mochten we onverhoopt met een tekort blijven zitten, dan komt deze bijdrage als geroepen.''

Grafmonument Hero Elzes
Een deel van de nalatenschap is inmiddels gebruikt voor de restauratie van het grafmonument van haar broertje Hero Elzes Dijkema, die in 1918 op tweejarige leeftijd in Hegebeintum overleed. Tussen de stukken van mevrouw Dijkema bevond zich de aantekening dat dit grafje na haar overlijden wel geruimd mocht worden. Uit dankbaarheid voor het legaat heeft de Stichting besloten om het graf te behouden en de verantwoordelijkheid voor de instandhouding ervan over te nemen.

Hantumhuizen
Het tweede legaat is afkomstig van mevrouw De Jong-Tolsma. Het gaat hierbij om een bedrag van € 165.000. Conform de wens van de nabestaanden is een deel van dit geld meteen gebruikt voor een specifiek project, in dit geval de restauratie van de Sint Annakerk van Hantumhuizen, die maart 2015 werd afgerond. Het resterende deel wordt toegevoegd aan het instandhoudingsfonds.

Het leeuwendeel van de nalatenschappen die de Stichting ontvangt, gaat sinds enkele jaren naar het instandhoudingsfonds dat nodig is voor de financiering van het eigen aandeel van het onderhoud. Omdat de Rijkssubsidie flink gedaald is, moet de Stichting een steeds groter aandeel van het onderhoud zelf betalen. Dat wil de Stichting bij voorkeur doen vanuit het rendement van het eigen vermogen. Dat betekent dat er bij de huidige rentestand een fonds nodig is van ongeveer € 20 miljoen.

Schenkingen en legaten 2014
Een overzicht van alle schenkingen en legaten groter dan € 500 wordt jaarlijks gepubliceerd in ons magazine. De lijst van 2014 is gepubliceerd in Alde Fryske Tsjerken nummer 13, december 2015.



05 12 15

Volle kerk in Jorwert bij 3e Regnerus Steensmalezing

Vrijdag 18 december heeft Justin Kroesen de 3e Regnerus Steensmalezing uitgesproken in de Radboudkerk van Jorwert. Hij maakte onder de titel 'Vroomheid in hout en steen' de balans op van een halve eeuw onderzoek naar historische kerken.

De Regnerus Steensmalezing werd de afgelopen drie jaar georganiseerd door vier organisaties die een sterke band hadden met Regnerus Steensma: de Rijksuniversiteit Groningen, de Stichting Alde Fryske Tsjerken, de Stichting Oude Groninger Kerken en het Karmelklooster in Drachten.
Een jaar na het plotselinge overlijden van Regnerus Steensma (op 13 december 2012) werd de eerste lezing gehouden in het Karmelklooster in Drachten, over kloosters, het onderwerp waarop Regnerus Steensma afstudeerde. Vorig jaar vond de tweede lezing plaats in de kantoorkerk van de Stichting Oude Groninger Kerken over 'kerk en moderne kunst', een tweede aandachtsgebied waarin Regnerus Steensma zich verdiept had. Dit jaar was de derde lezing gericht op zijn onderzoek naar historische kerkgebouwen.
De lezing werd uitgesproken door dr. Justin Kroesen, die Regnerus Steensma aan de Rijksuniversiteit opvolgde als docent aan het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed. Omdat hij op 1 januari 2016 in een nieuwe functie aan de Universiteit van Bergen (Noorwegen) begint, droeg zijn lezing tevens het karakter van een afscheidscollege.
Na een woord van welkom van voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, die kort de loopbaan van Justin Kroesen belichtte en ook het filmpje liet zien dat Justin Kroesen maakte van de kerk van Hegebeintum, volgde een muzikaal intermezzo van Piter Wilkens. Hij speelde vier nummers uit zijn programma 'Libbene stiennen'.

Een samenvatting van de 3e Regnerus Steensmalezing is te vinden in het Friesch Dagblad van zaterdag 19 december 2015. Het Reformatorisch Dagblad schreef een uitgebreide reportage over het afscheid van Justin Kroesen, 's ochtends eerst met een symposium in Groningen en 's middags met de 3e Regnerus Steensmalezing in Jorwert. De Leeuwarder Courant en het Dagblad van het Noorden publiceerden de lezing in verkorte vorm als opiniebijdrage.

Bij zijn afscheid kreeg Justin Kroesen een kunstwerk van Frans Ram aangeboden, dat het kerkje op de terp van Hegebeintum verbeeldt. Foto: Reformatorisch Dagblad/Sjaak Verboom

Lees hier de volledige toespraak.

Lees hier het verslag in het Reformatorisch Dagblad

Lees hier het verslag in het Friesch Dagblad



23 11 15

Nieuw nummer magazine 'Alde Fryske Tsjerken'

Donderdag 17 december is het nieuwe nummer van ons magazine 'Alde Fryske Tsjerken' verschenen, met daarin artikelen over de in 1940 gesloopte Galileërkerk in Leeuwarden, de 17e-eeuwse preekstoel van Menaldum, de Terbantster Tsjerke, het funderingsherstel in Hegebeintum en het project 'Nieuw leven voor oude kerken'. In het hart van het blad is zoals altijd het katern met Stichtingsnieuws te vinden.

Wilt u een gratis kennismakingsnummer ontvangen? Stuur dan een mail naar info@aldefrysketsjerken.nl

Of wordt meteen donateur. Dat kan heel gemakkelijk via deze website geregeld worden. Klik hier.

Afbeelding: Historisch Centrum Leeuwarden/Ch. Gombaud




20 11 15

Gerestaureerd orgel Huizum weer in gebruik genomen

Het gerestaureerde orgel in de Dorpskerk van Leeuwarden-Huizum is vrijdag 11 december 2015 opnieuw in gebruik genomen. Het orgel is gerestaureerd door orgelbouwer Bakker & Timmenga uit Leeuwarden, na advies van orgeladviseur Theo Jellema.

De opdracht voor de restauratie van het orgel was al op 17 december 2012 verstrekt, door de vorige eigenaar van de Dorpskerk, de Protestantse Gemeente Leeuwarden-Huizum. De Dorpskerk werd op 29 november 2013 in eigendom overgenomen door de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Onderdeel van de 'bruidsschat' was het eigen aandeel in de restauratiekosten dat de Protestantse Gemeente al had gereserveerd.
Dat de start van de restauratie nog een jaar op zich liet wachten, hangt samen met computerproblemen binnen de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Daardoor lukt het maar steeds niet om de BRIM-beschikking die was afgegeven aan de Protestantse Gemeente Leeuwarden-Huizum, over te zetten op naam van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
Al met al heeft de restauratie een klein jaar geduurd. Directeur Bert Yedema van Bakker & Timmenga vertelde tijdens de feestelijke overdracht van het gerestaureerde orgel aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken, dat er drie problemen zijn aangepakt. Allereerst is de schade door de tijd hersteld, met name lekkage aan de blaasbalg. Ten tweede is de schade door het gebruik aangepakt, vooral de slijtage aan mechanieken, registers en klavieren. En ten derde zijn een aantal aanpassingen uit de jaren vijftig ongedaan gemaakt.

Ouder aroma
Het orgel is in 1849 gebouwd door de derde generatie van de gebroeders Van Dam uit Leeuwarden, zo vertelde adviseur Theo Jellema voor hij liet horen hoe het orgel nu klinkt. Bij de bouw werd gebruik gemaakt van ouder pijpwerk. Dat geeft dit orgel een bijzondere klank, "een ouder aroma". Het orgel onderging in de twintigste eeuw enige wijzigingen, de laatste daarvan in 1954-1956.
Jellema vertelde de "minder verstandige wijzigingen" uit 1955 nu weer ongedaan zijn gemaakt. Het instrument telt 756 pijpen. Het vormt een scharnierpunt in de ontwerpgeschiedenis van de gebroeders Van Dam, omdat in dit orgel voor het eerst gebruik is gemaakt van zogeheten 'tussentorens' in het front. In plaats van de gebruikelijke drie torens met daar tussen twee velden telt dit orgel vijf torens en vier velden. Dat is een revolutionaire verandering geweest, benadrukte Jellema. Kort na het orgel van Huizum werkte Van Dam dit nieuwe motief nog veel grootser uit in de orgels van Grou en Witmarsum.

Orgelprogramma
Als derde spreker vertelde voorzitter Peter de Haan van de Plaatselijke Commissie Huizum tijdens de feestelijke bijeenkomst wat de plannen zijn nu het orgel gerestaureerd is. Onderzocht wordt onder meer of er een speciaal orgelprogramma kan worden opgesteld, met steeds weer een andere organist.
De Plaatselijke Commissie van Huizum, die het gebouw namens de Stichting Alde Fryske Tsjerken beheert, organiseert een groot aantal activiteiten in de Dorpskerk. Zij vonden Theo Jellema bereid om aansluitend op de feestelijke overdracht nog een extra concert te geven van een uur, waarin hij werken speelde van Bernardo Storace, Domenico Zipoli, Pablo Bruna, Antonia de Caberzon, Claude Ballestre, Jean-Jaques Beauvarlet-Charpentier, Max Reger en Johann Sebastian Bach.

Foto: Fred ter Elst



19 11 15

Piter Wilkens verlengt tournee 'Libbene stiennen'

De tournee die Piter Wilkens afgelopen najaar met het programma 'Libbene stiennen' gemaakt heeft langs vijf Alde Fryske Tsjerken, krijgt in 2016 een vervolg. Er komt tevens een CD van het programma.

Piter Wilkens is dik tevreden over de vijf voorstellingen die hij afgelopen half jaar ter gelegenheid van het 45-jarige bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken gegeven heeft in Holwerd, Jorwert, Schurega, Leeuwarden-Huizum en Sint-Jacobiparochie. Na de lovende recensies van het Friesch Dagblad en de Leeuwarder Courant over de première in Holwerd zaten de kerken steeds vol.
Diverse andere Plaatselijke Commissies van de Stichting Alde Fryske Tsjerken hebben hem inmiddels gevraagd of hij ook in hun kerk wil optreden. Wilkens gaat graag op die uitnodigingen in. De voorstelling is op 24 januari te zien in Olterterp, op 31 januari in Dedgum, op 7 februari in Britswert, op 20 maart in Haskerdijken, op 3 april in Rottevalle en op 24 april in Boksum.

'Piter geeft de kerk terug'
Directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken roemt de liedjes van Piter Wilkens. ,,Piter geeft de kerken terug aan de Friese samenleving. Sinds de jaren zestig zijn veel mensen met de rug naar de kerk komen te staan. Wilkens is in zijn liedjes in staat om te laten zien dat geloof – waarin dan ook - nog altijd van waarde is en dat de kerken het verdienen om meegenomen te worden naar de toekomst. Met name de laatste regel van het refrein van het lied 'Komme en gean' raakt mij: “Kom, til de tsjerke nei de takomst ta." Dat hoor ik als een opdracht voor alle Friezen. Help mee om de kerkgebouwen een toekomst te geven."
Volgens Piter Wilkens heeft het verzoek om een programma over kerk en natuur te schrijven, nieuwe wegen geopend. “Hij kon nu opeens allerlei ideeën en thema's kwijt waarvoor hij eerder geen plek had in zijn voorstellingen. Kijk naar zijn lied over de monniken, wat die niet allemaal voor Fryslân betekend hebben. En heb jij wel eens ooit een stuk tufsteen horen zingen?"
De Stichting krijgt veel positieve reacties. ,,We hebben Piter Wilkens gevraagd om nieuwe doelgroepen te bereiken. Aan de kaartreserveringen kunnen we zien dat er veel mensen bij zijn geweest die geen donateur zijn. We begeven ons dus buiten vertrouwde wegen. Dat is best een waagstuk. Gezien de grote belangstelling voor deze vijf voorstellingen heeft het goed uitgepakt."

Cadeau voor Friese samenleving
Bakker noemt 'Libbene stiennen' een cadeau aan de Friese samenleving. ,,De Friese taal is door Piter Wilkens verrijkt met vijftien prachtige nieuwe liedjes over kerk, geloof en natuur. Dat cadeau bieden we de Friezen graag aan, voor alle steun die wij nu al weer 45 jaar ontvangen. Met dank aan de Friese cultuurfondsen die ons jubileumproject Goddelijk Groen mogelijk hebben gemaakt."

De CD "Libbene stiennen" verschijnt in de eerste helft van 2016. Wie belangstelling heeft kan een e-mail sturen naar info@aldefrysketsjerken.nl met in het infoveld "CD Piter Wilkens".



15 11 15

Tweede helft betonvloer toren Hegebeintum gestort

De kerktoren van Hegebeintum is weer veilig. Op vrijdag 13 november 2015 is de tweede helft van de betonvloer gestort, waarop de toren is komen te staan. ''Laat de herfststormen nu maar komen", verzucht een opgeluchte directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De komende weken is aannemer Van der Werff uit Dokkum nog druk met de verdere afwerking binnen en rond de toren. De heropening staat gepland voor het eerste kwartaal van 2016.



15 11 15

Experiment met verwarmde kussens in kerk Jorwert

Nijkleaster gaat experimenteren met een nieuwe manier van verwarmen. Tijdens de vieringen in de Redbadtsjerke in Jorwert wordt niet de hele ruimte verwarmd, maar krijgen de bezoekers een verwarmd kussen om op te zitten. De verwarmde kussens zijn een moderne variant op de ouderwetse stoof, waarmee kerkgangers vroeger hun voeten warmden.

De kussens zijn ontworpen door Teun van Leijsen van het bedrijf Stoov. Het idee ontstond toen hij alleen woonde en het hele huis warm stookte. “We vinden het zo normaal om overal te stoken. Daarbij gaat er veel warmte verloren. Dat is zonde. In plaats daarvan kun je beter naar de bron kijken en mensen verwarmen”, zegt Van Leijsen op de website van Nijkleaster.

Hij ontwierp het systeem vijf jaar geleden. Inmiddels zijn de eerste Stoov-kussens in gebruik op verschillende plaatsen, onder meer in de horeca. De Stoov-kussens worden nu ook ingezet in de kerk van Jorwert, die eigendom is van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en die regelmatig gebruikt wordt door de Protestantse Gemeente Westerwert en Stifting Nijkleaster.

De kerkzaal wordt regelmatig gebruikt door bezoekers die minder dan een uur in de kerk zitten. Het verwarmen van het hele gebouw is op dat soort momenten te duur. Met Stoov hoopt Nijkleaster een passende, zuinige en milieubewuste oplossing te hebben gevonden. Nijjkleaster heeft duurzaamheid als een van de belangrijke speerpunten.

De kussens worden draadloos opgeladen in een speciaal daarvoor ontwikkelde, verrijdbare kast en kunnen ieder gewenst moment gepakt worden om als verwarming te dienen. Omdat er gebruikt gemaakt worden van zwak stroom (tot 12V) zijn er geen risico's aan verbonden. Nijkleaster is bijzonder benieuwd naar de ervaringen van de bezoekers die in de kerk komen en denkt dat ook andere kerken in de omgeving belangstelling hebben voor deze oplossing.



12 11 15

Eerste Friese kerk op protestantsecultuurschatten.nl

De kerk van Hegebeintum is de eerste Friese kerk die is opgenomen op de site www.protestantsecultuurschatten.nl. In een bijzonder filmpje wordt de geschiedenis én het interieur van de kerk op de hoogste terp van Nederland beschreven door dr. Justin Kroesen van het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed van de Rijksuniversiteit Groningen.

In 2012 nam dr. Justin Kroesen het initiatief tot het ontwikkelen van een filmserie over de vele verhalen die de interieurs van oude protestantse kerken ons vertellen. In 2013 en 2014 is een drietal films ontwikkeld en geproduceerd door programmamaakster dr. Shanti van Dam van Valuemedia uit Utrecht. In september is een film over Hegebeintum gemaakt. De film is begin november online gezet.

Kroesen koos voor de kerk in Hegebeintum vanwege de bijzondere locatie op de terp, het rijke interieur van de kerk – er hangen maar liefst zestien rouwborden aan de muren – en de actualiteit: op dit moment wordt de scheefzakkende toren van de kerk op een bijzondere manier gered.

Over het bijzondere interieur van de kerk zegt Kroesen in de film: ,,De wanden van de kleine kerk zijn vrijwel compleet behangen met maar liefst zestien rouwborden en -kassen, en daarmee is Hegebeintum recordhouder in Noord-Nederland. Ze herinneren aan de bewoners van de Harstastate, een versterkt steenhuis ten oosten van het dorp. Met hun uitbundige heraldiek geven ze de kleine kerk bijna het karakter van een private slotkapel. Van de ooit monumentale state is slechts een restant bewaard gebleven, zodat we de adellijke cultuur nu alleen nog in de kerk kunnen beleven.''

De Stichting Alde Fryske Tsjerken, eigenaar van de kerk van Hegebeintum, heeft met liefde en enthousiasme meegewerkt aan de film. ,,We zijn trots op deze bijzondere kerk, en vinden het prachtig dat de kerk nu ook online op deze mooie manier aandacht krijgt'', zegt directeur Gerhard Bakker. “Hegebeintum verdient het om landelijk aandacht te krijgen. Vrijwel nergens is zo'n grote collectie rouwborden bewaard gebleven als hier. Boven de preekstoel bevinden zich resten van de oudste fresco's van Fryslân, dat is ook iets wat maar weinig mensen weten."

Bent u al donateur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken? Nee? Klik dan hier en ontvang twee keer per jaar ons prachtige magazine.







07 11 15

Open dag bij kerktoren Hegebeintum groot succes

De toren van Hegebeintum staat tijdelijk op één been. Dat is een noodzakelijk – en spannend – onderdeel van het werk om het scheefzakken van de Beintumer toer tegen te gaan. Het werk is zo uniek dat het bezoekerscentrum De Terp in Hegebeintum iedereen de mogelijkheid heeft gegeven het werk te komen bekijken. Afgelopen zaterdag 7 november was er een Open Dag, die door meer dan 200 mensen is bezocht. De Open Dag was daarmee een groot succes.

Het gebeurt zelden dat een scheefzakkende toren wordt 'gered'. Ook de techniek waarmee het gebeurt is bijzonder. De kerktoren wordt op een ondergrondse 'tafel' gezet, bestaande uit een betonnen 'tafelblad' met daaronder vijftien poten van 12 meter lang. De techniek is uitgedacht door ingenieursbedrijf Wassenaar in Haren en wordt uitgevoerd door bouwbedrijf Van der Werff uit Dokkum.

Om de betonnen vloer te kunnen gieten, moet er uit de onderkant van de toren een laag verwijderd worden. Dat is aan de zuidkant inmiddels gebeurd. Aan de noordkant vindt dat momenteel plaats. De stenen worden weggeslagen; op die plek worden ijzeren stoeltjes geplaatst. Dat heeft als gevolg dat de toren tijdelijk 'op één been staat'.

Bij het bezoekerscentrum komen geregeld mensen langs die het werk willen bekijken. Dat is in verband met de veiligheid niet wenselijk. Daarom werd er een speciale Open Dag georganiseerd. Rondleiders beklommen met groepen de terp om uitleg te geven over de werkzaamheden. Ook was er de mogelijkheid om de prachtige kerk van Hegebeintum, onder meer beroemd vanwege de zestien unieke rouwborden, van binnen te bekijken.

Bent u al donateur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken? Nee? Klik dan hier en ontvang twee keer per jaar ons prachtige magazine.



05 11 15

Scholieren Ferwerderadiel bezoeken Hegebeintum

Een kleine 130 leerlingen van de groepen 7 en 8 van zes basisscholen uit Ferwerderadiel brachten donderdag 5 november 2015 een bezoek aan het funderingsherstel van de kerktoren in Hegebeintum.

Bezoekerscentrum De Terp had een bus ingehuurd om de verschillende groepen van school te halen en na een educatief bezoek aan Hegebeintum weer terug te brengen. De kinderen kregen uitgebreid uitleg over de werkzaamheden.

Voorzitter Rits van der Ploeg van de Stichting Rekreaasje & Toerisme Ferwerderadiel sprak tegenover een journalist van Omrop Fryslan de ambitie uit om het bezoekerscentrum te vernieuwen, naar aanleiding van de terugkomst van de negen meter lange boorkern die eerder dit jaar uit de terp is getrokken en die nu wordt geconserveerd. Wanneer de boorkern precies terugkomt, is nog niet bekend. Maar het is wel een goede gelegenheid om het bezoekerscentrum te moderniseren om jaarlijks 10.000 bezoekers te kunnen trekken, aldus Van der Ploeg.

Zaterdag 7 november houdt bezoekerscentrum De Terp een open dag van 10.00 tot 16.30 uur. De entree is dan gratis.



01 11 15

Jubileumjaar afgesloten met Piter Wilkens in Sintjabik

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft de jubileumactiviteiten ter gelegenheid van het 45-jarige bestaan op zondag 1 november 2015 afgesloten met een sfeervol concert van Piter Wilkens in De Groate Kerk van Sint Jacobiparochie. Het was de vijfde keer dat Piter Wilkens het programma 'Libbene Stiennen' ten gehore bracht in een oude Friese kerk. Directeur Gerhard Bakker kon in zijn welkomstwoord bekendmaken dat het niet de laatste keer was. Verschillende Plaatselijke Commissies van de Stichting Alde Fryske Tsjerken hebben gevraagd of Piter Wilkens ook bij hen wil komen optreden.

Verlenging tournee Libbene Stiennen
Wilkens heeft inmiddels besloten om zijn tournee te verlengen. De volgende data zijn inmiddels bekend: zondag 24 januari in de Hippolytuskerk van Olterterp, zondag 31januari in de kerk van Dedgum, zondag 7 februari in de St. Joriskerk Britswert, zondag 20 maart in De Kapelle Haskerdijken en zondag 3 april in de Doarpstsjerke van Rottevalle. Aanvangstijd 15.30 uur, entree € 12,50. Zie de Uitagenda voor meer informatie.

CD
De Stichting onderzoekt nog of er ook een CD kan worden gemaakt van het programma 'Libbene Stiennen'. Enkele tientallen mensen lieten in De Groate Kerk hun naam en adres achter op de intekenlijst. Wilt u ook intekenen? Mail dan naar info@aldefrysketsjerken.nl Zodra besloten is of de CD inderdaad gemaakt zal worden, ontvangt u nader bericht.

De voorstelling 'Libbene Stiennen' kreeg meteen bij de première op 20 september in Holwerd al opmerkelijk positieve recensies in de Leeuwarder Courant en het Friesch Dagblad. Lees hier een verslag van Wiep Koehoorn van het concert op 1 november in de Groate Kerk van Sint Jacobiparochie.

Wilt u het boekje met de liedteksten bestellen? Mail dan naar info@aldefrysketsjerken.nl De prijs is 5 euro inclusief verzendkosten (zo lang de voorraad strekt).

De tournee van Libbene Stiennen langs de kerken van Holwerd, Jorwert, Schurega, Leeuwarden-Huizum en Sint-Jacobiparochie is mede mogelijk gemaakt door het Feitsma Fûns en de Douwe Kalma Stichting.

Bent u al donateur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken? Nee? Klik dan hier en ontvang twee keer per jaar ons prachtige magazine.



18 10 15

Kerkhoven centraal tijdens donateursbijeenkomst 2015 in Terband

De donateursbijeenkomst van 2015 werd op zaterdag 17 oktober gehouden in de Terbantster Tsjerke. Vanwege het jubileumthema "kerk en natuur" was landschapsarchitecte Els van der Laan van bureau Noordpeil uit Sneek gevraagd om iets te vertellen over haar onderzoek naar de 45 kerkhoven rond onze oude Friese kerken.

Van der Laan deed dit onderzoek in opdracht van Stichting De Nieuwe Kijk en de Provincie Fryslân. Ze heeft met name gekeken naar de plaats van de kerk en het kerkhof binnen het dorp door de eeuwen heen. Studie van oude kaarten leverde onder meer als nieuw inzicht op dat veel kerken gebouwd zijn in relatie tot een nabij gelegen stins of state, bijvoorbeeld in Blessum en Augsbuurt. Maar ook in Westernijtsjerk zijn de contouren van het terrein van Jeppemastate ten noorden van onze kerk op de kaart nog goed te herkennen. Te zien is dat de verbrede weg naar Holwerd (N357) gedeeltelijk over het voormalige state terrein is aangelegd, en dat er pal vóór de kerk een lelijk opslagterreintje voor aardappels en suikerbieten is aangelegd.
Ook de romanogotische kerk van Sibrandahûs is ooit gebouwd voor, of misschien zelfs wel in opdracht van de bewoners van de naastgelegen state, Sterkenburg. Nog veel bekender is natuurlijk de Mariakerk in Bears, die bij Uniastate hoorde. De contouren van het afgebroken kasteeltje Uniastate zijn in de jaren negentig van de vorige eeuw naar een ontwerp van kunstenaar Beb Mulder teruggebracht in een stalen staketsel.

Bomen
De landschapsarchitecte uit Sneek heeft in haar onderzoek ook gekeken naar de afscheidingen tussen kerkhof en omgeving. Soms is dat in de vorm van een hek (Marsum), haag (Goïngaryp), muur (Oldeberkoop), pad (Boazum), gracht (Nijland), een ring van bomen (Stiens) of een combinatie van een en ader. Lang niet altijd is de kerk dus omgeven door bomen, zoals veel mensen geneigd zijn te denken. Op de oudste tekeningen van kerken, zoals die van de bekende achttiende-eeuwse tekenaar Stellingwerff, kwam Van der Laan zelfs helemaal géén bomen tegen. Als je al wat begroeiing ziet, dan lijkt het geriefhout. Kerken zijn gebouwd om gezien te worden. Het lijkt iets van relatief recente tijden dat ze zijn "ingepakt" door bomen.
Van der Laan benadrukte dat bomen geen eeuwig leven hebben. Als de bomen rond een kerkhof aan het einde van hun levensduur zijn gekomen, is het verstandig om na te denken wat er mee moet gebeuren. Het restaureren van bomen is duur, en verlengt de levensduur maar relatief beperkt. Dat kerkrentmeesters soms oude bomen laten rooien en jonge bomen aanplanten, zoals bijvoorbeeld in de jaren negentig in Ginnum gebeurd is, begrijpt ze dan ook maar al te goed.
Van der Laan liet foto's zien van verschillende kerken die omgeven zijn door knotwilgen (Blessum, Augsbuurt). Doordat de wilgen regelmatig geknot worden, blijft de kerk goed zichtbaar in het landschap. Dat spreekt haar meer aan dan bijvoorbeeld de kerk van Hijum, die in de winter goed te zien is maar in de zomer verstopt zit achter het groen.
Directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken gaf aan dat de Stichting zich bescheiden opstelt in dezen. De Stichting heeft maar zes kerkhoven in eigendom, de overige 39 kerkhoven zijn eigendom van de kerkelijke gemeente ter plaatse. ,,De Stichting Alde Fryske Tsjerken kan de eigenaren van de kerkhoven natuurlijk niet dicteren wat zij zouden moeten doen. Soms vragen we heel vriendelijk of er misschien gesnoeid kan worden, zoals onlangs nog in Hegebeintum. Daar zijn we de kerktoren op een ondergrondse tafel van beton aan het zetten. Als je vanuit Ferwert komt, kun je het kerkje niet zien vanwege de begroeiing die er aan de westkant pal voor staat. Dat vinden we jammer. Hopelijk wil de Hervormde Gemeente Blije Hegebeintum daar toch eens werk van maken."

Provinciaal beleid
Van der Laan vertelde dat zij naar aanleiding van het onderzoek naar de kerkhoven van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, een nieuwe subsidieaanvraag bij de Provincie Fryslân wil indienen om het project een vervolg te kunnen geven. In het provinciale beleid, zoals dat is vastgelegd in de nota Grutsk op 'e Romte (uit 2012) worden kerken en kerkhoven niet genoemd. Kerkhoven behoren niet tot de 'structuren' waar de Provincie zich druk om maakt.
Ook in de definitie van 'groen erfgoed' zoals de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed die heeft geformuleerd, komen kerkhoven niet voor. Het zou toch jammer zijn als de kerkhoven uiteindelijk verloren gaan.
Nu al zie je dat kerkrentmeesters soms kiezen voor funeraire efficiëntie en kostenbeperkingen. Sfeervolle toegangspaden worden soms veranderd in betonnen "landingsbanen", zoals bij de Terbantster kerk gebeurd is. Grafmonumenten worden geruimd als nabestaanden de grafrechten niet meer betalen, óók die van bekende adellijke families.
Steeds meer mensen laten zich cremeren. Dat betekent dat het maatschappelijk draagvlak voor begraven kleiner wordt. Hoog tijd om werk te maken van het kerkhof, zoals beoogd wordt met het 'Levend erfgoed' van prof. Bart Ramakers van de Rijksuniversiteit Groningen.

Groene kerkhoven
Kijk voor de power point presentatie van Els van der Laan over het project Groene Kerkhoven op de website van Noordpeil.



16 10 15

Eerste helft vloer gestort onder toren Hegebeintum

Donderdag 15 oktober is de zuidelijke helft van de betonvloer gestort die de nieuwe fundering gaat vormen onder de kerktoren van Hegebeintum. Op de foto hiernaast is goed te zien dat de toren scheef staat. Op de foto's hieronder is te zien dat de betonvloer al zo ver is uitgehard dat er op gelopen kan worden.
Aannemersbedrijf Van der Werff uit Dokkum is vrijdag 16 oktober meteen begonnen met de werkzaamheden aan de noordelijke helft van de toren. Op de foto rechtsonder hakt Theo het gat in de muur waarin het eerste stoeltje voor de noordelijke helft geplaatst zal worden. Zie ook de fotoreportage op de Facebookpagina van Bouwebedrijf Van der Werff.



11 10 15

Kerktoren Hegebeintum staat tijdelijk op één been

De kerktoren van Hegebeintum staat tijdelijk op één been. In de afgelopen weken heeft bouwbedrijf Van der Werff uit Dokkum een laag van zestig centimeter aan stenen weggehakt uit de zuidelijke helft van de toren. Steeds als er een blok stenen was weggehakt, werd er een "stoeltje" geplaatst om de druk op te vangen. Sinds anderhalve week staat de zuidelijke helft alleen nog maar op "stoeltjes".

Afgelopen week heeft de ijzervlechter daar betonijzer doorheen gevlochten. Komende week wordt daar een bekisting rond getimmerd. Daar wordt vervolgens beton in gestort. Vanaf dat moment staat de zuidelijke helft van de toren op een betonnen vloer, die ondersteund wordt door twaalf meter lange palen die rond de toren de terp in zijn geboord.

Het uitharden van de betonnen vloer duurt een week. Daarna wordt het hele proces nog een keer herhaald bij de noordelijke helft van de toren. Begin december moet het werk voltooid zijn, en staat de kerktoren van Hegebeintum op zijn ondergrondse "tafel" van beton.

Het plan voor het funderingsherstel is uitgedacht door ingenieursbureau Wassenaar. De techniek om een deel van de toren tijdelijk op "stoeltjes" te zetten is een jaar of dertig geleden ook al eens toegepast bij de kerktoren van Midwolde in Groningen.

Lees hier het verslag uit de Leeuwarder Courant van 30 september 2015.



06 10 15

Kerk Peins heropend met pop up galerie Claudy Jongstra

De kerk van Peins is vrijdag 9 oktober 2015 officieel heropend met een tweedaagse pop up galerie van Studio Claudy Jongstra uit Spannum. In het voorportaal van de kerk van Peins is een sobere keuken- en toiletvoorziening aangebracht.

Burgemeester Fred Veenstra van de gemeente Franekeradeel zei trots te zijn dat het werk van Claudy Jongstra niet alleen te zien is in Leeuwarden, Den Haag, Berlijn en Washington, maar ook in Peins. Hij sprak de hoop uit dat Claudy Jongstra nog lang van het kerkje gebruik zal maken.

Voorzitter Khoji Wesselius van de Plaatselijke Commissie bedankte de gemeente Franekeradeel, de provinciale afdeling Plattelandsprojecten en ook de Stichting Alde Fryske Tsjerken voor de gezamenlijke investering in het voorportaal. Hij was zeer te spreken over het feit dat het werk kon worden uitgevoerd door bedrijven uit het dorp en de directe omgeving. Hij benadrukte dat de Plaatselijke Commissie graag wil samenwerken met dorpsbelang en het dorpshuis.

Claudy Jongstra bedankte iedereen die de verbouwing heeft helpen mogelijk te maken. Zij kondigde aan tweemaandelijks een activiteit in het kerkje te willen organiseren. Na de tweedaagse pop up galerie wil ze in november een pop up diner in het kerkje organiseren.

Claudy Jongstra houdt zich al twintig jaar bezig met het ontwerpen en vervaardigen van textiele werken. Haar wandtapijten en wandbekledingen kenmerken zich in een sterke expressieve kwaliteit door het gebruik van natuurlijke materialen en plantaardige kleuren, maar ook in compositie. De pop up galerie in het kerkje in Peins was de eerste keer dat er een tentoonstelling was met zo'n grote diversiteit van haar kunst van de laatste tien jaar Veel mensen maakten zaterdag 10 oktober van de gelegenheid gebruik om haar werk te bewonderen. Wie wilde, kon ook werk aanschaffen.

De catering werd tijdens de opening en de pop up galerie verzorgd door de medewerkers van haar project Farm of the world. Er was veel vraag naar de potten met eigen gemaakte chutney.

Lees hier de toespraak van burgemeester Fred Veenstra van Franekeradeel.





05 10 15

Mooi boekje over 300 jaar kerk in Schurega

Over de geschiedenis van het kerkje van Schurega is een prachtig boekje verschenen van de hand van Roel Visser. Zondag 4 oktober 2015 werden de eerste exemplaren aangeboden aan directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en wethouder Hans Broekhuizen van de gemeente Heerenveen. De burgerlijke gemeente is eigenaar van de dakruiter en de westgevel van het kerkje. De Stichting Alde Fryske Tsjerken is sinds 1972 eigenaar van de rest van de kerk.

Tijdens een feestelijke bijeenkomst in het kerkje van Schurega vertelde Roel Visser uitgebreid over de totstandkoming van het 108 pagina's tellende boekje, waarin niet alleen de geschiedenis van het kerkje maar ook van het dorp Schurega uit de doeken wordt gedaan. Best wel een tragische geschiedenis, liet Visser zien. In 1517 stonden er zo'n zeven boerderijen op een rij ter hoogte van het kerkje op een paar honderd meter van de Schoterlandseweg, plus nog een stuk of vijf boerderijen aan de andere kant van de Schoterlandseweg. In de loop der eeuwen zijn vrijwel alle boerderijen "verhuist" richting de Schoterlandseweg.
Sinds 1973 heeft de gemeente Heerenveen de naam Schurega laten vervallen uit de dorpsnaam Jubbega-Schurega. Daar kwamen toen geen bezwaren tegen van de bewoners. Roel Visser, die zelf geboren werd op de boerderij tweehonderd meter westelijk van het kerkje, vindt dat jammer. Hij hoopt dat het dorp zich bij de gemeente sterk zal maken voor de terugkeer van de naam Schurega.
Wethouder Broekhuizen reageerde dat hij uitziet naar een eventueel petitionnement van de dorpsbewoners. Hij complimenteerde de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie Schurega voor hun inzet voor het behoud van dit stukje erfgoed, en riep iedereen op om het kerkje ook zo vaak mogelijk te gebruiken, bijvoorbeeld voor huwelijksfeesten (25 jaar enzovoorts). De inkomsten die daarmee gegenereerd worden, kunnen maar al te goed gebruikt worden voor het behoud van het kerkje.

Bezielde plek
Aansluitend op de inleiding van Roel Visser ging directeur Bert Looper van Tresoar nog wat dieper in op de geschiedenis van het kerkje. Hij sloot aan bij het artikel over het kerkhof van Smallebrugge, dat hij de dag ervoor publiceerde in de zaterdagbijlage van het Friesch Dagblad, waarin hij het kerkhof van Smallebrêge typeert als een "bezielde plek". Ook het kerkje van Schurega ziet hij als zo'n bezielde plek, en dan zelfs eentje die het verdient om te worden opgenomen in de Canon van de Friese geschiedenis en ook vaderlandse geschiedenis.
Toen de voorganger van het huidige kerkje in 1579 werd opgeleverd, werd het ingewijd in afwezigheid van de bisschop, vertelde Looper. Dat het "niet van de bisschop is gewijd", zoals het in de stukken staat, is volgens hem van landelijk belang. In de zestiende eeuw begon Luther met zijn reformatie, wat de Rooms-Katholieke Kerk probeerde te keren met een contrareformatie. De bouw van een kerkje in Schurega door de parochies van Jubbega en Schurega past in dat plaatje, waarbij de roomse kerk met de nieuwbouw van kerken probeerde de hervormingen tegen te gaan. De bouw van het kerkje werd acht jaar eerder begonnen en het had voor de hand gelegen dat het ingewijd zou worden door de Friese bisschop Cunerus Petri, die in 1561 was benoemd en geïnstalleerd in Leeuwarden. De oplevering van het kerkje heeft bisschop Cunerus Petri echter niet mogen meemaken, want hij werd in 1578 afgezet en verbannen. Dat verklaart waarom het kerkje een jaar later "niet van de bisschop werd gewijd".
Het jaar 1579 is bovendien bekend van de Unie van Utrecht en de vorming van de republiek der Nederlanden, het afscheid van Spanje en het katholicisme. Looper vermoedt dat het kerkje van Schurega het enige in heel Nederland is dat katholiek gebouwd werd, maar in gebruik werd genomen "in een tijd dat alles anders werd". Alleen daarom al verdient het een plaats in de Canon van de Friese en vaderlandse geschiedenis.
Looper besprak nog vier andere punten waarom het kerkje van Schurega zo bijzonder is. Wellicht wordt zijn lezing ooit nog eens verder uitgewerkt gepubliceerd. Looper roemde overigens de kwaliteit van het boekje: "het behoort tot de betere in de soort en de auteur heeft absoluut schrijftalent". Het boekje is voor € 13,95 te koop bij de Plaatselijke Commissie Schurega.

Piter Wilkens
Als geschenk voor de 300ste verjaardag van het kerkje kon directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken de plaatselijke beheerscommissie en alle mensen in de omgeving het concert van Piter Wilkens aanbieden, dat zondag 11 oktober 2015 plaatsvindt in Schurega. "Alle andere concerten van Piter Wilkens vinden plaats in onze grotere kerken, maar voor het jarige Schurega hebben we natuurlijk graag een uitzondering gemaakt."
Kaarten voor het concert zijn te bestellen via de website van de Harmonie, en via de Plaatselijke Commissie Schurega. De laatste kaarten worden zondag 11 oktober aan de kassa van de kerk verkocht.

Programma najaar 2015
Zondag 11 oktober: Piter Wilkens, 14.30 uur
Zondag 25 oktober: Wiltsje fan Paessens, 14.30 uur
Zondag 1 november: Fryske tsjinst m.m.v. Ulbe Zwaga en Grietje Kingma, 9.30 uur
Zondag 1 november: Zang en Vriendschap, 14.30 uur
Zondag 8 november: Roon Staal, 14.30 uur
Zondag 22 november: lezing Karst Berkenbosch, 14.30 uur
Vrijdag 18 december: Kerst... m.m.v. Our Choice, 20.00 uur



02 10 15

Donateursbjieenkomst 17 oktober in kerk Terband

De jaarlijkse donateurs bijeenkomst wordt dit jaar gewijd aan het thema jubileumthema 'kerk en natuur'. Na het vergadergedeelte verzorgt Els van der Laan van bureau Noordpeil uit Sneek een lezing over het onderzoek dat zij samen met Landschapsbeheer Friesland uitvoert naar de kerkhoven van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Zij zal ook vertellen over de betekenis van de kerk in het landschap.

Programma
Het programma van de donateursbijeenkomst ziet er als volgt uit:
13.30 uur inloop met koffie/thee
14.00 uur aanvang vergadering / woord van welkom door voorzitter Jan Kersbergen
14.10 uur vergadering / actualiteiten en ontwikkelingen door directeur Gerhard Bakker
15.30 uur lezing Els van der Laan, bureau Noordpeil, over 'kerkhoven in het groen'
16.00 uur gesprek hierover met de aanwezigen
16.30 uur sluiting vergadering
Daarna: nazit met hapje en drankje

Verslag
Een kort verslag van deze donateursbijeenkomst kunt u elders op deze website lezen.



21 09 15

Lovende recensies 'Libbene stiennen' Piter Wilkens

De première van de tournee 'Libbene stiennen' van Piter Wilkens heeft lovende recensies gekregen in de Leeuwarder Courant en in het Friesch Dagblad. Het concert kreeg de voltallige vijf sterren van recensent Jacob Haagsma (LC). Arjan Hut (FD) spreekt van ,,in bysûnder undernimmen mei sterke ferskes yn in fertroude styl.''
'Libbene Stiennen' is de nieuwe voorstelling van Piter Wilkens, gemaakt op verzoek van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in het kader van het 45-jarig bestaan van de organisatie. Het resultaat zijn twintig bijzondere liedjes, waarvan vijftien geheel nieuw geschreven, over de bijzondere plek van de kerk in het Friese landschap, met daarbij veel aandacht voor de natuur.
Haagsma is lovend over de liedjes: ,,Wilkens is in tige betûfte lietskriuwer, dy't mei dit programma wer sa'n fyftjin pearels oan syn oeuvre taheakke hat.'' Hut schrijft: ,,De eventuele plaat hjirfan soe wolris de topper yn syn diskografy wurde kinne.''

'Libbene stienen' is nog te zien op 11 oktober in het kerkje van Schurega, op 25 oktober in de Dorpskerk van Leeuwarden-Huizum en op 1 november in De Groate Kerk in Sint Jacobiparochie. Kaartjes zijn te bestellen via de website van de Harmonie.



17 09 15

Eerste stoeltjes aangebracht onder toren Hegebeintum

De werkzaamheden voor het funderingsherstel van de kerktoren van Hegebeintum vorderen gestaag. Na het boren van de vijftien funderingspalen buitenom en in de kerk is aannemer Doede van der Werff in week 38 van 2015 begonnen met het plaatsen van de eerste 'stoeltjes'. Er staan er buiten nog heel wat te wachten.

Op de tekening van Ingenieursbureau Wassenaar uit Haren hieronder is te zien hoe de kerktoren tijdelijk op stoeltjes komt te rusten. Dwars door de stoeltjes heen wordt een betonvloer gestort, die op de palen buiten de kerk komt te rusten.
Om alle risico's uit te sluiten, wordt de betonvloer overigens in twee delen gestort. Eerst de zuidelijke helft, daarna de noordelijke. Met het hakken van de gaten in de toren en het plaatsen van de stoeltjes in de zuidelijke helft is de aannemer wel een week of drie bezig.



16 09 15

‘Vijf eeuwen leven en werken Noord-Nederlandse pastorie’

Op 9 en 10 oktober vindt er een tweedaags symposium plaats over vijf eeuwen protestantse pastorie in Noord-Nederland. Het initiatief hiervoor is genomen door onze Groninger zusterstichting in samenwerking met het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed van de Rijksuniversiteit Groningen.

Het symposium wordt gehouden in Leegkerk, in het kader van Refo500, een gedenkplatform voor 500 jaar Reformatie, en het Van Tuikwerd-fellowship, dat tot doel heeft het onderzoek naar Groninger kerken te stimuleren.

De vaak monumentale ambtswoning van de predikant heeft een bijzondere rol gespeeld in de cultuurgeschiedenis, onder meer als een culturele broedplaats: niet alleen werd er in de pastorie gelezen en gestudeerd, ook werd er wetenschap bedreven, evenals occultisme, en er werd literatuur en poëzie geproduceerd. In het verleden waren veel pastorieën tegelijk kleine boerderijen, later werd op veel plaatsen een grote landschapstuin aangelegd.

Door de eeuwen heen is de pastorie steeds in een waas van mysterie gehuld geweest. Tijdens dit symposium wordt duidelijk wat zich al die eeuwen achter de muren heeft afgespeeld. Ook is er aandacht voor de toekomst van de pastorie, die door de voortschrijdende ontkerkelijking in veel gevallen onzeker is geworden.

Op het programma staat een tiental lezingen door prominente onderzoekers. De eerste dag wordt afgesloten met een exclusieve lezing door theologe en 'pastoriekind' Jacobine Geel over het bijzondere karakter van het leven in de pastorie. Op de tweede dag vindt een middagexcursie plaats langs enkele pastorieën in de regio.

Vrijdag 9 oktober
9:30-10:00 Inloop met koffie

10:00-10:15 Welkom en inleiding door Nikolaj Bijleveld en Justin Kroesen

10:15-11:00 Justin Kroesen (Rijksuniversiteit Groningen): Kerk en pastorie in het Noordelijke cultuurlandschap

11:00-11:45 Gert van Klinken (Protestantse Theologische Universiteit, Amsterdam): Gereformeerd en hervormd pastorieleven onderling vergeleken. Ter Apel 1800-1950

11:45-12:30 Mirjam de Baar (Rijksuniversiteit Groningen): De pastorie als werkterrein van de predikantsvrouw tussen de 17e en de 20e eeuw

12:30-13:30 Lunchpauze

13:30-14:15 Albert Reinstra (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort): De pastorie als gebouwd erfgoed – Stijlen en typen

14:15-15:00 Nikolaj Bijleveld (Rijksuniversiteit Groningen): Volksverlichting en -opvoeding vanuit de pastorie, 1750-1850

15:00-15:45 Derk Jansen (Oentsjerk): Een nog geheimzinnig gebied (...). Spiritisme en occultisme in de negentiende-eeuwse pastorie

15:45-16:15 Theepauze

16:15-17:15 Lezing door Jacobine Geel: Wonen, werken en bidden. Over het leven in de pastorie

17:15-18:30 Borrel en afsluiting


Zaterdag 10 oktober
9:30-10:15 Yme Kuiper (Rijksuniversiteit Groningen): De pastorietuin in de Nederlandse literatuur en poëzie – François HaverSchmidt (Foudgum) en Jan Jacob Slauerhoff (Jorwert)

10:15-11:00 David Bos (Universiteit van Amsterdam/Vrije Universiteit Amsterdam): Dromen over een heilig huis – De verbeelding van de protestantse pastorie en haar bewoners in twintigste-eeuwse Nederlandse kinderboeken

11:00-11:15 Koffiepauze

11:15-12:00 Arjen Dijkstra (Rijksuniversiteit Groningen): Het boekbezit van predikanten in de zeventiende eeuw, spiegel van een intellectuele cultuur

12:00-12:15 Afronding door Nikolaj Bijleveld en Justin Kroesen

12:15-13:15 Lunchpauze

13:15-18:00 Excursie langs drie bijzondere pastorieën in het Groningerland

Deelname
De kosten voor deelname aan dit tweedaagse symposium bedragen €75,-. Hiermee krijgt u toegang tot alle lezingen, koffie/thee en lunch op beide dagen en de excursie onder deskundige leiding. U kunt zich opgeven via de Stichting Oude Groninger Kerken, info@groningerkerken.nl of tel. 050-3123569 Wacht u er niet te lang mee, het aantal plaatsen is beperkt!



09 09 15

Vijftien funderingspalen geboord in Hegebeintum

Met het boren van de funderingspalen rond de kerktoren van Hegebeintum zijn de werkzaamheden voor het funderingsherstel in week 37 van 2015 daadwerkelijk begonnen. Maandag en dinsdag zijn tien palen rond de toren geboord, woensdag de overigen vijf palen die in de kerk komen.


Op de foto hierboven begint het boren van de tiende paal aan de buitenzijde van de toren, in de noordoosthoek waar de toren tegen de kerk aan staat. De boorkop is nog net boven het aardoppervlak te zien.

Aannemersbedrijf Van der Werff BV uit Dokkum heeft voor het boren van de palen Eurofunderingen uit Veenwouden ingehuurd. Dit bedrijf heeft specialistische apparatuur om trillingvrij palen te kunnen boren. Voor deze methode is gekozen omdat de terp van Hegebeintum niet echt stabiel is en de kerktoren al jaren in zuidwestelijke richting aan het verzakken is. Door de palen trillingvrij te boren, wordt elk risico uitgesloten.

Tijdens het boren van de vijftien palen hebben zich geen problemen voorgedaan. De stalen buizen die de grond in werden gedraaid, verdwenen soepel naar beneden, steeds in stukken van drie meter. Als er weer drie meter in de grond gedreven was, werd er een nieuw stuk pijp bovenop geplaatst en vastgelast. Uiteindelijk kregen de palen allemaal een lengte van rond de twaalf meter.

Tijdens het boren van de palen werd een mix van beton en water ("grout") door de pijp naar beneden gepompt. Via gaten in de (zich naar beneden bewegende) boorkop stroomde de grout naar buiten, en vormde een mantel van een centimeter of tien dik rond de stalen pijp. Als de boorkop een harde zandlaag op twaalf meter diepte bereikt had, werd er met veel druk nog een extra dot grout naar beneden gepompt, waardoor zich een forse klomp rond de voet van de pijp vormde. Die moeten er voor zorgen dat de pijp niet verder in het zand zakken.

In het stukje pijp dat nog boven de grond uit stak, werd bewapeningsijzer geplaatst. Deze verticale staven zullen later verbonden worden met de bewapening die horizontaal in de gaten komt te liggen, die de komende weken in de torenvoet worden gehakt. Over deze bewapening heen wordt een betonvloer gestort, dwars door de toren heen. Zo ontstaat er uiteindelijk een ondergronds "tafelblad", waarop de toren komt te rusten. De boorpalen vormen de poten van de tafel en de betonvloer het blad.

Binnen was het lastiger manoeuvreren. Vanwege de beperkte werkhoogte onder de 'kraak' moest de boormachine zo veel mogelijk worden verkleind. Daarom ook konden er binnen geen stukken van drie meter de grond in gedreven worden, maar van slechts één meter lengte. Daardoor duurde het werk binnen ook langer dan buiten.

Bezoek blijft mogelijk
Bouwbedrijf Van der Werff begint in week 38 met het hakken van gaten in de voet van de toren. Ten behoeve van de veiligheid van de bezoekers worden hekken geplaatst, om bezoekers op veilige afstand te houden. De kerk van Hegebeintum kan gedurende de werkzaamheden overigens gewoon bezocht worden, via Bezoekerscentrum De Terp. De gidsen die de rondleiding verzorgen, kunnen het een en ander vertellen over het funderingsherstel van de toren. In het bezoekerscentrum zelf is een bescheiden expositie ingericht over het funderingsherstel. http://www.omropfryslan.nl/jwembed/?file=HB08IO02




31 08 15
De expositie in het Natuurmuseum Fryslân is afgelopen en wordt afgebroken.

Nieuw leven voor nagebouwd kerkje bij Aardappelweken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken en het Natuurmuseum Fryslân hebben een nieuwe eigenaar gevonden voor het terpkerkje van de expositie 'Goddelijk Groen'. Het bijzondere kerkje gaat naar de Stichting Bildtse Aardappelweken, waar het onder meer gebruikt gaat worden voor een openlucht voorstelling in 2018. Dit idee kwam als winnaar uit de bus in een prijsvraag die de Stichting Alde Fryske Tsjerken had uitgeschreven. In totaal werden 14 verschillende plannen ingediend om het kerkje een nieuwe bestemming te geven.

Het kerkje was dé publiekstrekker op de expositie 'Goddelijk Groen', die afgelopen weekeinde afliep. De kerk ziet er aan één kant prachtig uit, precies zoals de Stichting Alde Fryske Tsjerken dit graag ziet. De andere kant ziet eruit als een 'bouwval', en laat zien hoe de natuur z'n plek vindt in de kerk. Deze kant past helemaal bij het Natuurmuseum Fryslân.

Het kerkje is cadeau gedaan door drie Friese bouwbedrijven: Dijkstra de Graaf uit Engwierum, Van der Werff uit Dokkum en Van der Vegt uit Weidum. De terp onder de kerk bestond uit steigermateriaal, geleverd door Sijperda.

De bouwbedrijven gaven bij de opening op 5 juni al aan dat zij graag zouden zien dat de kerk een nieuwe bestemming krijgt, en dat ze wilden meedenken over de verplaatsing van de kerk naar een andere locatie.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is blij met de nieuwe bestemming. ,,Het idee van De Bildtse Aardappelweken sprak ons bijzonder aan'', zegt directeur Gerhard Bakker. ,,Het kerkje is zeer geschikt als decorstuk van een openluchtvoorstelling. We vinden het ook geweldig dat de Stichting het kerkje aanbiedt aan mensen die het willen gebruiken én dat ze zorgen voor een goede opslag.''

Voorzitter Froukje de Jong-Krap is bijzonder blij. ,,We gaan de kerk gebruiken bij onze voorstelling Altyd Seumer / Eternal Summer en mogelijk ook bij een van de andere activiteiten die de Stichting De Bildtse Aardappelweken organiseert in het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa 2018'', vertelt zij. De voorstelling 'Altyd Seumer' maakt onderdeel uit van het project 'Potatoes go wild', dat opgenomen is in de plannen van de Culturele hoofdstad 2018.

Directeur Gerk Koopmans zegt het ,,prachtig'' te vinden dat het kerkje een nieuwe bestemming krijgt. Eerder noemde hij het nabouwen van de kerk in het atrium al ,,een van de hoogtepunten'' in de tien jaar waarin hij het Natuurmuseum Fryslân leidt. ,,Ik vind het ook heel passend dat de kerk blijft behouden: behoud van de kerken is immers precies datgene waarvoor de Stichting Alde Fryske Tsjerken zich inzet.''

Bedrijfsleider George Willemsen van bouwbedrijf Van der Vegt uit Weidum is ,,verheugd dat de kerk waar we enkele weken met z'n drieën met hart en ziel aan hebben gewerkt een nieuw leven krijgt.'' De nieuwe bestemming, het Bildtse landschap, past precies vindt hij. ,,De kerk is in onze beleving een icoon dat het landschap en de natuur met elkaar verbindt. Dat komt heel mooi tot uiting op deze nieuwe plek.''



17 08 15

Winnaar wedstrijd mooiste Lego kerk van expositie Goddelijk Groen

Barteld Post uit Wjelsryp heeft de wedstrijd gewonnen wie de mooiste kerk van LEGO bouwde in het kader van de expositie Goddelijk Groen. Zondag 16 augustus kreeg hij uit handen van conservator Peter Koomen van Natuurmuseum Fryslân een prijzenpakket overhandigd. De Stichting Alde Fryske Tsjerken schrijft alle 27 deelnemers aan de wedstrijd een jaar lang gratis als donateur in, zo maakte directeur Gerhard Bakker bij de prijsuitreiking bekend.

In totaal werden er 19 kerken gebouwd door 27 kinderen. Enkele van de kerken waren in samenwerking gebouwd door twee of meer kinderen van een Buitenschoolse Opvang, die met zestig kinderen de expositie Goddelijk Groen bezocht. Tijdens de activiteitenmarkt in het weekeind van 15 en 16 augustus kon er gestemd worden. De prijsuitreiking was zondagmiddag om 16.00 uur. Daarvoor waren alle bouwers persoonlijk uitgenodigd. Barteld Post (12) werd ruimschoots winnaar met 41 van de 82 uitgebrachte stemmen.

Barteld bouwde de Ursulakerk van Wjelsryp na. Daar was hij al vóór de opening van de expositie Goddelijk Groen mee begonnen, vertelde zijn moeder. Een van de reacties op de stemformulieren was: "Wat een monnikenwerk, zoveel geduld gehad om deze prachtige kerk te maken, met zelfs een vlaggenstok + vlag! En ook nog een bestaande kerk nagemaakt, dat is best moeilijk en dus knap gedaan!" Daar was het Natuurmuseum het volledig mee eens.

In de Leeuwarder Courant van maandag 17 augustus vertelde Barteld dat hij gek is op kerken. In het weekeind gaat hij er regelmatig op uit om kerken te kijken. Dat heeft hij niet van een vreemde: zijn vader werkt bij architectenbureau Grunstra uit Bolsward, en is onder meer betrokken bij de komende restauratie van de Van Harenskerk in Sint Annaparochie. "Maar Barteld heeft de kerk echt helemaal zelf gebouwd", bezworen zijn broers die bij de prijsuitreiking aanwezig waren.

Vader Piet vertelde dat Barteld op trompetles zit. "De hele familie is muzikaal. Hij leer zichzelf ook aan om orgel te kunnen spelen. Dan zie je die handjes over de toetsen vliegen. Dat doet hij allemaal uit het hoofd. Gisteren is hij nog met een vriendje naar de kerk van Baaium gefietst. Dan kruipen ze door de hele kerk heen."

De expositie Goddelijk Groen loopt nog tot en met 30 augustus 2015. De LEGO-kerkjes zijn overigens door de bouwers mee naar huis genomen.



28 07 15

Jubileumexcursie zaterdag 3 oktober is volgeboekt

Inschrijven voor de excursie van 3 oktober 2015 is niet meer mogelijk. We zitten aan het maximum aantal deelnemers. Dat is een geweldig feit want we gaan die dag met minstens 85 personen een prachtige excursie meemaken. Deze excursie heeft een feestelijk tintje in het kader van ons 45-jarig jubileum. Zie voor meer informatie over deze dag elders op deze website.

Op eigen gelegenheid
Wie de kerken op eigen gelegenheid wil bezoeken, kan 's middags in de kerken terecht als de bus er niet is. Om de busreizigers te kunnen rondleiden, is de kerk van Hegebeintum gesloten van 13.15-14.30 uur, de kerk van Jannum van 12.00-13.00 en van 14.40 tot 15.30 uur en de Kloosterkapel van Sibrandahûs van 15.30-17.00 uur. Museum Klooster Claercamp is gesloten van 12.00-12.30 uur.



15 07 15

Archeologisch onderzoek RAAP in Hegebeintum

Voorafgaand aan het funderingsherstel van de kerktoren in Hegebeintum heeft RAAP Noord-Nederland een beperkt archeologisch onderzoek verricht. Vóór de bouwvak heeft archeologe Martine Kremer het uitgraven van een sleuf in de kerk tegen de toren aan begeleid. Ook is onder haar toezicht alle aarde weggegraven binnen de toren, tot tachtig centimeter diep.


Aangetroffen zijn twee restanten van kindergraven, een munt met onbekende datering, een zilveren dubbeltje uit de tijd van koningin Juliana, enkele aardewerk scherven en een gebroken grafsteen.

In de sleuf die in de kerk tegen de toren aan gegraven is, moeten na de bouwvak vijf van de vijftien funderingspalen geboord worden. Buitenom de toren worden de overige tien palen geboord. Die komen in een anderhalve meter brede en tachtig centimeter diepe sleuf rond de toren, die direct na de bouwvak uitgegraven zal worden. Ook dat graafwerk zal weer archeologisch worden begeleid.

Een uitgebreid verslag van het archeologisch onderzoek binnen de kerk is te vinden in de Leeuwarder Courant van woensdag 15 juli 2015. Op de foto boven toont Martine Kremer een van de scherven die ze in de toren gevonden heeft. Op de foto's hieronder is de gleuf te zien die binnen de kerk tegen de toren aan gegraven is, de potscherven die gevonden zijn en de gebroken grafzerk van ene 'Nanne'.

Buiten, rond de toren
Bij het graven van de sleuf rond de toren waarin de funderingspalen geboord zullen worden, zijn direct na de bouwvak door RAAP geen bijzondere vondsten gedaan. Er is enkel wat puin aangetroffen in de ophogingslagen, en een knekelkist. Bouwhistoricus Frank van der Waard uit Groningen heeft waarnemingen in en rond de toren gedaan. De Stichting Alde Fryske Tsjerken zal te zijner tijd alle bevindingen publiceren.



14 07 15

Ideeën gevraagd voor herbestemming terpkerkje Goddelijk Groen

Tot en met maandag 24 augustus kunnen ideeën ingeleverd worden voor de herbestemming van het terpkerkje van de expositie Goddelijk Groen in Natuurmuseum Fryslân. Dit prachtige kerkje is een geschenk van drie samenwerkende bouwbedrijven. Het zou mooi zijn als deze blikvanger ná de expositie, die eindigt op 30 augustus, een mooie herbestemming krijgt.

Het kerkje – een op schaal 1:2 nagebouwde replica van de kerk van Sandfirden - is dé publiekstrekker op de expositie 'Goddelijk Groen'. De kerk ziet er aan één kant prachtig uit, precies zoals de Stichting Alde Fryske Tsjerken dit graag ziet. De andere kant ziet eruit als een 'bouwval', en laat zien hoe de natuur z'n plek vindt in de kerk. Deze kant past helemaal bij het Natuurmuseum Fryslân.
Het kerkje is cadeau gedaan door drie Friese bouwbedrijven: Dijkstra de Graaf bv uit Engwierum, Van der Werff bv uit Dokkum en Van der Vegt bv uit Weidum. De bouwbedrijven gaven bij de opening op 5 juni al aan dat zij ook graag zien dat de kerk een nieuwe bestemming krijgt, en dat ze graag willen meedenken over de verplaatsing van de kerk naar een andere locatie.
Kort na de opening zijn al verschillende ideeën binnengekomen bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken, onder meer om het kerkje in te zetten bij evenementen in het kader van Culturele Hoofdstad 2018. Daarvoor zou de kerk bijvoorbeeld een plek kunnen krijgen in de Grote Kerk in Leeuwarden. Ook is al het idee geopperd om de kerk te gebruiken bij één van de openluchtspelen die volgend jaar in Fryslân worden opgevoerd.

Herbestemming
Directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken hoopt dat zich veel gegadigden zullen aanmelden voor de kerk. ,,Wij nodigen mensen van harte uit om met goede ideeën te komen. Mijn tip is om de tentoonstelling te bezoeken, door het kerkje te lopen en dan te mijmeren welke nieuwe bestemming dit kerkje kan krijgen. Het is zó prachtig geworden, dat het absoluut een mooie herbestemming verdient.'' Belangstellenden kunnen hun ideeën tot en met maandag 24 augustus 2015 per mail bekend maken via info@aldefrysketsjerken.nl



02 07 15

Foto-expositie Barbara Cook in 'Goddelijk Groen'

In het Natuurmuseum Fryslân is tot en met 30 augustus Goddelijk Groen te zien, een tentoonstelling over kerken en de dieren en planten die in en rond de Friese kerken leven. Deze expositie, een samenwerking van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en het Natuurmuseum Fryslân, is aangevuld met foto's van Barbara Cook. Thema's in haar werk zijn kerken en natuur.

Barbara M. Cook-Hochscheid uit Noordwijkerhout heeft de afgelopen jaren een grote collectie foto's opgebouwd van oude kerken. Haar liefde voor deze eeuwenoude gebouwen met hun interessante geschiedenis heeft haar ook naar Friesland gebracht. Alleen al in deze provincie heeft ze 75 kerken bezocht en vastgelegd. Het is een passie geworden, die ze graag deelt met andere 'verzamelaars'.

Behalve voor de gebouwen heeft Barbara Cook ook oog voor de natuur rondom de kerken. In deze rustige omgeving vinden veel dieren een toevlucht. Vogels, zoogdieren, maar ook minder opvallende dieren. Insecten, spinnen en andere kleine diertjes vangt ze in haar foto's. Vele uren in het veld hebben tot dit resultaat geleid. De foto's zijn te zien in de filmzaal van het museum.

Goddelijk Groen is ontstaan uit een samenwerking met de jubilerende Stichting Alde Fryske Tsjerken, die dit jaar 45 jaar bestaat. Bezoekers kunnen dwalen langs grafstenen die als vitrine dienst doen en uitrusten in een kerkbank. Blikvanger van de expositie is een Fries terpkerkje dat in het Rabobank Atrium van het museum is gebouwd. Voor kinderen is er een speciaal parcours met vragen en opdrachten. Ook is er een leuke actie: wie een Lego-kerkje bouwt en in het Natuurmuseum tentoonstelt krijgt gratis entree. Meer informatie hierover is te vinden op de website www.hetnatuurmuseum.nl.

Goddelijk Groen en de foto's van Barbara Cook zijn te zien tot en met 30 augustus 2015.



30 06 15
Foto: Niels Westra

Kaartverkoop tournee Piter Wilkens "Libbene Stiennen"

De voorverkoop is begonnen voor de voorstelling "Libbene Stiennen" die Piter Wilkens dit najaar gaat spelen in vijf kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De première is op zondag 20 september in de Willibrorduskerk in Holwerd. De voorverkoop vindt plaats via stadsschouwburg De Harmonie in Leeuwarden.

Wilkens heeft de muziekvoorstelling “Libbene Stiennen" speciaal ter gelegenheid van het 45-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken geschreven. In de voorstelling staat het verhaal van de middeleeuwse dorpskerk centraal. Het verhaal van de terpen, boeren, adellijke families, geloof en de grote gebeurtenissen in het leven, kortom, het verhaal van Friesland.

De singer/songwriter heeft zich laten inspireren door oude Friese volksverhalen en de patroonheiligen van de kerken. Maar ook het jubileumthema “kerk & natuur" speelt een belangrijke rol in de liedjes. "Libbene Stiennen" is een lofzang op de authentieke middeleeuwse dorpskerk en de plek van de kerk in het Friese landschap.

Piter Wilkens weet iedereen, van jong tot oud, te raken met zijn voorstellingen. Hij staat dichtbij de mensen en is tegelijkertijd een groot artiest. Met zijn humor en betrokkenheid, maar ook zijn oog voor de grote thema's in het (Friese) leven, is hij van grote betekenis voor het culturele leven in Friesland. Hij heeft het talent om op een ongedwongen, schijnbaar terloopse manier belangrijke onderwerpen aan de orde te stellen. Piter Wilkens kiest bewust voor Friestalige voorstellingen. Het Fries is een veelzijdige taal met een prachtige klankenrijkdom, maar vooral is het de taal van zijn ziel. Zoals de kerk de ziel van het dorp is.

Piter Wilkens wordt in de voorstelling begeleid door Willo de Bildt, bas en Ytzen Peterson, gitaar.

Speelschema
Zondag 20 september, 15.30 uur
Willibrorduskerk, Holwerd
Tsjerkestrjitte 11 - 9151 HV Holwerd

Zondag 27 september, 15.30 uur
Redbadtsjerke, Jorwert
Sluitermanwei 4 - 9023 AB Jorwert

Zondag 11 oktober, 15.30 uur
Kerkje Schurega
Kerklaan 3 - 8411 ZG Jubbega (Schurega)

Zondag 25 oktober, 15.30 uur
Dorpskerk Huizum, Leeuwarden
Huizum Dorp 67 - 8934 BS Leeuwarden

Zondag 1 november, 15.30 uur
De Groate Kerk, Sint-Jacobiparochie
Oosteinde 1 - 9079 KZ Sint-Jacobiparochie

Kaartverkoop
Kaarten zijn te koop aan de kassa van De Harmonie.
Reserveren kan ook telefonisch via 058 - 233 0 233.
Of bestel de kaarten voor de voorstelling van jouw keuze via de website van De Harmonie.



29 06 15

Boeiende lezing directeur Henk de Vries van It Fryske Gea

Directeur Henk de Vries van de Friese natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea hield zondag 28 juni 2015 een boeiende lezing in Natuurmuseum Fryslân over het beleid dat zijn organisatie aan het ontwikkelen is voor cultuurhistorisch waardevolle landschapselementen en monumenten. De lezing vond plaats in het kader van de expositie 'Goddelijk Groen', die tot en met 30 augustus te zien is in het Natuurmuseum.

De Vries vertelde dat zijn organisatie druk bezig met het afronden van een rapport over de inzet die men wil plegen op het gebied van cultuurhistorie. Na de zomervakantie moet het beleidsdocument klaar zijn. De Vries lichtte in zijn toespraak alvast een tipje van de sluier op. Hij benoemde vier ambities die It Fryske Gea nader gaat uitwerken.

Terpen en kloosterterreinen
Zo wil It Fryske Gea de provincie helpen bij het redden van terpen. Het terpenproject van de provincie en het rijk komt niet goed van de grond, aldus De Vries. It Gea wil de helpende hand toesteken "of misschien zelfs het initiatief nemen" om terpen uit de roulatie te halen van normaal agrarisch gebruik, zodat de bodemschatten beter bewaard kunnen blijven.

Een andere ambitie is om meer te doen met voormalige kloosterterreinen. Kloosters hebben tot 1580 een grote bijdrage geleverd aan de ontginning van het hoogveen en zo een nadrukkelijk stempel gedrukt op de inrichting van het landschap. Dat verhaal zou It Fryske Gea wel ergens willen vertellen, bijvoorbeeld in Smalle Ee, waar het voormalige kloosterterrein er maar wat bij ligt.

Concreet zijn de plannen nog niet, maar De Vries zou dan niet alleen wat willen doen met het terrein zelf waarop het klooster heeft gestaan, maar ook met het verdere grondgebied wat bij het klooster gehoord heeft. De kloosters hadden in 1580 enorme hoeveelheden land in bezit, in totaal zo'n 20% van het toenmalige Friese cultuurlandschap.

Houtwallen en boerenerven
Een derde ambitie betreft het behoud van houtwallen en –singels. Die slijten snel, óók in gebieden waar agrarische natuurverenigingen actief zijn. De Vries noemde het kleinschalige gebied tussen Drachtstercompagnie en Surhuizum als voorbeeld, waar nog prima wat te redden zou zijn.

Als vierde en laatste ambitie noemde De Vries het behoud van natuurwaarden op het Friese boerenerf.

De ambities zijn boven komen drijven bij een nadere studie naar de cultuurhistorische waarden van de 59 terreinen van It Fryske Gea van in totaal 20.500 hectare. “We hebben eerst heel precies geïnventariseerd wat we bezitten. Daarna hebben we de cultuurhistorische waarde vastgesteld van ieder terrein. In gebieden met een lage cultuurhistorische waarde zoals de Makkumer Noordwaard kunnen we de natuur meer haar gang laten gaan dan in gebieden met een hoge cultuurhistorische waarde zoals het Rijster Bos.”

Op basis van die analyse is per landschapstype bekeken waar de “gaten” zitten, wat nog niet door andere partijen behouden wordt. “Voor kerken hoeven we bijvoorbeeld geen ambities te ontwikkelen, want daarvoor bestaat al 45 jaar de Stichting Alde Fryske Tsjerken die haar werk prima doet. Voor de vier ambities die op deze manier boven kwamen drijven zien we wel kansen, al dan niet om samen te werken met andere partijen, zoals de Boerderijstichting en de Stichting Staten en Stinsen.”

Exploitatiekansen
It Fryske Gea stelt wel een duidelijke voorwaarde als er plannen ontwikkeld worden. “We moeten duidelijke exploitatiekansen zien. We gaan geen molenstenen op ons nek nemen.”

De Vries feliciteerde de Stichting Alde Fryske Tsjerken met het 45-jarige bestaan. Zelf bestaat de Friese natuurorganisatie dit jaar 85 jaar, maar dat wordt niet zo groots gevierd als het jubileum van de Alde Fryske Tsjerken. “Misschien over vijf jaar weer, als we 90 jaar bestaan.”

Kerk en natuur routes
Als jubileumcadeau voor de Alde Fryske Tsjerken heeft It Fryske Gea deze zomer drie routes uitgezet langs Stichtingskerken en nabijgelegen natuurgebieden van It Gea. Op 4 juli gaat een excursie langs de kerken van Terband en Ter Idzard en natuurgebied het Ketliker Schar. Op 8 augustus is er een excursie naar de kerk van Britsum en het park van Martenastate in Koarnjum. Op 12 september is een autorally langs de kerken van Foudgum, Holwerd en Westernijtsjerk, met aansluitend een wandeling door Noard-Fryslân Bûtendyks. Kijk voor meer informatie elders op deze website.



26 06 15

Funderingsherstel is nu echt begonnen in Hegebeintum

Samen met onze anonieme weldoener uit Den Haag heeft gedeputeerde Johannes Kramer van de Provincie Fryslân op donderdag 25 juni 2015 het bouwbord voor het funderingsherstel van de kerktoren in Hegebeintum onthuld. Het was voor Kramer de eerste klus in zijn nieuwe portefeuille erfgoed.


Kramer noemde het "een mooie mijlpaal voor de stichting in haar jubileumjaar". U kunt zijn toespraak hier nalezen.

Voor de media was de komst van onze (tot dat moment anonieme) weldoener uit Den Haag aanleiding om breed uit te pakken. Mevrouw Yke Wierda werd geïnterviewd door journalisten van de Leeuwarder Courant en Omrop Fryslân. En ook GPTV maakte een mooie reportage.

Direct na de onthulling van het bouwbord vond het afstemmingsoverleg plaats tussen de Stichting als opdrachtgever, ingenieursbureau Wassenaar als maker van het plan en Bouwbedrijf Van der Werff uit Dokkum dat de klus gaat klaren. Het bouwbedrijf begint op korte termijn met de voorbereidende werkzaamheden. Direct na de bouwvak wordt begonnen met graven rond de toren. De oplevering staat vooralsnog gepland voor eind november.

De kerk van Hegebeintum kan de hele periode gewoon bezocht worden. Bezoekers kunnen zich melden bij Bezoekerscentrum De Terp in Hegebeintum. Van daar uit worden rondleidingen naar de kerk verzorgd.

Ook de Friestalige oecumenische kerkdiensten van het Frysk Oekumenysk Wurkferbân Hegebeintum zullen gewoon doorgang vinden.

Boorkernen
In Utrecht konden op dezelfde dag bij TNO de verschillende deskundigen hun keus maken uit het materiaal uit de boorkernen die twee weken eerder uit de terp van Hegebeintum werden getrokken. Nadat de archeologen de verschillende lagen waaruit de terp in de loop der eeuwen is opgebouwd, van elkaar hadden onderscheiden en genummerd, konden de deskundigen verschillende monsters nemen (botmateriaal, aardewerk, metaal, plantenresten, enzovoorts). De uitkomsten van dit onderzoek laten nog wel enkele maanden op zich wachten.

Op de foto hierboven ziet u van links naar rechts gedeputeerde Johannes Kramer, mevrouw Yke Wierda en directeur Gerhard Bakker. Op de foto onder wordt mevrouw Wierda geïnterviewd door een verslaggever van Omrop Fryslân. Foto's: Rommie van der Heide/Stichting Alde Fryske Tsjerken




24 06 15

Beelden van de boorkernen Hegebeintum

TNO doet op dit moment onderzoek naar de grond die onlangs uit de terp van Hegebeintum is gehaald. Een bijzonder werkje, waarvan de uitkomst nog enige tijd op zich zal laten wachten.
Het eerste werk is door de medewerkers van TNO gefilmd en online gezet. We delen het filmpje graag met u.






23 06 15

Zomerexposities in tien Alde Fryske Tsjerken

Tien kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken hebben deze zomer, in het kader van het 45-jarige bestaan van de Sticthing, bijzondere jubileumexposities samengesteld. De exposities kunnen afzonderlijk bezocht worden, maar u kunt ook een route samenstellen van de verschillende kerken en exposities.

Het thema van de zomerexposities is 'kerk & natuur'. Vele dieren en planten die in en om de kerk leven passeren de revue. De exposities zijn ook erg leuk voor kinderen. Dit maakt het tot een prachtig uitje voor het hele gezin in de zomervakantie.

U kunt hier een folder downloaden met alle informatie.


De entree is in alle kerken gratis. Een vrijwillige bijdrage voor het onderhoud van de kerken wordt op prijs gesteld.

Let op: de openingstijden verschillen per kerkgebouw.

Blessum (Buorren 8, 9032 XC, Blessum)
Een bijzondere expositie met foto's en schilderijen van flora en fauna rondom de kerk, samengesteld door de lokale Vogelwacht van Blessum en omstreken samen met de lokale Agrarische Natuurvereniging.
Geopend: 4 juli t/m 12 september, iedere zaterdag van 13.30 – 17.00 uur en zondag 13 september (open monumentendag) van 13.30 – 17.00 uur

Boksum (Sint Margrietwei 1, 9031 XG, Boksum)
Een prachtige wandeling over het kerkhof van de Margryttsjerke, met z'n prachtige boomsingel met zo'n honderd bomen, de bijzondere kruiden in het gras, korstmossen en steenbreekvarens. Ook huizen er vleermuizen in de kerk. Tijdens Tsjerkepaad is er een expositie met werk van Giovanni Dalessi en Frans Franciscus. Zie ook: http://www.zevenkerken.nl
Geopend: juni, juli, augustus en de eerste helft van september op woensdag, zaterdag en zondag van 13.00 – 17.00 uur

Britsum (Greate Buorren 1, 9055 MT, Britsum)
Vijf bijzondere vrouwen, Tineke Szarzynski, Hesther de Jong-Nijland, Albertine Feenstra, Melda Wibawa en Gerda Douma, exposeren in de Johanneskerk van Britsum hun visie op het thema “vogels". Ze schilderen, maken collages en illustraties en werken met hout en kapotte paraplu's. Zie ook de Facebookpagina van de Johanneskerk.
Geopend: 4/5 juli, 8/9 augustus, 12/13 september van 12.00 – 17.00 uur

Foudgum (Piet Paaltjenspad 1, 9154 BD, Foudgum)
Wat hebben koeien, schapen en lammeren te maken met de kerk? In de kerk van Foudgum wordt het duidelijk gemaakt. Ook is er aandacht voor de verhalen van Piet Paaltjens (François Haverschmidt), waarin de relatie tussen de boeren en de kerk naar voren komt.
Geopend: 4 juli t/m 12 september, iedere zaterdag van 13.30 – 17.00 uur en zondag 13 september (open monumentendag) van 13.30 – 17.00 uur

Holwerd (Tsjerkestrjitte 11, 9151 HV, Holwerd)
Holwerd stelt samen met de Bond Friese Vogel Wachten een mooie tentoonstelling samen. Holwerd is één van de weinige grote kerken van de Stichting, met een L-vorm, waar veel ruimte is voor een mooie, uitgebreide expositie.
Geopend: 6 juni t/m 12 september, iedere zaterdag van 13.00 – 17.00 uur

Dorpskerk Huizum (Huizum Dorp 67, 8934 BS, Leeuwarden)
“Parel aan de Potmarge". Bijna 800 jaar geleden begon op een groene oever van het riviertje de Potmarge de bouw van een kerk voor het dorp Huizum. Sinds die tijd is er veel veranderd in het tuindersgebied tussen Leeuwarden en Huizum, maar groen is het gebleven. Via de beelden van fotograaf Koos Foekema ontdekt u de vaak verborgen natuur rond de kerk en langs de Potmarge.
Geopend: 4 juli t/m 12 september, iedere zaterdag van 13.30 – 17.00 uur

Sint-Jacobiparochie (Oosteinde 1, 9079 KZ, St. Jacobiparochie)
De Feugelwacht 'het Oud-Bildt' heeft in De Groate Kerk een expositie samengesteld van werken van de toppers in de vogelfotografie: Ruurd Jelle van der Leij, Marcel van Kammen en Piet Blokland. Janneke Slot is bezig met het laatste jaar aan de Klassieke Academie voor de Schilderkunst en laat haar liefde voor de vogels van het doek afspatten.
Geopend: 6 juni t/m 12 september, iedere zaterdag van 13.00 -16.00 uur en iedere tweede en vierde zaterdag van 11.00-16.00 uur

Ter Idzard (Idzardaweg 61, 8476 EP, Ter Idzard)
De kerk van Ter Idzard organiseert een bijzonder kunstproject voor en door kinderen: “Beestachtige Kerkgangers". Kunstenaar Sigrid Hamelink maakt samen met groep 4/5 van CBS De Adelaar ( Wolvega) een expositie over kerkdieren. De kunstwerken bestaan uit kistjes waarvan de kinderen de binnenkant van vorm en tekst voorzien.
Geopend: 4 juli t/m 5 september, iedere zaterdag van 13.30 – 17.00 uur

Terband (Pastorielaan 12, 8441 PR, Terband)
“Heilige Huisjes en Groene Kathedralen" heet de zomerexpositie in de Rotondekerk / Terbantster Tsjerke. Voor de 3e keer is Geja Broers van Galerie Artemisia in Kunstzaken uit Leeuwarden deze zomer gastconservator in de Rotondekerk van Terband met werk van: Dianne Bakker, Frans Beelen, Sonja Burgerjon, Eva Kipp, Eva van Oosterhout, Jan Tregot, Meint van der Velde en Matty de Vries. De kunstenaars maken speciaal voor deze tentoonstelling nieuw werk, geïnspireerd door het thema en de kerk.
Geopend: 27/28 juni en t/m 9 augustus iedere zaterdagmiddag van 13.30 – 17.00 uur. Daarna geopend tijdens Tsjerkepaad.

Westernijkerk (Jepmaloane 2, 9073 TS, Marrum)
In Westernijkerk zijn schilderijen, foto's, mixed media en ruimtelijke objecten te zien van Henk Beeuwkes (Sint Jacobiparochie), Yvonne Brouwer (Blije), Gerbrig Wiersma-Piek (Hallum), Aukje Vellinga (Marrum) en Foeke Bijma (Hijum). Het kerkje bevindt zich op loopafstand van de zeedijk en natuurgebied Noorderleech.
Geopend: 6/20 juni, 4/18 juli, 1/15 en 29 augustus op zaterdag van 13.30 - 17.00 uur. Zaterdag 12 september: 10.00 - 17.00 uur.

Schurega (Kerklaan 3, 8411 ZG Jubbega (Schurega)
In de kerk van Schurega is deze zomer ook een expositie ingericht met foto's over kerk en natuur. De Plaatselijke Commissie van Schurega viert in het weekeind van 3 en 4 oktober het 300-jarige bestaan van het kerkje.

Hemels Groen
It Fryske Gea heeft ter gelegenheid van ons 45-jarige bestaan drie speciale excursies uitgestippeld in de zomermaanden. Meer informatie vindt u elders op deze website.



23 06 15

Gedeputeerde Kramer start funderingsherstel Hegebeintum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft gedeputeerde Johannes Kramer bereid gevonden om donderdag 25 juni 2015 de starthandeling te verrichten voor het funderingsherstel van de kerktoren in Hegebeintum. Bij de onthulling van het bouwbord aan de doorgaande weg langs Hegebeintum zullen tevens wethouder De Vries van de gemeente Ferwerderadiel én de anonieme weldoenster aanwezig zijn, die het startkapitaal beschikbaar stelde voor het funderingsherstel.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft de werkzaamheden voor het funderingsherstel gegund aan Bouwbedrijf Van der Werff BV uit Dokkum. De archeologische begeleiding rond het graven van de sleuven is gegund aan RAAP Noord Nederland. Donderdag 25 juni vindt tussen 9.30 en 10.30 uur de officiële starthandeling plaats, met het onthullen van een bouwbord. Kort daarna zal de aannemer daadwerkelijk beginnen met de werkzaamheden.

De kerktoren van Hegebeintum beweegt al jaren in zuidwestelijke richting. Als er niets gebeurt, zou de toren op enig moment omvallen. Om verdere verzakking te voorkomen, wordt de toren op een ondergrondse 'tafel' van beton gezet. De 'tafel' krijgt vijftien poten van twaalf meter lang die rondom de toren in de grond geboord zullen worden.

De kosten van het funderingsherstel zijn begroot op € 250.000. Een anonieme weldoenster uit het Westen van het land met wortels in Noord-Oost Fryslân heeft een startkapitaal beschikbaar gesteld om de werkzaamheden in de tijd naar voren te halen. De Provincie Fryslân heeft € 150.000 subsidie toegezegd voor zowel Hegebeintum als de restauratie van het orgel in Jorwert.

De actie “Red de kerktoren van Hegebeintum” die de afgelopen maanden gevoerd is, heeft tot nu toe in totaal zo'n € 28.000 opgeleverd, inclusief de bijdragen van de gemeente Ferwerderadiel (€ 2.000) en de Hervormde Gemeente Blije Hegebeintum (€ 5.000).

De werkzaamheden duren naar verwachting zo'n twaalf tot vijftien weken. De betonvloer onder de toren wordt in twee delen gestort. De heropening van de kerk staat gepland voor het najaar.




20 06 15

Presentatie TU Delft

Ter gelegenheid van het 45-jarige bestaan heeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken de samenwerking gezocht met de opleiding restauratie en herbestemming van de TU Delft. Een internationale groep masterstudenten heeft in april een bezoek gebracht aan Friesland, en vijf van onze kerken bezocht en bestudeerd: die in Goïngaryp, Britswert, Hijum, Westernijtsjerk en Bornwird.

Voor elk van de kerken is een plan voor nieuw gebruik uitgewerkt. De resultaten van het onderzoek worden op maandag 6 juli gepresenteerd bij ARK Fryslân (Zuidergrachtswal).

De presentatie staat open voor alle belangstellenden. In verband met de beperkte capaciteit van de drijvende ark is het noodzakelijk om u vooraf aan te melden. Wilt u komen, stuur dan zo spoedig mogelijk een mail naar: info@aldefrysketsjerken.nl . Inschrijven kan tot en met woensdag 1 juli.

Programma:
14:00 Inloop met koffie/thee
14:15 Inleiding door Gerhard Bakker, directeur Stichting Alde Fryske Tsjerken
14:30 Presentatie door docent Bouwkunde TU Delft Alexander de Ridder en studenten
16:00 Vragen/discussie
16:30 Afsluiting



19 06 15

Lezing Henk de Vries (It Fryske Gea) over cultuur-historische waarden

Het is belangrijk om de cultuurhistorische waarde te bepalen van de natuurgebieden en andere bezittingen van It Fryske Gea. Door deze waarde goed vast te leggen wordt duidelijk hoe de organisatie deze gebieden het beste kan beschermen.

Daarover spreekt directeur Henk de Vries van It Fryske Gea zondag 28 juni (15.00) tijdens een lezing in het Natuurmuseum Fryslân in het kader van de expositie 'Goddelijk Groen'.

It Fryske Gea is een vereniging met 59 verschillende natuurgebieden met een totale oppervlakte van ruim twintigduizend hectare. De laatste jaren spreekt de Friese vereniging voor natuurbescherming zich steeds nadrukkelijker uit als hoeder van natuur, landschap en cultureel erfgoed. In dat kader kregen ecoloog Henk Hut en landschapshistoricus Jori Wolf, beiden werkzaam bij Staatsbosbeheer, de opdracht om cultuurhistorische waarden in de terreinen van It Fryske Gea in kaart te brengen.

De organisatie werkt daarin ook samen met Theo Spek, hoogleraar Landschapsgeschiedenis en hoofd van het Kenniscentrum Landschap aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is bij uitstek de deskundige die cultuurhistorie, natuur en bodemopbouw in samenhang beschouwt.

In een interview in het magazine van It Fryske Gea noemt Spek het historisch landschap ,,vogelvrij''. Hij is blij met de inspanningen die It Fryske Gea doet om het cultuurhistorisch erfgoed van haar terreinen in kaart te gaan brengen. “Er moet nog een behoorlijke slag worden gemaakt. Zo zijn de dijken bijvoorbeeld veelal onbeschermd. De bescherming van de natuur en cultuurhistorisch waardevolle elementen gaan hand in hand.''

Tijdens de lezing in het Natuurmuseum Fryslân gaat De Vries dieper op deze materie in. De lezing vindt plaats op zondag 28 juni om 15.00 uur. Bezoekers van het Natuurmuseum Fryslân hebben gratis toegang. Donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken krijgen 50% korting op de entree op vertoon van de bon in het magazine Alde Fryske Tsjerken.

Voor de kinderen is er tijdens de lezing een apart programma!

De expositie 'Goddelijk Groen' is sinds zaterdag 6 juni voor het publiek te bewonderen. Publiekstrekker is een kerk die in het atrium van het Natuurmuseum Fryslân op een heuse terp is nagebouwd.




16 06 15

Kerk- en natuurexcursies


Ter gelegenheid van het 45-jarige bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken organiseert It Fryske Gea deze zomer een drietal bijzondere combinatie-excursies rond het thema 'Kerk en natuur'.


Zaterdag 4 juli 2015: Terband - Ter Idzard - Ketliker Skar

Op zaterdag 4 juli start er om 13.30 uur een excursie bij de Rotondekerk in Terband. Deze kerk dankt haar naam aan de voormalige rotonde, voordat dit in 2000 een klaverblad werd. De neoclassicistische kerk uit 1845 is een ontwerp van architect Thomas Adrianus Romein, stadsarchitect van Leeuwarden.

Daarna gaat u op eigen gelegenheid naar de kerk in Ter Idzard. Deze kerk dateert uit de zestiende eeuw en is met name bekend om fraai gebeeldhouwde zandstenen epitafen. Tijdens deze excursie krijgt u een rondleiding in beide kerken.

Na de kerkbezoeken gaat u naar het Ketliker Skar, waar u een prachtige wandeling zult maken. Natuurgids Riemer van der Lei zal u van alles vertellen voer de historie van dit bijzondere natuurgebied.

Het Ketliker Skar is een oud wandelbos dichtbij Heerenveen. Eind vorige eeuw werd het aangelegd door de adellijke familie Bieruma Oosting. De familie gebruikte het bos voor de productie van hout. Tegenwoordig is het bos in beheer van It Fryske Gea, maar het bos heeft zijn adellijke karakter altijd behouden. De lange rechte lanen geven het bos een statig karakter.

Ook de bosbewoners hebben veel karakter. De imposante Schotse Hooglander graast in het gebied. Ze houden dit prachtige natuurgebied open. De damherten en reeën helpen ook een handje mee door hun elegante geknabbel aan twijgjes en verse blaadjes. Bij een adellijk bos hoort natuurlijk ook elegante muziek. Grote bonte specht, holenduif, kuifmees en de vele anders bosvogels nemen dit concert voor hun rekening.

De excursie begint om 13.30 uur en duurt tot 17.00 uur. U bent van harte welkom om deel te nemen. Aanmelden kan tot vrijdag 26 juni 12.30 uur via het hoofdkantoor van It Fryske Gea (tel 0512-381448) of via de website van It Fryske Gea. Deelname kost € 2,50 per persoon.

Zaterdag 8 augustus 2015: Britsum - Martenastate Cornjum

De excursie van zaterdag 8 augustus start bij de markante Johanneskerk in Britsum. Het schip stamt uit de dertiende eeuw. In de negentiende eeuw is de kerk ommetseld. De kerk heeft prachtige muurschilderingen, die gerestaureerd zijn.

De excursie wordt afgesloten met een prachtige wandeling door Park Martenastate, waar Geert de Vries u alles vertelt over de historie. Martenastate is een landgoed gelegen in het dorp Koarnjum, fraai gesitueerd, op enkele kilometers van Leeuwarden. Martenastate omhelst een landhuis, een park, een natuurkampeerterrein en een grafheuvel. In ieder seizoen valt er veel te zien én te beleven op Martenastate.

De excursie begint om 13.00 uur bij de Johanneskerk en duurt tot 15.45 uur. Aanmelden kan tot vrijdag 31 juli 12.30 uur via het hoofdkantoor van It Fryske Gea (tel 0512-381448) of via www.itfryskegea.nl. Deelname kost € 2,50 per persoon.

Zaterdag 12 september 2015: autorally

De excursie van zaterdag 12 september start bij de Mariakerk in Foudgum. Deze kerk staat op het restant van een terp. Van de oorspronkelijke middeleeuwse romaanse kerk resteren nog slechts enkele delen van de toren.

Vervolgens bezoekt u de Willibrorduskerk in Holwerd. Deze kerk heeft een merkwaardige L-vormige bouw en een toren met een opmerkelijk grote spits. De kerk heeft een prachtige kansel.

Als laatste bezoekt u de kerk van Westernijtsjerk bij Marrum. Deze werd aan het einde van de dertiende eeuw waarschijnlijk gebouwd met restanten van een voormalige stins: Jeppema State. In de vijftiende eeuw werd de kerk vernieuwd en vergroot. Het interieur van de kerk is van grote schoonheid.

De excursie wordt afgesloten met een prachtige wandeling door Noard-Fryslân Bûtendyks, waar Piter de Graaf, een gids van It Fryske Gea, u alles vertelt over de historie.

Noard-Fryslân Bûtendyks is uniek. Zo'n uitgestrekt landschap met zulke vergezichten is heel bijzonder in Nederland. Als je vanaf de dijk richting Waddenzee rijdt, zie je de begroeiing veranderen. Geleidelijk wordt de invloed van het zoute zeewater groter. Gras wordt kweldergras en verdwijnt vervolgens om plaats te maken voor planten als schorrekruid en zeekraal. Tot de begroeiing geheel verdwijnt en je terecht komt in de slikvelden met de rijsdammen. Neem de verrekijker mee en geniet van de prachtige natuur.

De excursie begint om 13.30 uur in Foudgum. De wandeling door Noard-Fryslân Bûtendyks duurt tot 16.45 uur. U bent van harte welkom om deel te nemen aan deze autorally. Aanmelden kan tot vrijdag 4 september 12.30 uur via het hoofdkantoor van It Fryske Gea via 0512-381448 of via www.itfryskegea.nl. Deelname kost € 3,-.

It Fryske Gea

It Fryske Gea is de provinciale vereniging voor natuurbescherming in Fryslân. Zij heeft als doel bescherming, behoud en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed in Fryslân. De vereniging beheert momenteel meer dan vijftig verschillende natuurgebieden - met een totale oppervlakte van 20.000 hectare - verspreid over de hele provincie. In haar werk wordt de vereniging gesteund door circa 32.000 leden.



12 06 15

Bouw je eigen Lego kerk

Het Natuurmuseum Fryslân in Leeuwarden roept kinderen op om thuis een heuse kerk van Lego te bouwen. Wie met een zelfgebouwde kerk naar het museum komt, krijgt gratis entree.

In het Natuurmuseum is op dit moment de tentoonstelling Goddelijk Groen, Alde Frsyke Tsjerken één met het Friese landschap te zien. Blikvanger van de expositie is een Fries terpkerkje dat in het Rabobank Atrium van het museum is gebouwd. Rond deze tentoonstelling is de actie 'Bouw je eigen Lego kerk' opgezet.

Bijna alle kinderen vinden het leuk om met Lego te bouwen. In vrijwel elk Nederlands gezin staat wel een doos vol met deze gekleurde steentjes in huis. Het Natuurmuseum roept al deze kinderen op om geheel naar eigen idee en ontwerp een 'Lego kerk' te bouwen. Het is de bedoeling dat al deze kerkjes in het museum tentoongesteld worden. Kinderen die hun kerk in het museum tentoonstellen (gedurende de looptijd van de expositie) krijgen gratis entree.

Stemmen
In het weekend van 15 en 16 augustus kunnen bezoekers stemmen welke Lego kerk ze het mooiste vinden. De winnaar wordt 16 augustus aan het einde van de middag bekend gemaakt en ontvangt een leuke prijs.

Iedereen mag meedoen, niet alleen kinderen maar ook ouders, opa's en oma's en andere volwassenen. Voorwaarde is wel dat de leeftijd van de bouwer vermeld wordt.

Kerkjes kunnen vanaf nu ingeleverd worden bij het museum. Na afloop van Goddelijk Groen krijgt iedereen zijn bouwwerk natuurlijk weer terug.

Goddelijk Groen is ontstaan uit een samenwerking met de jubilerende Stichting Alde Fryske Tsjerken. In de expositie is niet alleen aandacht voor het werk van de stichting, die dit jaar al weer 45 jaar bestaat, maar ook voor de dieren en planten die in en om een kerk leven. Bezoekers kunnen de kerktoren beklimmen, dwalen langs grafstenen die als vitrine dienst doen en uitrusten in een kerkbank. Voor kinderen is er een speciaal parcours met vragen en opdrachten. De expositie is nog te zien tot en met 30 augustus.

Het weekend van 15 en 16 augustus vindt niet alleen de prijsuitreiking van de Lego-kerk actie plaats, maar er is dan ook een uitgebreide markt, waar onder andere een glas-in-loodmaker, een iconenschilder, kaarsenmaker en organist acte de présénce geven (onder voorbehoud).



10 06 15

Grondboring Hegebeintum begonnen, mét Radio 1

Woensdag 10 juni heeft er een grondboring in de terp van Hegebeintum plaatsgevonden. Archeologen hopen met deze boring meer te weten te komen over de bijzondere geschiedenis van deze hoogste terp van Nederland. De grondboring wordt uitgevoerd voorafgaand aan het funderingsherstel van de Beintumer toer.

Radio 1 was bij het begin van de boringen. U vindt hun verslag hier.

Het verslag op Omrop Fryslân Radio is hier te beluisteren. De grondboring wordt hier een 'uniek project voor Europa' genoemd!

Op Fryslân1 is ook een verslag verschenen.

Het vakblad voor de aannemerij Cobouw heeft meer technisch aandacht besteed aan de komende werkzaamheden.



08 06 15

Terbantster Tsjerke nieuwe naam voor Rotondekerk

De Rotondekerk in Terband gaat verder onder de nieuwe naam Terbantster Tsjerke. Tijdens een feestelijke bijeenkomst ter gelegenheid van '700 jaar kerkelijke aanwezigheid in Terband' werd op vrijdag 12 juni 2015 de nieuwe naam onthuld door voorzitter Jelle de Jong van de Plaatselijke Commissie Terband en directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

De kerkgeschiedenis van Terband begint in 1315. Dan wordt in de historische bronnen voor het eerst gesproken over een kapel, gewijd aan de heilige Catharina, aan de Pastorielaan in Terband.

De huidige kerk dateert uit 1843 en is ontworpen door architect Thomas Romein. Teruggrijpen naar een heilige uit het rooms-katholieke verleden zou niet passend zijn voor dit negentiende-eeuwse gebouw, zo oordeelde het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Het idee om de kerk een andere naam te geven, werd geboren in de redactiecommissie. Broedend op een artikel voor het nummer van december 2015 kwam de Rotondekerk voorbij. Wordt het niet tijd om die kerk een meer passende naam te geven, zo werd geopperd. De rotonde bestaat al lang niet meer, en de kerk is toch veel ouder dan de rotonde? In de tweehonderdjarige geschiedenis van het huidige kerkgebouw is de rotonde maar een betrekkelijk korte tijd beeldbepalend geweest voor de omgeving.

De Terbantster Tsjerke heeft een aantal jaren leeg gestaan voor er vijftig jaar geleden begonnen werd met de Onderwegdiensten. In die tijd ontstond ook de naam Rotondekerk. Precies veertig jaar geleden (in 1975) werd de kerk door de Hervormde Gemeente van Heerenveen overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

In het weekeind van 12 juni werd daar op verschillende manieren bij stilgestaan. Na de feestelijke opening op vrijdagavond was zaterdag van 13.30 tot 17.00 uur de tentoonstelling '700 jaar Kerkgeschiedenis in Terband' te bezoeken. Zondagmorgen was er om 10.00 uur een oecumenische viering met als voorgangers pastoor J. Alferink en ds. P. Nijssen.

Zondagmiddag om half vier was er een optreden van Piter Wilkens, met onder meer enkele nummers van de voorstelling “Libbende Stiennen", die hij aan het schrijven is ter gelegenheid van het 45-jarige bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

De tentoonstelling “700 jaar kerkgeschiedenis in Terband" is verder nog te bezoeken op 20 en 21 juni van 13.30-17.00 uur.



08 06 15

Unieke grondboring in hoogste terp van Nederland: Hegebeintum

Op 10 juni 2015 zal voor het eerst duidelijk worden waaruit de hoogste terp van Nederland bestaat. De terp Hegebeintum (gemeente Ferwerderadiel), is bijna 9 meter hoog; meters hoger dan alle andere terpen in Nederland en daarbuiten. Terpen zijn kunstmatige heuvels waarop mensen konden wonen in het waddengebied, dat vóór de aanleg van de dijken regelmatig onder water liep. Twee mechanische boringen op de terp zullen boorkernen opleveren die een prachtige doorsnede geven van de geschiedenis van Hegebeintum, van het ontstaan van de terp rond 300 voor Christus tot de huidige tijd.

Aanleiding

Directe aanleiding voor het booronderzoek is het voornemen de kerktoren van Hegebeintum te verstevigen. Die toren lijdt onder een zo ernstige verzakking dat - als er niet wordt ingegrepen - hij uiteindelijk zal instorten. De Stichting Alde Fryske Tsjerken maakte als eigenaar van de kerk een plan om de verzakking te stoppen. Door het inschroeven van 15 betonnen palen komt de toren op dieper liggende vaste grond te staan waardoor deze wordt gestabiliseerd. De palen moeten dwars door de terp Hegebeintum heen worden geschroefd en zijn dan ook liefst 13 meter lang. Het ingrijpende plan kan worden uitgevoerd dankzij een gulle bijdrage van een particuliere schenker, de Provinsje Fryslân en vele kleine en grotere giften van fondsen en donateurs.

Twee boorkernen

Het plaatsen van de fundering van de toren zal de aanwezige archeologische resten verstoren. Omdat Hegebeintum een archeologisch rijksmonument is, heeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) vergunning aangevraagd voor de werkzaamheden. De vergunning is verleend op voorwaarde dat werkzaamheden archeologisch begeleid worden. Tijdens het graven van de sleuven rond de toren zal een archeoloog van RAAP Noord-Nederland dan ook waarnemingen doen. De kosten hiervan komen voor rekening van SAFT. De start van deze werkzaamheden staat gepland voor eind juni.

Vooruitlopend op het funderingsherstel grijpt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed de gelegenheid aan om nader onderzoek te doen. Daarbij worden 10 cm brede boorkernen uit de grond gehaald op de locatie van twee van de geplande funderingspalen.

Deze boorkernen, die de volledige hoogte van de terp beslaan, dienen twee doelen. Na doorsnijden in twee helften wordt één helft aan nauwgezet archeologisch onderzoek onderworpen. Daarmee hopen archeologen de geschiedenis van Hegebeintum te ontsluieren: hoe oud zijn de verschillende lagen in de terp en waarom is de terp van Hegebeintum zo enorm hoog vergeleken met terpen elders? Werd de terp bewoond, wanneer en hoe? Is er iets te zeggen over de leefwijze van de bewoners van Hegebeintum door de eeuwen heen. Maar ook: kan het binnenste van de terp van Hegebeintum ons iets leren over hoe we terpen het best kunnen beschermen en instandhouden?

De andere helft van iedere boorkern wordt geconserveerd zodat ze aan het publiek kunnen worden getoond. Dit gebeurt bij het World Soil Museum (ISRIC) in Wageningen. Dit museum stelt één van de geconserveerde helften beschikbaar aan het Bezoekerscentrum Terp Hegebeintum. Aan de fraaie gelaagdheid van de geconserveerde, 9 meter lange kern kan de lange geschiedenis van Hegebeintum visueel inzichtelijke worden gemaakt voor het grote publiek. De andere halve kern blijft bij ISRIC in de collectie van bodems van over de hele wereld, als voorbeeld van een door mensen gemaakte bodem.

Een breed gedragen project

Het project is met veel enthousiasme en support van verschillende private en overheidspartijen in korte tijd mogelijk gemaakt. De Vereniging voor Terpenonderzoek, Stichting Rekreaasje en Toerisme Ferwerderadiel en de Nederlands Hervormde Gemeente Blije-Hegebeintum trokken de beurs, evenals de Provinsje Fryslân en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. De Stichting Alde Fryske Tsjerken speelde bij het verwerven van enkele private fondsen een belangrijke rol. Het onderzoek wordt uitgevoerd door wetenschappers van Rijksuniversiteit Groningen, RCE, TNO en TU Delft. ISRIC draagt zorg voor de conservering van twee halve boorkernen. De mechanische boringen worden uitgevoerd door Wiertsema & Partners te Tolbert.

Onder: een kaartje met de locatie van Hegebeintum en een foto met een paaltje op de plek waar geboord gaat worden.






08 06 15

Geslaagde opening 'Goddelijk Groen'

Prachtig weer, een enthousiast publiek, een prachtige kerk in het Atrium, een geweldig optreden van Piter Wilkens: de opening van de expositie 'Goddelijk Groen' in het Natuurmuseum Fryslân afgelopen vrijdag was een groot succes.

De expositie is ingericht naar aanleiding van het 45-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, en laat een mooi beeld zien van de relatie tussen kerk en natuur in Fryslân. Het Natuurmuseum Fryslân verdient een groot compliment voor de wijze waarop de expositie is ingericht. Uiteraard is er voor de kinderen een speciaal programma, met allerlei leuke vragen en opdrachten.

Directeur Gerhard Bakker verwoordde het afgelopen vrijdag zo: ,,We zijn bijzonder blij met dit prachtige kerkje op een heuse terp als blikvanger, en natuurlijk ook met de zaal waarin onze Stichting centraal staat. Het Natuurmuseum heeft een prestatie van formaat geleverd, en hopelijk gaan we de komende tien weken ook heel veel bezoekers trekken.'' Ook directeur Gerk Koopmans van het Natuurmuseum Fryslân sprak tijdens de opening. Hij zette de bouwbedrijven die het kerkje hebben gebouwd in het Rabobank Atrium uitvoerig in het zonnetje en werd nog tijdens zijn speech donateur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Zanger Piter Wilkens bracht tijdens de opening vier liedjes ten gehore die hij speciaal voor de jubileum van de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft geschreven. Dit najaar volgt er een cd én een tour langs verschillende kerken in Fryslân. Meer informatie hierover vindt u in de Uitagenda.

Wilt u de speech van directeur Gerhard Bakker nalezen? Klik dan hier.
Wilt u de speech van directeur Gerk Koopmans van het Natuurmuseum Fryslân nalezen? Klik dan hier.

Luister hier naar het verslag van Omrop Fryslân.






04 06 15

Lezing Els van der Laan over kerkhoven in Friesland

Fryslân moet meer aandacht hebben voor de staat van de kerkhoven in de provincie. Er is sprake van 'vertuining', van verkeerde bestratingen en rommelige graven. Kerkhoven moeten weer 'goddelijk groen' rond de kerken worden, 'groene kerkhoven als bakens van het Friese landschap'.

Dat zegt Els van der Laan, landschapsarchitecte bij No.ordpeil Landschap.Erfgoed, aanstaande zondag 7 juni (15.00 uur) tijdens een lezing in het Natuurmuseum Fryslân in het kader van de expositie 'Goddelijk Groen'.

Van der Laan heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de kerkhoven rond de 45 kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Landschapsbeheer Friesland heeft daarbij geholpen door een inventarisatie aan te leveren van de huidige beplanting van de zes kerkhoven die eigendom zijn van de Stichting (Augsbuurt, Blessum, Leeuwarden-Huizum, Sibrandahûs, Olterterp en Westhem). Het onderzoek is mogelijk gemaakt met subsidies van Stichting De Nieuwe Kijk en de Provincie Fryslân.

Een van de opvallende zaken die Van der Laan constateert is dat veel kerken en kerkhoven omringd worden door hoge bomen, die als het ware het zicht op de kerk benemen. In vroeger tijden stonden deze bomen er niet, en waren de kerken veel beter zichtbaar als baken in het landschap.

Zij geeft als overweging mee om weer ruimte te maken voor een beter zicht op de kerken. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door knotwilgen rondom kerken te planten, die geregeld gesnoeid worden. Deze bomen zorgen voor 'Goddelijk Groen' en houden tegelijkertijd het zicht op de kerk en de kerktoren open.

De lezing vindt plaats op zondag 7 juni om 15.00 uur. Bezoekers van het Natuurmuseum Fryslân hebben gratis toegang. Donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken krijgen 50% korting op de entree op vertoon van de bon in het magazine Alde Fryske Tsjerken.

Voor de kinderen is er tijdens de lezing een apart programma!


De expositie 'Goddelijk Groen' is vanaf zaterdag 6 juni voor het publiek te bewonderen. Publiekstrekker is een kerk die in het atrium van het Natuurmuseum Fryslân op een heuse terp is nagebouwd.

Update 8 juni 2015. De Leeuwarder Courant heeft verslag gedaan van deze bijeenkomst. Klik op de kleine afbeelding hieronder om te lezen.

Bij Omrop Fryslân gaf Els van der Laan nog een toelichting.




30 05 15

Kerk Foudgum heropend

Donderdag 28 mei is de Mariakerk van Foudgum officieel heropend na een restauratie die zes maanden heeft geduurd. Voorzitter Jan de Jong van de Plaatselijke Commissie Foudgum bedankte bij die gelegenheid niet alleen de fondsen die hebben meebetaald maar ook alle dorpsbewoners die tijdens de restauratie verschillende keren hand- en spandiensten hebben verleend, de bedrijven die het werk hebben uitgevoerd: Bouwbedrijf Van der Werff uit Dokkum, schildersbedrijf Stavorinus uit Veenwouden en installatiebedrijf Bijlsma en de architect die de directie voerde: Gerard Brouwer van Kijlstra & Brouwer uit Beetsterzwaag.

De bijeenkomst vond plaats aan het eind van de middag, aansluitend op een vergadering van het Algemeen Bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Een groot aantal dorpsbewoners kwam een kijkje nemen en maakte de gezellige en informele opening mee.
Na de dankwoorden van Jan de Jong legde directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken uit dat de gelegenheid van de restauratie van het interieur is aangegrepen om de kerk meer geschikt te maken voor gebruik als dorpshuis. In Foudgum is geen horeca of andere (vergader)locatie aanwezig, dus was er een duidelijke behoefte om de kerk meer multifunctioneel te kunnen gebruiken. Daarvoor zijn voor in de kerk de banken aan weerszijden verwijderd en is er een vlonder gelegd in het middenpad zodat er een grote aaneensluitende vloer is ontstaan. Achter in de kerk zijn de banken demontabel gemaakt, zodat daar ruimte is voor het inrichten van een expositie over ds. Francois Haverschmidt/Piet Paaltjens. De Foudgumers die hun vertrouwde banken achterin de kerk bij binnenkomst misten, kon hij meteen al geruststellen: de banken bevonden zich op het moment van de opening nog in het atelier van de schilder, maar komen op korte termijn terug.
Tijdens de restauratie is het interieur van de kerk teruggebracht in de kleuren uit de tijd dat Francois Haverschmidt predikant was in Foudgum. Daarvoor heeft eerst grondig kleurhistorisch onderzoek plaatsgevonden door Veldman & Veltman. Het bleke groen uit de jaren vijftig heeft plaatsgemaakt voor glimmend rood mahonie uit de negentiende eeuw. Veel pittiger, complimenteerde de dorpsbewoners.

Subsidies en donaties
De werkzaamheden aan de kerk van Foudgum zijn mogelijk gemaakt door subsidies van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (BRIM), de Provincie Fryslân, het Meens Luyten Janssen Block Fonds van het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Meindersma-Sybenga Stichting, de Piet Paaltjens Stichting, het Koninklijke Smilde Fonds en enkele andere fondsen.
De donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken hebben gezamenlijk € 15.000 extra beschikbaar gesteld voor de niet-subsidiabele kosten van de aanpassing van het interieur ten behoeve van het gebruik als dorpshuis en de plannen rond Francois Haverschmidt/Piet Paaltjens. De Plaatselijke Commissie van Foudgum organiseert op zaterdag 4 juli een bijeenkomst voor alle schenkers, om te laten zien wat er met de extra donaties is gebeurd (aanvang 14.00 uur). Deze gevers ontvangen nog een persoonlijke uitnodiging.

Fotoreportage
De Plaatselijke Commissie van Foudgum heeft tijdens de restauratie regelmatig foto's gemaakt, Die zijn terug te vinden op de Facebookpaginavan Foudgum.



12 05 15

Expertmeeting groene kerkhoven

Landschapsbeheer Friesland en bureau Noordpeil uit Sneek houden op 20 mei in het Natuurmuseum Fryslân te Leeuwarden een expertmeeting over de betekenis van kerkhoven voor de natuur en het Friese landschap. Belangstellenden kunnen zich aanmelden via Karin Sjoukes van Landschapsbeheer Friesland. De bijeenkomst begint om 15.00 uur en duurt zo'n twee uur.

Kerkhoven vormen een bijzonder waardevol cultuurhistorisch en groen erfgoed in het Friese landschap, dat het waard is om te behouden. In opdracht van de Stichting Alde Fryske Tsjerken doet bureau Noordpeil al enige maanden onderzoek naar een karakterisering van de Friese kerkhoven. Dit heeft geresulteerd tot een typologie van de kerkhoven in Fryslân. Tijdens de expertmeeting worden de eerste resultaten gepresenteerd. Het onderzoek is mogelijk gemaakt door subsidies van stichting De Nieuwe Kijk en de Provincie Fryslân.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is zelf eigenaar van zes kerkhoven: die rond de kerken van Augsbuurt, Blesseum, Olterterp, Sibrandahûs en Westhem. Het zesde kerkhof is direct rond de Dorpskerk van Leeuwarden-Huizum gelegen. Dit kerkhof is als enige gesloten; op de rest kan nog gewoon begraven worden. Landschapsbeheer Friesland heeft in het kader van dit project deze zes kerkhoven geïnventariseerd en een beheersplan opgesteld, waar de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissies die de kerkhoven namens de Stichting Alde Fryske Tsjerken beheren, hun voordeel mee kunnen doen.

Lezing 7 juni
De Stichting Alde Fryske Tsjerken viert dit jaar het 45-jarige bestaan. Op 5 juni wordt in het Natuurmuseum Fryslân de expositie 'Goddelijk Groen' geopend. Hierin zal veel aandacht zijn voor de natuur in en rond kerkgebouwen, en dus ook voor de kerkhoven. In het kader van deze expositie verzorgt Els van der Laan van Bureau Noordpeil op zondag 7 juni om 15.00 uur in het Natuurmuseum een lezing over dit onderwerp. Er is die middag tevens een nevenprogramma voor kinderen.

Voorproefje
Een eerste voorproefje van de onderzoeksresultaten presenteerde Els van der Laan op vrijdag 24 april j.l. aan de studenten van de TU Delft, tijdens het symposium 'Religious Heritage' dat georganiseerd werd door ARK Fryslân.

Fotobijschrift
Op de foto is de Rotondekerk van Terband te zien, met het nieuwe toegangspad van beton dat dit voorjaar is aangelegd door de eigenaar van het kerkhof, de Protestantse Gemeente Heerenveen.

Levend erfgoed
Er bestaat op dit moment nog geen landelijke inventarisatie van alle waardevolle grafmonumenten. Prof. dr. Bart Ramaker van de Rijksuniversiteit Groningen is daarvoor een project aan het ontwikkelen, getiteld 'Levend Erfgoed', met Kiem-subsidie van het Nederlands Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Doel is niet alleen om alle grafmonumenten te inventariseren, maar ook om ze cultuurhistorisch te waarderen. Hoeveel grafmonumenten zo waardevol zijn dat ze het verdienen om te worden behouden, weet nu niemand. Zie ook het artikel 'De begraafplaats leeft' in het april-nummer van het tijdschrift Noorderbreedte.



27 04 15

Friese aannemers geven kerkje cadeau

Drie Friese bouwbedrijven hebben de Stichting Alde Fryske Tsjerken een bijzonder cadeau gegeven ter gelegenheid van het 45-jarige bestaan. Dijkstra de Graaf bv uit Engwierum, Van der Werff bv uit Dokkum en Van der Vegt bv uit Weidum hebben in het atrium van Natuurmuseum Fryslân het kerkje van Sandfirden nagebouwd, dat dient als blikvanger voor de tentoonstelling 'Goddelijk Groen'.

De bouwbedrijven kwamen zelf met het aanbod om de metershoge kerk na te bouwen in het atrium van het Natuurmuseum, vertelt directeur Gerhard Bakker. ,,Wij hadden de bedrijven uitgenodigd om op de een of andere manier een bijdrage te leveren. In het overleg met het Natuurmuseum besloten ze om het hele project voor hun rekening te nemen. Een bijzonder royale geste, waar we echt mee geholpen zijn, fantastisch!"
De drie bouwbedrijven doen dit vanuit hun grote betrokkenheid bij de Friese kerken in het algemeen en als tegenprestatie voor al het restauratiewerk dat ze voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken uitvoeren, legt Bakker uit. Hij zegt het ,,prachtig'' te vinden dat deze ondernemers, die bij aanbestedingen altijd elkaars concurrenten zijn, nu kiezen voor deze bijzondere vorm van samenwerking. ,,Ze stellen zowel het materiaal als de manuren beschikbaar. Voor het museum en ons levert dit een geweldig meevaller op."
De kerk in het atrium van het Natuurmuseum komt op een terp te staan die gebouwd wordt door Sijperda Steigerbouw uit Leeuwarden. Het schilderwerk wordt verzorgd door Schildersbedrijf Stavorinus uit Veenwouden. Ook Intratuin, Fa. Hamat en KDHome products dragen een steentje bij.
De kerk zal er deels in goede staat uitzien en deels als ruïne. In de kerk zullen dieren en planten te vinden zijn die normaal in en buiten kerken voorkomen. Kinderen kunnen in de toren van de kerk klimmen. In een andere zaal zal tijdens de tentoonstelling veel informatie te vinden zijn over de natuur in en om Friese kerken. Ook wordt een kerkinterieur nagebouwd, inclusief kerkbanken, waar het werk van de SAFT centraal staat.
De tentoonstelling 'Goddelijk Groen" in Natuurmuseum Fryslân te Leeuwarden wordt op 5 juni geopend en duurt tot 30 augustus. Meer informatie over het verdere jubileumprogramma vindt u elders op deze website.



10 04 15

Mini symposium herbestemming kerken

Ter gelegenheid van het 45-jarige bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken hebben wij de opleiding restauratie en herbestemming van de TU Delft uitgenodigd om onderzoek te doen naar herbestemmingsmogelijkheden van vijf oude Friese kerken. Een groep van bijna dertig studenten komt op donderdag 23 en vrijdag 24 april naar Fryslân om de kerken van Goingaryp, Britswert, Hijum, Westernijtsjerk en Bornwird te bezoeken. 
Op de tweede dag van het project vindt in Leeuwarden een mini-symposium plaats, waar de studenten uitleg krijgen over de situatie in deze provincie en het monumentenbeleid in Nederland. Dit symposium wordt georganiseerd door ARK  Fryslân in samenwerking met de TU Delft en onze Stichting. Het symposium vormt voor de studenten het startpunt voor een ontwerpopgave van één van de vijf genoemde kerken.
Het symposium staat open voor belangstellende. In verband met de beperkte capaciteit van de drijvende Ark is het noodzakelijk om u vooraf aan te melden. Wilt u komen, stuur dan zo spoedig mogelijk een mail naar: info@arkfryslan.nl . Inschrijven kan tot en met vrijdag 17 april.
Omdat het merendeel van de studenten uit het buitenland komt, is de voertaal Engels!

Program 24 april 2015
14.00 Official Opening / Alexander de Ridder

14.10 Theme 1: Changing Conditions / Gerhard Bakker Managing Director Stichting Alde Fryske Tsjerken

14.30 Theme 2: Landscape / Els van der Laan Managing Director bureau Noordpeil

15.15 Theme 3: The Church / Albert Reinstra Specialist Religious Architecture RCE

16:00-16:15 Short Break

16.15 Theme 4 : Research in Building History / Frank van der Waard Architectural Historian

17.00 Theme 5 : Conservation of Monuments / Gertjan Timmer Monumentsadvisor hus&hiem

17.45-18:15: Discussion

18:15-19:45: Diner buffet (contribution €5,-)

19.45 Theme 6 : Design practice 1 / Gerben Brouwer Architect

20.15 Theme 6 : Design practice 2 / Gunnar Daan Architect

21.00 Closure & Drink

Kijk voor meer informatie op de website van ARK Fryslan









24 02 15

Welkom op deze website

De website van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is vernieuwd! We hopen dat u tevreden bent over het resultaat. Hebt u vragen of kunt u iets niet vinden, dan horen we dat graag via onze contactgegevens



17 02 15

Deel uw liefde voor Friesland

Houdt u van Fryslân en vindt u het belangrijk dat ons erfgoed behouden blijft? Wilt u iets doen om komende generaties ook te laten genieten van al het moois in onze provincie? Kom dan op 22 april naar de Dorpskerk in Leeuwarden-Huizum.


Vijf Friese erfgoedinstellingen presenteren zich op 22 april in de Dorpskerk in Leeuwarden-Huizum tijdens een informele bijeenkomst waarin u alles te weten kunt komen over schenken en nalaten aan een Fries goed doel. De dag zal bestaan uit een gezellige markt met informatiestands van:
Er zal uitgebreid gelegenheid zijn om met mensen van de verschillende organisaties te spreken en vragen te stellen. Ook kunt u terecht voor een hapje en een drankje.
Deze informatiemarkt vindt plaats op 22 april 2015 van 11:00 uur tot 16:00 uur in de Dorpskerk in Leeuwarden-Huizum (Huizum Dorp 67). U kunt binnenkomen wanneer u wilt. De dag zal rond 11:30 uur officieel geopend worden door gedeputeerde Jannewietske de Vries.

Folder schenken en nalaten
Wilt u gratis een folder over Schenken en Nalaten aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken ontvangen? Bel dan van maandag tot en met donderdag tussen 09.00 en 17.00 uur naar 058-2139666 of mail naar info@aldefrysketsjerken.nl (Op vrijdag is ons kantoor gesloten.)

Meer informatie
Meer informatie over schenken en nalaten aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken vindt u elders op deze website.

Culturele ANBI
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is een culturele ANBI. Dit betekent extra fiscale aftrekmogelijkheden voor de schenker. U kunt 125% van uw gift opgeven bij de belasting. Dit houdt in dat als u bijvoorbeeld €100,- schenkt, u € 125,- van de belasting mag aftrekken. De Belastingdienst hanteert hierbij een maximum schenking van € 5000,-. Wilt u meer informatie? Wij leggen het graag persoonlijk aan u uit. Bel van maandag tot en met donderdag tussen 09.00 en 17.00 uur naar 058-2139666 (vrijdags is het kantoor gesloten).




15 02 15
Een illustratie van de enorme kerk die in juni in het atrium van het Fries Natuurmuseum te zien zal zijn.

Goddelijk Groen in Natuurmuseum

Tot en met 30 augustus is de expositie Goddelijk Groen te zien in Natuurmuseum Fryslân te Leeuwarden.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken grijpt de viering van het 45-jarige bestaan aan om een brug te slaan naar nieuwe generaties. In het Natuurmuseum komen veel (groot)ouders met (klein)kinderen. Van 6 juni tot en met 30 augustus treffen zij een bijzondere expositie aan over het thema 'kerk en natuur'.

Naast de expositie Goddelijk Groen in het Natuurmuseum in Leeuwarden zijn kleinere exposities ingericht in tien kerken van de Stichting. Bovendien komt er een speciale jubileumvoorstelling over kerk en natuur van de Friese zanger Piter Wilkens, die vanaf september op tournee gaat langs vijf van onze kerken. De première is op zondag 20 september in de Willibrorduskerk in Holwerd.

Met al deze activiteiten viert de Stichting het feit dat ze zich al sinds september 1970 mag bezighouden met het beschermen en bewaren van kerken in Fryslân. De feestelijkheden zijn erop gericht om meer mensen te betrekken bij haar missie, en ook jongeren te bereiken.

De expositie in het Natuurmuseum Fryslân in Leeuwarden heeft als titel 'Goddelijk Groen'. In het atrium van het Natuurmuseum is een kerk op een terp op schaal nagebouwd. In het kerkje wachten spannende verrassingen voor de kinderen die naar binnen gaan. In twee zalen naast het atrium zijn exposities ingericht over flora en fauna in en rond de kerk, en over de Stichting Alde Fryske Tsjerken zelf.

Alle bezoekers van de tentoonstelling krijgen een folder mee met een uitnodiging om de tien 'satellietkerken' te bezoeken waarin ook exposities over kerk en natuur te bezichtigen zijn.

Wie liever een kerk in rust en stilte, en in zijn volle pracht en glorie wil bezoeken, kan natuurlijk gewoon een van de overige kerken van de Stichting bezoeken. Haal een sleutel op bij het sleuteladres, en u kunt ongestoord de kerk bezoeken.

De tentoonstelling in Natuurmuseum Fryslân wordt vanmiddag geopend. Dan wordt ook eerste nummer aangeboden van het magazine Alde Fryske Tsjerken, dat geheel gewijd is aan het thema kerk en natuur.

Tsjerkepaad en It Fryske Gea
Stichting Tsjerkepaad heeft dit jaar eveneens voor het jaarthema 'kerk en natuur' gekozen. De 250 Friese kerken die ook deze zomer weer deelnemen aan de openstelling op zaterdagmiddag, kunnen zich bij hun activiteiten laten inspireren door dit thema, door het houden van wandel- en fietstochten in de omgeving van de kerk, door exposities of op een andere manier.
Natuurbeschermingsorganisatie It Fryske Gea heeft toegezegd om deze zomer een aantal wandel- en/of fietsexcursies te zullen aanbieden vanuit verschillende kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Samenwerking
De samenwerking tussen de Stichting Alde Fryske Tsjerken en het Natuurmuseum Fryslân werd in november 2013 al aangekondigd. Voor het Natuurmuseum is de wereld van het Friese landschap vanouds een belangrijk thema, met alles wat daarbij hoort. Het gaat het museum zowel om de aanblik van het landschap zelf, als om de flora en fauna in deze provincie. Het museum trekt tienduizenden bezoekers per jaar, waaronder veel kinderen en kleinkinderen. Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken is deze expositie een uitgelezen kans om nieuwe doelgroepen te bereiken.

Met dank aan
De jubileumactiviteiten worden mogelijk gemaakt dankzij financiële bijdragen van de Provincie Fryslân, de gemeente Leeuwarden, een groot aantal cultuurfondsen en sponsoren:
- Provincie Fryslân
- Gemeente Leeuwarden
- Stichting Siebolt Foundation
- Prins Bernhard Cultuurfonds
- Stichting Woudsend Anno 1816
- Stichting Het Nieuwe Stadsweeshuis
- Stichting Herbert Duintjer Fonds
- Stichting M.A.O.C. Gravin Van Bylandt
- Stichting Zabawas

De kerk op de terp in het atrium is gebouwd door:
- Bouwbedrijf Dijkstra De Graaf, Engwierum
- Bouw- en Restauratiebedrijf Van der Vegt, Weidum
- Bouwbedrijf Van der Werff, Dokkum
- Schildersbedrijf Stavorinus, Veenwouden
- Sijperda Steigerbouw, Leeuwarden



02 02 15

Actie crowdfunding Hegebeintum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft nog circa € 50.000 nodig om de kerktoren van Hegebeintum te redden. Helpt u mee?  Op deze pagina vindt u alle informatie over de acties die gevoerd worden, de mogelijkheden die u zelf heeft om actie te voeren, en de opbrengsten tot nu toe.


Meedoen?

U kunt op verschillende manieren meedoen aan de actie 'Red de kerktoren van Hegebeintum':

  1. Stort een eenmalige bijdrage op NL07 INGB 0000 7307 89 t.n.v. Stichting Alde Fryske Tsjerken te Leeuwarden o.v.v. 'Kerktoren Hegebeintum'.
  2. Word donateur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, en help ons bij onze belangrijke missie om het religieuze erfgoed dat haar functie verliest voor de toekomst veilig te stellen. Gebruik het aanmeldformulier elders op deze website.
  3. Doneer uw contante bijdrage in de speciale collectebus die in de kerk voor u klaarstaat. In bezoekerscentrum De Terp is een kleine expositie ingericht over de voorgenomen werkzaamheden.
  4. Verspreid de speciale actiefolder onder familie, vrienden, kennissen of buren. Vraag een stapeltje folders aan via info@aldefrysketsjerken.nl en geef aan hoeveel folders u wenst te ontvangen.
  5. Zamel giften in voor de kerktoren van Hegebeintum als u iets te vieren heeft (bijvoorbeeld uw verjaardag, of bij gelegenheid van uw 50-jarig huwelijksfeest) en maak het totaalbedrag aan de Stichting over.
  6. Geef een periodieke schenking. Daarvoor hoeft u niet meer naar de notaris. Maak gebruik van het formulier elders op de website.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is een culturele ANBI. Dat betekent dat u iedere schenking 1,25 keer kunt aftrekken van uw inkomstenbelasting.
Heeft u zelf ook nog een idee voor de fondswerving waar wij ons voordeel mee kunnen doen? Geef uw idee door via info@aldefrysketsjerken.nl. Als uw idee bruikbaar is, nemen we het graag over op deze plek (al dan niet onder vermelding van uw naam).

Acties tot nu toe
  • Toezending actiefolder aan 3850 donateurs Stichting Alde Fryske Tsjerken;
  • Een echtpaar uit Rotterdam dat 45 jaar geleden in Hegebeintum getrouwd is, bestelt 50 folders om te verspreiden onder familie en vrienden. "Wij hebben natuurlijk een bijzondere band met dat kerkje." (8 januari 2015).
  • Uitvaartverzorgster Wietske Bosch organiseert op zondag 22 maart een benefietconcert van Lijn 12 in het kerkje van Hegebeintum, onder het motto "Heb het leven lief". De volledige opbrengst is bestemd voor de actie. Kaarten zijn in de voorverkoop à € 12,50 verkrijgbaar bij Bezoekerscentrum De Terp, Warenhuis Pijnacker in Ferwert en Boekhandel Schaaf in Dokkum. Wees er snel bij, want "vol is vol". 
  • De Stichting Alde Fryske Tsjerken zoekt bruidsparen die ooit in Hegebeintum getrouwd zijn en daaraan bijzondere herinneringen bewaren. Bruidsparen die een financiële bijdrage leveren aan de actie, krijgen een VIP-behandeling voor de officiële heropening van de kerk als de werkzaamheden zijn voltooid. Aanmelden kan via info@aldefrysketsjerken.nl.
  • Komt hier uw actie te staan?

De resultaten
  • De gemeente Ferwerderadiel draagt € 2.000 bij, zo maakt burgemeester mr. Wil van den Berg op 2 december bekend tijdens de persconferentie in Hegebeintum.
  • De hervormde gemeente Blije-Hegebeintum, eigenaar van het kerkhof rond de kerk van Hegebeintum, draagt € 5.000 bij.
  • Iemand die anoniem wil blijven, geeft zaterdag 13 december aan directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken door dat hij € 1.000 zal overmaken.
  • De fooienpot van Plaatselijke Activiteiten Ferwert-Hegebeintum (PATH) heeft tijdens de kerstmarkt op zaterdag 13 december in Ferwert opgebracht: € 21,-
  • Een echtpaar uit Rotterdam dat 45 jaar geleden in Hegebeintum getrouwd is, draagt € 900,- bij (15 januari 2015).
  • Het Koninklijke Smilde Fonds sponsort € 500,- (29 januari 2015).



01 02 15

Red de kerktoren van Hegebeintum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft dinsdag 2 december 2014 bekendgemaakt welke maatregelen in 2015 getroffen worden om de verzakkende kerktoren van Hegebeintum te redden. De toren beweegt al jaren ten opzichte van het schip, als gevolg van het afgraven van de 8,8 meter hoge terp en de verlaging van de grondwaterstand. 


Mogelijk speelt ook de gaswinning in het drie kilometer verderop gelegen Blije een rol. In 1989 is in ieder geval een ring van verdichte aarde rond de terp van Hegebeintum aangelegd in de verwachting dat daarmee het 'uitzakken' van het terplichaam zou kunnen worden gestopt. Gehoopt werd dat het terprestant waarop de kerk staat, hierdoor gestabiliseerd zou kunnen worden, en dat er een eind gemaakt zou kunnen worden aan het verzakken van de kerktoren. In de 25 jaar sindsdien is dit proces zorgvuldig gemonitord. Bij de laatste meting in april 2013 bleek dat de verzakking van de toren nog steeds doorgaat.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft ingenieursbureau Wassenaar uit Haren een plan laten maken om een eind te maken aan de verzakkingen. Besloten is om de toren op een ondergrondse 'tafel' te zetten. Er worden 15 palen rond de toren geboord.Daarop wordt een vloer gestort (het 'tafelblad'), die via gaten onderin de torenmuren dwars door de toren heen gaat.

Genereuze schenking
De operatie wordt mogelijk gemaakt dank zij de genereuze gift van een inwoonster uit de regio Den Haag, die haar wortels heeft in noordoost Friesland. Zij wilde iets doen voor 'kerken op terpen', en koos voor Hegebeintum toen zij met eigen ogen zag hoe ernstig de situatie is. Op de kraak achter het orgel is goed te zien hoe de toren zich losscheurt uit de westmuur, en naar het zuidwesten wegvalt. Links en rechts van de toren zijn brede scheuren te zien, waardoor het daglicht zichtbaar wordt.

De schenkster van dit eerste bedrag voor de redding van de toren in Hegebeintum sprak bij de overhandiging van het bedrag de hoop uit dat haar voorbeeld om de Stichting Alde Fryske Tsjerken te helpen, door velen gevolgd zal worden.

Een tweede deel van het benodigde investeringsbedrag van circa 250.000 euro komt van de Provincie Fryslân. Die heeft voor de Stichting als 'aangewezen organisatie voor monumentenbehoud' in 2015 een voor restauraties geoormerkt budget van 150.000 euro beschikbaar gesteld. De Stichting wil tweederde daarvan (100.000 euro)gebruiken voor het funderingsherstel van de kerktoren in Hegebeintum, en de rest (50.000 euro) voor de restauratie van het orgel van Jorwert.

Crowdfunding

Het resterende bedrag van circa 50.000 euro hoopt de Stichting bijeen te brengen door middel van crowdfunding. Er is een werkgroep PR en Fondswerving opgericht. De gemeente Ferwerderadiel levert daarvoor de ambtelijk secretaris. Verder zijn vertegenwoordigd de Stichting Rekreaasje en Toerisme Ferwerderadiel (de beheerder van het bezoekerscentrum De Terp in Hegebeintum), de Hervormde Gemeente Blije-Hegebeintum (de eigenaar van de terp en het kerkhof in Hegebeintum) en de Stichting Redt Hegebeintum (eigenaar van dorpshuis 'Het Lokaal' naast de kerk op de terp). Er wordt gestreefd naar een verdere uitbreiding van deze werkgroep met alle partijen die zich voor dit project willen inspannen. 
De gemeente Ferwerderadiel heeft een bijdrage van 2000 euro toegezegd. Dat meldde burgemeester mr. Wil van den Berg op dinsdag 2 december 2014 tijdens de persconferentie in Hegebeintum, waar bekend werd gemaakt dat in 2015 begonnen zal worden met de uitvoering van de plannen.
De donateurs van de Stichting worden opgeroepen om te helpen via een folder, die in december met het magazine ' Alde Fryske Tsjerken' meegestuurd zal worden. De folder wordt tevens verspreid via diverse locaties in en rond Hegebeintum. 
Of de kosten beperkt kunnen blijven tot circa 250.000 euro, is overigens nog niet zeker. Ten eerste is nog niet duidelijk welke archeologische voorwaarden deRijksdienst voor het Cultureel Erfgoed wil stellen. En ten tweede heeft de aanbesteding nog niet plaatsgevonden.
De Stichting wil zo spoedig mogelijk "na de winter" beginnen, in de hoop dat de Omgevingsvergunning en de Archeologische Vergunning niet al te lang op zich laten wachten.

De bewoners van Hegebeintum zijn op 1 december, op de vooravond van de persconferentie, allemaal schriftelijk geïnformeerd over de plannen. Het is de bedoeling dat de maandelijkse kerkdiensten van de Friestalige oecumenische Beintumer Bân gewoon doorgang vinden tijdens de werkzaamheden,evenals begrafenissen en huwelijken.

Doet u mee?
Wilt u helpen met de redding van de kerktoren van Hegebeintum? Maak dan een bijdrage over op NL94 INGB 0002 2076 00 t.n.v. Stichting Alde Fryske Tsjerken te Leeuwarden o.v.v. 'kerktoren Hegebeintum'.

Wilt u de Stichting Alde Fryske Tsjerken helpen met een van de vele andere projecten die de komende jaren onder handen zijn? Neem dan contact op met de directeur(telefonisch van maandag tot en met donderdag bereikbaar via 058-2139666 en via de mail: info@aldefrysketsjerken.nl)
Wij zullen u via deze website en de media op de hoogte houden van de ontwikkelingen.

Bekijk hier de reportage die Omrop Fryslân dinsdag 2 april 2014 heeft gemaakt.




02 12 14

Restauratie Allingawier en Foudgum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is maandag 1 december 2014 begonnen met de restauratie van de kerken van Allingawier en Foudgum. De start is feestelijk gemarkeerd met de onthulling van bouwborden bij beide kerken. In totaal zal er ruim drie ton aan beide kerken samen worden verspijkerd.



Met name aan het interieur van de kerk van Foudgum moet het nodige gebeuren. Zo wordt de houten vloer van het kerkschip hersteld, worden verschillende banken gerestaureerd, evenals de houten lambrisering, en zal het stukadoorswerk worden hersteld en de gietijzeren ramen behandeld. Aan de buitenzijde moet het metsel- en voegwerk hersteld worden. De werkzaamheden worden uitgevoerd door Bouwbedrijf Van der Werff BV uit Dokkum.

In Allingawier gaat het om het herstel van het voegwerk van de toren en de kerk, het aanlassen c.q herstel van trekbalken in de toren, het ontroeste van de balkankers in de toren, het ontroesten en behandelingen van de klokophanging in de toren, en aan het schip van de kerk het behandelen van de kap tegen houtwormaantastingen, het herstel van de houten bakgoten en van de loodaansluitingen tussen kerk en toren. De werkzaamheden worden uitgevoerd door Bouw- en Restauratiebedrijf S.D. van der Vegt uit Weidum.
Als de bouwbedrijven klaar zijn, zal er aan beide kerken ook nog het nodige geschilderd worden.

Subsidies
De werkzaamheden worden mogelijk gemaakt door subsidies van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (BRIM), de Provincie Fryslân, het Meens Luyten Janssen Block Fonds van het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Meindersma-Sybenga Stichting, het Koninklijke Smilde Fonds en enkele andere fondsen.
Voor de kerk van Foudgum is een aparte subsidie beschikbaar gesteld door de Stichting Piet Paaltjens uit Foudgum. De donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken hebben in de zomer van dit jaar gezamenlijk € 13.500 extra beschikbaar gesteld voor de aanpassing van het interieur ten behoeve van het gebruik als dorpshuis en de plannen rond Piet Paaltjens/Francois Haverschmidt.

Bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is subsidie aangevraagd om hier nog nader onderzoek naar te kunnen laten doen. De plannen zijn uitgewerkt door Architectenbureau Kijlstra & Brouwer uit Beetsterzwaag, dat ook de directievoering verzorgt.



19 11 14

Heropening baarhuisje Huizum

De Plaatselijke Commissie Leeuwarden-Huizum heeft op vrijdag 30 januari 2015 het volledig gerenoveerde baarhuisje op het kerkhof achter de Dorpskerk feestelijk in gebruik genomen. In het baarhuisje is een expositie over de grafcultuur ingericht.


Op 5 juli 2014 werd het kerkhof rond de Dorpskerk van Huizum door de Protestantse Gemeente Leeuwarden-Huizum overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Op het kerkhof stond een totaal vervallen baarhuis uit 1875.

De Protestantse Gemeente stond op het punt om het baarhuisje te laten slopen. Het bedrag dat gereserveerd was voor de sloop, is als bruidschat betaald aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Duidelijk was dat de ruïne daarmee niet kon worden gered. ,,Gelukkig waren tal van vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie van Huizum bereid om het gebouwtje met vereende krachten te renoveren", vertelt directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Het baarhuisje heeft nu een nuttige opbergfunctie (podia et cetera) voor de middeleeuwse Dorpskerk. In dat oudste monument van de stad is sinds een jaar het jongste culturele podium van Leeuwarden gevestigd. Er worden onder andere bijzondere concerten, spraakmakende lezingen en exposities georganiseerd (kijk voor het verslag op de Facebook-pagina van de Dorpskerk van Huizum en in de Uitagenda elders op deze website).

Op vrijdag 30 januari is de heropening van het baarhuisje gevierd met een 'spectaculaire bijeenkomst in de kerk en op het kerkhof, inclusief een dodendans op het feeëriek verlichte kerkhof. Aan de onthulling van het vernieuwde baarhuis door cabaretier Rients Gratama ging een bijzonder programma over Vergankelijkheid vooraf.

Gedichten

Tijdens deze bijeenkomst lazen prominenten gedichten over dood en vergankelijkheid voor. Dat gebeurde door gedeputeerde Jannewietske de Vries (portefeuillehouder cultuur) en wethouder Harry van der Molen (verantwoordelijk voor begraafplaatsen) van Leeuwarden. Peter Karstkarel presenteerde een eigen gedicht, terwijl dichter Rienk Kruiderink een gedicht apart aan het baarhuisje heeft gewijd. Jankobus Seunnenga zong toepasselijke liederen, met soms een knipoog naar de dood, en Meindert Tamminga hield een lezing over grafcultuur in Fryslân en in Huizum.

Ook Peter de Haan (voorzitter van de Plaatselijke Commissie Dorpskerk Leeuwarden-Huizum) en Jan Kersbergen (voorzitter van het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken) kwamen aan het woord.

Zodra de schemering inzette, volgde naar oud-Friese traditie met langzame, stille tred een rondgang om de kerk over het feeëriek verlichte kerkhof, terwijl weemoedige doedelzakmuziek bij het baarhuisje werd gespeeld. Daar aangekomen maakten de bezoekers een uniek tafereel mee: danseressen dansten een zogenaamde dodendans tussen de graven. Tenslotte verrichtte cabaretier Rients Gratama de officiële onthullingshandeling.



18 11 14

Dedgum 45ste Alde Fryske Tsjerke

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op vrijdag 21 november 2014 de hervormde kerk van Dedgum overgenomen van de Protestantse Gemeente Tjerkwerd-Dedgum. Het is de 45ste kerk die in het bezit van de Stichting is gekomen.




De kerk van Dedgum is in 1889 gebouwd ter vervanging van een bouwvallig geworden dertiende-eeuwse kerk. Het zadeldak is grotendeels gedekt met zwarte ongeglazuurde Lucas IJsbrand-pannen; alleen op het zuidelijke dakschild liggen zwarte ongeglazuurde Friese pannen. De toren heeft een achtkantige spits die door grijze leien wordt gedekt.

In het interieur bevindt zich een bijzondere preekstoel uit de eerste helft van de achttiende eeuw. De preekstoel komt, evenals de orgelkas uit 1709, uit de afgebroken voorgangster van de huidige kerk. In de orgelkas is in 1893 een eenklaviers-orgel geplaatst door de firma L. van Dam en Zonen uit Leeuwarden.

Restauratie
De kerk moet nog gerestaureerd worden. De middelen die de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft meegekregen van de Protestantse Gemeente Tjerkwerd-Dedgum, zijn niet toereikend om snel tot restauratie te kunnen overgaan. ‘We zullen moeten wachten tot de gelegenheid zich aandient', aldus voorzitter Jan Kersbergen in zijn toespraak bij de overdracht.

Eerder heeft de Stichting de kerk van Wier kunnen restaureren dankzij de werkgelegenheidsmaatregelen van het kabinet Balkenende IV (de zogeheten 'Plasterk-regeling'). Het orgel van Boksum kon gerestaureerd worden omdat de Stichting onverwachts kon participeren in een regeling voor aangewezen organisaties voor monumentenbehoud waarbij twee keer acht miljoen euro te verdelen was. 'We zullen zorgen dat er een plan klaar ligt', beloofde Kersbergen. 'Als er dan een kans voorbij komt, zijn we er in ieder geval klaar voor.'

Dagelijks beheer
Tijdens de bijeenkomst waarin de akte werd gepasseerd door notaris mr. Siebe Swart van De Haan AGW Advocaten en Notarissen, werd een Plaatselijke Commissie geïnstalleerd die de kerk namens de Stichting op lokaal niveau gaat beheren. Het is de bedoeling dat de kerk gebruikt gaat worden als dorpshuis.

Via de Plaatselijke Commissie kan de kerk gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten, concerten en (familie)¬bijeenkomsten. Bovendien zullen er minimaal twaalf keer per jaar kerkdiensten worden gehouden van de Protestantse Gemeente Tjerkwerd-Dedgum.

Tijdens de bijeenkomst zorgde het kerkkoor van Tjerkwerd-Dedgum voor een muzikaal intermezzo. Zij zongen twee liederen: het choraal "Leafde" van de negentiende-eeuwse dichter Bastiaans (naar 1 Corinthiërs 13) in een Friese vertaling, en de hymne "Alles wat van waarde is" van de Engelse componist Cecil F. Alexander, op muziek van W.H. Monk.

De 45ste kerk
Voor de Stichting is dit de 45ste kerk die in eigendom is overgenomen in het 44-jarige bestaan. De laatste keer dat de Stichting een kerkgebouw overnam, was in juni van dit jaar (Baaium). De Stichting bestaat in 2015 precies 45 jaar. Gemiddeld is er dus één kerk per jaar overgenomen.

De Stichting is in bespreking met een tiental kerkelijke gemeenschappen over de eventuele overdracht van een kerkgebouw. Dergelijke processen duren gemiddeld enige jaren. Hierbij heeft de kerkelijke gemeenschap alle tijd om te wennen aan het idee dat hun kerk in eigendom overgaat.

De Stichting bezit nu 45 kerkgebouwen, twee klokkenstoelen (Nijeholtwolde en Goïngaryp), vijf kerkhoven die nog in gebruik zijn (Augsbuurt, Blessum, Olterterp, Sibrandahûs en Westhem), een kerkhof dat gesloten is (Leeuwarden Huizum) en een verenigingsgebouw (De Voorhof in Huizum).

Donateurwerving
De Stichting Alde Fryske Tsjerken hoopt dat veel mensen de overname van de kerk van Dedgum zullen steunen. Dit kan door voor minimaal 10 euro per jaar "Vriend van de kerk van Dedgum" te worden. Stuur hiervoor een mailtje naar info@aldefrysketsjerken.nl en dan ontvangt u van onze Plaatselijke Commissie voortaan alle informatie via de e-mail over de activiteiten die zij in en rond de kerk van Dedgum organiseren om aandacht voor de benodigde restauratie te vragen.

Een folder met de oproep om "Vriend van de kerk van Dedgum" te worden, wordt in de week van 25 november verspreid op ruim vijfduizend adressen in en rond Dedgum en een deel van Bolsward.

In de folder wordt tevens de mogelijkheid geboden om niet alleen "Vriend van de kerk van Dedgum" te worden, maar ook nog donateur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken (minimaal 17,50 euro per jaar).

Donateurs van de Stichting ontvangen twee maal per jaar het blad 'Alde Fryske Tsjerken' (juni en december), en daarnaast uitnodigingen voor excursies in het voor- en najaar en tenslotte voor de jaarlijkse donateursbijeenkomst (op de derde zaterdag in oktober).

Magazine
Een uitgebreide beschrijving van de kerk van Dedgum wordt gepubliceerd in het eerstvolgende nummer van ons magazine 'Alde Fryske Tsjerken' dat eind december verschijnt. Wilt u een gratis kennismakingsexemplaar ontvangen? Mail dan naar info@aldefrysketsjerken.nl



17 10 14

Emigrant laat stichting geld na

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft een donatie van vijfduizend euro ontvangen uit de nalatenschap van Otto Bekius, een naar Canada geëmigreerde Rotterdammer met Friese wortels. Het bedrag is bestemd voor de instandhouding van de Johanneskerk in Britsum.




Otto Bekius werd in 1925 geboren in De Bildt, bij Utrecht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verhuisden zijn ouders naar Rotterdam. In 1944 trad hij op 19-jarige leeftijd toe tot de verzetsgroep Padua. Bij een inval van de Duitsers wist hij net te ontsnappen. Vanuit het verzet organiseerde hij voedselbonnen voor zijn ouders. Zijn tien jaar jongere zusje Tjitske werd ondergebracht bij een boer op het Groninger platteland.

Aan het eind van de oorlog trad Bekius toe tot de Binnenlandse Strijdkrachten. Voor zijn verdiensten kreeg hij later het Verzetsherdenkingskruis. Na de oorlog maakte hij carrière in het leger, waar hij opklom tot kapitein bij de artillerie. In 1956 kreeg hij eervol ontslag en emigreerde hij naar Canada, om bij een transportbedrijf van een familielid te gaan werken. Hij trouwde er, en vestigde zich in Victoria (Vancouver Island). Daar overleed hij op 21 augustus aan een hartaanval, op 89-jarige leeftijd.

Het was de uitdrukkelijke wens van zijn echtgenote dat de urn met zijn as zou worden bijgezet in Britsum, vertelt neef Martijn Schapink, die het kistje met de urn in Canada ophaalde. Woensdag 15 oktober 2014 plaatste hij de urn in een graf op het kerkhof, in aanwezigheid van zijn moeder Tjitske, een zus van Otto Bekius. ,,Dit doet me veel. Otto Bekius had zelf geen kinderen. Daarmee is die tak van de familie uitgestorven."

Otto Bekius was een rechtsteekse afstammeling van ds. Benjamin Bekius (1656-1733), die in Britsum voorganger is geweest en in de kerk begraven ligt. Zijn grafzerk bevindt zich in de doorgang naar de torenruimte. In het halletje hangt een plaquette dat herinnert aan hem en zijn negen afstammelingen: François (1694-1726), Douwe (1723-1788), Otto (1754-1812), Nicolaas (1795-1831), Otto (1817-1876), Nicolaas (1843-1924), Otto (1873-1949) en Nicolaas (1900-1978), de vader van Otto Bekius (1925-2014).

Bezoek
Een jaar of wat geleden heeft Martijn Schapink de kerk van Britsum nog bezocht met zijn vader (die vorig jaar overleed) en 'oom Otto'. De kerk was toen afgesloten, zodat ze de plaquette niet konden bekijken. In de familie zijn nog wel foto's bewaard gebleven van een eerder bezoek waarop Otto bij de plaquette poseert.

In zijn testament heeft Otto Bekius opgenomen dat de de Stichting Alde Fryske Tsjerken bij zijn overlijden een bedrag van vijfduizend euro zou ontvangen. ,,Dat heeft hij ons in 2006 schriftelijk gemeld", vertelt directeur Gerhard Bakker. ,,Voor de stichting is dit heel bijzonder, dat een geëmigreerde Rotterdammer met Friese roots een bedrag aan ons nalaat. We worden natuurlijk wel vaker in testamenten opgenomen, maar dat is ons bijna nooit bekend."

De donatie van Bekius wordt toegevoegd aan het instandhoudingsfonds voor de Johanneskerk van Britsum. Met het rendement van het instandhoudingsfonds zal de Stichting een gedeelte van het eigen aandeel van het onderhoud kunnen betalen.

Otto Bekius had een warme band met Nederland. Vrijwel ieder jaar kwam hij terug om zijn familie te bezoeken, en vrienden te ontmoeten uit het verzet en het leger. ,,Op Prinsjesdag was steevast hij op het Malieveld te vinden, waar de artillerie saluutschoten afvuurt", weet Martijn Schapink. ,,In de familie heeft hij nooit over het verzet gesproken en wat hij heeft gedaan. Mijn moeder heeft wel eens een vrouw ontmoet, die haar vertelde dat ze haar leven aan Otto te danken had. Verder weten we eigenlijk heel weinig."

Duivel-dominee
Naast het geldbedrag ontving de Stichting ook nog een exemplaar van het boek François Bekius, de duivel-dominee uit de Friesche wouden, dat G.P. Cannegieter in 1941 schreef over dezee bekende voorvader van Otto Bekius. François was na 25 jaar predikant te zijn geweest in het Noord-Hollandse Ilpendam, beroepen naar Augustinusga. Daar werd hij na enige tijd afgezet op verdenking van onder meer medische praktijken en pederastie. De auteur van het boek, Cannegieter, reconstrueert het leven van François en de achtergronden van zijn afzetting, in een poging tot eerherstel. Het boek wordt op verzoek van Otto Bekius toegevoegd aan de bibliotheek van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.



19 09 14

Kinderbaar terug naar kerk Baaium

Een vrijwilliger van de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft bij een brocante in Kûbaard een 'bernebier' uit 1727 ontdekt, die afkomstig is uit de kerk van Baaium. De kinderbaar is woensdag 17 september 2014 teruggekocht.



De bernebier was door de kerkrentmeesters van Wjelsryp-Baaium beschikbaar gesteld voor de rommelmarkt van Baaium, niet wetende wat de historische waarde was. Vrijwilliger Liuwe van der Meer van de excursiecommissie ontdekte de baar een paar dagen later tijdens een fietstochtje door de omgeving op het erf van brocante 'Klaske en Co' van Frans Rodenburg in Kûbaard. Van der Meer nam contact op met de Stichting, die de baar inmiddels heeft opgehaald.

Doodsbaren zijn anno 2015 redelijk bijzonder in Friesland. De meeste zijn in de loop van de twintigste eeuw buiten gebruik geraakt. In de Keppelstok (zoals ons tijdschrift toen nog heette) publiceerde bestuurslid Syste ten Hoeve in 2001 de resulaten van zijn onderzoek naar doodsbaren met opschriften. In totaal kwam hij op dertig baren, waarvan vijf voor kinderen, en enkele panelen/restanten van baren. De grootste collectie staat in de Sint Gertrudiskerk in Workdum (acht). In het Fries Scheepvaartmuseum in Sneek, waar Ten Hoeve jarenlang directeur is geweest, staan er vijf (afkomstig uit Makkum en Stavoren). De kinderbaar van Baaium wordt in het artikel niet genoemd.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft meerdere doodsbaren in haar bezit gekregen bij de overname van kerkgebouwen. Ze zijn lang niet allemaal voorzien van opschriften. Sommige baren worden in de kerk zelf bewaard, zoals in Boer. Daar is de baar opgehangen in het halletje in de toren bij de toiletten. De poten zijn met stevige schuimrubbers ingepakt, om te voorkomen dat de bezoeker het hoofd er aan stoot.

In de kerk van Schurega is een doodsbaar bewaard gebleven als onderstel voor een vergadertafel op de 'kraak'. Verschillende andere baren staan opgeslagen in het depot van de Stichting. De Stichting is zuinig op de baren, omdat ze vrijwel overal verdwenen zijn of in een museale opstelling terecht zijn gekomen. De Stichting beschouwt kerk en interieur als een cultuurhistorische eenheid die bij voorkeur ook als eenheid bewaard moet worden voor het nageslacht.

De Stichting doet onderzoek naar de toestand van de kinderbaar van Baaium. Mogelijk moeten er enige herstelwerkzaamheden plaatsvinden. De baar is teruggebracht naar de kerk waar hij thuishoort. De Plaatselijke Commissie van Baaium heeft zich er nu over ontfermd.



15 08 14

Najaarsexcursie zaterdag 4 oktober

De najaarsexcursie van de Stichting Alde Fryske Tsjerke is op zaterdag 4 oktober. Deze keer wordt een bijzonder arrangement aangeboden, waarbij niet alleen de kerken van Rottevalle en Oudega (S) bezocht worden, maar ook het Karmelklooster in Drachten.

Het programma
De kerken van Rottevalle en Oudega (S) zijn geopend van 11.00 tot 17.00 uur. In de kerken zijn gidsen van onze excursiecommissie aanwezig, die doorlopend rondleidingen verzorgen. De toegang van de kerken is gratis.

In het Karmelklooster is om 13.30 uur eerst een concert van een strijkorkestje in de kapel. Om 14.00 uur wordt er een en ander over het klooster zelf verteld. Om 14.30 uur begint de rondleiding door het klooster, die duurt tot 15.00 uur. De entree van het klooster bedraagt 2,50 euro voor iedereen die op eigen gelegenheid komt.

De najaarsexcursie is bedoeld voor alle belangstellenden, dus niet alleen voor donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

De adressen
  • Dorpskerk Rottevalle, Buorren 18, 9221 TB Rottevalle
  • Sint Agathakerk, Buorrren 1, 9216 WB Oudega (S)
  • Karmelklooster, Burgemeester Wuiteweg 162, 9203 KP Drachten
Kerkbeschrijving
Op alle drie de locaties is een beschrijving van de beide kerken en het klooster te koop voor 3,00 euro.

Bus
Ruim vijftig mensen hebben een plek gereserveerd in de bus, die 's ochtends eerst naar Rottevalle gaat en na het gezamenlijke programma in het Karmelklooster 's middags ook nog Oudega (S) bezoekt.

Meer informatie vindt u elders op deze website.


07 07 14

Voorhof Huizum ook overgenomen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op vrijdag 5 juli 2014 het (gesloten) kerkhof rond de Dorpskerk van Huizum en het even verderop gelegen gebouw De Voorhof overgenomen van de Protestantse Gemeente Leeuwarden-Huizum. Het dagelijkse beheer komt in handen van de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie Huizum.



Het kerkhof is al sinds 1979 niet meer in gebruik. Sinds een opknapbeurt in de jaren tachtig is er nauwelijks nog onderhoud aan gepleegd. Omdat de kerkelijke gemeenschap van Huizum al jaren krimpt, heeft de Protestantse Gemeente op 29 november 2013 reeds de Dorpskerk zelf overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Overgebleven zijn de Kurioskerk in Huizum-west en De Oase in Huizum-oost. De Oase biedt voldoende ruimte voor alle nevenactiviteiten in Huizum-oost, dus kon gebouw De Voorhof net zo goed worden afgestoten, zo werd geredeneerd.

Ook voor het kerkhof wilde de Protestantse Gemeente eigenlijk geen kosten meer maken. Over vijftien jaar, als het kerkhof vijftig jaar gesloten is, zou het in theorie zelfs volledig geruimd kunnen worden. Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken is dat geen optie. De Stichting is opgericht voor het behoud van religieus erfgoed, en beschouwt de Dorpskerk met het omliggende kerkhof als een cultuurhistorische eenheid.

,,Als je niets doet, gaat het kerkhof alleen maar verder achteruit en wordt ruiming op termijn onvermijdelijk”, legt directeur Gerhard Bakker uit. ,,Vandaar dat we een meegeefsom bedongen hebben, met het rendement waarvan we jaarlijks toch enig onderhoud kunnen plegen. De Plaatselijke Commissie heeft dat op zich genomen, maar zal op enig moment toch professionele ondersteuning nodig hebben, al is het maar als de bomen rond het kerkhof een keer grondig gesnoeid moeten worden.”

Met gesloten beurzen
De meegeefsom bij het kerkhof is precies even groot als het bedrag dat de Stichting betaald heeft voor het gebouw De Voorhof. De transactie heeft dus met gesloten beurzen plaatsgevonden. ,,Voor de Plaatselijke Commissie is het heel prettig dat De Voorhof beschikbaar blijft. In dat gebouwtje bevinden zich een professionele keuken en toiletten. Zo lang die op minder dan vijftig meter loopafstand van de kerk beschikbaar zijn, hoeven we die voorzieningen niet in de kerk zelf aan te brengen.”

Mocht op termijn blijken dat de exploitatie van De Voorhof toch te duur uitvalt, dan kan het gebouw alsnog verkocht worden. ,,In dat geval zal het plan uit de kast gehaald worden dat de Protestantse Gemeente enkele jaren geleden al liet ontwikkelen voor het inbouwen van keuken en toilet in de kerk, onder het orgel of in de toren. Hopelijk is dat niet nodig, en verdienen de instandhoudings- en gebruikskosten zich terug vanuit het gebruik", aldus Bakker.

Inmiddels zijn er besprekingen gaande met een mogelijke huurder van een van de ruimten op de bovenverdieping. ,,Daar bevinden zich twee kamers, die als kantoor- of werkruimte verhuurd kunnen worden. Wij zijn geen commerciele instelling, maar hopen op die manier natuurlijk wel iets van de kosten terug te kunnen verdienen. In de meest ideale situatie kan ook de consolidatie van het kerkhof daaruit betaald worden."

Achterop het kerkhof staat een vervallen lijkhuisje. De vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie hebben aangeboden om dat zelf op te knappen. Zij krijgen daarvoor het budget beschikbaar, dat de Protestantse Gemeente had gereserveerd voor de sloop. ,,Als De Voorhof ooit verkocht moet worden, is het toch handig om bij de kerk toch enige opslagruimte te hebben."




24 06 14

Dorpskerk Huizum ook trouwlocatie

De gemeente Leeuwarden heeft de Dorpskerk van Huizum aangewezen als officiële trouwlocatie. Op maandag 30 juni is de overeenkomst die dit mogelijk maakt, ondertekend door wethouder Harry van der Molen (Burgerzaken) en bestuurslid mr. Ernest de Lange van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.


De Stichting Alde Fryske Tsjerken is om diverse redenen bijzonder verheugd met dit resultaat. ,,Het besluit draagt bij aan de instandhouding van het oudste nog bestaande monument in de stad Leeuwarden”, aldus directeur Gerhard Bakker. ,,De status van burgerlijke trouwlocatie ligt in het verlengde van de bijna negenhonderdjarige kerkhistorie waarin er in deze kerk talloze malen gerouwd, maar ook voor het kerkelijk huwelijk getrouwd is.”
Het besluit van de gemeente voorziet in een maatschappelijke behoefte, aldus Bakker. ,,Van oudsher bestaat er een sterke binding van mensen ‘beneden de spoorlijn’ van Leeuwarden met deze kerk. Nu dit gebouw niet meer verbonden is met een kerkelijke groepering, is het een publiek gebouw geworden waarin naast huwelijksplechtigheden ook concerten, lezingen en uitvaartplechtigheden worden georganiseerd. Vanaf 30 juni kun je er dus ook je burgerlijke huwelijk sluiten.”

Intieme uitstraling
De Dorpskerk van Huizum wordt sinds de overdracht op 30 november 2013 beheerd door de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie Huizum. Voorzitter Peter de Haan is blij met de aanwezig als trouwlocatie. ,,Deze kerk is met 200 zitplaatsen en toch een intieme uitstraling bij uitstek geschikt voor huwelijksplechtigheden, zeker nu het nevengebouw De Voorhof met toilet- en keukenvoorzieningen op korte termijn ook over zal gaan naar de Stichting.”
Leeuwarden heeft er nu niet alleen een nieuw cultureel podium bij, maar ook een idyllische locatie voor trouwlustige echtparen, aldus De Haan. ,,Het nabijgelegen Abbingapark en het Potmargebied lenen zich goed voor mooie fotoshoots. Het fotogenieke bruggetje over de Potmarge zou een plek kunnen worden waaraan bruidsparen hun ‘liefdesslot’ ophangen zoals je dat ook elders in Europa wel ziet. Met een simpele stang is zoiets op te lossen.”
Wethouder Van der Molen meldde dat de gemeente hier graag haar medewerking aan wil verlenen. ,,We hebben het er vanmorgen nog over gehad, en afgesproken dat we dat gaan regelen."
Het eerste bruidspaar dat zich in de Dorpskerk laat trouwen, heeft zich al gemeld. Het gaat om Peter van den Brink en Petra Postma, die op 10 oktober elkaar het ja-woord zullen geven. Zij waren aanwezig bij de ondertekening van de overeenkomst tussen de gemeente en de Stichting Alde Fryske Tsjerken, en lieten symbolisch twee witte duiven op.



12 06 14

Hervormde kerk Baaium overgenomen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op vrijdag 20 juni 2014 de hervormde kerk van Baaium overgenomen van de Hervormde Gemeente Wjelsryp-Baaium. Het is de 44ste kerk die in het bezit van de Stichting is gekomen.




De akte van de overdracht werd tijdens een feestelijke bijeenkomst in de kerk van Baaium gepasseerd door notaris Van der Hem uit Jorwert. Daarna overhandigde voorzitter Jelle Hoitema van het college van kerkrentmeesters van Wjelsryp-Baaium de sleutel van de kerk aan voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, in ruil voor de symbolische euro.

Pianist Wiebe Kaspers en trompettiste Maaike Boonstra uit Wjelsryp verzorgden een sfeervol muzikaal intermezzo. Zij speelden samen het Concierto de Aranjuez van Joaquin Rodrigo. Wiebe Kaspers zong It Gouden Fjild met begeleiding van trompet. De bijeenkomst werd door een kleine vijftig mensen bezocht, onder wie wethouder Reijndorp namens het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Littenseradiel.

De kerk is nu in beheer gekomen bij een Plaatselijke Commissie. Via deze Plaatselijke Commissie kan het kerkje worden gehuurd voor rouw- en trouwdiensten, concerten en (familie)¬bijeenkomsten. Bovendien zullen er minimaal twaalf keer per jaar kerkdiensten worden gehouden van de Hervormde Gemeente Wjelsryp-Baaium, vertelde Auke Deinum.

,,Op die manier zorgt de hervormde gemeente voor een stevige bodem in wat genoemd wordt de 'kleine exploitatie' (gas, water, elektra)", complimenteerde directeur Gerhard Bakker de overdragende parij. Hij tekende samen met kerkrentmeester Jelle Hoitema een tienjarige huurovereenkomst.

Nummer 44
Voor de Stichting is dit de 44ste kerk die is overgenomen in het 44-jarige bestaan. De laatste keer dat de Stichting een kerkgebouw overnam, was in november 2013 (Leeuwarden-Huizum). De Stichting verwacht later dit jaar nog een kerk over te nemen.

Kerkbeschrijving
Lees hier de kerkbeschrijving die Peter Karstkarel in 1978 voor onze excursiecommissie maakte.

Het Baaiumer vont
Een uitgebreid artikel van Albert Reinstra van de Rijksdienst voor het Cultueel Erfgoed over het bijzondere doopvont van Baaium is te vinden in ons magazine 'Alde Fryske Tsjerken' , nummer 5, december 2011. Wilt u een exemplaar ontvangen? Mail dan naar info@aldefrysketsjerken.nl (zo lang de voorraad strekt).




04 06 14

Educatieproject KerKennis van start

Op woensdag 4 juni heeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken in de Van Harenskerk in Sint Annaparochie de officiële aftrap gegeven van het educatieproject ‘KerKennis’. In het kader van dit project is lesmateriaal ontwikkeld voor de groepen 7 en 8 van de basisschool. Het materiaal is vanaf deze pagina te downloaden.

Aldert Cuperus vertelt groep 8 van De Slotschool over de Van Harenskerk in Sint Annaparochie. Naast hem staat onze educatief medewerkster Hanneke Hofman en daarnaast koster Jan Brouwer. Foto: Gerhard Bakker

Doel van het project 'KerKennis' is om kinderen al op jonge leeftijd kennis te laten maken met een kerk uit de eigen omgeving. ,,We willen als Stichting een brug slaan naar nieuwe generaties", legt directeur Gerhard Bakker uit. ,,Met het oog op het maatschappelijk draagvlak voor de monumentenzorg vinden wij het belangrijk dat de jeugd al vroeg in aanraking komt met de culturele rijkdom van de Friese kerken. We hopen dat zij de kerken om hun historische waarde leren waarderen, en dat ze begrijpen waarom de kerken behouden moeten worden."

Groep 8 van CBS De Slotschool mocht als eerste aan de slag met het splinternieuwe lesmateriaal. Samen met docent Siegfried Derks en educatief medewerker Hanneke Hofman van de Stichting Alde Fryske Tsjerken bezochten de leerlingen de Van Harenskerk.

Op school kregen ze eerst een korte inleiding. Daarna konden ze met behulp van opdrachtenboekjes de kerk verkennen. Gids Aldert Cuperus en koster Jan Brouwer vertelden het een en ander over de kerk. Hoe belangrijk het project is, bleek wel uit de vragen die de kinderen stelden:

- waar dient dat ding eigenlijk voor (wijzend op de preekstoel)?
- hoe lang hebben ze er over gedaan om al die poppetjes (op de rijkversierde preekstoel) te maken?
- waarom staat er een toren bij een kerk?
- liggen er echt mensen in de kerk begraven zoals meester zei?

Het lespakket bestaat uit een viertal modules, met een creatieve opdracht aan het eind, die op school gemaakt kan worden. In het onderdeel 'Kerk en functie' wordt de kinderen gevraag om nieuwe functies te bedenken voor vrijkomende kerkgebouwen. Dat leverde in Sint annaparochie allerlei spontane ideeën op, zoals een achtbaan in de kerk, of: maak er maar een gymzaal van. ,,Dat is natuurlijk niet wat de Stichting Alde Fryske Tsjerken wil met haar gebouwen; ons doel is immers de instandhouding van de monumenten met hun waardevolle interieurs. Toch is het belangrijk dat jongeren hierover nadenken", vindt directeur Gerhard Bakker. ,,De vanzelfsprekendheid waarmee wij onze kerken koesteren, is niet automatisch aanwezig bij de jeugd. Het vraagt inspanning om hen van de monumentale waarde van kerken te doordringen. En dat doen we met plezier."

Educatiecommissie
Het lesmateriaal is door Hanneke Hofman in samenwerking met de vrijwilligers van de educatiecommissie van de Stichting Alde Fryske Tsjerken ontwikkeld. In de afgelopen maanden is het materiaal twee keer getest op leerlingen van ’t Fonnemint (groep 8) en De Slotschool (groep 7). Ook de Plaatselijke Commissie van Sint-Annaparochie, die de kerk beheert voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken, heeft haar inbreng geleverd aan het project.

Downloads
De Stichting Alde Fryske Tsjerken stelt de lesboekjes en de handleiding voor docenten gratis beschikbaar voor alle scholen in Fryslân. Leerkrachten kunnen het materiaal hier downloaden en zelf uitprinten. De Stichting hoopt natuurlijk dat zo veel mogelijk scholen met dit materiaal gaan werken, en in hun eigen omgeving een kerk gaan bezoeken.

De Plaatselijke Commissies die de 43 kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken beheren, zijn graag bereid om schoolklassen te ontvangen. Scholen kunnen daartoe contact opnemen met educatief medewerker Hanneke Hofman via educatie@aldefrysketsjerken.nl. Zij zal dan het contact verzorgen met de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie.

We zijn benieuwd naar de ervaringen met het lesmateriaal. Reacties kunnen naar hetzelfde mailadres gestuurd worden.



03 06 14

Dankbaar voor steun OKS

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is de Ottema-Kingma Stichting erkentelijk voor alle hulp bij de fondswerving voor de instandhouding van haar kerkgebouwen. Bij zijn afscheid als voorzitter van de OKS memoreerde Douwe de Vries daar op 2 juni 2014 nog even aan toen hij enkele voorbeelden noemde van samenwerking die hij met zijn bestuur wist te bewerkstelligen:



,,Een geslaagd voorbeeld is de fondswerving voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De OKS nam toen het initiatief en doordat zij zelf de nek uitstak met een forse donatie, stimuleerde zie ook andere fondsen mee te doen."

De Stichting Alde Fryske Tsjerken maakte in juli 2011 bekend dat zij een aantal cultuurfondsen bereid had gevonden om een financiële bijdrage te leveren aan de instandhouding van 23 van haar kerkgebouwen. In totaal werd toen een bedrag van € 625.000 toegezegd door: de Ottema-Kingma Stichting, de Stichting Woudsend Anno 1816, het Old Burger Weeshuis te Leeuwarden, het Sint Anthony Gasthuis te Leeuwarden, het Juckema-Siderius Fonds, de Van Heloma Stichting, de Kingma Stichting en drie Friese stichtingen die anoniem willen blijven. Voor al deze Friese cultuurfondsen was het niet alleen belangrijk dat de OKS het voortouw nam, maar ook dat de landelijke Stichting Dioraphte een toezegging deed.

Met de steun van de cultuurfondsen is de Stichting Alde Fryske Tsjerken in staat om het meerjarenplan uitvoeren, dat in het kader van de subsidieregeling BRIM (Besluit Rijkssubsidiëring Instandhouding Monumenten) is ingediend voor een groep van 23 kerkgebouwen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft de subsidiabele kosten voor deze werkzaamheden vastgesteld op € 1,8 miljoen. Het Rijk subsidieert hiervan € 1,2 miljoen (65%), op voorwaarde dat de Stichting Alde Fryske Tsjerken als eigenaar de overige 35% (€ 637.520) kan opbrengen. Dat is de Stichting in 2011 gelukt, dankzij de steun van de cultuurfondsen en een kleine bijdrage (€ 12.520) uit eigen middelen. De werkzaamheden moeten volgens de beschikking van de Rijksdienst worden uitgevoerd in de periode 2011-2016.

Voorzitter Jan Kersbergen noemde het bij de bekendmaking in juli 2011 heel bijzonder dat de Friese cultuurfondsen samen hun schouders onder de Stichting Alde Fryske Tsjerken willen steken. ,,Het is bijna onwerkelijk dat de fondswerving tot dit ongelooflijke resultaat heeft geleid. Daar kunnen we alleen maar diep dankbaar voor zijn. Het haalt een zware last van onze schouders.” Hij bedankte met name voorzitter Douwe de Vries van de Ottema-Kingma Stichting en ons eigen bestuurslid mr. Ernest de Lange die achter de schermen veel werk hadden verzet.

Kersbergen benadrukte bij die gelegenheid overigens dat de steun van de donateurs onontbeerlijk blijft voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken. ,,De provinciale subsidie die we jaarlijks krijgen, is niet toereikend om de kosten van het bureau te dekken. Tegelijkertijd hebben we ambities om de organisatie voorzichtig verder uit te bouwen. Dat is nodig, met het oog op de kerkgebouwen die ons worden aangeboden en die we de komende jaren wellicht overnemen. De kerkgebouwen worden weliswaar beheerd door vrijwilligers, maar het bestuur is zich er terdege van bewust dat die meer ondersteuning verdienen. Het is dus niet zo dat er nu een schip met geld binnenvaart, en dat we rustig achterover kunnen gaan leunen. Het blijft belangrijk dat donateurs ons steunen, met giften, schenkingen en legaten.”

Toelichting OKS
De Ottema-Kingma Stichting gaf in juli 2011 onderstaande toelichting op de beslissing om de Stichting Alde Fryske Tsjerken te steunen.

Tot nu toe heeft de Ottema-Kingma Stichting (OKS) de Stichting Alde Fryske Tsjerken (SAFT) incidenteel gesteund bij de instandhouding van zaken van kunsthistorisch belang in kerkgebouwen (preekstoelen met houtsnijwerk, rouwkassen, unieke orgels, glas- en muurschilderingen, etc.). Structurele financiële ondersteuning bij restauraties en andere instandhoudingsactiviteiten voor de kerken past niet goed binnen het beleid van de OKS.

De OKS heeft nu echter besloten de SAFT wel financieel te steunen om zo (samen met andere fondsen) het benodigde geld bijeen te krijgen voor de instandhouding van de kerkgebouwen van SAFT. Een belangrijk argument hiervoor is dat de door het Rijk toegezegde subsidie vervalt als het eigen aandeel niet wordt opgebracht.

Er zijn echter ook inhoudelijke argumenten voor de beslissing:

  • De kerkgebouwen tezamen zijn uit historisch, cultuurhistorisch, historisch-geografisch en landschappelijk oogpunt gezien het belangrijkste cultuurgoed van Friesland.
  • De kerkinterieurs omvatten een grote hoeveelheid hoogwaardige voortbrengselen van Friese kunst en ambachtskunst in oorspronkelijke context (orgels, meubels, houtsnijwerk, schilderijen, glaskunst, koperwerk, etc.) 
  • De kerkgebouwen zijn geschikt of worden door de SAFT geschikter gemaakt voor gebruik ten behoeve van velerlei culturele activiteiten.
  • De kerkgebouwen hebben voor vele inwoners van Friesland een emotionele waarde en voor toeristen en andere bezoekers zijn ze uit oogpunt van cultuurhistorie van belang.
  • Het grote aantal kleine kerken (770), dikwijls met karakteristieke zadeldaktoren, is bepalend voor het aanzien van Friesland en een 'icoon' van de provincie.De SAFT heeft een belangrijke taak bij het 'redden' van buiten gebruik geraakte monumentale kerkgebouwen en het gewicht van deze taak moet de krachten van de stichting niet te boven gaan. want dan komt het voortbestaan van veel Friese kerkgebouwen in gevaar.
De OKS is van mening dat ze op een cruciaal moment in de organisatie van de zorg voor monumentale kerkgebouwen in Friesland mee moet helpen om zeer waardevol cultureel erfgoed in stand te houden.

Douwe de Vries, voorzitter, juli 2011



24 05 14

Legaat voor Kloosterkapel Sijbrandahuis

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft een legaat van bijna vijftigduizend euro ontvangen voor de instandhouding van de Kloosterkapel in Sibrandahûs. Het bedrag is nagelaten door mevrouw Uilkje van der Heide (16 februari 1918 - 12 december 2012) uit Heerenveen. Op donderdag 22 mei 2014 hebben haar nabestaanden het legaat symbolisch overhandigd aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Voorzitter Jan Kersbergen (met symbolisch legaat in de handen) temidden van de nichten en neven van Uilkje van der Heide en hun partners. Links met bloemen Ytsje Hettinga-van der Heide. Foto: Attje Meekma

Het legaat was in eerste instantie terechtgekomen bij de Protestantse Gemeente Claercamp (Rinsumageest / Sibrandahûs). Die was tot 1993 de eigenaar van de Kloosterkapel. In dat jaar nam de Stichting Alde Fryske Tsjerken het rustiek gelegen kerkje in eigendom over, inclusief het kerkhof. Omdat het legaat geoormerkt was voor de Kloosterkapel, heeft de Protestantse Gemeente het bedrag inmiddels overgemaakt aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Nicht Ytsje Hettinga-Van der Heide was met vijf familieleden aanwezig bij de symbolische overdracht van het legaat. Zij vertelde dat haar tante Uilkje op een ‘pleatske’ schuin tegenover de kerk als tweede in het gezin van Klaas van der Heide en Pietsje Hoekstra geboren werd, in Rinsumageest naar school ging, maar in haar jeugd altijd in Sibrandahûs kerkte.

Ze wilde niet op de boerderij blijven, en werd verpleegster in de psychiatrie. In 1957 werd ze voor de zending van de Nederlandse Hervormde Kerk uitgezonden naar Nieuw-Guinea om daar zwakzinnigenzorg op te zetten. Politieke omstandigheden dwongen haar om na zes jaar terug te keren naar Nederland. Van 1963-1978 werkte ze bij sanatorium 'Licht en Kracht' in Assen. Ze maakte vele reizen naar onder andere Israël, Amerika, China, Rusland, Thailand, Egypte en Indonesië.

Na haar pensioen werd Workum haar woonplaats. Leren was haar hobby. Ze hield van schilderen, klassieke muziek luisteren, orgelspelen, fotograferen en het opnemen van vogelgeluiden in het veld. In 1986 verhuisde ze naar Sint Nicolaasga, in 1993 naar Heerenhage in Heerenveen. Ze verveelde zich geen moment, deed aan zelfstudie en ging naar lezingen. De auto deed ze pas van de hand toen ze bijna negentig was.

,,Ús tante hie in tige duorsume libbenstyl", vertelde nicht Ytsje. ,,Neat nedich foar harsels. Der moast eins in fyts mei in legere ynstap komme. Mar in oare fyts? Nee, dat begrutte har. In kleedsje oer de leuning fan de stoel koe like goed as in nijenien. Gjin oeare flierbedekking, nee, dan leaver in nij stik deryn."

,,Wy binne grutsk op har om't it in bysûndere frou is. Dat troch har libben, it libben yn en rûn it tsjerkje trochgiet. Dat de rinpaden sliten bliuwe om't der altyd wer fuotprinten dellein wurde. Dat de âlde kleastermoppen noch lang myzyk heine kinne en nei petearen harkje. Dat it tourkje noch lang as beak foar de krite betsjutting ha kin. Dat is de winsk fan ús tante Uilkje en der draacht se royaal oan by mei har neilittenskip. Wy winskje de Stichting alle goeds mei de Kleasterkapel. Wy sille foar us tante, Uilkje van der Heide, sa út en troch noch ris wer yn de griene bankjes krûpe om, mei troch har, te genietsjen fan dit monument".

Dankbaar
Voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken nam het legaat dankbaar in ontvangst. Hij vertelde dat het legaat zal worden gebruikt voor toekomstig onderhoud. ,,Met het rendement ervan kunnen wij een flink deel van ons eigen aandeel in de kosten betalen. Het Rijk stelt de helft van de kosten aan subsidie beschikbaar. De rest moeten we als eigenaar zelf opbrengen. Dit legaat betekent dat het onderhoud aan de Kloosterkapel nu grotendeels is veiliggesteld.”

Namens de kerkenraad van de Protestantse Gemeente Claercamp waren ds. Wybren de Jong en Jenne Houtstra aanwezig. Zij vertelden dat de Protestantse Gemeente voornemens is om nu toch weer met enige regelmaat kerkdiensten in de Kloosterkapel te houden, in aanvulling op de reguliere diensten in Rinsumageest.

Voorzitter Sjoerd Helbich van de Plaatselijke Commissie vertelde over de vele culturele activiteiten die de Kloosterkapel al twintig jaar organiseert. In 2010 kwam er een keuken en toilet in de kerk. Het afgelopen seizoen is het jubileum gevierd met een reeks van bijzondere optredens, onder meer van De Kast en Erwin Nyhoff.

Na de bijeenkomst in de Kloosterkapel bracht de familie nog een bezoek aan het archeologisch steunpunt Klooster Claercamp, even verderop. Dat had tante ook geweldig gevonden, wist Ytsje zeker. ,,Hjoed soe se genietsje fan it pipekrûd, de wyldemargriten en de soerstâlen yn de bermen en fan it fee yn de greide. 'Wat in moaie dei', soe se sizze."




17 05 14

Twaalfduizend euro voor Saskiaproject

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft donderdag 15 mei 2014 een bijeenkomst in de Van Harenskerk in Sint-Annaparochie gehouden voor de donateurs die vorig jaar iets extra's gaven voor het Saskiaproject.

De oproep om een extra donatie over te maken voor de plannen rond Saskia en Rembrandt leverde vorig jaar juni ruim 12.500 euro op. Deze middelen zijn beschikbaar gesteld aan de Plaatselijke Commissie van Sint-Annaparochie. De afgelopen maanden zijn onder meer verrijdbare en demontabele expositiepanelen en een plasmascherm met laptop aangeschaft. ,,Daarmee kunnen we bijvoorbeeld de DVD laten zien van de het huwelijk van Saskia en Rembrandt dat we een paar jaar geleden hier in het dorp hebben nagespeeld", vertelde voorzitter Teake Brandsma van de Plaatselijke Commissie.

De Plaatselijke Commissie had een prachtig programma samengesteld onder het motto 'donateurs doen ertoe'. Brandsma uitte namens de Plaatselijke Commissie diepe dankbaarheid voor de extra giften. ,,Zonder uw steun hadden we deze investeringen in nog geen jaren kunnen doen", legde hij uit.

De bezoekers werden verwelkomd met trompetgeschal van 'De Torenblazers': Lisanne Terpstra uit Berlikum en haar muziekdocent Tjipke Pasma. Na een kort woord van welkom door directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken vertelde Teake Brandsma wat er tot nu toe met de extra giften is gedaan. ,,De expositiepanelen zijn multifunctioneel bruikbaar. Bij een rouwdienst kunnen we ze uit elkaar halen en elders opslaan. Nu hangen er foto's op van Saskia en Rembrandt, maar we kunnen nu ook vaker een expositie organiseren. Dit voorjaar hadden we een beeldententoonstelling die ruim tweehonderd bezoekers trok in vier weekeinden. Zoiets willen we vaker doen."

Het plasmascherm dat is aangeschaft, kan nu ook ingezet worden tijdens de kerkdiensten van de Protestantse Gemeente van Sint-Annaparochie. ,,Die huren de Van Harenskerk dit jaar 26 keer. Ze zijn in hun eigen gebouw, de Gideonskerk, ook gewend om van schermen te zingen. Bovendien hebben we geïnvesteerd in een nieuwe website en is er nog een plan om het oude torenuurwerk van zolder te halen."

Tijdens een vakantie in Riga zag Brandsma in de Dom een oud torenuurwerk pontificaal opgesteld in de kerkzaal. ,,Daar wordt het met trots ten toon gesteld, bij ons staat het op zolder. We hebben de Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk ingeschakeld om naar beneden te halen. Zij zouden het liefst zien dat we het uurwerk weer werkend in de toren zouden maken, maar dat is een te kostbaar verhaal. Nu gaan we het opknappen en kunnen we het aan de bezoekers laten zien."

Na de uitleg van Brandsma verzorgden Aldert Cuperus en Klaske Kampen een muzikaal intermezzo, begeleid door Jack Peters op gitaar. Zij zongen een lied over De Slikwerkers, de mannen die het buitendijkse land van het Bildt hebben "opgebild'. Vervolgens was er een lezing van Aldert Cuperus over de bijzondere geschiedenis van de Van Harenskerk.

Volgens Cuperus is de bijzondere preekstoel niet gesneden door Gerrit Thomas Payaar, zoals Sytse ten Hoeve denkt. In het aan de Van Harenskerk gewijde juninummer van het magazine Alde Fryske Tsjerken van vorig jaar noemt Ten Hoeve het "aannemelijk" dat de preekstoel van Sint-Annaparochie door deze steenhouwer en houtsnijder gemaakt is, op grond van stijlvergelijkingen met snijwerk van Payaar dat wel bewaard is, zoals de preekstoel van Weidum en de vroedschapsbank in de Sneker Martinikerk.

Cuperus wijst erop dat de trap van de preekstoel aan de rechter kant zit. ,,Dat komt in Nederland nooit voor, maar wel in de Lutherse traditie. Ik denk dat de preekstoel uit Duitsland gehaald is. Het houtsnijwerk is zo rijk, dat het bijna on-Nederlands te noemen is."

Cuperus treedt vaak op als rondleider als de kerk geopend is. ,,Maar ook als er groepen langskomen. Dit jaar komen er zeker acht bussen met Vlamingen op bezoek. Naast onze Rembrandtkerk bezoeken ze dan ook van het Planetarium in Franeker en soms ook Hegebeintum."

Na een korte pauze speelde trompettiste Lisanne Terpstra het stuk 'Intrada' van Otto Ketting vanaf het orgelbalkon. Vervolgens gaf Froukje de Jong-Krap een lezing met behulp van een powerpointpresentatie op het nieuwe beeldscherm over "Saskia uit de schaduw van Rembrandt". ,,Mooi dat dit materiaal er nu is", complimenteerde zij de Plaatselijke Commissie. ,,Dat maakt het verzorgen van lezingen veel gemakkelijker. Je wilt er toch vaak wat plaatjes bij laten zien."

In een half uurtje schetste ze de levensgeschiedenis van Saskia, die geboren werd in Leeuwarden, in Sint-Annaparochie trouwde met Rembrandt van Rijn, en begraven ligt in de Oude Kerk van Amsterdam. ,,Daar wordt ieder jaar een herdenking georganiseerd, die steeds meer bezoekers trekt. Zoiets kunnen we hier in de Van Harenskerk ook doen. Saskia en Rembrandt vormen een prachtig aanknopingspunt om het verhaal van de Van Harenskerk uit de doeken te doen."

De bijeenkomst werd afgesloten met het Saskialied, gezongen door Pietrix Dijkstra, en een dankwoord van Teake Brandsma.

Nieuwe actie
Het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft inmiddels besloten om in juni van dit jaar opnieuw een extra bijdrage van de donateurs te vragen, dit keer voor de Mariakerk van Foudgum.. Die moet dringend gerestaureerd worden, en aangepast worden voor het gebruik als dorpshuis. ,,In Foudgum is geen dorpshuis", legt directeur Gerhard Bakker uit. ,,Nu de Stichting de kerk onder handen gaat nemen, willen ze het interieur aanpassen zodat ze er wat gemakkelijker met groepen bijeen kunnen zijn. Bovendien willen ze de expositie over ds. Francois Haverschmidt (Piet Paaltjens) wat meer professionaliseren."

De Stichting is druk bezig om fondsen te werven voor de restauratie. ,,Die moet voor 1 december beginnen om een toegezegde provinciale subsidie niet te verliezen. Jammer genoeg is de aanvraag in het kader van de BRIM tot nu toe steeds afgewezen omdat er te weinig Rijksbudget beschikbaar was. Hopelijk lukt het dit jaar wel", aldus Bakker. Na de zomer hoopt de Stichting meer duidelijkheid te krijgen over de BRIM-aanvraag.



08 04 14

Blessum voert actie voor dorpskerk

Twaalfduizend euro heeft de Plaatselijke Commissie van Blessum gespaard voor de restauratie van de dorpskerk. Een hele prestatie voor een dorp met 87 inwoners, vindt voorzitter Jan Mennema. Maandag 7 april 2014 overhandigde hij tijdens de vergadering van Dorpsbelang een cheque ter waarde van dit bedrag aan directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

De eigen bijdrage van de Blessumers is over een periode van negen jaar bijeen gespaard, aldus Mennema. Vooral met de verhuur van de kerk haalde de Plaatselijke Commissie geld binnen. De Mariakerk is enorm belangrijk voor het dorp. Er is geen dorpshuis. Als mensen een feestje willen geven dat thuis niet past, houden ze het in de kerk.

Directeur Bakker is diep onder de indruk van de bijdrage van het dorp. ,,De Blessumers hebben veel over voor hun kerk. Ze houden niet alleen de boel netjes, maar beheren ook het kerkhof dat eigendom van de Stichting is. Zaterdag 12 april is er weer een hele groep in touw in en rond de kerk."

Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken zijn de inkomsten meer dan welkom. ,,We krijgen natuurlijk subsidie van het Rijk, maar dat moet je als eigenaar aanvullen met een flink deel aan eigen middelen. Op dit moment helpt een aantal cultuurfondsen ons daarbij, maar in de toekomst zal er meer geld moeten komen vanuit het gebruik. Blessum laat zien dat het kan."

De Plaatselijke Commissie haalde ook nog eens 1500 euro op voor de restauratie van de kanselbijbel. Die werd twaalf jaar geleden naar Restauratie Atelier Sterken gebracht. Sterken heeft het boek in oude glorie hersteld. Vraag is nog even of hij permanent op de kansel komt te liggen, of dat het toch beter is om hem alleen bij bijzondere gelegenheden te voorschijn te halen.

Continue onderhoud
De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft de kerk van Blessum in 1975 in eigendom overgenomen. De kerk werd in 1978 al eens gerestaureerd onder toezicht van architectenbureau Van Maanen en Zwart. In 1995 werd het orgel gerestaureerd, onder begeleiding van orgeladviseur Jan Jongepier.

Dergelijke monumenten hebben echter continu onderhoud nodig. In 2010 is de toren opnieuw in de steigers gezet. Eind 2013 is het dak aan de zuidzijde hersteld, zijn er loopplanken op het gewelf aangebracht en is het gewelf van verlichting voorzien. Verder is voeg- en metselwerk hersteld aan de zuidoost- en noordzijde van de kerk.

De werkzaamheden zijn uitgevoerd door Bouw- en Restauratiebedrijf Sytse Douwe van der Vegt uit Weidum. Er was een bedrag van zo'n 40.000 euro mee gemoeid.

Stucwerk
Wie in de Mariakerk komt, zou zich kunnen verbazen over de slechte staat van het stucwerk aan de zuidmuur. Dat is een gevolg van de lekkage van het dak. De muren zijn ruim een meter dik, en verzadigd van water. Nu het dak gerepareerd is, kunnen de muren eerst een jaar drogen. Dan wordt het stucwerk hersteld.

Luister hier naar een reportage van Omrop Fryslân.



25 03 14
Een maquette van 'De Ferdjipping' in de kerk van Jorwert.

Tweede fase Nijkleaster in Jorwert

Stichting Nijkleaster is begonnen met de fondswerving voor de tweede fase van hun project: het inbouwen van een verdieping in de voorkerk van Jorwert. De Stichting Alde Fryske Tsjerken draagt als eigenaar van de kerk in Jorwert ook een steentje bij.

De belangstelling voor de activiteiten van het nieuwe protestantse klooster-in-wording is zo groot, dat er meer ruimte in de Radboudkerk gemaakt moet worden. In de voorkerk komt een tweede etage (De Ferdjipping). De extra ruimte die wordt gecreëerd, kan voor verschillende activiteiten gebruikt worden, zowel door Nijkleaster als door de bewoners van Jorwert.

De verbouwing kost ruim 156.000 euro. Uit bijdragen van de provincie Fryslân, verschillende vermogensfondsen en door eigen inbreng is inmiddels ruim 100.000 euro binnen. Eind maart 2014 is Nijkleaster me een crowdfuncting actie gestart om de resterende 50.000 euro binnen te halen. Dit gebeurt onder het motto ‘Het verhaal gaat door’.

Eerste schenker
De verbouwing vindt plaats in nauw overleg met de Stichting Alde Fryske Tsjerken als eigenaar van de Radboudtsjerke. De Stichting heeft als eerste besloten om de actie te steunen. De Stichting stelt een bijdrage van € 2.000 beschikbaar. Directeur Gerhard Bakker: ”Wij vinden Nijkleaster een mooi voorbeeld hoe je een nieuwe functie aan een oude kerk kunt geven. De nieuwe verdieping vergroot de gebruiksmogelijkheden van de kerk aanzienlijk. Zo krijgt de kerk weer een centrumfunctie in de regio, in aanvulling op het dorpshuis en het café van Jorwert.”

Centraal in de fondswervingscampagne van Nijkleaster staat een kunstwerk van Han Reeder uit Sneek. Hij heeft eind 2013 een foto gemaakt van een Statenbijbel uit 1912 in één van de nissen van de Radboudkerk. Het inspireerde initiatiefnemer ds. Hinne Wagenaar van Nijkleaster tot de volgende tekst:

In 1912 lieten de kerkvoorgden van Jorwerd een aantal Bijbels maken voor in de kerkenraadsbanken. Zij wisten niet wat de toekomst zou brengen. Zij waren zich niet bewust van de oorlogen die het Europese continent zouden teisteren. Niet van de kerkelijke ontwikkelingen in de twintigste eeuw. Niet van Geert Maks boek 'Hoe God verdween uit Jorwerd'. Evenmin waren ze zich bewust dat precies 100 jaar later Nijkleaster zich zou vestigen in dit dorp en deze kerk. Toch staat voor Nijkleaster die Bijbel uit 1912 symbool voor hoop en toekomst. Sinds 2012 klinkt het grote Verhaal en klinken de menselijke verhalen weer volop in deze kerk en rond de tafel van verhalen'.

Tijdens de actie vraagt Nijkleaster aan belangstellenden om 1000 euro te investeren in de verbouw van de kerk van Jorwert. Als symbolische tegenprestatie ontvangen de eerste honderd gulle gevers het kunstwerk van Han Reeder cadeau. Deze worden later dit jaar uitgereikt tijdens een besloten bijeenkomst, waaraan onder meer Han Reeder, Geert Mak en Henk Kroes meewerken. Geert Mak zal spreken over het thema ‘Sinds God verdween uit Jorwert’.

De actie loopt tot en met Pinksteren. Ds. Hinne Wagenaar is ervan overtuigd dat veel mensen belangstelling zullen tonen. ,,De aandacht en warmte voor Nijkleaster is in ons eerste volle jaar van onze activiteiten, 2013, overweldigend geweest. We hadden nooit gedacht dat we zoveel mensen zouden mogen verwelkomen in Jorwert. Ook de financiële steun van onze stipers (donateurs) en freonen (vrienden) is hartverwarmend.’’

Nijkleaster streeft naar een protestants klooster in Friesland. Uitvalsbasis voor de activiteiten is sinds oktober 2012 de Radboudkerk in Jorwert. Nijkleaster wordt geleid door ds. Hinne Wagenaar en zijn vrouw Sietske Visser. Nijkleaster is een pioniersplek van de Protestantse Kerk in Nederland.

Animatie
Het is nu al mogelijk om een virtuele rondwandeling door de voorkerk te maken. Beklim de trap en neem een kijkje in De Ferdjipping. Met dank aan architect Romke Lemstra.



17 01 14

Mooi legaat voor Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft onlangs een bijzonder legaat gekregen. Een man uit Deinum heeft de Stichting het prachtige bedrag van € 75.000 nagelaten. De Deinumer was erg begaan met het lot de toekomst van de Friese kerken.

De erflater woonde tijdens zijn leven vlakbij de kerk van Deinum. Hij was kort geleden donateur geworden van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Als welkomstcadeau kreeg hij een DVD opgestuurd waarop vier speciale programma’s staan over het werk van de Stichting. De man was erg geraakt door deze uitzendingen en door de professionaliteit van het werk. Hij besloot daarom ook na zijn leven het werk van de Stichting te steunen.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is bijzonder ingenomen met deze bijzondere schenking, zegt directeur Gerhard Bakker. ,,Het Rijk stelt minder geld beschikbaar voor onderhoud van kerken. Er is daarom meer ‘eigen geld’ nodig. De Stichting werkt er hard aan om meer donateurs te krijgen. Daarnaast zijn inkomsten uit nalatenschappen bijzonder welkom. Het is geweldig dat mensen ons dit geld toevertrouwen’’, aldus Bakker.

Het geld van het nalatenschap wordt toegevoegd aan een speciaal fonds (‘instandhoudingsfonds’) dat bedoeld is om ook in de toekomst de kerken van de Stichting op een goede manier te kunnen onderhouden. Deze bestemming is in lijn met de wensen van de erflater.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is eigenaar van 43 kerken in Fryslân. De Stichting beheert en onderhoudt die kerken en geeft ze een nieuwe bestemming, in samenwerking met de Plaatselijke Commissies. De kerken worden steeds intensiever gebruikt voor verschillende activiteiten, onder meer op het gebied van bezinning en cultuur.

Wilt u de Stichting Alde Fryske Tsjerken ook steunen? Lees hier meer over de mogelijkheden voor schenkingen en nalatenschappen. Of word donateur, en meld u nu aan via de website.



21 12 13

Hans Willems hoofdredacteur magazine

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft Hans Willems benoemd tot hoofdredacteur van het magazine ‘Alde Fryske Tsjerken’. Hij is de opvolger van dr. Regnerus Steensma uit Buitenpost, die in december vorig jaar is overleden.

Willems (Utrecht 1951) kwam in 1977 naar Friesland om als redacteur geestelijk leven aan de slag te gaan bij de Leeuwarder Courant. Door zijn werk leerde hij vele tientallen kerken in Fryslân van binnen en van buiten kennen en waarderen. ,,Het was een tijd waarin zelfs nog wel eens nieuwe kerkgebouwen werden geopend”, vertelt Willems, ,,maar tegelijk ook veel godshuizen buiten gebruik raakten of een nieuwe bestemming kregen. Getalsmatig liep het kerkelijk leven sterk terug, maar inhoudelijk was er meer dan genoeg te schrijven over liturgische ontwikkelingen, theologische disputen en kerkpolitieke zaken.”

In 1991 keerde Willems als parlementair redacteur terug naar zijn eerdere woonplaats Den Haag. Na acht jaar de politiek te hebben gevolgd voor de Leeuwarder Courant, vestigde hij zich voor een tweede maal in Leeuwarden. Momenteel werkt hij als eindredacteur en verslaggever voor de zaterdagse bijlagen van de LC.

Pniëlkerk
Op zondagen kerkt hij afwisselend in de eeuwenoude Grote of Jacobijner Kerk en de veel modernere Oase in Leeuwarden Huizum. Zijn favoriete kerk staat evenwel in zijn geboortestad Utrecht: de Pniëlkerk, waar hij belijdenis deed en trouwde in 1973. De zeskantige kerk is gebouwd naar een ontwerp van de architecten Dingemans en Wouda, die zich daarbij lieten inspireren door de Bergrede.

Kerkgangers kunnen er kiezen uit het centrale zitgedeelte of een van de vijf in tribunevorm gebouwde ‘berghellingen’, om er te luisteren naar de verkondiging van Gods woord. ,,De kerk is mij zo dierbaar omdat mijn vaders vader er kort na de bouw in koper een miniatuur kopie van maakte, die ik uiteindelijk heb geërfd en die nu, compleet met binnenverlichting, in onze woonkamer staat te pronken.’’

Was de Pniëlkerk bij de bouw in 1955 een teken van het naoorlogse gereformeerde optimisme, door de recent bekend geworden verkoop aan de nog jonge Chinese christelijke gemeente in de Randstad, staat hij nu symbool voor de enorme krimp die de Protestantse Kerk in Nederland doormaakt. ,,Gelukkig behoudt hij zijn oorspronkelijke bestemming.’’

Stoter en De Vries
De benoeming van Hans Willems is donderdag 19 december 2013 bekendgemaakt tijdens de presentatie van het decembernummer van het magazine ‘Alde Fryske Tsjerken’ in de kerk van Oostrum. Bij die gelegenheid konden nog twee andere nieuwkomers binnen de redactie worden geïntroduceerd: drs. Marlies Stoter (conservator oude kunst en toegepaste kunst, Fries Museum) en dr. Oebele Vries (laatstelijk universitair docent Fries taal en cultuur, Rijksuniversiteit Groningen).

Het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is blij dat de redactie van het magazine met deze benoemingen versterkt is. ,,De redactie maakt twee keer per jaar een prachtig blad”, aldus voorzitter Jan Kersbergen. ,,Het is een belangrijk visitekaartje voor de Stichting, waarmee we invulling geven aan onze doelstelling om publieke belangstelling voor Friese kerken in het algemeen te wekken. Met de benoeming van dit drietal hebben wij alle vertrouwen in de toekomst.”




21 12 13

Een brug naar nieuwe generaties

De Stichting Alde Fryske Tsjerken wil een brug slaan naar nieuwe generaties door Hanneke Hofman als educatief medewerker aan te stellen. Zij gaat samen met een groep vrijwilligers een educatieproject uitwerken voor de Van Harenskerk in Sint Annaparochie.

Hofman (1987) is geboren in Leeuwarden maar opgegroeid in Koarnjum. Samen met haar vader bracht ze al fietsend bezoekjes aan kerken en begraafplaatsen. ‘In een kerk kun je de geschiedenis beleven en wij hadden een rijk inbeeldingsvermogen.’

Hofman is dan ook na het atheneum aan de Rijksuniversiteit Groningen de studie Geschiedenis gaan volgen. Vanwege haar liefde voor het vak en de behoefte de opgedane kennis te delen, heeft ze na de master Geschiedenis Vandaag gekozen voor de master Leraar Voorbereidend Hoger Onderwijs Geschiedenis en Staatsinrichting.

Bij voorkeur combineert ze deze twee masters. Bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken kan dit, door onderzoek te doen naar de kerkgeschiedenis en deze informatie te verwerken in lesmateriaal voor leerlingen. ‘Met het enthousiast maken van de jeugd voor onze Friese kerken kun je naar mijn mening niet vroeg genoeg beginnen.’

Eerder heeft ze bij het Historisch Centrum Leeuwarden educatieprojecten opgezet en begeleid. Recentelijk was dat het smartphoneproject voor de bovenbouw van de basisscholen en de onderbouw van het voortgezet onderwijs in Leeuwarden. ‘Ik vind het belangrijk om jongeren meer bij de musea te betrekken, naar mijn idee vergrijst het museumpubliek.’

Zelf bezoekt ze regelmatig kerken, niet alleen op vakanties in het buitenland, maar ook bij uitstapjes in Fryslân.

Educatiecommissie
Hofman werkt binnen de Stichting Alde Fryske Tsjerken samen met een vijftal vrijwilligers die een educatiecommissie vormen. De vrijwilligers helpen bij het schrijven van het lesmateriaal en het verzorgen van rondleidingen voor schoolklassen door kerken.

De educatiecommissie begint met een proef rond de Van Harenskerk in Sint Annaparochie. Er komt een leerlingen werkboekje en een leraren handleiding voor de groepen zeven en acht van beide lagere scholen in het dorp. Het materiaal komt in het voorjaar van 2014 beschikbaar.

‘Als de pilot slaagt, willen we onderzoeken of we het project kunnen uitrollen naar onze overige kerken’, aldus directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. ‘En op termijn misschien ook voor de andere kerken in Fryslân die niet bij onze stichting horen’.

Middels het educatieproject wil de Stichting Alde Fryske Tsjerken een brug slaan naar nieuwe generaties. ‘Onze donateurs zijn gemiddeld wel wat ouder dan vijftig jaar. We vinden het voor de toekomst van het Friese erfgoed belangrijk om ook de jeugd erbij te betrekken.

Mede om die reden gaan we in ons jubileumjaar 2015 ook samenwerken met het Natuurmuseum Fryslân, dat veel jongeren trekt. Hopelijk weten veel pakes en beppes hun (klein)kinderen enthousiast te maken voor de oude Friese kerken.’

De benoeming van Hofman is donderdag 18 december 2013 bekendgemaakt bij de presentatie van het nieuwe magazine ‘Alde Fryske Tsjerken’ in de kerk van Oostrum.



14 12 13

Tweede druk boek Steensma

Er komt een tweede druk van het boek Protestantse Kerken hun pracht en kracht van dr. Regnerus Steensma. Dat maakte dr. Justin Kroesen vrijdag 13 december 2013 bekend bij de eerste Regnerus Steensma Lezing in het Karmelklooster in Drachten.

De Regnerus Steensma Lezing wordt georganiseerd om te laten zien dat de geestelijke nalatenschap van Steensma vrucht blijft dragen, aldus ds. Jan Hofstra van het Karmelklooster in zijn woord van welkom voor de ruim honderd aanwezigen.


Hofstra organiseerde deze eerste lezing samen met Justin Kroesen, de opvolger van Steensma aan het Liturgisch Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen, thans het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed. Hofstra en Kroesen organiseerden de lezing in samenwerking met de Stichting Oude Groninger Kerken en de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Beide stichtingen zijn mede door Steensma opgericht in 1969 respectievelijk 1970. De belangstelling voor de lezing was groot; de kapel van het klooster zat volgepakt.

Kroesen presenteerde voorafgaand aan de lezing een boekje met de levensbeschrijving en bibliografie, getiteld Dr. Regnerus Steensma (1937-2012): een bio-bibliografie. Hij bood een eerste exemplaar van het boekje aan de weduwe van Steensma aan, Elly Steensma-Dijk.

Uit het boekje blijkt dat Steensma in zijn bijna vijftigjarige loopbaan 232 artikelen en boeken heeft gepubliceerd op het gebied van liturgiewetenschap, kunst- en kerkgeschiedenis, monumentenzorg en moderne kunst. Zijn eerste artikel handelde over middeleeuwse doopvonten in Noord-Nederland, en verscheen in het Jaarboek voor de eredienst van de Nederlands Hervormde kerk (1963/1964).

De laatste titel van zijn hand is het eerder genoemde boek Protestantse kerken - hun pracht en kracht, dat in april 2013 postuum verscheen (bezorgd en ingeleid door Justin Kroesen). Kroesen kon in zijn toespraak melden dat de eerste oplage binnen zes maanden uitverkocht was, en dat uitgeverij Bornmeer in 2014 een tweee druk zal doen verschijnen.

Macht, geweld en monniken
De eerste Regnerus Steensma Lezing werd verzorgd door prof. dr. Hans Mol. Hij ging in op een vijftiende eeuwse vete tussen de abt van het klooster van Hemelum en een hoofdeling uit de omgeving die de pachtinkomsten van het klooster had ingepikt. De lezing was een samenvatting van het artikel 'Macht, geweld en monniken, De escalatie van een vete in de Friese Zuidwesthoek 1482-1495' dat onlangs verscheen in De Vrije Fries (deel 93, 2013).

Mol is onderzoeksmedewerker middeleeuwse geschiedenis aan de Fryske Akademy in Leeuwarden en bijzonder hoogleraar geschiedenis van de Friese landen in de middeleeuwen aan de Universiteit Leiden. Behalve over Friese geschiedenis publiceert hij regelmatig over het kloosterwezen.

Met de lezing van Mol werd een link gelegd naar het begin van Steensma's wetenschappelijke carriere, in het bijzonder zijn in 1970 verschenen proefschrift 'Het klooster Thabor bij Sneek en zijn nagelaten geschriften'. Mol liet zien dat de abt van klooster Thabor zo verstandig was geweest om de neutraliteit te bewaren, waar de abt van Hemelum steun zocht bij de Schieringers in Leeuwarden en zo onderdeel werd van het conflict tussen de Schieringers en de Vetkopers dat met veel geweld gepaard ging.

Karmelklooster
De eerste Regnerus Steensma Lezing vond plaats in het Karmelklooster omdat Steensma daar een bijzondere band mee had. Zo was hij jarenlang voorzitter van de steunstichting achter het Karmelklooster in Drachten, dat eigendom is van ds. Jan Hofstra en zijn vrouw. Ds. Hofstra ging vorig jaar ook voor in de uitvaartdienst van Steensma in de hervormde kerk van Buitenpost.

In het in december 2012 verschenen zevende nummer van het magazine Alde Fryske Tsjerken stonden twee artikelen over het Karmelklooster, van de hand van Dolf van Weezel Errens (over de bouwgeschiedenis) en van Jan Hofstra (over de kunstcollectie van het klooster).

Steensma was van 2010 tot zijn overlijden in december 2012 hoofdredacteur van het magazine. Een in memoriam over Steensma werd gepubliceerd in nummer acht (juni 2013), geschreven door dr. Justin Kroesen.

Op 19 december wordt in Oostrum bekend gemaakt wie de opvolger wordt van Steensma als hoofdredacteur van het magazine, bij de presentatie van het negende nummer van 'Alde Fryske Tsjerken' .



05 12 13

Torenuurwerk Iens is weer thuis

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op 4 december het torenuurwerk uit de kerk van Iens teruggegeven aan de gemeente Littenseradiel om op te stellen in de toren van Easterwierrum. Directeur Gerhard Bakker overhandigde het uurwerk met een symbolische handdruk aan wethouder Douwe Willemsma van Littenseradiel.

Oud-voorzitter ir. L.A.A. Romeyn van de Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk legt aan vrijiwlliger Arnoud Klokke van de Stichting Alde Fryske Tsjerken uit hoe bijzonder het uurwerk van Iens is. Het dateert uit ongeveer 1700 en is een van de drie eerste slingeruurwerken die Fryslân kent. De andere twee staan in Minnertsga (1698) en Allingawier (oorspronkelijk afkomstig uit de kerk van Exmorra). Foto: Gerhard Bakker

De geschiedenis van het torenuurwerk is heel bijzonder. Tijdens de restauratie van de kerk van Iens werd in 1989 besloten om een elektrisch uurwerk aan te schaffen, plus een nieuwe luidklok. De gemeente maakte dat mogelijk met een subsidie van 2500 gulden, aldus een besluit van het college van Burgemeester en Wethouders op 16 augustus 1989. Het bestaande uurwerk wordt in de stukken “een heel nieuwsgierig geval” genoemd, dat gerepareerd voor het publiek te bezichtigen zou moeten zijn. “Voorstel is dit uurwerk op een geschikte plaats in de hal van het gemeentehuis op te stellen”.

De gemeente betaalde voor het oude torenuurwerk honderd gulden, en heeft het aanvankelijk ook ten toon gesteld in het gemeentehuis, wist wethouder Wilemsma te vertellen. Op enig moment is het echter op straat beland; hoe dat precies kon gebeuren, is niet bekend. Een voorbijganger heeft zich er toen over ontfermd, en het uurwerk overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Die heeft het sindsdien in depot gehouden, met een label dat het uit de kerk van Itens afkomstig zou zijn.

Behoud Torenuurwerken
Het uurwerk kwam weer in beeld door onderzoek van de Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk. Die is al jaren bezig met een inventarisatie van alle torenuurwerken in Nederland. Een van de twee vrijwilligers die de inventarisatie in Fryslân uitvoeren, Pim van der Giesen, deed in december 2011 navraag naar het uurwerk. Op dat moment was het voor de Stichting nog niet helder of het uit Itens of Iens afkomstig was.

Bij een bezoek aan het depot van de Stichting in april 2013 kon kerkrentmeester Heerma van Iens het uurwerk niet met 100% zekerheid identificeren. Hij herkende de slingerconstructie niet, en dacht dat een bepaald radarwerk veel verder was afgesleten dan wat hij hier aantrof, zo herinnert Arnoud Klokke zich, de vrijwilliger die het Stichtingsdepot beheert en bij het bezoek aanwezig was.

Op basis van de raadsstukken van de gemeente Littenseradiel heeft de Stichting zich er uiteindelijk van laten overtuigen dat het uurwerk hoogstwaarschijnlijk toch wel uit Iens afkomstig moet zijn. ,,Het jaartal klopt sowieso”, aldus Bakker. De gemeente Littenseradiel heeft besloten dat het uurwerk wordt overgedragen aan de Stichting Monumentenbehoud Littenseradiel. Wethouder Douwe Willemsma is daar tevens de voorzitter van.

Easterwierrum
De Stichting Monumentenbehoud Littenseradiel stelt het uurwerk beschikbaar gesteld aan de Stichting Begraafplaats Easterwierrum, voor opstelling in de toren van Easterwierrum. Die heeft hiervoor op 22 februari 2012 een verzoek ingediend bij de gemeente Littenseradiel. B&W besloten op 27 maart 2012 om daarmee akkoord te gaan.

Wethouder Willemsma vertelde dat de Stichting Begraafplaats voldoende middelen heeft om het uurwerk te laten restaureren.De toren van Easterwierrum is overigens ook eigendom van de Stichting Monumentenbehoud Littenseradiel.

Kerkrentmeester Heerma van Iens heeft er vrede mee dat het uurwerk niet terugkomt in de kerk van Iens. ,,Ons uurwerk is in 1989 geëlectrificeerd. Restauratie is duur. Daarnaast vraagt het veel tijd om het uurwerk dagelijks op te winden. Wij vinden het prima dat het de verantwoordelijkheid wordt van de Stichting Monumentenbehoud Littenseradiel en dat het in Easterwierrum geplaatst wordt."

Opgelost
Bakker is blij dat het mysterie van het uurwerk nu is opgelost. ,,De Stichting tot Behoud van het Torenuurwerk doet goed werk. Torenuurwerken krijgen lang niet de aandacht die ze verdienen. We zijn blij dat dit uurwerk nu weer thuis is in de gemeente Littenseradiel, en dat het een goede plek krijgt.”

Zelf laat de Stichting maar zelden een torenuurwerk restaureren, aldus Bakker. Het is voor het laatst gebeurd bij de restauratie van de kerken in Boer in 2008 en Wier in 2011. Op dit moment is de Plaatselijke Commissie van Britsum bezig om de benodigde middelen bijeen te brengen voor de restauratie van hun uurwerk, vertelt Bakker. ,,Het ziet er naar uit dat het hen ook nog gaat lukken.”

Uurwerkenfonds
In het algemeen heeft het uurwerk niet de hoogste prioriteit van de Stichting. ,,We steken er zelf geen geld in omdat de restauratie van zo’n uurwerk de exploitatie van de kerk niet verbetert. Het levert op zich geen extra inkomsten op. Omdat het Rijk zich als subsidieverstrekker steeds verder terugtrekt, zien wij ons genoodzaakt om daar toch op te letten. Herstel van uurwerken is dan wel een nobel doel, maar kan bij ons alleen als daar extra middelen beschikbaar voor worden gesteld. Wie weet is er iemand die ons kan helpen, en de middelen beschikbaar wil stillen voor een uurwerkenfonds? Dan wordt de situatie heel anders.”




03 12 13

Presentatie magazine in Oostrum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op donderdag 19 december 2013 het nieuwste nummer van haar magazine 'Alde Fryske Tsjerken' gepresenteerd tijdens een gezellige en informatieve bijeenkomst in de kerk van Oostrum die door ruim zestig mensen werd bezocht.

Tijdens deze bijeenkomst werd bekendgemaakt dat Hans Willems de nieuwe voorzitter van de redactiecommissie is geworden. De vacature van 'hoofdredacteur' van ons tijdschrift 'Alde Fryske Tsjerken' ontstond in december 2012, toen de toenmalige voorzitter van de redactie, dr. Regnerus Steensma uit Buitenpost, onverwachts overleed.

Het juni-nummer van dit jaar, een themanummer over de Van Harenskerk in Sint-Annaparochie, was het laatste nummer dat hij "in de steigers" heeft gezet. Na het overlijden van Steensma is het juni-nummer afgerond door de redactie onder leiding van eindredacteur Louw Dijkstra.

Veelzijdig
Het nieuwste nummer van het magazine in Oostrum is gepresenteerd, is ook weer tot stand gekomen onder de coördinatie van Louw Dijkstra. Het is een bijzonder veelzijdig nummer geworden met bijdragen over de mysterieuze muurschilderingen in de kerk van Oostrum, de restauratie van de kerk van Boazum in oorlogstijd, de afgebrande rooms-katholieke kerk op Ameland, de herkomst van sarcofagen in Noord-Nederland en de achttiende eeuwse timmerman Dirk Embderveld, die een hele serie preekstoelen maakte waaronder die van Oostrum.

Eerste exemplaren van dit nieuwe nummer werden aangeboden aan de voorzitter van de Plaatselijke Commissie in Oostrum: Albert van den Berg, de voorzitter van de Stichting Alde Fryske Tsjerken: Jan Kersbergen, en aan Arnoud Klokke, die samen met Elisabeth Penninga-Lautenbach een bijdrage schreven over de mysterieuze muurschilderingen van Oostrum.

Na een muzikaal intermezzo van het Vrouwen Burgerkoor onder leiding van Willem Molenbuur, vond er nog een tweetal lezingen plaats. De eerste lezing ging over de mysterieuze muurschilderingen van Oostrum. Arnoud Klokke legde uit waarom hij denkt dat de muurschilderingen relatief jong zijn en verband houden met het instorten van de voorvanger van de huidige toren in de achttiende of negentiende eeuw.

Klokke baseerde zijn theorie op de tekening die de dorpstimmerman maakte van de muurschildering die eind negentiende eeuw aan het licht kwam. De tekening bevond zich jarenlang in het archief van de Stichting, opgerold in een houten koker. De tekening is nu ingelijst, en overhandigd aan voorzitter Albert van den Berg. De Plaatselijke Commissie van Oostrum zal er een mooi plekje in de kerk voor zoeken, beloofde Van den Berg.

Het hele verhaal van Klokke is terug te lezen in het magazine 'Alde Fryske Tsjerken', dat om die reden natuurlijk ook in de kerk van Oostrum werd gepresenteerd.

Textiel aan preekstoelen
Aan het eind van de bijeenkomst vertelde Sytse ten Hoeve iets over het onderzoek dat hij gedaan heeft naar de bekleding en franjes van preekstoelen. In het nieuwste nummer van het magazine staat een artikel van zijn hand over Dirk Embderveld, de bekende achttiende-eeuwse timmerman en houtsnijder uit Leeuwarden, die onder meer de preekstoel van Oostrum maakte.

Ten Hoeve bewees met citaten uit diverse oude kerkenboeken dat de kanselbekleding oude papieren heeft. Hij signaleerde dat bij restauraties de bekleding maar al te vaak verdwijnt, zoals bijvoorbeeld in Raerd. 'De preekstoel is bij de laatste restauratie teruggebracht (gereconstrueerd) naar het uiterlijk van het begin van de negentiende eeuw, maar heeft niet de franjes gekregen die er toen wel waren, zoals uit oude foto's blijkt.'

Hij riep de verantwoordelijke kerkeigenaren op om zorgvuldig onderzoek te laten doen naar de geschiedenis van een kerk, en om het textiel daarbij niet te vergeten.

Kennismakingsnummer
Wilt u een kennismakingsnummer van het magazine 'Alde Fryske Tsjerken' ontvangen? Stuur dan een mail naar info@aldefrysketsjerken.nl




27 11 13

Dorpskerk Huizum overgenomen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft vrijdag 29 november 2013 de Dorpskerk van Huizum overgenomen van de Protestantse Gemeente Leeuwarden-Huizum. De Dorpskerk is de 43ste kerk van de Stichting en tevens de eerste kerk in een van de elf Friese steden.

De kerk van Huizum is een van de oudste monumenten binnen de grenzen van de gemeente Leeuwarden. In de muren is tufsteen uit de twaalfde eeuw aangetroffen. De vormentaal van het schip verwijst naar het eind van de vijftiende eeuw of het begin van de zestiende eeuw. Mogelijk is de kerk toen gewijzigd, of opnieuw opgebouwd met gebruikmaking van de oude tufstenen.

Hoogtepunt in het buitengewoon rijke interieur is de houten preekstoel uit de zestiende eeuw. Dit is de enige preekstoel in Fryslân die dateert van vóór de Reformatie. Tegenover de preekstoel staan drie herenbanken en in de koorsluiting is nog een vierde herenbank te vinden.

Orgel
Het huidige orgel van de kerk is niet het eerste. Het is bekend dat de kerk al in de zestiende eeuw een orgel had. Rond 1660 werd het gerepareerd door Willem Meynerts uit Berlikum. In 1727 vindt een vernieuwing plaats door Christian Müller. In 1849 leverden de orgelmakers L. van Dam & Zn. een nieuw orgel, maar zij gebruikten daarin een deel van het oude pijpwerk.

Dit orgel onderging in de twintigste eeuw enige wijzigingen. De laatste daarvan werd gerealiseerd in 1954-1956, door Bakker & Timmenga uit Leeuwarden. Deze firma zal het orgel in 2014 opnieuw restaureren. De opdracht daartoe is reeds verstrekt door de Protestantse Gemeente van Huizum. Organist Theo Jellema treedt op als orgeladviseur.

Plaatselijke Commissie
De kerk komt in beheer bij een Plaatselijke Commissie van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, onder voorzitterschap van Peter de Haan. Via de Plaatselijke Commissie kan het kerkje gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten, concerten en (familie) bijeenkomsten. Bovendien zullen er minimaal vier keer per jaar erediensten worden gehouden van de Protestantse Gemeente van Leeuwarden-Huizum.

De Haan onthulde tijdens de bijeenkomst iets van de plannen van de Plaatselijke Commissie. Zo denken ze onder meer aan een drietal jaarlijks terugkerende lezingen, vernoemd naar Slauerhoff (literatuur), Epo van Douma (historie) en Jansonius (algemeen).

In het eerste weekend van februari volgend jaar wordt de kerk feestelijk heropend. Dan zal onder meer ook talent uit de wijk een podium geboden worden.

Kerk nummer 43
Voor de Stichting is dit de 43ste kerk die werd overgenomen in het 43-jarige bestaan. De laatste keer dat de Stichting een kerkgebouw overnam, was in juli van dit jaar (Kortehemmen).

De Stichting werd in 1970 opgericht om monumentale kerkgebouwen over te nemen die hun religieuze functie verloren, en om in overleg met de dorpsbewoners te zoeken naar nieuw gebruik. Bovendien spant de Stichting zich al ruim veertig jaar in om publieke belangstelling te wekken voor kerkgebouwen in het algemeen.

Kerkhof
De grote begraafplaats pal ten zuiden van de Dorpskerk is in de jaren zeventig van de twintigste eeuw door de toenmalige Hervormde Gemeente van Huizum overgedragen aan de (burgerlijke) Gemeente Leeuwarden. Het kerkhof direct rond de kerk werd toen echter niet overgedragen, en is dus nu nog steeds in eigendom van de Protestantse Gemeente Leeuwarden-Huizum. Het werd op 25 mei 1979 officieel gesloten door de Gemeente Leeuwarden. De laatste begrafenis vond in 1977 plaats.

De Protestantse Gemeente Leeuwarden-Huizum heeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken gevraagd of zij het kerkhof wil overnemen. De Stichting heeft die vraag nog in beraad. De Stichting neemt hoogst zelden een kerkhof over. Het is de afgelopen 43 jaar alleen gebeurd in Augsbuurt, Blessum, Olterterp, Sibrandahûs en Westhem. Op al die kerkhoven kan nog gewoon begraven worden; een extra verantwoordelijkheid voor de vrijwilligrs van de Plaatselijke Commissies in die dorpen. In Huizum ligt de situatie dus anders; daar kan al sinds 1979 niet meer begraven worden.

Lees hier de kerkbeschrijving van de excursiecommissie uit 1979.

Luister hier naar de mini reportages van Omrop Fryslan.



22 11 13

Samenwerking met Natuurmuseum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken gaat inhoudelijk samenwerken met Natuurmuseum Fryslân in Leeuwarden. Doel is om in de zomer van 2015 ter gelegenheid van het 45-jarige bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, een grote expositie over het thema kerk en natuur in te richten in het Natuurmuseum.

Voor het museum ligt samenwerking met de Stichting Alde Fryske Tsjerken zeer voor de hand, zegt directeur Koopmans. ,,Kerken behoren tot het DNA van het Friese landschap. Ze bepalen het aanzien van natuurlijk Fryslân. Bovendien tref je in en rond de kerken allerlei bijzondere planten en dieren aan: vleermuizen (flearmûs), korstmossen (koarstmoas), steenmarters (stienmurd), kerkuilen (waarûle). Alle reden om daar in het Natuurmuseum eens flink mee uit te pakken. Tijdens een eerste brainstorm werden we met z’n allen heel enthousiast om er samen iets bijzonders van te maken.”

Koopmans ziet het al helemaal voor zich. ,,Naast een grote expositie in het atrium van het museum hopen we ook een aantal kleinere exposities in verschillende kerken van de Stichting onder te brengen. De bezoekers daarvan worden naar ons museum verwezen, en andersom.”

Brug slaan
De Stichting Alde Fryske Tsjerken hoopt via de samenwerking met het Natuurmuseum bij meer mensen interesse te wekken voor de monumentale kerken in Fryslân. ,,Het is goed als ook jongere generaties met dit werk in aanraking komen”, zegt directeur Gerhard Bakker. ,,Onze donateurs zijn gemiddeld 65 plus. Daar zijn we op zich geweldig blij mee, want er zit bij die generaties een grote liefde voor de oude kerken. Voor de langere termijn is het duidelijk dat we een brug moeten zien te slaan naar jongere generaties. Het Natuurmuseum weet die al jarenlang te bereiken. Daar willen we graag in samenwerken.”

Bidbook
Museum en Stichting gaan de komende maanden een ‘bidbook’ uitwerken ten behoeve van de fondswerving. Alde Fryske Tsjerken-directeur Bakker heeft goede hoop dat de benodigde middelen toegezegd zullen worden. ,,Het is voor iedereen duidelijk dat onze Stichting voor een grote uitdaging staat om een generatiewisseling tot stand te brengen. Dit project leent zich daar uitstekend voor.”

,,Bij het 40-jarige bestaan in 2010 hebben de cultuurfondsen geholpen bij onze campagne “Houd uw kerk en dorp gezond – koop Vitamine K+” . Die was bedoeld om donateurs te werven in de dorpen waar wij de kerken hebben. Dat heeft het aantal donateurs met netto ruim 500 doen groeien in de jaren 2008-2011. Sinds 2012 is de groei er een beetje uit. Hoog tijd om in 2014 opnieuw actie te voeren.”

De expositie in het Natuurmuseum Fryslân is één van de onderdelen van de jubileumplannen. Wat er nog meer in het vat zit, wil Bakker op dit moment nog niet vertellen. ,,Het moet natuurlijk verder nog wel een verrassing blijven. Dat hoort bij een feestje, toch?”

59.000 bezoekers
Het Natuurmuseum Fryslan trok in 2012 in totaal 59.000 bezoekers. Het was dat jaar het drukst bezochte museum in de provincie, zo blijkt uit cijfers van de Museumfederatie Fryslan. Het hoge aantal was mede te verklaren uit het feit dat het Fries Museum in Leeuwarden nog gesloten was vanwege de verhuizing naar het Wilhelminaplein.

Media-aandacht
Luister hier naar een interview met directeur Gerhard Bakker voor Omrop Fryslân radio.



21 11 13

Driehonderdste graftrommel Friesland

Bij de middeleeuwse kerk van Leeuwarden-Huizum is onlangs de driehonderste graftrommel van Fryslân ontdekt. Een kerkrentmeester van dit bedehuis toonde historicus Leon Bok drie redelijk goed bewaarde graftrommels in het vervallen lijkhuisje achter op het kerkhof.

Leon Bok publiceerde in het voorjaar van 2013 een boek over deze kleine grafmonumenten in Nederland, samen met restaurateur Evert Jan Halkus. Uit dit boek blijkt dat in de provincie Fryslân de meeste graftrommels bewaard zijn gebleven.

In het boek wordt een aantal van 274 genoemd. Intussen heeft Bok zijn speurtocht voortgezet en samen met directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken ontdekte hij de driehonderdste graftrommel. Inmiddels staat de teller op 311. Hij verwacht er eigenlijk nog wel meer te vinden in deze provincie.

,,De Huizumer exemplaren zijn in redelijke staat”, vertelt de historicus. Het gaat om zwart geverfde trommels, waarvan één een ovalen vorm heeft en twee rond zijn. In de dozen liggen metalen kransen of takken, met bloemen van steengoed. Twee van de drie trommels bevatten linten met de tekst ‘Rust zacht, lieve zuster’. Op een van de twee staan ook nog de namen Anna Sjoukje en Tjerk Hessel. De metalen voorwerpen stammen uit de jaren ’30.

Geschiedenis
De graftrommel is een vrijwel vergeten voorwerp op het kerkhof. Toch heeft Fryslân van alle provincies de meest bewaard gebleven exemplaren van dit funerair voorwerp.

Al sinds de Oudheid leggen nabestaanden bloemen en kransen op een graf. Het nadeel van dit natuurlijke materiaal is dat het zo vergankelijk is als een mensenleven. In de negentiende eeuw ging men hier op grotere schaal wat aan doen door kransen van kunstbladeren en/of -bloemen te produceren. Om ze nog beter houdbaar te maken, werden ze in metalen trommels of dozen gelegd.

Leon Bok is als historicus afgestudeerd op het onderwerp begraafplaatsen. Toch had hij aanvankelijk geen bijzondere belangstelling voor graftrommels. Bok fotografeerde ze wel, omdat hij ze tegenkwam, maar deed er niets mee. Totdat hij hoorde van een onderzoek naar graftrommels door twee Groningers. Het duo concludeerde dat het gebruik van deze voorwerpen een typisch protestantse en Noord-Nederlandse traditie was. ,,Dat triggerde mij: klopt het wel wat ze zeggen?”

Vervolgens kwam Bok in 2008 in contact met Evert Jan Halkus, die twee graftrommels fraai gerestaureerd had. Toen ging de historicus echt op onderzoek uit en samen met Halkus schreef hij het eerder dit jaar uitgegeven boek ‘Graftrommels en (kunst)grafkransen in Nederland’.

Meeste trommels
De Groninger onderzoekers hadden in zover gelijk, dat in Noord-Nederland de meeste graftrommels voorkomen. De provincie Groningen telt 149, Drenthe 131 en Fryslân spant de kroon met 311 van deze voorwerpen (stand 24 november 2013). Ook in Oost-Nederland komen relatief nog veel graftrommels voor. West- en Zuid-Nederland halen per provincie nog geen 50 stuks. In Utrecht zijn ze zelfs op de vingers van één hand te tellen.

Dat wil niet zeggen dat het vooral een Noord-Nederlands gebruik is, stelt Bok. Elders in Nederland zijn de graftrommels eerder weggehaald. In vooral de Randstad worden graven namelijk veel sneller geruimd en in het katholieke zuiden zijn vermoedelijk graftrommels eerder weggehaald omdat een bovenplaatselijke instantie - het bisdom - die de nabestaanden noch van naam noch van gezicht kende, de regels stelde voor de (katholieke) begraafplaatsen. Het feit dat ook in het katholieke België en Frankrijk graftrommels in gebruik waren, ontkracht de bewering dat deze funeraire voorwerpen alleen in trek waren bij protestanten.

De in het boek genoemde cijfers zijn inmiddels al weer achterhaald. Bok heeft sinds de verschijning van het boek 37 nieuwe graftrommels in Fryslân ontdekt. Daaronder een doos met een zeldzame krans van keramiek. ,,Meestal zijn ze van metaal”, legt de historicus uit. In oktober vond hij nog een trommel met een ‘fantastisch mooie roze krans’ in Kortezwaag. Bok heeft nog 60 Friese begraafplaatsen op zijn lijstje staan , die hij nog moet bezoeken.

De meeste graftrommels in deze provincie zijn te vinden in de gemeente Heerenveen (72) en de gemeente Leeuwarden (52). De Noorderbegraafplaats in de Friese hoofdstad is het rijkst aan deze funeraire voorwerpen. Deze hebben het geluk dat de gemeente ze heeft aangewezen als ‘waardevolle monumenten’. Leerlingen van het Nordwin College zijn bezig de graftrommels op te knappen.

Hoogtepunt
Wat Leon Bok aan de bewaard gebleven Friese trommels en kransen opvalt, is dat ze meestal zonder veel opsmuk zijn gemaakt. ,,Maar we weten niet wat er verdwenen is.” Bovendien heeft hij opgemerkt dat ze tot in de jaren ’50 in trek waren in deze provincie. Dat is relatief laat: het hoogtepunt is in de jaren ’20 en ’30 geweest, toen de graftrommel voor alle inkomensgroepen betaalbaar werd.

Na de oorlog zijn de graftrommels langzamerhand verdwenen van de begraafplaats. Het machinale maaien, regelgeving tegen de wildgroei van grafornamenten en het herhaaldelijk om- of wegwaaien van de trommels waren funest voor de populariteit van deze voorwerpen. In Noord-Nederland zijn volgens Bok de meeste graftrommels bewaard gebleven omdat de verstedelijking hier veel minder hard toegeslagen heeft dan in de Randstad en Zuid-Nederland.

Bij de kerk van Terband staat een van de zeer zeldzame trommels met een Friese tekst: ‘Rest seft, ljeave alden’.




16 09 13

Gebruik oude kerken neemt toe

Het aantal culturele voorstellingen in de Alde Fryske Tsjerken is in drie jaar tijd verdubbeld. Dat heeft de Stichting zondag 8 september bekendgemaakt bij de start van het culturele seizoen in de Ioannis Theatertsjerke in Wier.



Van juli tot en met december dit jaar bieden de Plaatselijke Commissies van de Stichting Alde Fryske Tsjerken veertig voorstellingen aan. In dezelfde periode van 2010 was dat de helft.

De groei van het aantal voorstellingen heeft verschillende oorzaken, legt impresario Reina Hilarides van de Alde Fryske Tsjerken uit. Zij bemiddelt tussen artiesten die in de kerken willen optreden en de vrijwilligers die de kerken beheren. ,,Onze Plaatselijke Commissies zijn erg actief”, legt ze uit. ,,Zonder vrijwilligers kan de Stichting niet veel beginnen. We hebben hen de afgelopen jaren aangemoedigd en vanuit het impresariaat zo goed mogelijk ondersteund. Dat blijkt zijn vruchten af te werpen.”

Een tweede reden is dat de Stichting een aantal voorzieningen heeft getroffen om de culturele activiteiten bij het publiek onder de aandacht te brengen. Zo is er op de website van de Stichting een Uitagenda te vinden, waarin alle activiteiten worden genoemd. Daarnaast maakt de Stichting twee keer per jaar een papieren versie van die Uitagenda, die verspreid wordt via de kerken en via het magazine ‘Alde Fryske Tsjerken’ onder de ruim 3800 donateurs.

,,Die papieren Uitagenda begint een eigen leven te leiden”, vertelt Reina. ,,Mensen bewaren hem op de koffietafel en hebben dan een handig overzicht bij de hand waaruit ze kunnen kiezen wat ze in het weekeinde kunnen gaan doen. De Uitagenda voor de tweede helft van dit jaar moest opnieuw langer worden, omdat er weer meer voorstellingen bij ons zijn aangemeld.”

De Stichting heeft onvoldoende middelen om met de Uitagenda te adverteren in de media. ,,Daarom maken we nu gebruik van social media zoals Twitter en Facebook”, aldus Hilarides. ,,Al blijft een advertentie in de kranten een droom – misschien vinden we daar nog een sponsor voor die dit mogelijk wil maken.”

Start cultureel seizoen
Om artiesten onder de aandacht van de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissies te brengen, heeft Hilarides een start van het culturele seizoen georganiseerd, die zondag 8 september plaatsvond in Wier. Daar traden onder meer Tetsje van der Kooi op, die een voorstelling heeft gemaakt met Fryslân Brass. ,,Zij hoopt dat velen haar voorstelling zullen boeken”, legt Reina uit. Verdere optredens waren er van Jankobus Seunnenga, muziektheatergroep Theamus, verhalenverteller Frank Belt en het Bildtstalige duo Jan de Vries en Hein Jaap Hilarides (de “Fersyskrivers”) op piano en gitaar. De middag trok zo'n vijftig belangstellenden.

Voor de Stichting is de culturele programmering belangrijk omdat het Rijk het onderhoud alleen wil subsidiëren als de monumentale kerkgebouwen gebruikt worden, legt directeur Gerhard Bakker van de Alde Fryske Tsjerken uit. ,,Iedereen weet wel dat je met cultuur maar moeilijk geld kunt verdienen, maar inmiddels hebben we wel weten te bereiken dat steeds meer Plaatselijke Commissies in staat zijn om tenminste de kosten van gas, water en licht terug te verdienen. Dat was een paar jaar geleden nog een groot probleem, nu slagen ze er vrijwel allemaal in.”

Verhuurbrochure
Om de Plaatselijke Commissies verder te helpen, heeft de Stichting een speciale Verhuurbrochure gemaakt. Daarin staat per kerk alle praktische informatie op een rijtje, zoals de hoeveelheid zitplaatsen, de afmetingen van het “podium”-gedeelte in de kerk, wel of geen beschikbaarheid van krachtstroom, enzovoort. Ook is een plattegrond van iedere kerk met de afmetingen opgenomen. ,,Op die manier kan iedereen die een kerk wil gebruiken in één oogopslag zien welke kerk geschikt is voor de door hen beoogde doeleinden.”

Met de brochure wil de Stichting stimuleren dat de kerken actief gebruikt worden, als echte ‘levende stenen’. ,,De Verhuurbrochure is het tastbare voorbeeld van de Alde Fryske Tsjerken als het grootste kleine podium van Friesland met bijna veertig kerken die bereikbaar zijn via één loket’’, aldus Hilarides.

De verhuurbrochure is een losbladig boekwerk, zodat de informatie per kerk eenvoudig up to date gehouden kan worden. Belangstellenden kunnen een exemplaren aanvragen via het bureau. De Stichting is bij de samenstelling van de brochure geholpen door vrijwilliger Riemer Postma, die alle kerken heeft opgemeten en de voorzieningen heeft geïnventariseerd.

Aanvragen
De Verhuurbrochure kan door serieuze belangstellenden via de e-mail worden aangevraagd (info@aldefrysketsjerken.nl). De informatie uit de brochure is al een tijdje per kerk als PDF te downloaden. Klik daarvoor hiernaast op de knop DE KERKEN en vervolgens op de knop KERK HUREN, en vervolgens op de groene button onder een foto van de kerk waar u benieuwd naar bent.



23 07 13

Toren Hegebeintum blijft verzakken

De kerktoren van Hegebeintum is in de afgelopen vier jaar opnieuw 8 mm naar het zuidwesten verzakt. Dat is de uitkomst van de deformatiemeting die ingenieursbureau Wassenaar uit Haren in april 2013 heeft uitgevoerd. De Stichting Alde Fryske Tsjerken beraadt zich de komende weken op maatregelen.

De toren van Hegebeintum beweegt sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw ten opzichte van het schip, als gevolg van het ‘uitzakken’ van de terp onder de kerk. In 1989 werd ruim een miljoen gulden geïnvesteerd om het verder verzakken van de terp tegen te gaan. Rond de terp werd een aarden berm aangelegd, in de verwachting dat het uitzakken van het terplichaam gestopt en de beweging van de toren ten opzichte van het schip gestabiliseerd zou kunnen worden.

Sinds 1989 worden metingen verricht aan meetpunten die aan kerk en toren zijn aangebracht. Met behulp van driehoeksmetingen wordt nagegaan in hoeverre die meetpunten ten opzichte van elkaar bewegen. Zo wordt nagegaan hoe de toren beweegt ten opzichte van het schip.

Het belangrijkste meetpunt bevindt zich ter hoogte van de galmgaten in de toren. Sinds de vorige meting in 2009 is dat specifieke meetpunt 8 mm naar het westen verzakt, 8 mm naar het zuiden en 6 mm naar beneden. Sinds 1989 is het meetpunt in totaal 56 mm naar het westen verzakt, 63 mm naar het zuiden en 23 mm naar beneden.

,,De laatste meting bevestigt de reeds eerder uitgevoerde metingen. Uit de geconstateerde verschillen mag niet worden geconcludeerd dat de verplaatsing van de toren ten opzichte van de kerk definitief is gestopt”, concludeert Wassenaar in het rapport. ,,De toename sinds 2009 is in dezelfde orde van grootte van die in de periode 2006-2009.”

Hoewel de scheuren in de kerk steeds groter worden, is de Stichting Alde Fryske Tsjerken niet bang dat de toren op korte termijn van het schip afbreekt en omvalt. ,,Maar we zullen ons nu wel beraden op maatregelen”, aldus bouwkundige Willem de Graaf.

Maatregelen

Welke maatregelen getroffen moeten worden om de toren te stabiliseren, is op dit moment nog niet bekend. Eerder werd gesuggereerd om de toren op heipalen te zetten, zoals de Stichting onder meer heeft laten doen in Raard (D) en Bornwird. Een andere mogelijkheid is om de grond onder de kerk te verdichten, een betonnen fundering onder zowel kerk als toren aan te brengen, of het aanvullen van het afgegraven gedeelte van de terp met baggerslib of hekkelspecie.

Nieuwsarchief
Luister naar directeur Gerhard Bakker op Omrop Fryslan
Lees meer hierover in het Friesch Dagblad



10 07 13

Onderhoud aan vijf kerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft onlangs voor iets meer dan een ton aan opdrachten verstrekt aan Bouw- en Restauratiebedrijf Sytse Douwe van der Vegt BV uit Weidum. Het betreft diverse onderhoudsklussen aan de kerken van Bears, Blessum, Feinsum, Peins en Olterterp.

Van der Vegt is 8 juli 2013 begonnen in Peins. Die kerk wordt door de Stichting Alde Fryske Tsjerken verhuurd aan viltkunstenares Claudy Jongstra uit Spannum. Haar werkstukken die in de kerk hingen, bevonden zich op dat moment op een expositie elders.

In Peins wordt het voegwerk hersteld, overtollige begroeiing aan de westzijde verwijderd, een dakgoot aan de noordzijde gerepareerd en de lambrisering en het stucwerk aan de zuidoost zijde in de kerk hersteld. De aannemer heeft hier enkele weken werk aan. Daarna kan hij verder met de overige kerken die onder dit contract vallen.

In Bears is vorig jaar al de toren gerestaureerd. Dit jaar is het schip aan de beurt. Er worden onder meer twee ramen aan de noordzijde gerepareerd, en verder wordt plaatselijk het voegwerk ter hoogte van het maaiveld hersteld.

In Blessum is in 2010 ook al de toren gerestaureerd. Ook daar wordt dit jaar het schip onder handen genomen. Zo wordt het dak aan de zuidzijde hersteld, komen er loopplanken op het gewelf en wordt daar ook verlichting in aangebracht. Verder wordt voeg- en metselwerk hersteld aan de zuidoost- en noordzijde van de kerk.

In Feinsum (Finkum) wordt ook plaatselijk het voegwerk hersteld, wordt de kap schoongemaakt en behandeld tegen de kleine houtworm, worden er loopplanken in de kap aangebracht, en worden de regenwaterafvoeren hersteld. Bovendien wordt het stucwerk in de voorkerk hersteld.

In Olterterp wordt ook weer plaatselijk het voegwerk hersteld, worden de meest slechte dakpannen vervangen, moet er een trekbalk aan de zuidzijde aangelast worden, wordt de goot aan de noordzijde hersteld, wordt de bereikbaarheid van de kap verbeterd en wordt deze ook volledig schoongemaakt en tegen de kleine houtworm behandeld.

BRIM
Alle werkzaamheden worden uitgevoerd in het kader van de BRIM, de rijkssubsidieregeling voor de instandhouding van monumenten. Een tiental voornamelijk Friese cultuurfondsen helpt de Stichting Alde Fryske Tsjerken met het eigen aandeel van 35% dat moet worden opgebracht om de Rijksgelden naar Fryslân te kunnen halen.



25 06 13

250 Kerkinterieurs onaanraakbaar

Nederland telt zo’n 250 kerkinterieurs die monumentaal zo waardevol zijn, dat ze de status ‘onaantastbaar’ verdienen. Dat zei dr. Justin Kroesen van het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed van de Rijksuniversiteit Groningen donderdag 22 juni 2013 in Sint Annaparochie bij de presentatie van het magazine Alde Fryske Tsjerken dat dit keer geheel gewijd is aan de Van Harenskerk.

Kroesen ging donderdagavond in gesprek met directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Deze stichting nam de Van Harenskerk in december in eigendom over. Aanleiding was niet alleen het verschijnen van het themanummer over de Van Harenskerk, maar ook de uitgave van het laatste boek van dr. Regnerus Steensma over het protestantse kerkinterieur. Dit boek laat zich volgens Kroesen lezen ,,als een eerste aanzet voor een selectie van de meest waardevolle kerkinterieurs in Nederland”.

De meeste van de kerken met behoudenswaardige protestantse interieurs bevinden zich volgens Kroesen in Friesland, Groningen en Noord-Holland. Hij hoopt dat het Rijk snel werk maakt van het selecteren van de meest waardevolle kerken.,,Directeur Cees van ’t Veen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft daarop gezinspeeld bij de presentatie van het boek van Steensma op de jaarvergadering van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer in Nieuwegein.”

"Rijksbeleid onbegrijpelijk"
Kroesen begrijpt niets van het Rijksbeleid om de subsidies voor monumenten te verlagen. ,,De overheid moet kerken als beheerders van een ongekende cultuurschat juist veel krachtiger ondersteunen. In beschaafde landen, zoals in Scandinavië, staat het onderhoud van de gebouwen van oudsher gewoon op de staatsbegroting. In 2020 zal naar schatting nog maar 4% van de bevolking lid van de Protestantse Kerk in Nederland, terwijl die wel eigenaar is van het leeuwendeel van de monumentale kerken. Je kunt het van die krimpende groep niet verwachten dat zij al die monumenten in stand kunnen houden.”

Het aanpassen van het interieur met het doel om aan alternatieve inkomsten te komen, heeft soms nadelige effecten op de cultuurwaarde, waarschuwt Kroesen. ,,Ik ben niet absoluut tegen vernieuwingen. Een stevig contrast tussen oud en nieuw kan best mooi zijn, zoals in Leegkerk waar achterin de kerk een gouden kubus is geplaatst waarin de voorzieningen zijn ondergebracht. Maar de verwachtingen die kerkrentmeesters hebben van inkomsten uit nevengebruik zijn vaak veel te optimistisch. Met het dorpshuis valt lastig te concurreren. En als het interieur eenmaal is verwijderd, is het weg en kun je niet meer terug.”

"Let op de dominee"
Kroesen waarschuwt voor predikanten die meer “liturgische speelruimte” wensen. Dan is een doophek of herenbank al gauw een sta in de weg. ,,Maar dominees zijn passanten; sommigen hebben hun oude gemeente na hun vertrek met een problematisch kerkgebouw achtergelaten. Men claimt dat aanpassingen van het historische interieur ‘nieuw elan’ binnen de kerkelijke gemeenschap oplevert, maar onderzoek van Regnerus Steensma heeft juist aangetoond dat daar vaak weinig van terecht komt. De stoelen die nu in de mode zijn, zijn over twintig jaar zichtbaar gedateerd, een enkele uitzondering daargelaten.”

,,Dat een historisch interieur iets tijdloos uitstraalt, dat is juist het unieke. Het cliché dat protestantse kerken sober en somber zijn, klopt niet. Dat maakt het laatste boek van Steensma opnieuw duidelijk. Het is een taak voor de kerk om veel beter te laten zien wat ze allemaal in huis heeft. Niet evangeliserend, maar vrijblijvend en met een lage drempel. Deuren moeten veel vaker open, en de angst om ‘vreemden’ binnen te laten moet verdwijnen. ”

"Koester het unieke karakter"
,,Zeker in Friesland is veel te beleven in kerken”, zegt Kroesen. ,,Wees er trots en zuinig op! Ieder kerkinterieur vertelt een verhaal over de godsdienstoefening, over ethiek en esthetiek, over hoop en vrees, over omgang met de dood, en over sociale verhoudingen. Juist omdat er zo veel verdwenen is, moeten we zuinig zijn op wat we nog hebben. En dat is meer dan we vaak denken. In veel kerken kunnen we nog een ruimte binnen gaan die gedurende 300-400 jaar niet wezenlijk veranderd is. Dat is uniek. Dat komt nergens anders voor. Zeker niet in burgerhuizen, raadhuizen en molens. Dat unieke karakter moet je koesteren.”

Toiletvoorziening
Een toilet onder de orgeltribune heeft niet Kroesens voorkeur, en een aanbouw al helemaal niet. ,,Een moderne aanbouw aan een kerk doet vaak afbreuk aan het monument, als het al toegestaan is vanwege de archeologische waarde van het kerkhof. De Kosterij is zo dichtbij, dat ik het ook wel een optie vind om die te handhaven. Dan hoeft het interieur niet aangetast te worden.”

De Stichting Alde Fryske Tsjerken doet onderzoek naar de mogelijkheden op dit punt, in overleg met de Plaatselijke Commissie. ,,Het onderzoek kan in alle zorgvuldigheid plaatsvinden” benadrukte voorzitter Jan Kersbergen. ,,We huren De Kosterij in het straatje naast de kerk, waarin keuken en toilet zijn ondergebracht, van de woningstichting. Dat zorgt ervoor dat we deze beslissing niet in alle haasten hoeven te nemen.”

Kennismaking
Wilt u een kennismakingsexemplaar van het themanummer van ons magazine 'Alde Fryske Tsjerken' over de Van Harenskerk ontvangen? Stuur dan een mailtje naar info@aldefrysketsjerken.nl




18 06 13

Nieuw licht op Van Harenskerk

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op donderdag 20 juni 2013 in de Van Harenskerk te Sint Annaparochie het nieuwste nummer van haar magazine ‘Alde Fryske Tsjerken’ gepresenteerd. Het eerste exemplaar van dit bijzondere nummer, dat geheel is gewijd aan de Van Harenskerk, werd aangeboden aan wethouder Boukje Tol van de gemeente het Bildt.

Er is al heel wat afgeschreven over de geschiedenis van de Van Harenskerk. Toch biedt dit themanummer heel wat nieuwe inzichten. Zo ontrafelt Sytse ten Hoeve eindelijk het mysterie wie in 1694 de preekstoel gemaakt heeft. Kees Kuiken onderzoekt of de koperen deuren van de grafkapel inderdaad geschonken zijn door de koning van Zweden. En Victor Timmer pleit voor eerherstel van het Radeker-orgel, waarvan de pijpen al weer decennialang in opslag liggen bij een orgelbouwer.

Het idee om dit themanummer geheel te wijden aan de Van Harenskerk is afkomstig van dr. Regnerus Steensma, de voorzitter van de redactie van het magazine die in december 2012 onverwachts overleed. Daarom werd er tevens een eerste exemplaar aangeboden aan zijn weduwe, Elly Steensma-Dijk. Een derde exemplaar was voor Teake Brandsma, sinds de overdracht van de kerk de eerste voorzitter van de Plaatselijke Commissie Sint Annaparochie van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Na de uitreiking van de eerste exemplaren ging directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in discussie met dr. Justin Kroesen (1975), docent Kunstgeschiedenis van het Christendom en coördinator van het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed aan de Rijksuniversiteit Groningen. Kroesen is de opvolger van dr. Regnerus Steensma, en een groot deskundige op het gebied van het middeleeuwse dorpskerkinterieur - lees verder.

Kennismaken
Wilt u een gratis kennismakingsexemplaar ontvangen van ons magazine 'Alde Fryske Tsjerken'? Stuur dan een mailtje naar info@aldefrysketsjerken.nl

Wilt u donateur worden? Dat kan heel gemakkelijk elders op deze website geregeld worden.

Het boek Protestantse kerken - hun pracht en kracht kunt u bestellen via onze webwinkel.




15 06 13

Opknapbeurt kerkhof Westhem

De Plaatselijke Commissie Westhem van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is bezig met een opknapbeurt van het kerkhof. Verzakte grafstenen en grafkisten zijn rechtgezet en een aantal oude stenen zijn verplaatst van de zuid- naar de noordzijde van de kerk.

De Plaatselijke Commissie Westhem heeft vijfduizend euro subsidie van de Gemeente Súdwest Fryslân gekregen om het kerkhof op te knappen. Het kerkhof is nog steeds in gebruik, en wordt beheerd door de Plaatselijke Commissie van Westhem.

De laatste jaren wordt er alleen aan de zuidzijde begraven. Om daar meer ruimte te krijgen, zijn enkele oude stenen van die kant verplaatst naar de noordzijde van de kerk. Op die manier konden de oude grafzerken, waarvan de eigenaren reeds lange tijd 'uit beeld' zijn, toch behouden worden.

Deskundige Leon Bok van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft met de Plaatselijke Commissie van Westhem intensief besproken hoe het kerkhof het beste opgeknapt kon worden. De werkzaamheden zijn dit voorjaar uitgevoerd door vrijwilligers, onder begeleiding van deskundige Anske de Boer uit Franeker.



12 06 13

Kerk Kortehemmen overgenomen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op vrijdag 5 juli 2013 de kerk van Kortehemmen overgenomen van de Protestantse Gemeente Boornbergum-Kortehemmen.

De overdracht vond plaats tijdens een feestelijke bijeenkomst in de kerk. Vicevoorzitter Okke Bosgra van de kerkenraad van de Protestantse Gemeente Boornbergum-Kortehemmen legde uit waarom de kerkelijke gemeenschap afstand doet van haar tweede gebouw. Met slechts 200 gemeenteleden en zo'n 25 tot 35 mensen in de kerk is het niet nodig om twee gebouwen aan te houden, hoewel de gemeente financieel gezond is.

Bosgra sprak zijn vertrouwen uit in de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Hij verwacht dat die goed op de kerk zal passen, in samenwerking met de nieuwe Plaatselijke Commissie die het beheer op zich neemt.

Daarna werd de akte gepasseerd door waarnemend notaris Bert Tjaarda van Notariskantoor Kooi uit Beetsterzwaag. Namens de Protestantse Gemeente tekende Okke Bosgra en namens de Stichting Alde Fryske Tsjerken tekenenden voorzitter Jan Kersbergen en vicevoorzitter Hylke Algra de akte van overdracht. Na de betaling van de symbolische euro aan Bosgra, ontving Kersbergen uit diens handen een feestelijk kussentje met daarop de sleutel van de kerk.

Aan de bijeenkomst werd muzikale medewerking verleend door organist Wiert van den Bos. Hij speelde vier variaties op het werk 'Mein junges Leben hat ein End' van Sweelinck en drie variaties op de choraal 'Werde munter, mein Gemüte' van Pachelbel.

Voorzitter Jan Kersbergen citeerde in zijn toespraak uit het advies van algemeen bestuurslid Sytse ten Hoeve. ,,Er gaat van het kerkje, juist door zijn eenvoud, een grote bekoring uit. Bouwkunstig gezien behoort de kerk weliswaar niet tot de top van de Friese kerkbouw, maar het is niettemin een belangwekkend en karakteristiek gebouw, dat zijn belang ook ontleent aan zijn zeer fraaie ligging. Het moet zeker voor het nageslacht in stand worden gehouden."

Kersbergen installeerde de Plaatselijke Commissie door aan voorzitter mevrouw prof. dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer een vlag te overhandigen, die kan worden uitgehangen als het kerkje geopend is. Mevrouw Goorhuis vertelde dat de commissie onderzoekt of de naam veranderd kan worden in Kleastertsjerke Kortehemmen, verwijzend naar het klooster van Smalle Ee waar Kortehemmen een uithof van was.

De Plaatselijke Commissie wil culturele activiteiten organiseren, de kerk verhuren voor (familie)bijeenkomsten en bij de gemeente Smallingerland een aanvraag indienen als burgerlijke trouwlocatie. Wie het kerkje wil steunen, kan "vriend" van de Plaatselijke Commissie worden voor een tientje per jaar. Voor de eerste 35 mensen die zich aanmelden heeft de Plaatselijke Commissie een tegeltje klaarliggen met een afbeelding van het kerkje, getekend door Harry Boiten.

Kortehemmen
De kerk van Kortehemmen dateert uit circa 1300. Bij de laatste restauratie (1990-1991) zijn de pleisterlagen van de buitenmuren verwijderd zodat de oude stenen weer in het zicht zijn gekomen. Het interieur is in 2001-2002 onder handen genomen. Daarbij werden onder meer de gaskachels vervangen door centrale verwarming, en werd een toilet en een kleine consistoriekamer ingebouwd. Na de overdracht wordt er nog een keukentje aangebracht. De klokkestoel die naast het kerkje staat, blijft eigendom van de Protestantse Gemeente, net als het kerkhof zelf.

De kerk van Kortehemmen is de 42ste in Friesland die in het bezit is gekomen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. In 2012 jaar werden de nummers 40 (Haskerdijken) en 41 (Sint Annaparochie) overgenomen. De Stichting verwacht later dit jaar nog een of twee kerken over te zullen nemen.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken werd in 1970 opgericht om monumentale kerkgebouwen over te nemen die hun religieuze functie verloren, en om in overleg met de dorpsbewoners te zoeken naar nieuw gebruik. Bovendien spant de Stichting Alde Fryske Tsjerken zich al ruim veertig jaar in om publieke belangstelling te wekken voor kerkgebouwen in het algemeen.



20 04 13

Verzakking toren Hegebeintum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft vrijdag 19 april 2013 een deformatiemeting laten uitvoeren aan de kerk en toren van Hegebentum. Onderzocht is hoe de toren beweegt ten opzichte van het schip. De meetresultaten worden binnen enkele dagen verwacht. Pas dan zal duidelijk worden of er wellicht nieuwe maatregelen genomen moeten worden.

Het was vrijdag 19 april de zeventiende keer sinds 1989 dat deze metingen door ingenieursbureau Wassenaar uit Haren werden uitgevoerd. In dat jaar werd begonnen met de 1,1 miljoen gulden kostende werkzaamheden om de almaar verder verzakkende terp van Hegebeintum te stabiliseren. Rond de terp werd een aarden berm aangelegd, in de verwachting dat het uitzakken van het terplichaam gestopt en de toestand van de kerk gestabiliseerd zou kunnen worden.

Tot en met 1993 is er twee keer per jaar gemeten. Toen leek de situatie zich te stabiliseren. In 1994 en 1995 werd daarom nog maar een keer per jaar gemeten, en vanaf 1995 eens per drie jaar. De laatste meting vond plaats in april 2009. Sinds 2003 lijkt de beweging van de toren ten opzichte van het schip toe te nemen.

Bouwkundige Willem de Graaf van de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft de scheuren in de westgevel in de afgelopen jaren zien toenemen. Toch is hij niet bang dat de toren op korte termijn van het kerkschip afbreekt en omvalt. ,,De metingen moeten duidelijk maken of de situatie verergert. We willen natuurlijk niet te laat zijn met het nemen van maatregelen."

Wat de oorzaken zijn van het verzakken van de kerktoren, is niet precies bekend. Zeker is dat de afgraving van de terp aan het eind van de negentiende en de eerste tien jaren van de twintigste eeuw het terplichaam onstabiel heeft gemaakt. Ook de grondwaterpeilverlagingen zullen hun invloed hebben gehad. Of de gasboringen in Blije, 5 kilometer verderop, invloed op het verzakkingsproces hebben gehad, is niet bekend.

Maatregelen
Welke maatregelen getroffen moeten worden om de toren te stabiliseren, is op dit moment ook nog niet bekend. Eerder werd al gesuggereerd om kerk en/of toren op heipalen te zetten, zoals in Raard (D) en Bornwird is gebeurd. Een andere mogelijkheid is om de afgegraven terp weer aan te vullen, of het terplichaam onder de kerk te verstevigen met injecties. ,,Op dt moment is daar niets zinnigs over te zeggen", benadrukt De Graaf. ,,Als de cijfers van deze metingen beschikbaar zijn, zullen we daar zorgvuldig naar kijken en de verschillende opties bespreken."

Mochten de uitslagen meevallen, dan is er misschien zelfs op korte termijn helemaal geen actie nodig. ,,Kerken bewegen altijd. Scheurvorming doet zich vaker voor. Maar zoals het hier nu te zien is, is wel extreem. We zijn zeer benieuwd naar de uitslag", aldus De Graaf.



07 03 13

Kerkenarchief ontvangt collectie

Het kerkenarchief van de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft opnieuw een collectie met boeken, knipsels en foto's in ontvangst genomen van een Friese verzamelaar die onlangs overleden is. Onze vrijwilligers in het archief kunnen de mouwen maar weer opstropen!

In het decembernummer van ons magazine Alde Fryske Tsjerken was een oproep te lezen voor een aanvullende vrijwilliger voor het archief. Dat heeft al spoedig geresulteerd in de versterking van de bezetting met de heer Henk Veenstra uit de Westereen. Hij houdt zich sinds enkele weken bezig met het inpassen van aan de Stichting gedoneerde archieven, die ooit zijn aangelegd door enthousiaste mensen met een hart voor de Friese kerken.

Deze verzamelingen worden de Stichting meestal aangeboden na hun overlijden. Ze bestaan gewoonlijk niet alleen uit (kranten-)knipsels en prentbriefkaarten, maar ook vaak uit boeken, tijdschriften, foto’s en dia’s. Voor zover het materiaal nog niet aanwezig is, wordt dit aan ons archief toegevoegd. Dat is op dit ogenblik de taak van Henk Veenstra.

Veenstra is begonnen met een één van de vier verzamelingen die in de opslag van de Stichting staan. Van ieder item wordt gecontroleerd of het reeds aanwezig is en zo niet, dan wordt het toegevoegd aan het archief. Boeken worden opgenomen in onze bibliotheek of - indien reeds aanwezig - te koop aangeboden via onze webwinkel. Op die manier komt de opbrengst ten goede aan de instandhouding van onze kerken.

Recente aanwinsten
Een van de verzamelingen die in 2012 in z'n geheel aan het archief is toegevoegd, is die van wijlen de heer Siegersma. Je kunt geen kerk in Friesland bedenken die er niet in zit met foto’s ,beschrijving en additionele documentatie.

Het laatste archief dat wij ontvingen, was van wijlen de heer B. Hoekstra: veel boeken en meer dan duizend dia’s en nog meer negatieven. De laatste zullen bij gebleken geschiktheid worden gedigitaliseerd.

Uit bovenstaande moge blijken dat de Stichting het aangeboden materiaal als bijzonder waardevol beschouwt en graag wil aannemen. Zo krijgt het documentatiemateriaal een tweede leven en eventuele dubbele boeken een nieuwe eigenaar. De enige voorwaarde voor het in ontvangst nemen van dergelijke collecties is dat het materiaal wordt bezorgd bij ons kantoor aan de Emmakade 59 teLeeuwarden.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken broedt overigens op plannen om de bibliotheek en het archief uit te bouwen tot een Kennispunt Fryske Tsjerken, onder de voorlopige werktitel "Kennis Informatie Centrum Kerken (KICK) Friesland", zo mogelijk in samenwerking met andere belanghebbende partijen.

Oproep vrijwilligers
De hoeveelheid te ordenen materialen is zo groot, dat we opnieuw een oproep doen voor vrijwilligers om zich te melden. We kunnen nog best enkele enthousiaste medewerkers gebruiken. Heeft u minimaal een dagdeel per week de tijd, dan kunt u zich aanmelden bij het secretariaat: info@aldefrysketsjerken.nl. Bellen kan ook, tijdens kantooruren van maandag tot en met donderdag van 09.00 tot 15.00 uur (058-2139666). Het kantoor is op vrijdag gesloten.



24 02 13

Mooiste gesloopte kerk

Wat is de mooiste gesloopte kerk van Nederland? Die vraag stelde het Nederlands Dagblad, een landelijk verschijnende krant die haar wortels heeft in de Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt). Op een speciale website kon per kerk worden aangegeven of men die mooi vinden. Donderdag 14 maart 2013 werd bekendgemaakt dat een Rotterdamse kerk gewonnen heeft.

Het Nederlands Dagblad wilde met de wedstrijd ,,herinneringen aan gesloopte kerken levend houden", aldus een toelichting op de website. De vier Friese kerken die genomineerd waren, zijn:
  • De Adelskerk van Oud-Beets (1889-1984)
  • De voormalige doopsgezinde Vermaning in Harlingen (1858-1997)
  • De Schoterlandse kerk in Heerenveen (1637-1969)
  • Onze Lieve Vrouwe ten Hemelvaart in Wytgaard (1872-1966)
  • De rooms-katholieke kerk van Wytgaard en de Schoterlandse kerk in Heerenveen werden gesloopt voor de oprichting van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in 1970, de beide andere erna.
Uitslag
Het Nederlands Dagblad heeft op donderdag 14 maart de uitslag van de wedstrijd bekendgemaakt. Deze is na te lezen op de website. Winnaar werd de Koninginnekerk in Rotterdam.

Slopen in Friesland
Wie de oude Publicaties van de Stichting Alde Fryske Tsjerken er op na slaat, ziet dat in 1984 aandacht werd besteed aan de sloop van de markante kerk van Oud-Beets. ,,Daar dit gebouw geen monument was en geld zowel bij de kerkelijke als bij de burgerlijke gemeente ontbrak, is men tot sloop overgegaan." (Publicatieband 3, pagina III-175)

Van de doopsgezinde kerk in Harlingen werd in de Keppelstok van december 1998 slechts een enkele sloopfoto geplaatst met als onderschrift: "Harlingen, voormalige Vermaning: ... gemis... ...pas na de verdwijning."

Gesloopte kerkgebouwen
In het rapport 'Tink om 'e Tsjerken' dat de Stichting Alde Fryske Tsjerken in december 2009 publiceerde, staat in bijlage 4 (pagina 11) een lijst met belangrijke en waardevolle gesloopte kerkgebouwen, samengesteld door kerkendeskundige Sytse ten Hoeve uit Nijland.

Na de Reformatie werden er tot en met de negentiende eeuw 57 (niet bij name genoemde) kerken gesloopt (en niet door nieuwbouw vervangen). Ten Hoeve noemt hierbij alleen bij name de Westerkerk in Harlingen en de Sint Vituskerk en de kerk van Niehove in Leeuwarden.

In de twintigste eeuw (tot 1945) vielen twaalf hervormde historische stads- en dorpskerken ten prooi aan de slopershamer die niet op hun historische plaats vervangen werden:
- Engwier (1903)
- Easterwierrum (1904, nieuwbouw elders)
- Siegerswoude (1905, nieuwbouw elders)
- Opeinde (1908, nieuwbouw elders)
- Leeuwarden, Galileeerkerk (1940)
- Heerenveen, Kruiskerk (1969, nieuwbouw elders)
- Drachtstercompagnie (1972, na leegstand en brand)
- Jutrijp (1976)
- Gorredijk (1985, nieuwbouw elders)
- Oud-Beets (1989)
- Leeuwarden, Goede Herderkerk (2003)

Na de Tweede Oorlog ondergingen drie waardevolle rooms-katholieke kerken nog hetzelfde lot (waaronder Wytgaard in 1965, Jirnsum in 1965/vervangen en Franeker in 1961/vervangen) en vijf waardevolle gereformeerde kerken:
- Makkum (1965, nieuwbouw op dezelfde plaats)
- Anjum (1967, na brand)
- Leeuwarden, Oosterkerk (1981)
- Joure (1984, nieuwbouw elders)
- Marrum (2000)

Oprichting Alde Fryske Tsjerken
Het Nederlands Dagblad schrijft dat nog vele kerken in Nederland hetzelfde lot wachten. Dat geldt ook voor Friesland. Uit het onderzoek van 'Tink om 'e Tsjerken' (december 2009) bleek dat de komende tien jaar (2010-2020) zo'n honderd Friese kerken hun kerkelijke functie zullen verliezen.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is opgericht om monumentale kerkgebouwen over te nemen op plaatsen waar het kerkelijke draagvlak te klein is geworden om de kerk nog langer in stand te houden. De Stichting is op dit moment met zo'n vijftien kerkelijke gemeenten in gesprek over de toekomst van hun kerkgebouw(en). Dergelijke besprekingen duren doorgaans enige jaren.

De laatste kerk die de Stichting overnam, was de Van Harenskerk in Sint-Annaparochie in oktober 2012. De Stichting Alde Fryske Tsjerken is nu (februari 2013) economisch en juridisch eigenaar van 41 kerkgebouwen in Friesland, twee klokkenstoelen en vijf kerkhoven.

Media
Luister naar een interview over deze uitverkiezing met journalist Daniel Gielissen van het Nederlands Dagblad op Omrop Fryslan


07 02 13

Zorgen over plannen PKN

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft met bezorgdheid nader kennis genomen van de plannen van de Protestantse Kerk in Nederland om een landelijke stichting te gaan steunen die overtollige kerkgebouwen wil overnemen zonder meegeefsom voor de instandhouding (‘bruidschat’). Tot verbazing is het niet de bedoeling dat de landelijke stichting zich tot het uiterste inspant om het overgenomen kerkgebouw ook daadwerkelijk te behouden.

De Stichting was onlangs met voorzitter en directeur aanwezig bij de expertmeeting van de PKN in het Landelijk Dienstencentrum te Utrecht, die geheel gewijd was aan de gebouwenproblematiek. Aanleiding is de nieuwe beleidsvisie van de PKN, waarin het voorstel gedaan werd om een landelijke stichting te steunen die lokale kerkgemeenschappen zou moeten ‘ontzorgen’.

Voor de expertmeeting waren vertegenwoordigers uitgenodigd van diverse binnenkerkelijke geledingen (gemeenteadviseurs, Regionaal Colleges voor de Behandeling van Beheerszaken, Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer), van een reeks aanverwante organisaties (Behoud Kerkelijke Gebouwen, KKA/KKG en van de Oude Kerken Stichtingen uit Gelderland, Holland, Groningen en Friesland), van de Monumentenwacht in Noord-Holland, van de Stichting Behoud Religieus Erfgoed, en van een r.-k. stichting die vermogens beheert ten behoeve van de instandhouding van kerkgebouwen.

In een toelichting op de plannen vertelde directeur Haaije Veenstra van de Landelijke Dienstenorganisatie dat de landelijke stichting die de PKN wil steunen, een startsubsidie kan krijgen en zich daarna zelf moet kunnen bedruipen. De landelijke stichting zal zelf aan fondswerving moeten doen bij overheden, cultuurfondsen en niet-kerkelijke particulieren.

Diverse aanwezigen waarschuwden dat dit niet erg realistisch is. In de Tweede Kamer klinkt steeds luider dat er al te veel van het beschikbare budget naar kerkgebouwen gaat. Burgerlijke gemeenten krijgen steeds meer taken op hun bordje geschoven en moeten alleen maar bezuinigen. Cultuurfondsen zullen ook geen stichting willen steunen die zo dicht tegen de kerk aan hangt en die zelf te weinig kan inbrengen. Hetzelfde geldt voor niet-kerkelijke particulieren: waarom moeten zij voor de rekening opdraaien als de PKN de kerk zelf niet meer overeind kan houden?

Maatschappelijk zichtbaar
Bovendien is zo’n landelijke stichting niet interessant als die niet kan garanderen dat de kerken die worden overgenomen, ook daadwerkelijk in stand gehouden zullen worden. ,,Als het met de fondswerving niet loopt en de overheden schieten niet te hulp, dan kan instandhouding inderdaad niet gegarandeerd worden”, beaamde Veenstra desgevraagd. ,,Maar op die manier wordt het probleem dan tenminste wel maatschappelijk zichtbaar gemaakt.”

,,Als de instandhouding niet gegarandeerd kan worden, is de kans toch groot dat het een sloopstichting wordt”, vroeg een der aanwezigen. ,,Zo’n landelijke stichting zal dan ook alle emoties naar zich toetrekken, die gepaard gaan met de beslissing om een gebouw af te stoten”, waarschuwde een andere aanwezig. ,,Kijk maar hoeveel ellende de situatie in Leeuwarden oproept.”

De r.-k. vertegenwoordiger sprak de hoop uit dat de PKN bij de nieuwe landelijke stichting zal willen samenwerken met haar achterban. Dat kon Veenstra moeilijk beloven: ,,Iedere bisschop heeft z’n eigen opvattingen.” Iemand wist te vertellen dat er in het Bisdom Haarlem al zo’n kerkenstichting is opgericht, die overtollige kerken overneemt zonder bruidschat. ,,En die dreigt nu al te bezwijken. Laat de PKN gewaarschuwd zijn. Want je hebt enorm veel geld nodig als je in 10 tot 15 jaar tijd 1000 kerkgebouwen zou overnemen.”

Samenwerken
Eensluidend was het advies in de richting van de PKN om vooral samen te werken met de bestaande organisaties, ook al omdat die kerkelijke wortels hebben. ,,Zowel de stichtingen Behoud Kerkelijke Gebouwen als de Oude Kerken Stichtingen zijn ontstaan vanuit kerkelijke kring. Prima dat de PKN wil pionieren om de lokale kerkgemeenschappen te ontlasten, maar doe dat alstublieft in overleg met ons." ,,De PKN kan beter de bestaande structuur versterken, en met name ook de ‘witte vlekken’ helpen opvullen in provincies waar dit soort organisaties nog niet bestaan.”

De Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer toonde zich allerminst overtuigd van de noodzaak om kerkgebouwen af te stoten. ,,In de beleidsvisie van de PKN wordt de functie van het kerkgebouw veel te eenzijdig gekoppeld aan de evangelieverkondiging. Volgens ons heeft het kerkgebouw veel meer functies binnen het kerkelijke leven”, aldus voorzitter Peter de Lange. ,,Bijvoorbeeld als uitdeelpunt van de voedselbank.” De VKB heeft aangekondigd dat zij op haar jaarlijkse ledenvergadering (6 april in Nieuwegein) met een eigen visie zal komen.

Ook vertegenwoordigers van de RCBB’s vroegen zich af of de PKN wel op het goede spoor zit om zo’n landelijke stichting te gaan steunen. ,,We kennen natuurlijk allemaal de verhalen van een dorp waar men echt niet meer weet wat men met het gebouw aan moet. Maar is het probleem nu echt zo nijpend? Willen de kerkelijke gemeenschappen wel echt op deze manier ‘ontzorgd’ worden? Als ze een gebouw zonder bruidschat overdragen, zijn ze het feitelijke eigendom kwijt en hebben ze daarenboven niet de garantie dat de kerk in goede staat behouden blijft.”

Groot nadeel van een landelijke stichting is volgens diverse aanwezigen ook dat die veel minder goed in staat zal zijn om lokaal draagvlak voor de instandhouding te organiseren dan regionale of lokale initiatieven. ,,De kracht van het model van de Oude Kerken Stichtingen is toch juist dat zij samen met de dorpsbewoners de schouders onder de monumentale kerk willen zetten. Een landelijke organisatie zal dat lang niet zo motiverend kunnen doen.”

In zijn slotwoord bedankte Haaije Veenstra de aanwezigen voor hun inbreng. Hij beloofde nog eens grondig na te denken over de plannen op dit punt. Voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken haalde na afloop opgelucht adem: ,,De beleidsvisie van de PKN kwam eind vorig jaar naar buiten. In de regionale pers werd geschreven dat de PKN hulp van Friese zijde zou krijgen. Dat bericht werd overgenomen door het blad “Kerkbeheer” van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer. Zoiets kan de kerkrentmeesters in Friesland, die onze gesprekspartners zijn bij overnameprocessen, maar al te gemakkelijk op het verkeerde been zetten. Overdracht zonder instandhoudingsfonds is niet realistisch. Ik heb de indruk gekregen dat Veenstra dit nu ook wel goed ziet.”


06 02 13

Twee bijzondere legaten

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft onlangs twee bijzondere legaten ontvangen. Een echtpaar dat anoniem wil blijven, heeft de Stichting een bedrag van € 250.000 nagelaten voor de instandhouding van de kerken. Een inwoner van Leeuwarden heeft € 50.000 geschonken voor de oprichting van een nieuw orgelfonds.

De Stichting is bijzonder ingenomen met deze bijzondere schenkingen, aldus directeur Gerhard Bakker. ,,Het Rijk heeft haar subsidieaandeel voor de instandhouding van kerken verlaagd. Daarom heeft de Stichting de komende jaren meer ‘eigen geld’ nodig”, legt Bakker uit. ,,Voorheen subsidieerde het Rijk het onderhoud van kerken met 65%. Met ingang van 2013 is dat percentage verlaagd naar 50%. Dat betekent dat de Stichting aanzienlijk meer geld zelf moet opbrengen.”

In 2011 vond de Stichting Alde Fryske Tsjerken een tiental voornamelijk Friese cultuurfondsen bereid te helpen met de instandhouding. Een aantal fondsen gaf daarbij aan dat de steun alleen voor de periode 2011-2016 zou gelden. Ook in de periode daarna moet het werk kunnen doorgaan, aldus voorzitter Jan Kersbergen. ,,Om te kunnen voorzien in het steeds grotere eigen aandeel dat de komende jaren moet worden opgebracht, is de Stichting een paar jaar geleden begonnen zelf een ‘instandhoudingsfonds’ op te bouwen. Het recent ontvangen legaat wordt aan dit fonds toegevoegd. Het is niet onze bedoeling om op dit fonds in te teren; alleen het rendement ervan wordt gebruikt.”

Orgelfonds
Het andere legaat dat ontvangen is, wordt gebruikt om orgels te restaureren. Plaatselijke Commissies die bezig zijn met fondsenwerving voor de restauratie van ‘hun’ orgel, kunnen op dit fonds een beroep doen voor maximaal ‘de laatste 10%’. ,,In feite is dit een stimuleringsfonds”, aldus Kersbergen. ,,Plaatselijke Commissies worden aangemoedigd zelf de middelen voor een restauratie bijeen te brengen. De Stichting legde daar in het verleden steeds maximaal 10% bij vanuit het eigen vermogen. Nu kunnen we deze ‘bonus’ uit het orgelfonds beschikbaar stellen. Op deze manier kunnen we meer Commissies helpen.”

De Stichting kan de restauratie van orgels maar beperkt prioriteit geven. Het in standhouden van de kerk zelf (het casco) is veel urgenter. ,,Aan een prachtig gerestaureerd orgel heb je niets als het dak erboven lekt”, legt Kersbergen uit. ,,We komen nog steeds middelen tekort om alle kerken goed in stand te kunnen houden. Vandaar dat onze orgels alleen gerestaureerd worden als Plaatselijke Commissies in actie komen, en ook alleen als het orgel nog regelmatig gebruikt wordt, zoals in Boksum.”

De Stichting restaureerde eerder de orgels van Sint-Jacobiparochie (1983), Blessum (1995), Terband (2003), Hegebeintum en Zweins (2004) en Boksum (2011-2013).

De Stichting heeft nog diverse orgels die wachten op restauratie. Het meest urgent is het orgel van Jorwert, nu de kerk weer regelmatig gebruikt wordt. In Sint-Annaparochie ligt al vele jaren een restauratieplan klaar. Daarvoor is € 250.000 nodig. De Protestantse Gemeente van Sint Annaparochie heeft in 2012 bij de overdracht van de kerk aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken ook een spaarpotje van € 22.000 voor het orgel beschikbaar stelt.

Keppelstok
Het juni-nummer van 1997 van ons donateursorgaan Keppelstok was geheel gewijd aan het toen net gerestaureerde orgel van Blessum, en de overige orgels van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Wilt u een gratis exemplaar van dit nummer bestellen? Stuur dan een mailtje naar info@aldefrysketsjerken.nl.

Schenkingen en nalatenschappen
Wilt u een schenking doen? Of wilt u onze Stichting opnemen in uw testament? Bel tijdens kantooruren voor meer informatie met ons bureau: 058-2139666 (van maandag tot en met donderdag tussen 09.00 en 17.00 uur).

Of kijk elders op onze website. Meer informatie vindt u in onze legatenfolder


12 01 13

Orgel Boksum in gebruik genomen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op vrijdag 8 februari het volledig gerestaureerde orgel in Boksum opnieuw in gebruik genomen. Tijdens de feestelijke bijeenkomst vertelde directeur Peter van Rumpt van orgelbouwer Pels & Van Leeuwen wat er allemaal gebeurd is aan het orgel. Orgeladviseur Aart van Beek liet uitgebreid horen hoe het orgel nu klinkt. ,,Misschien wel mooier dan in 1918", zei Van Rumpt voor Omrop Fryslân.

Bijzonder instrument
Het circa 900 pijpen tellende orgel van Boksum is een bijzonder instrument. Het werd in 1675 gebouwd door Harmen Jans uit Berlikum, en is het op drie na oudste orgel van Fryslân. In 1728 werd het vernieuwd en vergroot met een rugwerk door Jan Fransen uit Zweins. In 1798 werd het vernieuwd door Lambertus van Dam uit Leeuwarden. In de negentiende eeuw verrichte W. Hardorff diverse werkzaamheden aan het orgel. Hij maakte onder meer drie nieuwe blaasbalgen (1846), vernieuwde de Trompet (1868) en bracht een nieuwe Viola di Gamba 8’ (1881) aan. In 1918 volgde een ingrijpende vernieuwing door Bakker & Timmenga uit Leeuwarden.

De restauratie die nu heeft plaatsgevonden, gaat uit van het consolideren van de in 1918 gerealiseerde structuur, zowel technisch als qua klank. Daarvoor is gekozen omdat van geen van de oudere situaties de disposities bekend zijn. ,,Het terugbrengen van het orgel naar een oudere situatie zou dus in zekere zin een “interpratie” zijn geworden van hoe het geweest moet zijn", legt directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken uit. ,,In dat geval had veel van het orgel gereconstrueerd of opnieuw gecreëerd moeten worden. Bij de huidige restauratie is alles gebleven zoals het in 1918 was."

Media-aandacht
Het Friesch Dagblad schreef vrijdag 8 februari uitvoerig over de restauratie van het orgel.
Omrop Fryslân was met een verslaggever aanwezig. Luister hier naar de reportage.
Aart van Beek schreef een brochure over het orgel, die besteld kan worden via info@aldefrysketsjerken.nl



14 12 12

Dr. Regnerus Steensma overleden

Donderdag 13 december 2012 bereikte ons het droevige bericht dat dr. Regnerus Steensma plotseling is overleden, mede-oprichter van onze Stichting en hoofdredacteur van ons magazine 'Alde Fryske Tsjerken' .

Dr. Regnerus Steensma stond in 1970 aan de wieg van onze Stichting. De eerste jaren was hij secretaris van het bestuur en daarna een reeks van jaren voorzitter van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Daarnaast was hij in de eerste jaren hoofdredacteur van de 'Publicaties', het mededelingenblad van de Stichting.
Sinds 2010 was hij opnieuw hoofdredacteur, nu van het volledige vernieuwde magazine 'Alde Fryske Tsjerken'. Het nummer dat juist deze week aan onze donateurs is verzonden, was het laatste dat onder zijn verantwoordelijkheid verscheen.
Steensma was een groot voorvechter voor de monumentale kerken in Noord-Nederland. Een jaar voor de oprichting van onze Stichting, richtte hij ook al de Stichting Oude Groninger Kerken op. Niet aflatend heeft hij zich ingespannen voor het behoud van kerken en met name ook het protestantse kerkinterieur.
De Stichting verliest in hem een eminent en erudiet kenner van de kerken. In het tijdschrift van juni zal een In Memoriam aan hem worden gewijd.



05 12 12

Mariakerk Boer nu ook trouwlocatie

De Mariakerk in Boer is sinds 5 december 2012 en officiële trouwlocatie van de gemeente Franekeradeel. Secretaris Jan Doede Niemeijer van het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken ondertekende een contract met burgemeester Fred Veenstra van Franekeradeel. Dat gebeurde in aanwezigheid van twee trouwambtenaren en twee leden van onze Plaatselijke Commissie in Boer.

De gemeente ziet in het prachtige kerkje van Boer met haar Romaanse vormen ,,een mooie toevoeging aan de trouwlocaties in Franekeradeel". Het kerkje is in de twaalfde eeuw op een terp gebouwd en een van de meeste markante gebouwen in het dorp Boer. De achttiende-eeuwse preekstoel is een van de pronkstukken van de kerk.

In 2008 is het kerkje nog ingrijpend gerestaureerd door de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Het kerkje werd sinds die tijd al gebruikt voor bijeenkomsten en concerten en als expositieruimte.

Bij de ondertekening waren voorzitter Peter Weiland (staand, geheel rechts) en vrijwilliger Gerbrich van der Wal (staand, tweede van rechts) van onze Plaatselijke Commissie in Boer aanwezig. De Plaatselijke Commissie beheert het kerkje op lokaal niveau. Wie wil trouwen in de kerk of het kerkje wil huren voor een bijeenkomst, kan bij hen terecht voor informatie en om nadere afspraken te maken.

Ook aanwezig was onze impresario en verhuurcoördinator, Reina Hilarides (staand geheel links). Zij heeft de afgelopen maanden veel tijd gestoken in het maken van een mooie trouwfolder en het organiseren van een bruidsbeurs in Swichum (zondag 18 november j.l.) ,,De Stichting doet er alles aan om onze mooie kerken onder de aandacht te brengen bij iedereen die met trouwplannen rondloopt", aldus Reina Hilarides. ,,Daarom hebben we ook die bruidsbeurs georganiseerd, en daarom zijn we nu ook zo blij dat de gemeente Franekeradeel onze kerk in Boer heeft aangewezen als 'huis der gemeente'. Onze trouwfolder komt natuurlijk ook nog in alle bruidsmodewinkels te liggen en in de gemeentehuizen bij de afdeling burgerzaken."

De gemeente Franekeradeel vraagt 100 euro extra als je buiten het gemeentehuis wilt trouwen, zo blijkt uit de tarieflijst. Daar komt de huur van het kerkje bovenop. ,,De sfeer van zo'n prachtig middeleeuws kerkje maakt jouw trouwdag uniek. Bij de Stichting horen we regelmatig dat zelfs stelletjes uit de Randstad er speciaal voor naar Friesland komen."

Trouwfolder
Wil jij ook wel een trouwfolder in de brievenbus ontvangen? Stuur dan een mailtje met je adres naar: info@aldefrysketsjerken.nl
Meer informatie over de trouwlocatie Boer (hoeveel mensen passen er in de kerk, zijn er toiletten, enzovoorts) is hier te vinden.
Meer informatie over andere trouwlocaties van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is elders op deze website te vinden.




17 11 12

Actieve rol gemeenten gevraagd

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed roept gemeentebesturen op om een actieve rol te spelen in het proces van leegekomende kerkgebouwen. De komende tien jaar zullen zo'n 1200 kerken hun religieuze functie verliezen, waarvan 100 in Friesland. De Rijksdienst adviseert gemeenten om tijdig een Kerkenvisie op te stellen.

Die aanbeveling doet de Rijksdienst in de "Handreiking voor het herbestemmen van vrijkomende kerkgebouwen". De dienst, onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, ziet voor gemeenten een richtinggevende, actieve rol weggelegd. De RCE adviseert gemeentebesturen om samen met de kerkbesturen en andere betrokken partijen een kerkenvisie te ontwikkelen om ‘weloverwogen strategische keuzes te maken.’

Zo’n visie geeft antwoord op vragen als: welke kerken kunnen hun religieuze functie behouden, welke kerk­gemeentes of parochies worden samengevoegd in één kerkgebouw, welke kerken krijgen een nieuwe bestemming en welke kerken moeten eventueel worden gesloopt?

‘Met een kerkenvisie in de hand komt een gemeente bij het sluiten van een kerk niet steeds voor een voldongen feit te staan, en weet het kerkbestuur welke ontwikkellingsmogelijkheden er voor de betreffende kerk zijn’, stelt de Rijksdienst. ‘Die duidelijkheid is een belangrijke voorwaarde voor succesvolle herbestemming.’

Herbestemming
Vier jaar geleden waren in ons land nog ruim 8.000 kerken in gebruik. Sinds 1975 zijn in Nederland 1.340 kerkgebouwen buiten gebruik geraakt. Daarvan hebben ruim duizend gebouwen een nieuwe functie gekregen.

Van de rooms-katholieke kerken die sinds 1970 zijn leeggekomen, is ruim de helft gesloopt. De leeggekomen protestantse kerken is veel vaker een tweede leven gegund: slechts één op de tien kerken viel ten prooi aan de sloopkogel. Beide kerkgenootschappen staan terughoudend tegenover de zogeheten profanisering van sacrale plekken en streven voor hun vrijkomende kerken bij voorkeur naar nieuwe religieuze functies.

Sociale functie
Van alle sinds 1970 gesloopte kerken is driekwart rooms-katholiek. Dat heeft mede te maken met het standpunt dat de bisschoppen in 2008 hebben ingenomen. Kerken zijn permanent ‘gewijde en heilige plaatsen’. In principe staan de bisschoppen afwijzend tegenover herbestemming. Voorwaarde van het profane gebruik is dat het gebruik ‘niet onwaardig’ is. De voorkeur gaat uit naar een sociale functie – bibliotheek, school, gezondheidscentrum – en in mindere mate naar een culturele functie, zoals een museum.
Bovenstaand artikel is eerder gepubliceerd op de website van het tijdschrift Binnenlands Bestuur.

Deltateam
In Friesland steunt de Provincie het werk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken met een jaarlijkse subsidie van bijna twee ton. Een van de taken die de Stichting al sinds haar oprichting in 1970 verricht, is het adviseren van kerkenraden en kerkrentmeesters in 'gebouwenkwesties'. Daarbij gaat het onder meer over de vraag, als er gekozen moet worden met welke gebouw een kerkelijke gemeente verder wil, wat er met het 'overtollige' gebouw kan gebeuren.

In aanvulling op het werk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft de Provincie Friesland in 2011 het "Deltateam" in het leven geroepen, dat bestaat uit drie deskundigen die kerkeigenaren kunnen adviseren over de toekomst van vrijkomende kerkgebouwen. De Stichting Alde Fryske Tsjerken kan onder bepaalde voorwaarde Rijksmonumentale kerkgebouwen overnemen. Eigenaren van niet-monumentale kerkgebouwen kunnen zich laten bijstaan door het Deltateam Fryske Tsjerken.
Lees meer over het Deltateam Fryske Tsjerken in het Friesch Dagblad internet-archief

De mooiste gesloopte kerk
Het Nederlands Dagblad is op zoek naar "de mooiste gesloopte kerk van Nederland". Een lovenswaardig initiatief, omdat dit kan helpen bij het bewustwordingsproces en wellicht mensen kan motiveren om in actie te komen. Wilt u ook een kerk nomineren voor de titel " de mooiste gesloopte kerk van Nederland"? Gan dan naar de website van het Nederlands Dagblad.

Wilt u helpen om de Friese kerken in stand te houden? Wordt dan nu donateur!


15 10 12

Verslag donateursbijeenkomst Hallum

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op zaterdag 20 oktober 2012 haar jaarlijkse bijeenkomst gehouden voor donateurs en vrienden in de Maartenskerk van Hallum. Thema van de lezingen was dit keer "begraven in en rond de kerk". Met bijdragen van Albert Reinstra van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en architectuurhistoricus Peter Karstkarel uit Leeuwarden.

Peter Karstkarel liet tijdens de goed bezochte bijeenkomst een glimp zien van het boek over de Friese grafcultuur dat hij samen met zijn vrouw Klaske aan het maken is. Samen reisden zij heel Friesland door om de meest bijzondere grafmonumenten te documenteren. Dat leverde in totaal ruim 16.000 foto's op, die ze nu aan het selecteren zijn voor het boek.

Karstkarel toonde foto's van grafkelders van de adel, speciale gedeeltes van de adel op kerkhoven, Joodse begraafplaatsen en allerlei soorten en vormen grafmonumenten, in materialen variërend van marmer en ijzer tot baksteen en granito. Ook passeerden allerlei graven van bekende Friezen de revue, zoals die van Obe Postma, Jopie Huisman (,,een Taiwan-importsteen - hem eigenlijk onwaardig") en Izaâk Hoogerhuis, die het Fries dammen als spel beoefende.

Op speciaal verzoek vertelde hij uitvoerig over de circa twintig houten grafmonumenten die Friesland nog rijk is.

Deze houten stèles zijn bijzonder kwetsbaar voor weersinvloeden. Sommigen staan er nog prachtig bij en worden regelmatig onderhouden. Anderen zijn van boven zijn afgedekt met een reepje lood om inwatering te voorkomen. En enkelen zijn hard aan het wegrotten.

In Hempens onder Leeuwarden trof hij twee stèles aan in de toren. Hij adviseerde de plaatselijke kerkrentmeesters om ze te laten behandelen en dan weer buiten op het kerkhof neer te zetten. In Oud Beets waren de stèles die er een paar jaar geleden nog waren, compleet verdwenen toen hij er de laatste keer kwam.

Grafstenen in de kerk
Bouwhistoricus Albert Reinstra van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed liet met een power point presentatie zien hoe kerkbesturen in het verleden tijdens restauraties zijn omgegaan met de onder de vloer gevonden grafstenen.

Van de tweede helft van de negentiende eeuw tot in de Tweede Wereldoorlog was het heel gewoon om oude grafstenen rechtop tegen de muur te zetten. Sinds de Tweede Wereldoorlog is het weer normaal om de grafstenen plat in de vloer te leggen.

Soms verdwijnen ze zelfs terug onder een houten vloer, zoals in Hallum gebeurd is. Een andere keer wordt veel moeite gedaan om ze zichtbaar te houden. Een mooi voorbeeld is Goutum, waar de grafstenen te bewonderen zijn onder een glazen vloer.

De Rijksdienst vraagt kerkeigenaren om zo zorgvuldig mogelijk om te gaan met hun vloeren, zeker als er nog een direct verband bestaat tussen de grafsteen en de kist eronder. Vaak worden vloeren opengebroken om vloerverwarming aan te kunnen brengen, maar daar zijn ook prima andere oplossingen voor te bedenken, aldus Reinstra.

Hij legde uit dat er van veel kerken in Friesland nog een schat aan informatie is, die dateert uit de negentiende eeuw, toen de belangstelling voor het eigen verleden sterk toenam. Denk maar aan de oprichting van het Friesch Genootschap in 1827. Het Genootschap liet in de tweede helft van de negentiende eeuw onder meer door een schoolmeester, Albert Martin, tekeningen maken van oudheidkundige monumenten.

Dergelijke informatie kan nu nog benut worden als bij restauraties vragen rijzen over hoe de kerk eruit heeft gezien. In de hervormde kerk van Raard (Boarnsterhim) kon de oude situatie vergaand terug worden gereconstrueerd, op basis van dergelijke informatie. In het algemeen is de Rijksdienst terughouden met reconstructies, maar in Raard had die een duidelijke toegevoegde waarde, aldus Reinstra.

Actualiteiten
De donateursbijeenkomst werd bezocht door zo'n zestig mensen. Zij werden aan het einde van de bijeenkomst door de directeur van de Stichting, Gerhard Bakker, bijgepraat over actualiteiten en ontwikkelingen. Die vertelde onder meer over de vele kerkovernameprocessen waarbij de Stichting betrokken is, over de geslaagde restauratie van de kerk in Wier en over de donateursenquête die deze zomer heeft plaatsgevonden en waarvan juist de afgelopen week de resultaten binnengekomen waren. Meer daarover in het decembernummer van het magazine Alde Fryske Tsjerken.

Vanuit het publiek werden diverse vragen gesteld. Bijvoorbeeld wat de Stichting bij restauraties doet voor beschermde vogelsoorten zoals de gierzwaluw die onder de dakpannen nestelen. Bestuurslid Jan Doede Niemeijer kon vertellen dat bij verschillende restauraties speciale vogeldakpannen geplaatst zijn.

Maartenskerk
Na afloop van de bijeenkomst gaf architect Kouwen een korte toelichting op de restauratie van de Maartenskerk in Hallum, die onder zijn leiding is uitgevoerd. Om de zwam onder de vloer te bestrijden, had hij zich genoodzaakt gezien om schuimbeton aan te brengen. Enkele oude grafstenen kunnen echter nog steeds bewonderd worden door een luik in de houten vloer in de kerk open te trekken.

Tot nu toe heeft de Protestantse Gemeente Hallum zo'n driekwart miljoen euro besteed aan de restauratie. In 2013 wil men ook het orgel nog laten restaureren. Daarmee stijgt de totale investering tot net boven het miljoen euro. De rijke historie van de Maartenskerk is vastgelegd in een prachtig boekje, dat ter plekke te koop is.

Directeur Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken bedankte kerkrentmeester Jochum Admiraal voor de genoten gastvrijheid in Hallum, en overhandigde hem een prachtige bos bloemen. Voor de bezoekers was er na afloop nog een hapje en een drankje in De Hoeksteen, de voormalige gereformeerde kerk, waar ze tijdens de pauze ook terecht hadden gekund voor een versnapering. Tegen zessen verlieten de laatsten het gebouw om huiswaarts




12 10 12

Kerk Sint Annaparochie overgenomen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft op zaterdag 13 oktober 2012 de Van Harenskerk overgenomen van de Protestantse Gemeente te Sint Annaparochie. De akte werd door notaris mr. Siebe Swart gepasseerd tijdens een feestelijke bijeenkomst. De Van Harenskerk is de 41ste kerk die in het bezit is gekomen van de Stichting.

De Protestantse Gemeente van Sint Annaparochie heeft jaren nagedacht over de toekomst van de Van Harenskerk. In 2005 zijn de gereformeerde kerk en de hervormde gemeente in het dorp samengegaan. Voor de steeds kleiner wordende kerkelijke gemeente was het niet langer mogelijk om beide kerken, de Van Harenskerk en de Gideonskerk, in stand te houden. Besloten werd om verder te gaan met één kerkgebouw, de (voormalig gereformeerde) Gideonskerk, en de Van Harenskerk over te dragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

De situatie rond de Van Harenskerk werd in 2009 uitvoerig beschreven in het rapport "Tink om 'e Tsjerken" (pagina 78-81), waarin de complexe problematiek rond de instandhouding van de Friese dorpskerken in kaart werd gebracht. Kerkrentmeester Brandsma gaf bij die gelegenheid ook al aan dat men de Van Harenskerk graag wilde overdragen.

Functieverbreding
De burgerlijke gemeente het Bildt is blij met de overdracht aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De maatschappelijke functie van de monumentale Van Harenskerk kan behouden en versterkt worden door functieverbreding ten behoeve van cultuurtoerisme en sociaal-maatschappelijke activiteiten, aldus het raadsvoorstel.

Overdracht aan de Stichting garandeert dat de kerk toegankelijk blijft voor het publiek. Er is een Plaatselijke Commissie in het leven geroepen die er aan meewerkt dat de Van Harenskerk van de Stichting een zinvol en verantwoord gebruik kent. Zo zorgen zij ervoor dat er regelmatig activiteiten in de kerk plaatsvinden, en dat de kerk op bepaalde tijden te bezichtigen is. ,,Zo blijft de kerk een zinvol onderdeel uitmaken van de samenleving en de omgeving", aldus het raadsvoorstel.

Saskia
De Van Harenskerk werd in 1682 gebouwd. Daavoor moest een oudere kerk wijken. In die oudere kerk zijn Rembrandt en Saskia getrouwd. Dat was in 1634.

Dit jaar is de geboorte van burgemeestersdochter Saskia van Uylenburgh herdacht, precies vierhonderd jaar geleden (2 augustus 1612). In de Van Harenskerk was deze zomer een expositie over haar te zien. De Stichting Alde Fryske Tsjerken speelt met de gedachte om die expositie op termijn te professionaliseren.

,,De Van Harenskerk staat op vijf kilometer afstand van cultureel centrum De Groate Kerk in Sint Jacobiparochie. Die is ook eigendom van onze Stichting. Dan ligt het natuurlijk niet voor de hand om van de Van Harenskerk ook een cultureel centrum te willen maken", legt directeur Gerhard Bakker uit. ,,Zeker ook omdat het monumentale interieur van de Van Harenskerk nog volledig aanwezig is. Wat ligt er dan meer voor de hand dan om te kijken of we kunnen aanknopen bij het verhaal van Rembrandt en Saskia."

Subsidie gemeente
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is dankbaar voor de steun die de gemeente het Bildt verleent. ,,Het is de eerste keer dat een burgerlijke gemeente bijdraagt aan een instandhoudingsfonds dat gevormd wordt bij de overname van een kerkgebouw", vertelt Bakker. ,,Dat is een verheugende ontwikkeling. Het instandhouden van een dergelijke monumentale kerk kost veel geld."

,,Iedereen heeft wel in de gaten hoe belangrijk het is dat er een reëel instandhoudingsfonds komt. De Rijksoverheid stelt weliswaar subsidie beschikbaar, maar dat is nooit 100 procent. Sterker nog, vanaf 2013 krijgen we in het kader van de BRIM zelfs nog maar 50 procent. De kerkelijke gemeenschap levert op zich een hele belangrijke bijdrage, maar die is eigenlijk niet voldoende. We zijn dan ook bijzonder blij dat ook de gemeente op dit punt mede haar verantwoordelijkheid neemt."

Burgemeester Gerrit Krol van het Bildt overhandigde tijdens de bijeenkomst een symbolische cheque aan vicevoorzitter van de kerkenraad die hem vervolgens weer doorgaf aan voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Bildtse Belangen
Een tweede bijdrage werd toegezegd door de Stichting Bildtse Belangen/Bildtse Bank/Friesland Bank. Voorzitter Goffe Jensma overhandigde tijdens de bijeenkomst een cheque van 20.000 euro aan voorzitter Jan Kersbergen.



11 10 12

Alde Tsjerken inspirerende voorbeelden

De veertig kerken die de Stichting Alde Fryske Tsjerken in eigendom heeft overgenomen, vormen een belangrijke bron van inspiratie voor de herbestemming van kerkgebouwen. Zij hebben een prominente positie gekregen in het rapport ‘Hergebruik Fryske Tsjerken’ dat architectuurhistorcus Peter Karstkarel op donderdag 11 oktober 2012 heeft aangeboden aan gedeputeerde Jannewietske de Vries van de Provincie Fryslân.

Doel van het rapport is volgens de Provincie om te laten zien wat er allemaal mogelijk is met een leegkomend kerkgebouw. Van de bijna 800 kerken in Fryslân hebben er volgens het onderzoek van Karstkarel inmiddels 240 een nieuwe bestemming gekregen. Het rapport is bedoeld om ideeën te stimuleren voor het hergebruik van vrijkomende kerkgebouwen.

Van de 240 hergebruikte kerken heeft Karstkarel er 140 geselecteerd om nader te beschrijven: 80 met een niet-woonfunctie, 20 met een woonfunctie, aangevuld met de kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Het rapport geeft een boeiend overzicht met een bont scala aan functies, typen kerkgebouwen en soorten verbouwingen. De functies zijn bijvoorbeeld bloemenwinkel, kantoor, cultureel centrum, dorpshuis, recreatieverblijf, kinderopvang, restaurant, atelier en woning.

De typen kerkgebouwen variëren van sterk monumentaal naar eenvoudig. Soms is de bouwkundige ingreep fors geweest, soms minimaal.

Enthousiasme
Volgens de auteur en de gedeputeerde is veel dank verschuldigd aan de eigenaren en gebruikers. Zonder hen was deze inventarisatie niet mogelijk. Betrokkenheid, enthousiasme en creativiteit kenmerken veel van de mensen, bedrijven, beheerders en stichtingen die een nieuwe functie hebben gegeven aan een kerkgebouw. Gedeputeerde De Vries: “Ik hoopje dat in stikje fan die kreativiteit, belutsenens en enthûsiasme, oerslaan kin nei de minsken dy’t yn’e takomst belutsen wêze sille mei in frijkommende tskerke."

Het rapport kan gedownload worden via de website van de provincie.

Deltateam
Tijdens de bijeenkomst in de kerk van Gauw maakte gedeputeerde Jannewietske de Vries bekend dat het Deltateam Fryske Tsjerken een tweede jaar de tijd krijgt om kerk- en dorpsbesturen te helpen met het zoeken naar oplossingen voor vrijkomende kerkgebouwen.

Het Deltateam is sinds vorig jaar december aan de slag. Acht kerkbesturen schakelden het Deltateam in voor negen kerkgebouwen. Verschillende positieve ontwikkelingen zijn in gang gezet. Voor de meeste kerkgebouwen geldt wel dat het proces nog niet afgerond is, omdat herbestemmingsprocessen vaak complex zijn en veel tijd vragen.

Het Deltateam heeft onder meer geadviseerd over oplossingen voor de karakteristieke voormalige gereformeerde kerken van Holwerd en Lollum.
Voor Lollum wordt gedacht aan een soort permanente uitvaartbeurs op een nieuw te bouwen kraak. Voor Easterwierrum liggen er ideeën om een aantal aanvullende functies op het bestaande dorpshuis in het kerkgebouw onder te brengen. Dat zou het jaarlijkse berne-iepenloftspul goed van pas komen. In Gauw ligt een plan om de hervormde kerk geschikt te maken voor medegebruik door het naastliggende dorpshuis. Hiervoor is subsidie aangevraagd.

Luister naar de reportages van Omrop Fryslân



04 10 12

Onderhoud aan vijf kerken tegelijk

De Stichting Alde Fryske Tsjerken laat de komende weken onderhoud verrichten aan vijf kerken tegelijk. Het betreft de kerken van Terband, Lichtaard, Uitwellingerga en Jorwert, en de restauratie van de kerktoren van Bears. Bovendien worden twee rouwborden uit de kerk van Hegebeintum gerestaureerd.

De Stichting heeft vorige week voor ruim anderhalve ton aan opdrachten verstrekt aan diverse restauratie- en schilderbedrijven. Alle werkzaamheden worden uitgevoerd in het kader van de BRIM, de rijkssubsidieregeling voor de instandhouding van monumenten.

Het onderhoud aan de kerk van Jorwert wordt verricht door Bouw- en Restauratiebedrijf Sytse van der Vegt BV uit Weidum. De restauratie van de toren van Bears, waar een kleine ton mee gemoeid is, wordt uitgevoerd door Bouwbedrijf Van der Werff Dokkum BV uit Dokkum. Installatiebedrijf Vellema uit Hallum zal tijdens de restauratie het elektromagnetische klokluidapparaat van een nieuwe luidmotor voorzien.

Het onderhoud aan de kerk van Uitwellingerga wordt uitgevoerd door Agricola Bouw '75. Van der Werf Dokkum BV gaat ook aan de gang in Lichtaard. Bij de Rotondekerk in Terband worden herstelwerkzaamheden verricht aan de zinken dakgootbekleding en wordt het zinken roevendak van de kerk vervangen. Bovendien worden hier herstelwerkzaamheden aan het metselwerk en gietijzeren ramen uitgevoerd. Al het schilderwerk dat aan deze kerken verricht moet worden, wordt uitgevoerd door Schildersbedrijf Stavorinus uit Veenwouden.

Rouwborden
De restauratie van de rouwborden in Hegebeintum wordt uitgevoerd door Veldman en Veltman Restauratie- en Decoratieschilders. Dit bedrijf uit het Drentse Oudemolen gaat in eerste instantie twee van de zestien aanwezige rouwborden uit de kerk van Hegebeintum onder handen nemen. Dit gebeurt in de werkplaats; de rouwborden zullen binnenkort uit de kerk worden opgehaald.

Eerder waren Veldman en Veltman ook betrokken bij de restauratie van het orgel in Boksum en het kleurenonderzoek in de kerken van Wier en Sint-Jacobiparochie, die op basis van hun onderzoek de oude kleuren uit de bouwtijd terugkreeg.

Instandhoudingswerk
Nu de restauratie van de kerk van Wier voltooid is en de restauratie van het orgel in Boksum in de afrondende fase zit, hebben we meer tijd om het instandhoudingswerk ter hand te vatten, legt directeur Gerhard Bakker uit.

,,De Stichting heeft in 2010 een beschikking gekregen voor het onderhoud aan 23 kerkgebouwen met een totaal investeringsbedrag van € 1,8 miljoen, waarbij een tiental voornamelijk Friese cultuurfondsen hebben geholpen om het eigen aandeel van 35% bijeen te brengen. In 2011 hebben we een beschikking voor een tweede cluster (groep) van acht kerken gekregen, waarvan de helft van het eigen aandeel inmiddels is toegezegd door cultuurfondsen.”

De kerken van Terband, Lichtaard, Jorwert en Hegebeintum behoren tot het eerste cluster van 23 kerken waarvoor de financiering 100% gedekt is. De kerken van Uitwellingerga en Bears behoren tot het tweede cluster van acht kerken, waarvan de financiering voor de helft rond is.

,,Uitstel van de restauratie van de toren in Bears was niet langer verantwoord”, aldus Bakker. ,,Bovendien hebben we vorig jaar ook nog subsidie toegezegd gekregen van de Provincie Fryslân voor het onderhoud aan de kerken van Uitwellingerga en Bears.”



05 09 12

Noorderlicht in Alde Fryske Tsjerken

e internationale fotografiemanifestatie Noorderlicht is zaterdag 1 september geopend door gedeputeerde Jannewietske de Vries van de Provincie Fryslân. In samenwerking met de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft Noorderlicht een kerkenroute uitgezet langs zes kerken waarin foto-exposities te zien zijn. De exposerende kunstenaars zijn bijzonder tevreden; hun werken komen goed tot hun recht in de sfeervolle kerkjes.

De internationale fotomanifestatie Noorderlicht brengt tot en met 7 oktober 2012 hoogwaardige fotografie van over de hele wereld bij elkaar in het zuidoosten van Friesland. De hoofdlocatie is Museum Belvédère in Oranjewoud. Ook Museum Willem van Haren in Heerenveen en Museum Dr8888 in Drachten doen mee. Daarnaast is er een satellietprogramma, met onder meer een kerkentocht langs de kerken van Kortezwaag, Rottevalle, Schurega, Terband en Ter Idzard. Ook in De Kapelle in Haskerdijken, sinds 11 juni van dit jaar eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, is een expositie in het kader van Noorderlicht te zien.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is bijzonder verheugd over de samenwerking met Noorderlicht. ,,Onze kerken zijn hele sfeervolle plekken waarin foto's goed tot hun recht komen", zegt impresario Reina Hilarides. Zij heeft bemiddeld tussen de organisatie van Noorderlicht en de Plaatselijke Commissies die de kerkjes van de Stichting op lokaal niveau beheren. ,,De vrijwilligers van de Plaatselijke Commissies hebben allemaal enthousiast gereageerd toen hen om medewerking gevraagd werd. Samen met Noorderlicht willen we er graag iets moois van maken."

Een folder van Noorderlicht is medio juni met het magazine 'Alde Fryske Tsjerken' verzonden aan alle donateurs van de Stichting in Friesland en de rest van Nederland. ,,Hopelijk trekt dit veel mensen naar Friesland", aldus Reina Hilarides. ,,Dit is een mooie opsteker voor de Stichting!"

Terra Cognita
Terra Cognita is een fotografie tentoonstelling over de relatie tussen mens en natuur. Hoe ervaren wij de natuur en wat is de waarde ervan? Tegenover het romantische verlangen naar pure natuur staat de praktische wens de wereld te cultiveren en te bedwingen.

Terra Cognita toont natuur ver weg en dichtbij, als droom en als werkelijkheid ­ de natuur in onze genen en gedachten. Voor deze 19e editie van de Noorderlicht is werk geselecteerd van ruim 70 fotografen uit de hele wereld. De fotografie is divers en genre-overstijgend. Documentair of geënsceneerd; de natuur blijkt voor fotografen een springlevende inspiratiebron. Hun beeldverhalen nemen ons mee op reis door een fantastische wereld.

Kerk - kunstenaar - titel
  • De Kapelle, Haskerdijken: Oscart & Chaos - Huverjende swarte skientme, oer my Hinne
  • Rotondekerk, Terband: Annagreet Hoogeland - pinholefotografie
  • Bonifatiuskerk, Ter Idzard: Jan van der Til - Boek III
  • Hervormde kerk, Kortezwaag: Maarten de Kok - Secret Science Noord Europa 2011
  • Hervormde kerk, Schurega: Atelier aan de Middendijk en Guido Marsille - Aan de middendijk
  • Dorpskerk, Rottevalle: Heidi de Gier - A Falling Horizon



30 08 12

Najaarsexcursie op zaterdag 6 oktober

De najaarsexcursie gaat op zaterdag 6 oktober 2012 langs de kerken van Blessum, Raerd en Wiuwert. Ook mensen die (nog) geen donateur zijn van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, zijn van harte welkom!

De Stichting Alde Fryske Tsjerken organiseert al meer dan veertig jaar excursies langs kerken in Friesland. Meer informatie over de najaarsexcursie vindt u elders op deze website.

Wie dat wil, kan gebruik maken van centraal geregeld vervoer per bus. De bussen vertrekken op 6 oktober om 12.00 uur van het treinstation Leeuwarden en komen daar rond 17.00 uur terug.

De kosten bedragen € 15,00 per persoon. Inschrijving bij ontvangst van genoemd bedrag op rekeningnummer 3690669 t.n.v. Excursiecommissie Alde Fryske Tsjerken te Leeuwarden onder vermelding van 'najaarsexcursie 2012'. Vermeld ook het aantal personen.

U ontvangt van uw aanmelding en betaling geen bevestiging. Uw betaling is uw bewijs van inschrijving.

U hoeft geen donateur te zijn om met de bus mee te kunnen gaan. Belangstellenden zijn van harte welkom!

Wie met de bus mee wil, kan tot twee dagen van tevoren reserveren. Nu betalingen per internetbankieren kunnen worden gecontroleerd, is het niet meer noodzakelijk om vroegtijdig te reserveren.

Kerkbeschrijvingen
U kunt het boekje met kerkbeschrijvingen toegestuurd krijgen door overmaking van € 3,75. Bezoekers met eigen vervoer kunnen ter plaatse het boekje met kerkbeschrijvingen kopen voor € 3,00.


28 08 12

Opening Ioannis Theatertsjerke Wier

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft donderdag 6 september de kerk van Wier officieel heropend. De kerk is in de afgelopen maanden ingrijpend gerestaureerd. De officiële openingshandeling werd verricht door demissionair staatssecretaris Halbe Zijlstra, in samenwerking met gedeputeerde Jannewietske de Vries van de Provincie Fryslân.

De vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie van Wier hebben jarenlang actie gevoerd om de kerk gerestaureerd te krijgen. De restauratie werd uiteindelijk mogelijk door de crisisbestrijdings-maatregelen van het Kabinet Balkenende IV. Ook de gemeente Menameradiel en een aantal cultuurfondsen hebben bijgedragen aan de restauratie.

De Plaatselijke Commissie wil de kerk vooral gebruiken voor culturele doeleinden. Tijdens de restauratie zijn daarom diverse voorzieningen aangebracht ten behoeve van de nieuwe functie als 'theaterkerk'. Er is een licht- en geluidsinstallatie aangebracht en er zijn twee toiletten gecreëerd in het baarhokje tegen de toren aan. De begrafenisvereniging van Wier heeft een nieuw baarhokje gebouwd elders op het kerkhof. De Plaatselijke Commissie heeft zelf een nieuwe keuken ingebouwd.

Freonen fan Terp en Tsjerke
De Plaatselijke Commissie heeft een stichting opgericht, de Stifting Freonen fan Terp en Tsjerke Wier, die de kerk wil gaan exploiteren onder de naam 'Ioannis Theatertsjerke Wier'. Ioannis (Janus) is de Romeinse god van onder meer het theater.

De openingshandeling bestond daarom ook uit het onthullen van een Januskop door staatssecretaris Halbe Zijlstra, die vervolgens een slokje “levenselixer” kreeg aangeboden. Gedeputeerde Jannewietske de Vries onthulde even later het gerestaureerde astronomische uurwerk aan de gevel van de toren.

De Stifting Freonen fan Terp en Tsjerke Wier heeft grote ambities. Zij werkt aan een plan voor een “sterrenstreek” in Noordwest Friesland, waarbij de kerk van Wier verbonden wordt met natuurgebieden en culturele attracties in de omgeving.

Laatste ruine
De kerk van Wier is de laatste in een rij van kerken die grondig gerestaureerd is door de Stichting Alde Fryske Tsjerken. In 2008 is de kerk van Boer opgeknapt, in 2009 de kerk van Ter Idzard en in 2010 zowel de kerk van Kortezwaag als die van Sint Jacobiparochie.

,,De kerk van Wier was nog de enige rijksmonumentale kerk in heel de provincie die wachtte op zo'n vergaande restauratie”, vertelt directeur Gerhard Bakker. ,,Vandaar dat we het ook wel de laatste ruïne van Fryslân noemden.”

De restauratie startte op 21 maart 2011. Afgelopen zomer ging de aannemer failliet. De werkzaamheden zijn afgerond door Dijkstra De Graaf BV. In totaal is er ruim € 810.000 geïnvesteerd.

Sobere jaren vijftig
De kerk verkeerde in een bar slechte toestand, vertelt architect Siebe van Seijen van Adema Architecten uit Dokkum. ,,De kerk was behoorlijk aftands. Het dak lekte. Het hout was aangetast door de bonte knaagkever. Er was veel schade aan het metselwerk. Het interieur in de kerk had veel last van vocht. We hebben gelukkig alles kunnen herstellen. De kerk ziet er nu weer prachtig uit.''

De architect en de Plaatselijke Commissie hebben er bewust voor gekozen om de kerk terug te brengen in de sfeer van de jaren vijftig. ,,De kerk is destijds sober gerestaureerd. Kort na de oorlog was er gebrek aan geld en materiaal. Dat sobere wilden we weer terughebben. Dat past beter bij het dorp van nu dan de praal en pracht die de kerk ooit heeft gehad. Ik zie het ook als een voortzetting van de hervorming. De kerk is nu sober, en het gaat er straks vooral om wat er ín de kerk gebeurt.''

Orgel moet nog
Het orgel is nog niet gerestaureerd. Dat is op dit moment ook niet mogelijk, vertelt architect Van Seijen. ,,Een orgel heeft baat bij een stabiel binnenklimaat. Dat moet nog gecreeërd worden. Het orgel moet daar aan wennen. Pas daarna, en als er geld is, kan het orgel worden aangepakt.''

De toespraken
Lees hier de tekst van de toespraak die staatssecretaris Halbe Zijlstra bij de opening uitsprak.
Toespraak burgemeester Tom van Mourik
De restauratie in cijfers (Adema Architecten)



07 08 12

3 kerken en 2 orgels

Op zaterdag 25 augustus van 13.30 – 17.00 uur organiseert de Stichting Alde Fryske Tsjerken een middag vol muziek en historie. Theo Jellema, huisorganist van de Grote of Jacobijnerkerk te Leeuwarden geeft een concert op de orgels van Uitwellingerga en Burgwerd en vertelt over de karakteristieken van deze orgels. Ook zal de historie van de kerken zelf aan bod komen. Mevrouw De Jong, inwoner van Westhem en voormalig voorzitter van de plaatselijke commissie van de kerk van Westhem, vertelt over de bijzondere kenmerken van de kerk en kerkhof en de geschiedenis van de omgeving.

In 2010, toen de Stichting haar veertigjarig jubileum vierde, is er voor het eerst een Orgelexcursie georganiseerd door het impresariaat van de Stichting, destijds langs de kerken van Bears, Blessum, Zweins, Westernijkerk en Hegebeintum. De reacties waren toen zo positief dat dit jaar is besloten opnieuw een excursie aan te bieden. Maar ook om naast de prachtige kerken die de Stichting in haar bezit heeft, ook aandacht te besteden aan de orgels die de Stichting rijk is.

De middag begint om 13.30 uur in de kerk van Westhem (kerk open vanaf 13.00 uur), vervolgens gaan we naar de kerk van Uitwellingerga waar het programma om 14.30 uur begint. Na afloop van het programma in Uitwellingerga is er een pauze met koffie en gebak die we in de kerk nuttigen. In Burgwerd worden we om 16.00 uur ontvangen. De middag eindigt om 17.00 uur.

Entree: € 20,- inclusief consumpties. Donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken ontvangen € 2,50 korting.

Vervoer van en naar de kerken: u dient zelf voor vervoer te zorgen (auto).
Opgave en meer informatie: impresariaat@aldefrysketsjerken.nl (Reina Hilarides).
Bij opgave ontvangt u het volledige programma per email.




19 07 12

Beleidsplan 2013-2016 gepresenteerd

De Stichting Alde Fryske Tsjerken verwacht de komende jaren twee kerkgebouwen per jaar over te zullen nemen. Dat staat in het Beleidsplan 2013-2016 dat onlangs is ingediend bij de Provincie Fryslân.

De Provincie Fryslân is de belangrijkste subsidieverstrekker voor de Stichting. De jaarlijkse bijdrage is echter niet groot genoeg om alle apparaatskosten te dekken. De Stichting vraagt in het Beleidsplan om de provinciale subsidie te laten mee ademen met het aantal overgenomen kerkgebouwen.

De Stichting heeft in juni van dit jaar de Kapelle in Haskerdijken als veertigste kerk overgenomen. Later dit jaar wordt ook de Van Harenskerk in Sint Annaparochie aan het bezit toegevoegd.

De Stichting is met een tiental andere kerkelijke gemeenten in gesprek. ,,Dergelijke overnametrajecten duren doorgaans meerdere jaren”, legt voorzitter Jan Kersbergen uit. ,,We krijgen steeds meer gebouwen aangeboden. Dat zorgt voor een zwaardere belasting van de organisatie. Het lijkt ons dan ook redelijk dat de provincie ons daarbij helpt.”

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is er ten dienste van de hele Friese samenleving, benadrukt hij. ,,Niemand wil toch dat de monumentale kerken uit het landschap verdwijnen? Daarnaast zijn we ook sociaal-maatschappelijk een belangrijk speler op het platteland: onze Plaatselijke Commissies zorgen ervoor dat de kerken gebruikt blijven worden in het midden van de dorpsgemeenschappen. En ook economisch is de Stichting een factor van betekenis: met de € 200.000 subsidie die we van de provincie krijgen, genereren wij een omzet van circa € 600.000 per jaar.”

Selectiebeleid
In het Beleidsplan kondigt de Stichting aan dat er een selectiebeleid ontwikkeld zal worden. Niet iedere rijksmonumentale kerk die wordt aangeboden, kan overgenomen worden. Bovendien zal er meer aandacht voor de meegeefsom nodig zijn. Voor iedere kerk die wordt overgenomen, is een instandhoudingfonds nodig waarmee het eigen aandeel (in aanvulling op de rijkssubsidie) betaald kan worden.

De Stichting wil de komende jaren nog eens grondig kijken naar de gebruiksmogelijkheden en de monumentale waarden van de verschillende kerken. Niet iedere kerk leent zich voor multifunctioneel gebruik. Wellicht zijn er ook andere dan culturele bestemmingen te vinden. In een aantal kerken ontbreken nog de faciliteiten. Voor het aanbrengen van deze voorzieningen is nog veel geld nodig.

Meer armslag
De Stichting wil de Plaatselijke Commissies de komende jaren meer armslag geven. Dit zal de lokale actiebereidheid en de binding met de plaatselijke kerk doen toenemen. Nu de Rijksbijdrage voor de instandhouding van kerkgebouwen wordt verlaagd van 65 naar 50 procent, zal de Stichting alle zeilen moeten bijzetten om het hogere eigen aandeel bijeen te brengen.

Donateurwerving
Wat betreft het aantal donateurs streeft de Stichting naar een groei tot ruim boven de vierduizend. Op 31 oktober 2009 telde de Stichting 3300 donateurs. Op dit moment zijn dat er 3850. Donateurs zijn belangrijk voor de Stichting omdat zij met hun bijdragen, giften en nalatenschappen het werk van de Stichting financieel mogelijk maken.

Bekijk een mini-interview op Omrop Fryslan
Het volledige Beleidsplan 2013-2016 is hier te downloaden.
Wilt u helpen om de Friese kerken in stand te houden? Wordt dan nu donateur!


13 07 12

Anderhalve ton van provincie

De Provincie Fryslân reserveert in het kader van de nieuwe monumenten subsidieregeling 2012 een budget van anderhalve ton voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Dat meldde gedeputeerde Jannewietske de Vries (cultuur) woensdag 11 juli 2012 tijdens een presentatie over de nieuwe regeling in het gerestaureerde pakhuis Hartelust in Leeuwarden.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is één van de twee door het Rijk aangewezen Organisaties voor Monumentenbehoud (AOM) die dit jaar van de provincie een apart budget voor de instandhouding van monumenten toegewezen heeft gekregen. De Stichting De Fryske Mole, eigenaar van 42 molens in Friesland, is de andere organisatie. Voor beide organisaties ligt een budget klaar van elk € 150.000.

Voor de overige eigenaren van monumenten is dit jaar € 2,2 miljoen beschikbaar. Van dit bedrag reserveert de Provincie € 1 miljoen voor restauraties die gepaard gaan met herbestemming. De overige € 1,2 miljoen is bestemd voor restauraties en onderhoud van rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten, mits de betreffende gemeente zelf ook subsidie verleent.

Omdat de belangstelling voor subsidies groot is, geldt er een drempelbedrag: € 70.000 voor kerken en € 50.000 voor andere monumenten. Dit bedrag moet de eigenaar sowieso zelf opbrengen, omdat de provincie dit als “regulier onderhoud” beschouwt.

Meer informatie over de subsidieregeling is te vinden op de website van de provincie


13 07 12

Het Bildt steunt overname Van Harenskerk

De gemeenteraad van het Bildt heeft donderdag 12 juli 2012 besloten om een subsidie van 30.000 euro te verstrekken aan de Protestantse Gemeente te Sint Annaparochie voor de overdracht van de Van Harenskerk aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Hiermee komt de overdracht een grote stap dichterbij.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is dankbaar voor de steun die de gemeente het Bildt verleent. ,,Het is de eerste keer dat een burgerlijke gemeente bijdraagt aan een instandhoudingsfonds dat gevormd wordt bij de overname van een kerkgebouw", vertelt directeur Gerhard Bakker. ,,Dat is een verheugende ontwikkeling. Het instandhouden van een dergelijke monumentale kerk kost veel geld."

,,Iedereen heeft wel in de gaten hoe belangrijk het is dat er een reëel instandhoudingsfonds komt. De Rijksoverheid stelt weliswaar subsidie beschikbaar, maar dat is nooit 100 procent. Sterker nog, vanaf 2013 krijgen we in het kader van de BRIM zelfs nog maar 50 procent. De kerkelijke gemeenschap levert op zich een hele belangrijke bijdrage, maar die is eigenlijk niet voldoende. We zijn dan ook bijzonder blij dat ook de gemeente op dit punt mede haar verantwoordelijkheid neemt."

Wanneer de formele overdracht zal plaatsvinden, is op dit moment nog niet bekend. De kerkelijke gemeente heeft besloten om eerst nog het onderhoudsplan in het kader van de BROM af te wikkelen, in samenwerking met de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen Friesland.

Tink om 'e Tsjerken
De Protestantse Gemeente van Sint Annaparochie is al jaren aan het nadenken over de toekomst van de Van Harenskerk. In 2005 zijn de gereformeerde kerk en de hervormde gemeente in het dorp samengegaan. Voor de steeds kleiner wordende kerkelijke gemeente is het niet langer mogelijk om beide kerken, de Van Harenskerk en de Gideonskerk, in stand te houden. Besloten is om verder te gaan met één kerkgebouw, de (voormalig gereformeerde) Gideonskerk, en de Van Harenskerk zo mogelijk over te dragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

De situatie rond de Van Harenskerk werd in 2009 al uitvoerig beschreven in het rapport "Tink om 'e Tsjerken" (pagina 78-81), waarmee de Stichting Alde Fryske Tsjerken in opdracht van de provincie de complexe problematiek rond de instandhouding van de Friese dorpskerken in kaart bracht. Kerkrentmeester Brandsma gaf bij die gelegenheid ook al aan dat men de Van Harenskerk graag wilde overdragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Functieverbreding
De burgerlijke gemeente het Bildt is blij met de overdracht aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De maatschappelijke functie van de monumentale Van Harenskerk kan behouden en versterkt worden door functieverbreding ten behoeve van cultuurtoerisme en sociaal-maatschappelijke activiteiten, aldus het raadsvoorstel.

Overdracht aan de Stichting garandeert dat de kerk toegankelijk blijft voor het publiek. Er wordt een Plaatselijke Commissie in het leven geroepen die er aan meewerkt dat de Van Harenskerk van de Stichting een zinvol en verantwoord gebruik kent. Zo zorgen zij ervoor dat er regelmatig activiteiten in de kerk plaatsvinden, en dat de kerk op bepaalde tijden te bezichtigen is. ,,Zo blijft de kerk een zinvol onderdeel uitmaken van de samenleving en de omgeving", aldus het raadsvoorstel.

Saskia
De Van Harenskerk werd in 1682 gebouwd. Daavoor moest een oudere kerk wijken. In die oudere kerk zijn Rembrandt en Saskia getrouwd. Dat was in 1634.

Dit jaar wordt de geboorte van burgemeestersdochter Saskia van Uylenburgh herdacht, precies vierhonderd jaar geleden (2 augustus 1612). In de Van Harenskerk is een expositie over haar ingericht. De Stichting Alde Fryske Tsjerken speelt met de gedachte om die expositie op termijn te professionaliseren.

,,De Van Harenskerk staat op vijf kilometer afstand van cultureel centrum De Groate Kerk in Sint Jacobiparochie. Die is ook eigendom van onze Stichting en dan ligt het natuurlijk niet voor de hand om van de Van Harenskerk ook een cultureel centrum te willen maken", legt Bakker uit. ,,Zeker ook omdat het monumentale interieur van de Van Harenskerk nog volledig aanwezig is. Wat ligt er dan meer voor de hand dan om te kijken of we kunnen aanknopen bij het verhaal van Rembrandt en Saskia."




09 07 12

Heropening kerk Wier op 6 september

De gerestaureerde kerk van Wier wordt op donderdag 6 september officieel heropend. Belangstellenden kunnen deze zomer al terecht tijdens de uren dat de kerk voor Tsjerkepaad geopend is.

Zomerprogramma
De Plaatselijke Commissie van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in Wier heeft een indrukwekkend programma samengsteld voor de komende zomermaanden. Iedere zaterdagmiddag zal de kerk geopend zijn van 13.30 tot 16.30 uur. De officiële opening vindt plaats op donderdag 6 september, direct na de zomervakantie.

  • Zaterdag 14 juli: bezichtiging van de kerk na de restauratie, expositie met foto's Harry van Bijnen. Stempelpost Tsjerkepaad
  • Zaterdag 21 juli: bezichtiging van de kerk na de restauratie, expositie met foto's Harry van Bijnen. Stempelpost Tsjerkepaad. Concert op klassieke gitaar van Sjors Holleboom (gratis entree, bijdrage welkom).
  • Zaterdag 28 juli: Bezichtiging van de kerk na de restauratie, expositie met foto's Harry van Bijnen. Stempelpost Tsjerkepaad
  • Zaterdag 4 augustus: expositie met schilderijen van Norma Miedema
  • Zondag 5 augustus: vertelling Baukje Fennema van "Ithaka: Het liefdeslicht van Norma", aanvang: 15.00 uur. Gratis entree, bijdrage zeer welkom
  • Zaterdag 11 augustus: expositie met schilderijen van Norma Miedema die tevens te koop zijn
  • Zaterdag 18 augustus: expositie met schilderijen van Matty de Vries
  • Zondag 19 augustus: vertelling Baukje Fennema van "Ithaka", samen met Matty de Vries: 'De kleine dood' en expositie schilderijen Matty de Vries. Gratis entree, bijdrage wordt op prijs gesteld
  • Zaterdag 25 augustus: expositie schilderijen van Matty de Vries
  • Zaterdag 1 september: expositie van restauratiefoto's van Harry van Bijnen
  • Donderdag 6 september: officiële opening (alleen voor genodigden)
  • Vrijdag 7 september: lezing door Maarten van Rossem. Aanvang: 20.15 uur. Kaarten à 25 euro zijn te bestellen op tel nr. 0518-471123
  • Zaterdag 8 september: kerk geopend tijdens Open Monumentendag, van 13.00 tot 17.00 uur. Met een expositie van foto's van de restauratie van Harry van Bijnen
  • Zondag 9 september: kerk geopend tijdens Open Monumentendag, van 13.00 tot 17.00 uur. Met een expositie van foto's van de restauratie van Harry van Bijnen.
  • Vrijdag 12 oktober: film 'De Centrale Haak'. Aanvang: 20.00 uur. Entree: 5 euro.

Weduwe Saske
Tijdens de openstelling in het kader van Tsjerkepaad wordt er iedere zaterdag naast de kerk van Wier een Middeleeuwse tent neergezet, waarin "weduwe Saske" een verhaal vertelt. Elke week een ander verhaal, dat op elk vol uur begint voor jong en oud. Tevens zal zij Middeleeuwse gebruiken en ambachten demonstreren.



05 07 12

Subsidie voor vier Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ruim 80.000 euro subsidie toegezegd gekregen voor de instandhouding van vier van haar kerkgebouwen. Het gaat om de kerken van Bornwird, Raard (D), Ter Idzard en Westhem. De werkzaamheden moeten worden uitgevoerd in de periode 2013-2018. Hiermee komt het totale aantal kerken van de stichting waarvoor subsidie is toegezegd, op 35 uit. Voor de laatste vijf kerken moet de komende jaren een alternatieve oplossing worden gezocht.

Omdat er voor de subsidieregeling BRIM onvoldoende middelen beschikbaar zijn om alle aanvragen te kunnen honoreren, heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed besloten om dit jaar voorrang gegeven aan de plannen met de laagste kosten. De grens ligt op circa 75.000 euro. Alle plannen boven dat bedrag zijn afgewezen. Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken gaat het om vijf kerken die vooralsnog buiten de boot vallen: Allingawier, Foudgum, Hantumhuizen, Holwerd en Rottevalle.

De subsidiabele kosten van de instandhoudingsplannen voor de kerken van Bornwird, Raard, Ter Idzard en Westhem zijn door de Rijksdienst vastgesteld op in totaal € 126.555. In het kader van de BRIM ontvangt de Stichting daarvoor 65 procent subsidie: € 82.261. Een en ander onder de voorwaarde dat de Stichting het eigen aandeel van 35 procent zelf kan opbrengen: € 44.294.

Bijdragen cultuurfondsen
De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft in 2011 van een tiental voornamelijk Friese cultuurfondsen financiële steun toegezegd gekregen voor de instandhoudingswerkzaamheden aan haar kerkgebouwen. Voor de periode 2011-2017 is tot nu toe bijna zeven ton toegezegd.

,,Hiermee is in ieder geval het volledige onderhoud veilig gesteld van het eerste cluster van 23 kerkgebouwen”, legt directeur Gerhard Bakker uit. ,,Voor een tweede cluster van 8 kerken is ruwweg de helft van de benodigde eigen bijdrage gedekt door toezeggingen van cultuurfondsen. Voor dat tweede cluster hebben we nu nog een tekort van een kleine € 80.000. Daar komt nu de eigen bijdrage van een kleine € 45.000 die nodig is voor het derde cluster van vier kerken nog bij. Hopelijk kunnen we opnieuw enkele cultuurfondsen bereid vinden om ons hierbij te helpen.”

Alternatieve mogelijkheden
Voor de kerken die dit jaar buiten de boot zijn gevallen, dienen zich twee mogelijke oplossingen aan. De eerste mogelijkheid is dat de Stichting deze kerken de komende jaren alsnog indient voor de BRIM. ,,Nadeel daarvan is wel dat vanaf 2013 het subsidiepercentage omlaag gaat van 65 naar 50 procent, zoals de Tweede Kamer inmiddels heeft besloten”.

De tweede mogelijkheid waarvan de Stichting wellicht gebruik kan maken, is de nieuwe monumenten subsidieregeling van de provincie Fryslân, die later dit jaar opengesteld wordt. ,,De provincie mag op basis van het akkoord dat het Rijk met de Provincies heeft afgesloten, in totaal € 1,4 miljoen aan Rijksmiddelen verdelen. Wellicht kunnen de kerken die nu buiten de boot zijn gevallen voor de BRIM, wel voor die regeling in aanmerking komen. Het gaat immers merendeels om duurdere plannen, die het reguliere onderhoud duidelijk overstijgen.”

Andere kerken in Friesland
Naast de vier kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ook een groot aantal andere kerken in Friesland blij gemaakt met een subsidietoezegging. Zo heeft de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen Friesland voor 50 objecten in totaal 1,5 miljoen euro aan subsidie toegezegd gekregen.

De complete lijst van monumenten die dit jaar in het kader van de BRIM een subsidiezegging hebben ontvangen, is te vinden op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.



27 06 12

Nieuw nummer magazine verschenen

Onlangs is het nieuwe nummer van ons magazine "Alde Fryske Tsjerken" verschenen. Twee artikelen zijn gewijd aan de kerk van Marssum en de relatie met de adel in het dorp. Treffend gekozen, want 2012 is het "Jaar van de Historische Buitenplaatsen".

Dorpsleven tussen state en kerk
Wie op de snelweg van Leeuwarden naar Harlingen rijdt, ziet aan de rechterkant het silhouet van Marssum. Dominant in het dorpsbeeld zijn de twee torens van het Poptaslot en van de kerk. Ze verwijzen naar de twee polen die eeuwenlang letterlijk en figuurlijk het leven in het dorp beheersten. Het wereldlijke gezag op de state, en het kerkelijke in het godshuis.

In veel Friese dorpen stonden vroeger adellijke states, in 1622 ongeveer 180. Het overgrote deel is verdwenen. Een belangrijke oorzaak was dat de landadel veranderde in een notabelenelite, die er de voorkeur aan gaf om in de steden te wonen.

Een van de best bewaarde states is het Poptaslot. De bewoners speelden eeuwenlang een belangrijke rol in dorp en provincie. De wisselwerking met de kerk vindt zijn weerslag in het interieur. Marssum wordt in dit nummer van "Alde Fryske Tsjerken" gepresenteerd als model van de situatie op veel Friese dorpen tussen 1600 en 1800.

Het magazine opent met een bijdrage van dr. Yme Kuiper, die per 1 september 2012 benoemd is tot bijzonder hoogleraar historische buitenplaatsen en landgoederen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij schrijft over "mannen van eer en vrouwen met reputatie", religie en politiek op de Friese 'edele state' rond 1650. Zijn bijdrage wordt geïllustreerd met prachtige foto's van Regnerus Steensma van het Poptaslot in Marssum.

De hoofdredacteur van ons magazine schrijft zelf over de boeiende bouwgeschiedenis en monumentale inrichting van de kerk van Marssum, al even prachtig geïllustreerd. Volgens Steensma behoort het interieur om twee redenen tot de absolute top van de Friese kerken: enerzijds vanwege de rijkdom aan onderdelen waaronder drie herenbanken, anderzijds omdat het volledig gaaf bewaard is gebleven, zonder storende toevoegingen of veranderingen.

Augsbuurt
Een derde bijdrage in dit nummer van "Alde Fryske Tsjerken" gaat over de kerk van Augsbuurt. Die werd in november 1971, een jaar na de oprichting van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, als eerste kerk overgenomen. Taeke van Popta, al vele jaren lid van onze excursiecommissie, beschrijft deze 'eersteling', die hij typeert als "een bescheiden kerk met een boeiend verleden".

De kerk van Augsbuurt is in de laatste weken van 2011 en de eerste weken van dit jaar grondig onderhanden genomen in het kader van de subsidieregeling BRIM. De kerk staat er nu weer keurig bij. De werkzaamheden zijn mede mogelijk gemaakt dankzij genereuze bijdragen van verschillende cultuurfondsen.

Van 1977 tot 2010 was het kerkje van Augsbuurt in gebruik als "Muziekkapel" bij de muziekschool van Buitenpost. Sedert 2010 wordt het gebouw niet meer als concertruimte door de school gebruikt. Het kan voor diverse doeleinden worden gehuurd.

Stichtingsnieuws
In het hart van het magazine bevindt zich zoals gebruikelijk een katern met het "Stichtingsnieuws". Hierin wordt de lezer geïnformeerd over de laatste ontwikkelingen rond de Stichting en haar bezit. In de rubriek "agenda uitgelicht" worden bijzondere activiteiten beschreven, zoals de donateursbijeenkomst op zaterdag 20 oktober in Hallum en de orgelexcursie op zaterdag 25 augustus naar Westhem, Uitwellingerga en Burgwerd ("Drie kerken, twee orgels"). Ook is hier informatie te vinden over de najaarsexcursie op zaterdag 6 oktober naar de kerken van Blessum, Raerd (B) en Wiuwert.

Kennismaken?
Wilt u graag kennismaken met de Stichting Alde Fryske Tsjerken? Stuur dan een mailtje naar info@aldefrysketsjerken.nl en u ontvangt gratis een kennismakingsnummer.

Wilt u meteen wel donateur worden? Dat kan al voor minimaal 17,50 euro per jaar. Klik hier voor het aanmeldformulier. Nieuwe donateurs ontvangen als welkomstgeschenk geheel gratis de DVD "Alde Fryske Tsjerken", met daarop een vierdelige televisiedocumentaire over de instandhouding van Friese kerken.

Eenmalige gift
Wilt u het werk van de Stichting steunen door een eenmalige gift over te maken? Dat kan natuurlijk ook. Stort uw bijdrage op giro 730789 t.n.v. Stichting Alde Fryske Tsjerken te Leeuwarden o.v.v. "eenmalige bijdrage".




20 06 12

Tour des Cimetieres nu ook in Friesland

Onder de titel "Tour des Cimetières" organiseert hobby-buschauffeur Wout Brinkhuis sinds 2007 excursies langs kerken en kerkhoven in de noordelijke drie provincies. Dit jaar worden voor het eerst excursies door Friesland aangeboden in samenwerking met de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De eerstvolgende excursie is op 29 augustus. De 'Terpentocht' die donderdag 16 augustus zou plaatsvinden langs Cornjum, Hegebeintum, Janum en Sibrandahûs is geannuleerd wegens te weinig belangstelling.

Tour des Cimetières richtte zich in de eerste jaren met name tot de begunstigers van de Stichting Oude Groninger Kerken. Met een luxe touringcar werden bijzondere kerkhoven, begraafplaatsen en kerken in Groningen bezocht. ,,Er was zo veel belangstelling dat die eerste tocht drie keer is gereden", legt organisator Wout Brinkhuis uit. ,,De deelnemers waren zo enthousiast, dat we besloten nog meer routes samen te stellen. Later ook in Drenthe en in Friesland. Inmiddels zijn dertien verschillende routes samengesteld. Dat gebeurt samen met vrijwilligers van de stichtingen; zij kennen de mooie plekjes en weten daarover boeiend te vertellen."

In de eerste jaren gingen vooral Groningers en Drenten mee. ,,Er zijn inmiddels ruim vijftig tochten geweest. Tweemaal per jaar ontvangen de deelnemers een nieuwsbrief met het aanbod voor de komende periode. Vanaf nu willen we ook de begunstigers van de Stichting Alde Fryske Tsjerken uitnodigen."

Mooie aanvulling
Directeur Gerhard Bakker is blij met de samenwerking. ,,Dit is een mooie aanvulling op het werk van onze eigen excursiecommissie. Die organiseert twee keer per jaar een excursie langs drie kerken in de provincie. De eerstvolgende excursie is op zaterdag 6 oktober naar de kerken van Wiuwert, Blessum en Raerd (B). Wie wil, kan ook bij ons met de bus mee."

,,Uit de belangstelling voor Tour des Cimitières blijkt wel dat er specifieke belangstelling is voor kerkhoven en de grafcultuur. De excursies van Tour des Cimitières zijn compleet verzorgd inclusief lunch, en niet per se op zaterdag. Wie weet, slaat dit ook aan bij onze achterban."

Lytse Doarpentocht
De lytse doarpentocht is nieuw in het aanbod van Tour des Cimitières en voert op 29 augustus langs Húns, Leons, Easterein (lunch in café Bergsma), Hinnaard en Iens. Vertrek station Leeuwarden (voor de Arriva Store) om 10.00 uur. Belangstellenden die met de trein uit andere delen van Nederland komen, kunnen in Leeuwarden op onze bus overstappen. Prijs: € 45,- per persoon, inclusief koffie/thee in de bus aan het begin van de tocht, de lunch onderweg en koffie bij het eindpunt (herberg De Driesprong, Winsum).

Aanmelden
Aanmelden kan per e-mail via touring.groningen@arriva.nl of tijdens kantooruren telefonisch 050-5260268. Wilt u s.v.p. duidelijk uw naam, adres, postcode, woonplaats, telefoonnummer, evenals de naam en datum van de tocht waarvoor u zich inschrijft en de opstapplaats? Mocht u om welke reden dan ook verhinderd zijn, wilt u dit dan zo spoedig mogelijk doorgeven? Bij betaling graag het nummer vermelden dat op de bevestiging staat aangegeven. Voor alle tochten geldt dat we ernaar streven tussen 17.30 en 18.00 uur terug te zijn bij station Groningen. De tijden evenals de opstapplaatsen staan ook vermeld op de bevestigingsbrief die u na aanmelding ontvangt van Arriva Touring.

Nieuwsbrief
Wilt u de nieuwsbrief van Tour des Cimitières met het volledige aanbod van tochten in Groningen, Friesland en Drenthe ontvangen? Neem dan contact op met Arriva Touring.

YouTube
Een korte reportage van RTV Drenthe over de laatste excursie van Tour des Cimitières in Drenthe is te vinden op YouTube.


06 06 12

Haskerdijken de veertigste kerk

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft De Kapelle in Haskerdijken overgenomen van de Protestantse Gemeente te Heerenveen. De akte is op maandag 11 juni 2012 door notaris Pieter de Boer van kantoor Groenewegen gepasseerd tijdens een feestelijke bijeenkomst in het kerkje. De Kapelle is de veertigste kerk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

De Kapelle is een eenvoudige zaalkerk die in 1818 gebouwd werd op de plaats waar in de Middeleeuwen een kloosterkapel heeft gestaan. Het kerkje is goed zichtbaar voor alle automobilisten op Rijksweg 32 en treinreizigers op het traject Leeuwarden-Heerenveen. Pelgrims die naar Santiago de Compostella lopen of fietsen, kunnen in Haskerdijken een stempel van het Jabikspaad halen.

De kerk is sinds februari vorig jaar verhuurd aan beeldend kunstenaar mevrouw Tineke Boon-Fischer uit Heerenveen. Ook na de overdracht van de kerk aan de Alde Fryske Tsjerken zal zij het kerkje blijven gebruiken, als atelier en expositieruimte en voor concerten. Via haar kan het kerkje tevens gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten. Bovendien zullen er acht keer per jaar erediensten worden gehouden van de Protestantse Gemeente Heerenveen.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft een aantal inwoners van Haskerdijken bereid gevonden om samen een Plaatselijke Commissie te vormen, die zal functioneren naast de huurder. De Plaatselijke Commissie kan in overleg met de huurder wellicht ook zelf nog enige activiteiten organiseren.

De veertigste
Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken is De Kapelle de veertigste kerk die is overgenomen in haar 42-jarige bestaan. De laatste keer dat de Stichting een kerkgebouw overnam, was in mei 2011 toen de voormalige hervormde kerk van Rottevalle aan het bezit kon worden toegevoegd.

De Stichting Alde Fryske Tsjerken werd in 1970 opgericht om monumentale kerkgebouwen over te nemen die hun religieuze functie verloren, en om in overleg met de dorpsbewoners te zoeken naar nieuw gebruik. Bovendien spant de Stichting Alde Fryske Tsjerken zich al ruim veertig jaar in om publieke belangstelling te wekken voor kerkgebouwen in het algemeen.

Feestelijke bijeenkomst
De overdracht van het kerkje vond op maandag 11 juni plaats. Voormalig voorzitter van het College van Kerkrentmeesters van de Protestantse Gemeente te Heerenveen, de heer L. Wassenaar, vertelde namens de kerkelijke gemeenschap van Heerenveen over de achtergronden van de overdracht. De Kapelle is in 1818 gebouwd, bijna 200 jaar geleden. Hij sprak de hoop uit dat de Stichting Alde Fryske Tsjerken ,,minstens" 200 jaar voor De Kapelle zal zorgen, nu de kerkelijke gemeenschap daar niet meer toe in staat is.

Na het passeren van de akte door notaris Pieter de Boer overhandigde kerkrentmeester Wassenaar de sleutel van de kerk aan voorzitter J. Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Beeldend kunstenaar Tineke Boon-Fischer vertelde waar zij zich mee bezig houdt en wat haar plannen voor de toekomst zijn. Ze gaf onder meer een toelichting op het kunstwerk dat ze aan het maken is voor het 'bos' van Haskerdijken, en waarin ze met mozaiek het grondgebied van Haskerland uitbeeldt, op basis van een oude kaart. Bij het kunstwerk komt een Dodo gedenkmuur, waar de pelgrims van het Jabikspaad een gebed kunnen achterlaten.

Tenslotte werd ook de Plaatselijke Commissie geïnstalleerd. Een cantorij onder leiding van dirigent Gerben van der Veen zorgde voor een muzikaal intermezzo.



31 03 12

De spoeling wordt veel dunner

De spoeling wordt veel dunner. Die conclusie trekt directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken uit het persbericht dat het ministerie van OCW op vrijdag 30 maart 2012 heeft uitgegeven. In het persbericht wordt gemeld dat de Rijksbijdrage vanaf 2013 omlaag gaat naar 50%. Nu ontvangen eigenaren van kerkgebouwen nog 65% subsidie in het kader van de regeling Besluit Rijkssubisidiering Instandhouding Monumenten (BRIM).

De hervorming die staatssecretaris Halbe Zijlstra doorvoert, betekent dat de eigenaar vanaf 2013 een veel groter eigen aandeel moet opbrengen.

Het persbericht meldt overigens dat het beschikbare budget (€ 48,5 miljoen per jaar) gelijk blijft. Er wordt op zich dus niet bezuinigd op de monumentenzorg. Wel wordt de spoeling dunner, doordat het subsidiepercentage omlaag gaat. Hierdoor kunnen meer eigenaren profiteren.

In het persbericht staat verder dat professionele behoudsorganisaties voorrang krijgen. Dat is gunstig voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken, een van de 37 door de minister Aangewezen Organisaties voor Monumentenbehoud. In 2011 diende de Stichting Alde Fryske Tsjerken in het kader van de BRIM twee aanvragen in. Een daarvan, voor een cluster van acht kerken, werd gehonoreerd. De andere werd uitgeloot, ook voor acht kerken. De staatssecretaris wil af van dit soort lotingen. Hij wil iedereen kunnen helpen, maar dan wel met minder subsidie per aanvraag.

0,5% van de herbouwwaarde
In zijn brief aan de Tweede Kamer meldt Zijlstra bovendien dat hij af wil van de systematiek van subsidieplafonds zoals die de afgelopen jaren is gehanteerd. Per monument kon in 2010 een instandhoudingsplan van maximaal € 700.000 per zes jaar worden ingediend. In 2011 werd dit plafond al verlaagd tot maximaal € 100.000 per monument per zes jaar, waarvoor dan 65% subsidie kon worden verkregen.

Met ingang van 2013 wil de staatssecretaris het plafond niet meer fixeren op een vast bedrag, maar per object vaststellen op 0,5% van de herbouwwaarde per jaar. Daarbij baseert hij zich op een rapport van Arcadis & Hylkema dat adviseert om de herbouwwaarde af te leiden van de verzekerde waarde zoals die in de verzekeringspolissen is vastgelegd.

Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken betekent dit dat er minder subsidie kan worden aangevraagd. In de lopende BRIM-periode wil de Stichting Alde Fryske Tsjerken gemiddeld € 76.000 per kerk aan onderhoud plegen (€ 3 miljoen voor 39 kerken). In de nieuwe rekenmethode zou dit volgens onze meest recente berekeningen (mei 2012) uitkomen op gemiddeld € 52.000 per kerk per zes jaar (€ 2 miljoen voor 39 kerken).

Veel ernstiger echter dan de verlaging van het plafond is voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken de verlaging van het subsidiepercentage van 65% naar 50%. ,,Dat betekent hoe dan ook dat er een fors groter eigen aandeel moet worden opgebracht", aldus directeur Gerhard Bakker.

Geregeld gebruik
De staatssecretaris weet dat een groot deel van het subsidiebudget wordt besteed aan het onderhoud van kerkgebouwen. Het beleid is en blijft om beeldbepalende kerken in stand te houden. ,,Kerkbesturen wordt gevraagd om aan te tonen dat er geregeld van de kerk gebruik wordt gemaakt, religieus of niet-religieus”, aldus het persbericht. ,,Dat leidt ertoe dat kerken met een functie meer kans krijgen op subsidie.”

Zijlstra geeft daarmee aan dat hij geen subsidie wil geven voor leegstand. Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken is het nog even spannend wat wordt verstaan onder “geregeld gebruik”. Dat valt uit het persbericht niet af te leiden.

Toch is directeur Gerhard Bakker op dit punt optimistisch. ,,Het is vanaf het begin van onze stichting beleid geweest om de kerken als 'levende stenen' in stand te houden. Om te zoeken naar nieuwe gebruiksmogelijkheden in samenwerking met de dorpsbewoners. Gelukkig hebben wij actieve Plaatselijke Commissies: vrijwilligers die met hart en ziel allerlei activiteiten in 'hun' kerk organiseren. Van exposities in de zomermaanden tot concerten en theatervoorstellingen. Bovendien faciliteren zij mensen die een kerkje willen huren voor een huwelijk, een begrafenis of een (familie)bijeenkomst.”

Impresariaat
Dank zij de inzet van de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissies zijn de kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken 'levende stenen', en geen dode monumenten.

Om de Plaatselijke Commissies te ondersteunen in hun taak, heeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken in 2010 voor twaalf uur in de week een impresario aangesteld, Reina Hilarides. ,,Zij helpt de Plaatselijke Commissies met de culturele programmering, en functioneert met name ook als 'centraal loket' voor artiesten die in onze kerken willen optreden”, legt directeur Bakker uit. ,,Toen zij er nog niet was, moest een artiest alle Plaatselijke Commissies een voor een benaderen als hij in onze kerken wilde optreden. Nu kan hij zich bij het centrale loket van het impresariaat melden. Reina Hilarides verzorgt alle contacten, en kan soms ook korting bedingen als een artiest in meerdere kerken kan optreden.”

De impresario treedt tevens als verhuurcoördinator op. Wie een kerkje van de Stichting voor een langere periode wil huren, kan zich bij Reina Hilarides melden. Dit heeft er de afgelopen jaren onder meer in geresulteerd dat de kerken van Swichum en Peins een nieuwe huurder vonden. Het kerkje van Schalsum is een jaar verhuurd geweest, maar nu weer in beheer bij de Plaatselijke Commissie van Schalsum.

Enorme concurrentie
In de praktijk is het heel moeilijk om met het gebruik van monumentale kerkgebouwen geld te verdienen. ,,De Stichting Alde Fryske Tsjerken is al blij dat de Plaatselijke Commissies de kosten van gas, water en elektra gezamenlijk kunnen opbrengen”, aldus Bakker. ,,In een perifeer gelegen regio als Friesland is het al helemaal moeilijk. Niet alleen vanwege het enorme aantal van 770 kerken dat hier is, die elkaar allemaal beconcurreren. Steeds meer kerkelijke gemeenschappen organiseren culturele activiteiten om neveninkomsten te genereren; kijk de Uitagenda's in de regionale kranten er maar op na. Maar ook vanwege de grote dichtheid aan dorpshuizen; in geen provincie zijn zo veel dorpshuizen als hier.”

,,Als je dan ook nog kijkt naar de bevolkingskrimp, met name in de gemeenten langs de waddenkust waar wij de meeste kerken hebben, dan zal het voor iedereen toch duidelijk zijn dat het voor onze Stichting nadelig uitpakt als de Rijkssubsidie verlaagd wordt van 65% naar 50%. Als daar de idee achter zit dat de eigenaar maar meer inkomsten moet zien te genereren vanuit het gebruik, dan is dat wat ons betreft een nauwelijks haalbare kaart. We zullen de steun van onze donateurs meer dan nodig hebben, als het Rijk zich financieel gaat


30 03 12

Een voorbeeld voor Vlaanderen

De Stichting Alde Fryske Tsjerken werkt volgens een concept dat wellicht ook voor de Belgische provincie West-Vlaanderen aantrekkelijk kan zijn. Een lezing van directeur Gerhard Bakker in Brugge leverde veel positieve reacties op van de toehorende kerkbestuurders en ambtenaren.

,,Ik merkte dat het voor hen echt een eye-opener was dat je met een betrekkelijk kleine organisatie zoals de onze de verantwoordelijkheid kunt nemen voor de instandhouding van een grote groep kerken, dankzij de inzet vele vrijwilligers”, aldus Bakker.

De lezing die de directeur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in Brugge hield, vond plaats op uitnodiging van WinVorm, een organisatie waarin de Vlaamse Landmaatschappij (waarbij de zorg voor de open ruimte in Vlaanderen is ondergebracht) samenwerkt met de Vlaamse Bouwmeester, de provincie West-Vlaanderen en twee intergemeentelijke samenwerkingsverbanden ('intercommunales'). Het gehoor bestond uit 180 vertegenwoordigers van parochies en ambtenaren.

Grote uitdaging
Vlaanderen staat voor een grote uitdaging, nu ook daar veel kerkgebouwen vrij komen. De Vlaamse overheid is niet langer van plan om alle tekorten min of meer automatisch aan te zuiveren, zoals nu nog het geval is. De overheid vindt dat de parochies moeten kiezen welke gebouwen ze willen blijven gebruiken, welke gebouwen in overleg met de gemeenten een andere functie kunnen krijgen, en welke gebouwen eventueel maar gesloopt moeten worden.

In het rooms-katholieke België is dit een spannende ontdekkingstocht. Rooms-katholieke kerken zijn gewijd. Die kun je niet zo maar multifunctioneel gebruiken. Daarom wil de overheid dat de parochies nu duidelijk gaan kiezen.

Binnen de R.-K. Kerk ligt dit niet zo makkelijk. Het bisdom heeft al aangegeven dat zij eerst zelf wil besluiten welke gebouwen voor haar van waarde zijn, voor zij überhaupt met de burgerlijke overheden wil overleggen over eventueel hergebruik.

Volgens Joris Scheers van het Vlaamse Departement voor Bestuurszaken en Vastgoedbeleid krijgen alleen de parochies die een door de gemeenteraad goedgekeurd 'parochiekerkenplan' maken, in de toekomst nog subsidie voor restauratie en onderhoud van parochiekerken. Scheers gaf tijdens de bijeenkomst in Brugge een toelichting op de nota 'Parochiekerken in Vlaanderen', die vorig jaar april verschenen is en die in juni 2011 een politieke vertaling heeft gekregen in de conceptnota 'Een toekomst voor de Vlaamse parochiekerk'.

Veel verder
Naast de directeur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken had de Vlaamse organisatie ook de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gevraagd om een lezing te verzorgen met voorbeelden van hergebruik van kerken. Twee medewerkers van de Rijksdienst lieten zien wat er in Nederland op dit moment allemaal al gebeurd is, van een supermarkt in een Brabantse kerk tot woningen en wijkgezondheidscentra. Voor de Vlamingen was dat heel bijzonder om te zien, was de indruk van Bakker. ,,Nederland is op dit punt al veel verder.”

Maar het voorbeeld van de Stichting Alde Fryske Tsjerken liet de aanwezigen zien dat het ook anders kan. ,,Kerken hoeven niet per se herbestemd te worden om ze te kunnen behouden. In dunbevolkte regio's met een overvloed aan kerkgebouwen, zoals bij ons in Friesland, is dat lang niet overal mogelijk. Zo veel behoefte aan ruimte is er simpelweg niet. In zo'n situatie, die ook in delen van West-Vlaanderen voorkomt, kan het oprichten van een stichting als de onze wellicht een oplossing bieden. Aan de reacties te merken, vond men dat niet eens zo'n heel gek idee.”

Parochiekerken in Vlaanderen in cijfers
- Vlaanderen telt ongeveer 1800 parochiekerken. Een derde daarvan is beschermd als monument.
- Aan de wekelijkse mis wordt gemiddeld deelgenomen door 250.000 Vlamingen. Dat is 5 procent van de bevolking. In 1976 woonden wekelijks nog anderhalf miljoen mensen (een derde van de bevolking) een mis bij.

Bron: 'Een toekomst voor de Vlaamse parochiekerk', 24 juni 2011



21 03 12

Jaar van de Historische Buitenplaatsen

2012 is het jaar van de historische buitenplaatsen. In diverse kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken vinden activiteiten plaats die hiermee verband houden. Noteer nu alvast de data in uw agenda. U bent van harte welkom.

Swichum
In de kerk van Swichum, eigendom van de Stichting Alde Fryske Ttjerken, wordt op zaterdag 15 september 2012 door dr. Oebele Vries een Friestalige lezing gehouden over de familie Van Aytta, die eens tegenover de kerk woonde op Ayttastate (nu een boerderij). Aanvang: 15.00 uur; entree € 7,50; aanmelden kan tot 9 september via e-mail: info@statenstinzen.nl.

Katlijk
Wandeling op zondag 16 september 2012 langs de staten van Oranjewoud naar Katlijk. Hierna om 15.30 uur een concert door het Ruach Strijktrio in de Thomaskerk van Katlijk, eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Met muziek van onder meer Van Beethoven en Schubert. Organisatie: Stichting Staten & Stinzen in samenwerking met de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Aanvang concert 15.30 uur. Kosten: € 10,00. Aanmelden kan tot 9 september via e-mail: info@statenstinzen.nl

Bears
Zondag 30 september vindt er een wandeltocht ("strún") met uitleg plaats langs het historische poortgebouw en de luchtspiegeling van Uniastate. Hierna om 14.30 uur een concert in de kerk van Bears, eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, door het Karlicek-duo (piano en cello). Met muziek van Van Beethoven en Prokofjev. Organisatie: Stichting Staten & Stinzen in samenwerking met de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Aanvang 13.30 uur. Kosten: € 11,00. Aanmelden kan tot 23 september via e-mail: info@statenstinzen.nl

Kijk voor meer informatie over de activiteiten in Bears op de website van Uniastate.

In alle staten
Zie ook het glossy magazine "In alle staten" dat op vrijdag 18 maart 2012 gepresenteerd is tijdens de start van het Jaar van de Historische Buitenplaatsen in Friesland op Stania State in Oentsjerk, en dat vanaf eind maart voor € 4,95 te koop is in alle boekwinkels in Friesland. Bij het magazine krijgt u tevens een gidsje met het volledige activiteitenprogramma. Van harte aanbevolen.

Lees een interview met voorzitter Bearn Bilker van de Stichting Staten en Stinzen op de website van het Friesch Dagblad.



17 03 12

Fonds adellijk erfgoed opgericht

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft zaterdag 17 maart 2012 een speciaal fonds opgericht waarmee het onderhoud aan het adellijke erfgoed in Friese kerken bekostigd kan worden.

Een eerste schenking aan dit fonds is gedaan door de Stichting Praalgraf Menno baron van Coehoorn, ter grootte van € 70.000. Als tegenprestatie hiervoor neemt de Stichting Alde Fryske Tsjerken het volledige onderhoud van het praalgraf van Menno van Coehoorn in de kerk van Wijckel op zich.

Het praalgraf van Menno baron van Coehoorn (1641-1704) bevindt zich in de kerk van Wijckel, waar de in Britsum geboren veldheer en vestingbouwer woonde op landgoed 'Meerenstein'. Het praalgraf, dat eigendom is van de Protestantse Gemeente te Wijckel, werd in 2007 volledig gerestaureerd door de speciaal daarvoor opgerichte Stichting Praalgraf Menno baron Van Coehoorn.

Nu de restauratie voltooid is, heeft de Stichting zich beraden op haar toekomst. Besloten is de resterende middelen over te dragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken, met de verplichting tot het onderhoud van het praalgraf.

De Stichting Praalgraf heeft daarbij te kennen gegeven dat de overgedragen middelen moeten worden besteed “in de geest” van haar doelstelling. In goed gezamenlijk overleg is besloten om hier binnen de Stichting Alde Fryske Tsjerken een speciaal fonds voor in het leven te roepen: het Fonds Adellijk Erfgoed in Friese Kerken.

Voorbeeld volgen
De donatie van de Stichting Praalgraf kan gezien worden als een “eerste aanzet”. Het bestuur van de Stichting Praalgraf hoopt dat velen dit voorbeeld zullen volgen, aldus voorzitter jonkheer mr. E.L. van Sminia zaterdag bij de oprichting van het fonds in de kerk van Hegebeintum.

De Friese kerken zijn rijk aan adellijk erfgoed. Variërend van toegangspoortjes bij de ingang van verschillende kerken tot herenbanken, grafstenen en rouwborden.

Vanuit het nieuw opgerichte fonds wil de Stichting Alde Fryske Tsjerken allereerst de adellijke elementen in haar eigen kerkgebouwen gaan onderhouden. Als het vermogen van het fonds toeneemt, kan op termijn wellicht ook subsidie verstrekt worden aan kerkelijke gemeenschappen die een adellijk element in hun eigen kerk willen laten restaureren.

Extra schenking
Voorzitter J. Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is blij met de schenking. Ook hij hoopt dat velen dit fonds zullen bedenken, bijvoorbeeld bij het opmaken van een testament. Hij benadrukt dat dit fonds bedoeld is als aanvulling op het werk van de Stichting. ,,Als er donateurs zijn die een extra bedrag voor de instandhouding van het adellijk erfgoed willen schenken, dus bovenop de 'gewone' donatie, dan is daar nu de mogelijkheid voor.”

De bijeenkomst vond plaats in de kerk van Hegebeintum, eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, omdat deze kerk een schitterend voorbeeld is van het rijke adellijke erfgoed in Friesland. Het is een van de kerken waar de meeste rouwborden hangen van adellijke families, zoals de Van Coehoorns, die de tand des tijds goed doorstaan hebben. Bovendien bevindt zich in de kerk een indrukwekkende grafsteen van de broer van Menno van Coehoorn die in de kerk begraven ligt.



16 03 12

Restauratie Wier wordt hervat

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft restauratiebedrijf Dijkstra De Graaf BV uit Engwierum opdracht gegeven voor de afronding van de restauratie van de kerk van Wier. De werkzaamheden worden op maandag 19 maart 2012 hervat.

De werkzaamheden lagen enkele weken stil na het faillissement van Bouw- en Restauratiebedrijf De Graaf BV uit Engwierum. Dit bedrijf is inmiddels overgenomen door Bouwbedrijf R. Dijkstra te Schiermonnikoog en wordt voortgezet onder de naam Dijkstra De Graaf BV.

De werkzaamheden die nog verricht moeten worden, zijn ondergebracht in een nieuwe overeenkomst. Deze is op donderdag 15 maart 2012 ondertekend door voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

De restauratie van de kerk van Wier is vergevorderd. De aannemer heeft nog enkele weken nodig voor het aanleggen van een vloer in de kerk, het terugbrengen van het in de werkplaats gerestaureerde interieur, het inbouwen van pantry en toiletvoorzieningen en het schilderwerk in de kerk.

Daarna zijn er nog enkele weken nodig voor het installatiebedrijf en het bedrijf dat een licht- en geluidsinstallatie aanlevert.

Het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is blij dat bouwbedrijf Dijkstra De Graaf BV de plannen met voortvarendheid heeft opgepakt en dat dit deel van het werk door dezelfde medewerkers die eerder bij het werk betrokken waren, kan worden uitgevoerd. De kerk zal voor 1 juli 2012 worden opgeleverd.

De vrijwilligers van de Plaatselijke Commissie van Wier hebben jarenlang actie gevoerd om de kerk gerestaureerd te krijgen. Als de kerk klaar is, wordt hij gebruikt als rouw- en trouwlocatie maar ook voor concerten en exposities.



13 03 12

Fotoverslag voorjaarsexcursie 2012

Deelnemers aan de voorjaarsexcursie van de Stichting Alde Fryske Tsjerken bezochten op zaterdag 17 maart 2012 de kerken van Nijeholtpade, Kortezwaag en Wolvega. Een bijzondere verrassing vormde het optreden van het koor 'Ecclesia Cantat' in de kerk van Wolvega. Een fotoverslag van Elisabeth Penninga-Lautenbach.

De organisatie van deze kerkentocht lag in handen van de Excursiecommissie. Dankzij zowel de inzet van deze commissie als plaatselijke vrijwilligers waren de drie kerken de hele middag geopend voor donateurs en andere belangstellenden. In iedere kerk vond een korte presentatie plaats over de geschiedenis van de kerk en haar bijzonderheden.



22 02 12

Informatiebord bij De Groate Kerk

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft een nieuw informatiebord geplaatst bij De Groate Kerk te Sint-Jacobiparochie. Het werd zaterdag 18 februari 2012 overhandigd aan bestuursleden van de stichtingen Kultureel Sintrum De Groate Kerk en de Stichting Jabikspaad Fryslân en het Nederlands Genootschap van Sint Jacob.

Op het informatiebord is te lezen dat er in de Groate Kerk niet alleen een cultureel centrum is gevestigd, maar ook dat er in het voorportaal een pelgrims informatiecentrum zit van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob en de Stichting Jabikspaad Fryslân. Dit informatiecentrum, dat iedere tweede en vierde zaterdag van de maand geopend van 11.00 tot 15.00 uur, kan ook bezocht worden door belangstellenden en toeristen. Wanneer de kerk gesloten is, kan de sleutel opgehaald worden bij De Jacobshoeve (honderd meter ten westen van de Groate Kerk).

Met het plaatsen van het informatiebord is er een punt gezet achter het project "Herbestemming Groate Kerk". In het kader van dit project heeft het interieur van het cultureel centrum een grondige opknapbeurt gekregen en is er een pelgrims informatiecentrum in het voorportaal gevestigd. Bovendien is de kerk zelf gerestaureerd, in opdracht van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, de eigenaar.

De beide gebruikers van De Groate Kerk, aan de ene kant het cultureel centrum en aan de andere kant de partijen van het infocentrum, hebben zaterdag vergaderd over een onderlinge gebruikersovereenkomst. Er werden allerlei afspraken gemaakt over praktische zaken als het afstemmen van de agenda's, het ontvangen van groepen, het schoonmaken en het organiseren van pelgrimsreünies.

De bijeenkomst werd afgesloten met een gezamenlijke maaltijd. Op het menu stond een heerlijke soep van zoete grauwe erwten, geteeld door de echtgenoot van een van de bestuursleden van De Groate Kerk. Besloten werd om in de maand februari een "Bildtse Soete Grouwe Ortefergadering" te beleggen, waarin het "samenwonen onder een dak" jaarlijks geëvalueerd zal worden.

Een uitvoerig verslag van de bijeenkomst is te lezen in het weblog van Wiep Koehoorn, voorzitter van de Stichting Jabikspaad Fryslân (zoek op 18 februari 2012).

Een verslag van de vrijwilligers die het informatiecentrum bemensen over het vierde kwartaal van 2011 is hier te lezen.



22 02 12

Symposium herinrichting kerken

De Beraadsgroep Eredienst en Kerkmuziek van de Protestantse Kerk in Nederland afdeling Friesland heeft op zaterdagmiddag 3 maart een mini-symosium gehouden over de spanning tussen het historische kerkinterieur in Noord-Nederland en hedendaagse vormen van liturgie. Een verslag is te lezen op de website van het Friesch Dagblad.

Door veranderingen in de liturgie en door het samengaan van hervormde en gereformeerde kerkelijke gemeenten ontstaat vaak de behoefte bij kerkbesturen de monumentale inrichting van de voormalig hervormde kerken aan te passen. In het verleden gingen door dergelijke aanpassingen vaak veel historisch waardevolle onderdelen van het kerkinterieur verloren. In veel gevallen bevredigden de oplossingen niet en werden de veranderingen na verloop van tijd weer teruggedraaid.

Aan de hand van veel beeldmateriaal hebben beide sprekers vanuit een verschillende invalshoek deze problematiek belicht. Justin Kroesen ging met name in op de grote cultuurhistorische waarde van de kerkinterieurs van Noord-Nederland en Regnerus Steensma op meer of minder geslaagde aanpassingen van het kerkinterieur in Friese kerken.

Dr. Justin Kroesen
Justin Kroesen is universitair docent voor Architectuur en Iconografie van het Christendom aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij promoveerde op een dissertatie over het middeleeuwse altaarretabel in Spanje en Portugal en publiceerde samen met Regnerus Steenmsa een boek over de inrichting van middeleeuwse dorpskerken. Hij maakt deel uit van de redactie van het magazine "Alde Fryske Tsjerken".

Dr. Regnerus Steensma
Regnerus Steensma was tot 2002 hoofddocent aan de Rijksuniversiteit Groningen voor de Architectuur en Iconografie van het Christendom en directeur van het Instituut voor Liturgiewetenschap. Hij publiceerde boeken en artikelen over kerkbouw en kerkinrichting, met name in het noorden van het land. Hij is een van de oprichters van de Stichting Alde Fryske Tsjerken (1970) en hoofdredacteur van het magazine "Alde Fryske Tsjerken".

In juni 2010 schreef hij in dit blad een uitvoerig artikel over de problematiek van modern religieus gebruik en de spanning die dat oplevert met het behoud van de monumentale waarden van het historische kerkinterieur. Wilt u een kopie van dit artikel ontvangen? Stuur dan een mailtje naar info@aldefrysketsjerken.nl of bel tijdens kantooruren naar de Stichting Alde Fryske Tsjerken (058-2139666 op maandag tot en met donderdag tussen 09.00 en 14.30 uur).



17 01 12

Half miljoen subsidie aangevraagd

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft maandag 16 januari 2012 in het kader van de regeling BRIM 466.000 euro subsidie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed aangevraagd voor negen van haar kerkgebouwen. Omdat het Rijk dit jaar onvoldoende budget heeft om alle aanvragen uit het hele land te kunnen honoreren, worden waarschijnlijk alleen de kleinere projecten gehonoreerd.

Als door de minister Aangewezen Organisatie voor Monumentenbehoud hoeft de Stichting Alde Fryske Tsjerken niet voor elke kerk een aparte aanvraag in te dienen, maar kunnen de aanvragen geclusterd in groepen worden ingediend. Voor de negen kerkgebouwen die nu zijn aangemeld, vraagt de Stichting in totaal 466.000 euro subsidie aan (dat is 65% van 717.000 euro).

De Rijksdienst heeft reeds aangekondigd dat er waarschijnlijk onvoldoende budget is om alle aanvragen uit het hele land te kunnen honoreren. ,,Daarom worden waarschijnlijk alleen de kleinere aanvragen (met totale kosten beneden de 50.000 euro) toegewezen", legt directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken uit. ,,Bij geclusterde aanvragen worden ook alleen de kleinste deelplannen gehonoreerd. Dat zijn er in ons geval vijf. Als die allemaal gehonoreerd worden, gaat het naar schatting om 125.000 euro aan subsidie."

Om dat bedrag naar Fryslan te halen, zal de Stichting Alde Fryske Tsjerken als eigenaar de overige 35% (67.000 euro) bijeen moeten zien te brengen. Want zo zit de BRIM in elkaar: van iedere euro die je wilt investeren, betaalt het Rijk 0,65 euro aan subsidie uit, onder de voorwaarde dat je zelf als eigenaar de rest opbrengt."

Overige kerken
Als de aanvragen voor de vier 'duurdere' deelprojecten dit jaar inderdaad worden afgewezen, zullen die kerkgebouwen in 2013 opnieuw ingediend worden. ,,Een andere oplossing zou kunnen zijn dat we die drie kerken gaan indienen voor de nieuwe restauratieregeling, die de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft aangekondigd. Deze regeling wordt opgetuigd in samenwerking met de Provincies, en wordt mogelijk nog dit jaar opengesteld."

'Beetje jammer'
De directeur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken vindt het jammer het dat het Rijk dit jaar bij de verdeling van de beschikbare middelen voorrang geeft aan die monumenten, die zes jaar geleden als eersten zijn ingestroomd in de BRIM en die nu toe zijn aan een volgende onderhoudsperiode. ,,Men heeft daarvoor gekozen omdat men die eigenaren continuïteit wil bieden. Op zich is dat een nobel streven, maar daardoor krijgen nu monumenten voorrang die al een keer BRIM-subsidie hebben gekregen boven kerkgebouwen die nog niet in aanmerking zijn gekomen. Dat is toch wel een beetje raar”, aldus Bakker.

,,Gelukkig gaat het bij ons om maar een paar kerken, dus al te hard klagen wil ik ook weer niet. Voor de meeste kerken hebben we immers al subsidie toegezegd gekregen, en ook voor wat betreft de dekking van het eigen aandeel zitten we goed. Van het miljoen dat nodig is in de komende zeven jaar, is tweederde al toegezegd door cultuurfondsen en de provincie Fryslân. We hebben er goede hoop op dat we de rest ook wel ontvangen.”

De kerken
De kerken waarvoor nu subsidie is aangevraagd, zijn die van Allingawier, Bornwird, Foudgum, Hantumhuizen, Holwerd, Raard (D), Ter Idzard, Westhem en Rottevalle. De kerk van Rottevalle is in 2011 overgenomen en staat er relatief goed bij.

3000 aanvragen
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed meldde aan het eind van de dag via twitter dat er vanuit het hele land in totaal 3000 aanvragen voor een bijdrage uit de BRIM zijn ingediend. Daar zaten met name ook veel plannen bij, die in 2011 werden afgewezen omdat er ook toen al onvoldoende budget beschikbaar was. Alleen de Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen Friesland diende al 56 aanvragen in.



11 01 12

Lot van Koepelkerk onzeker

De Stichting Alde Fryske Tsjerken is nog lang niet aan zet om de Koepelkerk in Leeuwarden over te nemen. Dat zegt directeur Gerhard Bakker in reactie op het besluit van de Protestantse Gemeente te Leeuwarden i.w. om de Koepelkerk en de Pelikaankerk af te stoten. ,,In zo'n grote stad als Leeuwarden moeten er toch eigenlijk wel mensen te vinden zijn die zich over hun lot willen ontfermen.”

De Algemene Kerkenraad van de Protestantse Gemeente te Leeuwarden in wording heeft besloten om niet alleen de Koepel- en de Pelikaankerk te sluiten, maar ook de Adelaar/Regenboog (in de wijk Bilgaard) en de Fenix/Goede Herder (Leeuwarden-west). ,,De laatste twee gebouwen zijn niet monumentaal, en kunnen gemakkelijker worden herbestemd”, vermoedt Bakker. ,,Het mooiste zou het natuurlijk zijn als een ander kerkgenootschap er belangstelling voor heeft. Op die manier hebben al heel wat kerken in de stad een nieuwe invulling gekregen. Denk maar aan de Salvatorkerk (evangelische gemeente), de Parkkerk (baptisten), en de voormalige Sint Franciscuskerk aan de Archipelweg waarin nu de Vergadering van Gelovigen zit ('Uitzicht').”

Rijksmonumenten
De belangrijkste voorwaarde voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken om een kerkgebouw over te kunnen nemen, is dat het de status heeft van Rijksmonument. ,,Dat hangt samen met de rijkssubsidie die er dan aan verbonden is. Zonder rijkssubsidie is het voor een Stichting als de onze sowieso niet op te brengen om een kerk in stand te houden. Gelukkig hebben zowel de Koepelkerk als de Pelikaankerk die status. Het zijn relatief jonge monumenten, die het mijns inziens ook waard zijn om behouden te worden.”

Toch verwacht Bakker niet dat zijn Stichting de beide gebouwen snel zal overnemen. ,,Naar verluidt zou er voor de Pelikaankerk belangstelling van een koper zijn. Het lot van de Koepelkerk is veel onzekerder. Volgens berichten in de media zou de Turkse gemeenschap er belangstelling voor hebben om er een moskee in te vestigen, maar dat zie ik eerlijk gezegd niet zo snel gebeuren. Maar ik kan me natuurlijk vergissen.”

Een tweede criterium waarnaar de Stichting kijkt, is het bestuurlijk draagvlak ter plaatse voor de instandhouding van de kerk. ,,Die voorwaarde heeft bijvoorbeeld in het verleden een aantal keren gespeeld toen ons kerken werden aangeboden in dorpen waarvan de Stichting oordeelde dat die eigenlijk groot genoeg waren om zelf voor de kerk te kunnen blijven zorgen, zoals in Hurdegaryp. Ook in een stad als Leeuwarden zou je eigenlijk mogen verwachten dat er voldoende bestuurskracht is om zelf voor het gebouw te blijven zorgen.”

Twee problemen
Een groot probleem dat met name de Koepelkerk parten speelt, is de bijzondere architectuur en het nog vrijwel volledig aanwezige authentieke interieur. ,,De Koepelkerk heeft juist vanwege de aanwezigheid van dat interieur in een later stadium alsnog de status van Rijksmonument gekregen. Als je dan het interieur verwijdert voor een nieuwe bestemming zoals kantoren, dan weet ik niet of de Rijksdienst daar wel medewerking aan zal willen verlenen.”

,,Een tweede probleem is de beperkte lichtinval, die samenhangt met stijl waarin de kerk gebouwd is. Om een dergelijk gebouw een nieuwe functie te kunnen geven, is “meer licht” vrijwel altijd een van de eerste wensen. Dat lijkt mij ook niet eenvoudig te realiseren met behoud van de monumentale waarden. De koperen koepel die het gebouw zo uniek maakt, kun je toch niet serieus willen voorzien van lichtsleuven.”

Als-dan-scenario
De beperkingen vanwege de monumentale waarden zorgen ervoor dat de Koepelkerk niet makkelijk her te bestemmen zal zijn, verwacht Bakker. ,,Ik kan me eerlijk gezegd geen nieuwe functie indenken, naast ander kerkelijk gebruik, waarmee een gezonde exploitatie zou kunnen ontstaan. Dan heb ik het dus over een functie die voldoende inkomsten zou moeten genereren voor zowel het gebruik (kosten gas, water en licht) als de instandhouding (BRIM). Maar misschien dat anderen daar wel kansen voor zien? Dat zal de komende jaren dan wel blijken.”

Als na verloop van tijd blijkt dat niemand nieuwe functie kan verzinnen met een gezonde exploitatie, dan zou er wat Bakker betreft alsnog met de Stichting Alde Fryske Tsjerken gesproken kunnen worden. ,,Dan heb ik het dus nadrukkelijk over een als-dan-scenario, dat pas actueel wordt als niemand een andere oplossing weet te verzinnen.”

Forse meegeefsom
Als het zo ver komt dat aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken gevraagd wordt om de kerk te redden, dan zal daar een forse meegeefsom bij nodig zijn, rekent Bakker voor. ,,Vanwege de monumentale waarden én vanwege de enorme concurrentie met andere accommodaties in de stad zal het niet makkelijk zijn om de Koepelkerk te exploiteren. De meegeefsom zal dan ook groot genoeg moeten zijn om in ieder geval de instandhoudingskosten daarvan te kunnen betalen. Als de Protestantse Gemeente van Leeuwarden dat bedrag niet kan ophoesten, kan zij wellicht hulp vragen van de burgerlijke gemeente Leeuwarden en de Provincie Fryslân.”

,,Dat lijkt misschien een rare gedachte, maar dat is het niet. Op die manier worden in een stad als Utrecht alle grote monumentale kerken in stand gehouden. Die zijn ondergebracht in een stichting waarbij de provincie en de gemeenten grote bedragen hebben gestort in een instandhoudingsfonds. De gemeente Utrecht weet maar al te goed dat de lasten van die kerkgebouwen veel te groot zijn voor de Protestantse Gemeente, en voelt zich terecht medeverantwoordelijk voor de instandhouding ervan.”

Synagoge Groningen
Een dergelijk voorbeeld is ook wel dichterbij te vinden. ,,In Groningen is het op dezelfde manier gegaan bij de redding van de synagoge aan de Folkeringestraat. Die is overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken, waarbij de provincie en de gemeente samen geld hebben gestort in een instandhoudingsfonds.”

Bakker verwacht dat de burgerlijke gemeente en de provincie misschien toch wel zullen willen bijdragen voor het redden van de Koepelkerk. ,,Als over een paar jaar gebleken is dat er op de markt geen oplossing gevonden kan worden, dan lijkt het mij dat de provincie en de gemeente de Koepelkerk niet in de kou zullen laten staan.”

,,De Koepelkerk is architectonisch uniek voor Fryslân en stedenbouwkundig ook heel kenmerkend voor dit deel van Leeuwarden. Ik kan niet in de toekomst kijken, maar het zou me verbazen als de Koepelkerk aan haar lot overgelaten zou worden en dat iedereen zo maar zou toekijken hoe de Koepelkerk zou vervallen tot ruïne.”



02 01 12

Geef kerken een eigen biotoop

Monumentale kerkgebouwen verdienen een eigen biotoop. Dat pleidooi klonk onlangs op een bijeenkomst van ARK Fryslân en Atelier Fryslân. De organisaties zetten hun pleidooi kracht bij met een mooi filmpje op internet.

Molens hebben van oudsher een eigen biotoop: er mogen in de directe omgeving geen bomen aangeplant worden of huizen gebouwd, omdat dit de windvang zou hinderen. Een dergelijke bejegening verdienen de oude Friese kerken ook; het is toch zonde als ze worden ingebouwd door boerenschuren, kassen of nieuwbouw.

In het filmpje op YouTube laat Atelier Fryslan de kerken van Hijum, Hegebeintum, Minnertsga, Wanswert en Ryptjserk zien in hun omgeving.

De kerk van Wanswert is een prachtig voorbeeld van een kerk die als "baken" in het landschap functioneert. Maar eigenlijk alleen als je er vanuit het zuiden naar kijkt. Benader je Wanswert vanuit het noorden, dan gaat de kerk verscholen achter het dorp en het geboomte.

De Provincie Fryslân gebruikt foto's van het kerkje van Wanswert regelmatig in haar publiciteit. Het is bijna net zo'n icoon aan het worden als de terp van Hegebeintum. Die kom je op de meest onverwachtse plekken tegen, als beeldmerk van Fryslân.

De kerk van Hegebeintum, eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, staat op de hoogste terp van Nederland (8,8 meter boven NAP) in een beschermd dorpsgezicht. Dat heeft niet mogen verhinderen dat er aan de noordoostzijde van de terp een glazen kas is gebouwd bij een boerderij, en een splinternieuwe loods aan de zuidzijde van de terp, pal naast de doorgaande weg van Ferwert naar Ginnum. Doodzonde, roepen bezoekers uit den lande vaak als ze Hegebeintum voor het eerst bezoeken.

Formeel staat de gemeente Ferwerderadiel in haar recht, want de loods bevindt zich net buiten de grenzen van het beschermde dorpsgezicht. Voor de beleving blijft het wringen; zo ga je toch niet met de hoogste terp van Fryslân om, waar dan ook nog eens een van de oudste kerken op staat, gebouwd van tufsteen?

Meer lezen?
Een verslag van de bijeenkomst van ARK en Atelier Fryslân is hier te lezen. Ook hetFriesch Dagblad schreef over de bijeenkomst in het kerkje van Boer; dat artikel iste lezen via de website van het Reformatorisch Dagblad.



22 12 11

Kerk weer in Swichumer handen

Het kerkje van Swichum is weer in handen van het dorp. Althans, van iemand die in Swichum geboren en getogen is. Per 1 december 2011 huurt het echtpaar Jan en Sietske Smidstra-De Boer het kerkje van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, die sinds 1998 eigenaar van het kerkgebouw is. Sietske is geboren en getogen in Swichum. Haar broer Jan woont nog altijd op boerderij Aytta State, vlakbij de kerk.

Toen Sietske deze zomer hoorde dat de vorige huurder ermee ging stoppen, meldde zij zich bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken. ,,Ik heb wat met het kerkje van Swichum”, vertelt ze. ,,Mijn vader was 35 jaar kerkvoogd in Goutum-Swichum en mijn moeder was jarenlang ouderling. Ze liggen ook begraven op het kerkhof van Swichum. Ik zie het kerkje als een ideale ontmoetingsplek, en wil graag mensen met elkaar in verbinding brengen.”

Het echtpaar wil concerten, lezingen, conferenties en exposities organiseren. Het kerkje is bovendien een officiële trouwlocatie van de Gemeente Leeuwarden. De eerste huwelijken voor 2012 zijn al geboekt. De afgelopen jaren trouwden gemiddeld zo'n 15 tot 20 stellen in Swichum.

,,De eerste eendaagse conferentie is ook al gereserveerd”, vult Jan aan. ,,In februari komen dertig directeuren van het openbaar onderwijs in Tytsjerksteradiel en Smallingerland naar Swichum voor een conferentie van OVO-Furore.”

De Smidstra's willen zo veel mogelijk mensen betrekken bij het kerkje van Swichum. ,,Mijn broer Jan heeft de sleutel van de kerk”, vertelt Sietkse. ,,Onze vriendin Anneke Sikkema wil ook helpen met het beheer. Als ik een keer niet aanwezig kan zijn bij een huwelijk, kan zij mij vervangen. Met z'n drieën broeden we op allerlei leuke ideeën. Maar daar willen we ook graag de dorpsbewoners bij betrekken. Ideeën zijn zeer welkom, en waar mogelijk willen we ieders kwaliteiten inzetten, zodat het dorp gaat ervaren dat het hun kerk is.”

Open huis

De nieuwe huurders van het Swichumer kerkje houden Tweede Kerstdag open huis voor de Swichumers en Wirdumers van 16.00 tot 18.00 uur.
Dan heeft het allereerste concert onder het nieuwe bewind al plaatsgevonden. Vrijdag 23 december treedt namelijk om 20.00 uur het koor De Hellingbazen uit Veenwouden op, met als intermezzo een verhaal van Giny Bastiaans.

Zondag 29 januari 2012 is er 's middags van 15.00 tot 17.00 uur een optreden van de groep Tsjirmerij, met verhalen van Klaas Jansma uit Garyp.

Het echtpaar Smidstra kreeg naar aanleiding van een berichtje in de dorpskrant al diverse leuke reacties. ,,Een geschiedenisleraar uit Wirdum, Jaep Dijkstra, mailde: 'Fijn dat de tsjerke weer in Swichumer handen is'.

Hopelijk zullen velen de weg naar Swichum weten te vinden.

Swichum op internet

Meer informatie over de kerk van Swichum is hier te vinden.

Lees hier meer over het dorp Swichum (bron: Historisch Centrum Leeuwarden).

De Canon van de Friese Geschiedenis besteedt ook aandacht aan de Aytta's.



20 12 11

Haan terug op kerktoren van Wier

Wethouder Martin van Asperen van de Gemeente Menameradiel heeft maandag 19 december 2011 de gerestaureerde torenhaan teruggeplaatst op de kerk van Wier. Dat deed hij samen met architect Siebe van Seijen van Adema Architecten in Dokkum, die de restauratie begeleidt namens de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Met het terugplaatsen van de haan op de kerktoren wordt traditioneel het hoogste punt van een kerkrestauratie gemarkeerd. De werkzaamheden aan de toren van Wier zijn vrijwel voltooid. Er zijn nog enkele details die nog moeten worden afgerond. Binnenkort kan de toren worden opgeleverd. Dan is er weer een gedeelte van de kerk klaar.

Wethouder Van Asperen ging met veel plezier in op de uitnodiging van de Plaatselijke Commissie van Wier om de torenhaan symbolisch terug te plaatsen op de kerk. Al was hij wel heel erg blij dat het niet meer zo hard waaide als vorige week. Nu bewoog de steiger slechts een weinig heen en weer - wat zijn "tolerantiegrens voor wat nog leuk is" overigens aardig snel dichterbij bracht.

Manmoedig klom hij met de architect en de fotografen van Friesch Dagblad, Leeuwarder Courant en Franeker Courant naar de top van de toren om de op dat moment nog ingepakte haan terug te plaatsen op de pin op de spits. Het verwijderen van het doek waarin de haan (ter bescherming van het bladgoud) was ingepakt, was toen nog slechts een kleinigheid. Waarna de haan weer in volle glorie stond de glimmen in de winterzon.

Na afloop was er voor de genodigden een borreltje in dorpshuis d'Ald Skoalle om ditheuglijke feit te vieren. Op de vraag wanneer de restauratie voltooid zal zijn, blijvenarchitect en aannemer nog even vaag. Als de kerk is opgeleverd, moeten er nogdiverse werkzaamheden plaatsvinden aan onder meer licht engeluid. Gestreefd wordt naar heropening van de kerk in mei 2012.

In de kerk konden de genodigden zien dat de restauratie inmiddels aardigvordert. De kap is helemaal klaar, zodat alle steigers die in de kerk stonden om aande kap te kunnen werken, ook weer verwijderd konden worden. Een stucadoor werktnu aan het stucwerk. Binnenkort kan het houtwerk worden teruggebracht. Hetklankbord boven de preekstoel is als eerste bevestigd. Ook is de pin aangebrachtwaarop de preekstoel komt te rusten. Binnenkort volgen lambrisering enbankenblokken.



13 12 11

Orgel Boksum medio juni gereed

Het kerkorgel van Boksum dat in restauratie is bij orgelbouwer Pels & Van Leeuwen in Den Bosch, komt medio april of mei 2012 terug naar Fryslân. Dat meldde directeur Peter van Rumpt zaterdag 10 december 2011 tijdens een bezoek van een groep Boksumers en Deinumers aan de orgelmakerij in Den Bosch. De planning is erop gericht dat het medio juni 2012 opnieuw in gebruik kan worden genomen.

Het orgel van Boksum is een bijzonder instrument. Het werd in 1675 gebouwd door Harmen Jans uit Berlikum, en is het op drie na oudste orgel van Fryslân. In 1728 werd het vernieuwd en vergroot met een rugwerk door Jan Fransen uit Zweins. In 1798 werd het vernieuwd door Lambertus van Dam uit Leeuwarden.

In de negentiende eeuw verrichte W. Hardorff diverse werkzaamheden aan het orgel. Hij maakte onder meer drie nieuwe blaasbalken (1846), vernieuwde de Trompet (1868) en bracht een nieuwe Viola di Gamba 8' (1881) aan. In 1918 volgde een ingrijpende vernieuwing door Bakker & Timmenga uit Leeuwarden.

De huidige restauratie gaat uit van het consolideren van de toen gerealiseerde structuur, zowel technisch als qua klank. Hiervoor is gekozen omdat van geen van de oudere situaties de disposities bekend zijn. Het terugbrengen van het orgel naar een oudere situatie zou dus in zekere zin een “interpratie” zijn geworden van hoe het geweest moet zijn, waarbij veel van het orgel gereconstrueerd of opnieuw gecreëerd had moeten worden. Bij de huidige restauratie blijft alles zoals het was in 1918.

De restauratie door Pels & Van Leeuwen wordt begeleid door orgeladviseur Aart van Beek uit Balkbrug, de opvolger van de deze zomer overleden Jan Jongepier. Hij maakt van de gelegenheid gebruik om aan de hand van de pijpen de geschiedenis van het orgel te reconstrueren. De documentatie van het orgel is lang niet compleet.

Nu het uit elkaar ligt, kan Van Beek heel wat gewaar worden. Hij is van plan een boek over het orgel te schrijven, als daar tenminste voldoende middelen (circa € 6000) voor gevonden kunnen worden. Bij het historisch onderzoek zijn ook deskundigen van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed betrokken.

Een en ander kost extra tijd, waardoor het orgel niet in december van dit jaar maar pas in april of mei van 2012 klaar zal zijn. Daarna moet het nog worden teruggebracht naar Boksum, gemonteerd en geïntoneerd. De orgelbouwer en de adviseur gaan er vanuit dat het orgel medio juni 2012 opgeleverd kan worden.

Excursie naar Den Bosch
Een dertigtal leden van de protestantse streekgemeente Terpoarte (Boksum, Deinum, Blessum) en enkele belangstellenden brachten zaterdag 10 december 2011 een bezoek aan Pels en Van Leeuwen. Onder hen was ook directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. De kerk van Boksum werd in 1979 overgedragen aan de Stichting.

De groep werd ontvangen met koffie en 'Bossche bollen'. Eigenaar Peter van Rumpt van de orgelmakerij vertelde uitvoerig over de geschiedenis van zijn bedrijf, dat lange tijd vooral bekendheid genoot vanwege de nieuwe orgels die gebouwd warden voor de Amerikaanse markt (circa 100) en voor kerken in Zuidoost Azië (circa tien).

Nu die markt terugloopt, legt Pels en Van Leeuwen zich meer en meer toe op restauraties. Jaarlijks worden twee tot drie orgels onder handen genomen. Voor de Brabantse orgelmakerij is de restauratie van het Boksumer orgel een interesante klus. Het orgel werd in 1918 voor het laatst gerestaureerd, en heeft dus bijna honderd jaar gefunctioneerd zonder grote ingrepen.

Bakker & Timmenga breidde in 1918 onder meer de speeltafel uit van 45 naar 54 tonen, en verplaatste daarbij de registerknoppen van het rugwerk naar de zijkant van het klavier. Die ingreep is vrij rigoureus geweest, schetste orgeladviseur Aart van Beek in een korte lezing, maar de restauratie werd naar de normen van die tijd uitgevoerd waarbij respectvol met het gehandhaafde oude pijpwerk werd omgegaan. Anderzijds valt het verlies van een niet onbelangrijk deel van het zeer oude pijpwerk te betreuren, aldus Van Beek.

Een gedetailleerd onderzoek naar het pijpwerk is nog gaande, zodat hij nog geen definitieve conclusies heeft kunnen trekken. ,,Vanwege het conserverende uitgangspunt van de restauratie is dat onderzoek overigens alleen van historisch belang.”

Volgens Van Beek zijn de oudste pijpen uit de tijd van Jans en/of Fransen allemaal in het rugwerk beland, waar het zich in vier registers bevindt. Verder is er enig pijpwerk aanwezig van Lambertus van Dam in zes registers van het hoofdwerk, vier prestantregisters en de 8' en 4' fluiten. De Trompet bestaat grotendeels uit materiaal van Van Dam.

Van W. Hardoff zijn nog aanwezig de Viola di Gaba 8' uit 1881, die nu als Vox Celeste functioneert, en enig materiaal in de Trompet. Bakker & Timmenga maakte in 1918 nieuwe zinken frontpijpen, de Bourdon 16' in het manuaal en twee strijkers in hoofdwerk (Viola) en rugwerk (Aeoline).

Drie klankcomponenten
Bij de restauratie blijven de drie klankcomponenten ongewijzigd:
  • Het ensemble pijpwerk uit de zeventiende en achttiende eeuw in het rugwerk, waarvan het klankkarakter uit 1676 en 1728 nog waarneemaar doorklinkt;
  • Het hoofdwerkensemble uit 1798 met nog een echo van het klankkarakter uit 1798;
  • De Bourdon 16' in het hoofdwerk en de strijkers in hoofd- en rugwerk uit 1918.
De excursie naar Den Bosch werd georganiseerd door Kees Iepema van de Plaatselijke Commissie Boksum van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en ds. Adri Terlouw, de voorganger van streekgemeente Terpoarte. De restauratie wordt mogelijk gemaakt door een bijzondere subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.



13 12 11

Winterarrangementen op 28 december

In de kerstvakantie organiseert de Stichting Alde Fryske Tsjerken twee winterarrangementen: één voor kinderen en hun (groot)ouders in Olterterp, en één voor volwassenen in de kerken van Schalsum en Boer. Beide arrangementen vinden plaats op woensdag 28 december 2011. U bent van harte welkom!

Het winterarrangement in Oltterterp start om 13.30 uur bij de kerk van Olterterp en is speciaal bedoeld voor kinderen vanaf zes jaar en hun (groot)ouders. Eerst is er een winterwandeling onder leiding van een gids van It Fryske Gea (er is een aparte gids voor de kinderen) in de bossen van Olterterp. Maximaal aantal deelnemers: 40 personen (20 personen per gids). Na de wandeling is er om 15.00 uur in de kerk van Olterterp limonade met wat lekkers.

Om 15.30 uur begint Marjo Dames met de vertelvoorstelling De Kleine Held (vanaf 6 jaar): een jongen van tien jaar gaat alleen op avontuur het donkere bos in. Hij heeft tot oudejaarsavond om het hert te vinden met het zilveren gewei. Onderweg raakt hij in gevecht met een draak. Hij krijgt hulp van zijn vrienden, de dieren. Het avontuur wordt afgesloten met een drakendans en een bloedproef waarbij je echte drakenkracht krijgt.

Het is ook mogelijk om alleen de vertelvoorstelling te bezoeken om 15.30 uur.

Opgave kan t/m maandag 26 december 2011 via de e-mail impresariaat@aldefrysketsjerken.nl of via de telefoon: 06 34001636 onder vermelding van je contactgegevens, het aantal en de leeftijd van de deelnemers en of je alleen de voorstelling bezoekt, of ook de winterwandeling.

Entree: volwassenen € 7,50,- en kinderen t/m 18 jaar € 5,-. Leden/donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken of It Fryske Gea krijgen € 2,- korting per persoon.

Maximaal aantal deelnemers wandeling: 40.

Maximaal aantal bezoekers Verteltheater: 80.

Entree alleen verteltheater (inclusief consumptie): hetzelfde als hierboven genoemd.
Het arrangement bestaat uit ontvangst met koffie/thee in de kerk van Schalsum, een wandeling van de kerk van Schalsum naar de kerk van Boer (ongeveer 2,5 kilometer), koffie/thee met lekkers in de kerk van Boer, een concert van The Oak and The Ash met kerstliederen en andere traditionele winterse liederen uit Engeland, Ierland en Schotland en tot slot een kop snert. Een touringcar brengt de deelnemers weer terug naar de kerk van Schalsum.

Programma
13.45 uur Kerk Schalsum open. Ontvangst met koffie/thee.
14.30 uur Start wandeling naar de kerk van Boer (± 2,5 kilometer)
15.15 uur Aankomst in de kerk van Boer met koffie/thee en lekkers
16.00 uur Aanvang kerstconcert 17.00 uur Snert eten
17.30 uur Einde arrangement

Opgave t/m maandag 26 december 2011 via: impresariaat@aldefrysketsjerken.nl of 06 34001636
Entree: €15,00, inclusief vervoer van Boer terug naar Schalsum. Donateurs Stichting Alde Fryske Tsjerken ontvangen € 2,50 korting.

Maximaal aantal deelnemers: 80.



11 12 11

Avondmaalsbeker naar Drachten

De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft de zilveren avondmaalsbeker van de voormalige hervormde kerk van Rottevalle in langdurig bruikleen gegeven aan Museum Dr8888. De overdracht vond donderdag 8 december 2011 plaats in de Rabobank in Surhuisterveen. De beker zal in 2013 te zien zijn op een expositie over de Drachtster zilversmeden.

Het was zilverliefhebber Sietze van der Meulen die de aandacht vestigde op de bijzondere beker. In een artikel voor de historische vereniging Smelne's Erfskip uit Drachten schreef hij zo'n twee jaar geleden:

“Bij mijn zoektocht naar zilver vervaardigd door zilversmeden uit Drachten kwam ik in contact met de kerkrentmeesters van de Hervormde Gemeente van Rottevalle. Tot mijn grote verrassing blijken zij in het bezit te zijn van een avondmaalsbeker, die op het eerste gezicht als 18e eeuws te dateren valt. Het frappante is echter dat deze beker mij niet bekend was uit de literatuur. Hij wordt niet vermeld in de “Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst”, deel IX over de provincie Friesland (uitgegeven in 1930), dat toch een vrij volledig overzicht biedt van 17e en 18e eeuws kerkzilver in onze provincie."

"Ook in latere archivalia en boekwerken ben ik vermelding niet tegengekomen. In de geschiedenisboeken over Smallingerland en over Rottevalle in het bijzonder wordt hij evenmin genoemd. Zelfs de uitgave “Hervormde Gemeente Rottevalle 250 jaar” uit 1974 zwijgt als het graf over de eigen beker.”

Opmerkelijke feiten
In zijn zoektocht stuitte Van der Meulen op opmerkelijke feiten: “Het heeft er alle schijn van dat de Rottevalsters in 1724 tegelijk met de bouw van hun kerk bij de Drachtster zilversmid Henricus Ludinga een nieuwe avondmaalsbeker hebben besteld. Maar schijn bedriegt in dit geval, want de beker verbergt een verrassing. Bij nadere bestudering van de zilvermerken op de bodem blijkt er namelijk in het midden tussen de merken 2 en 3 nog een merk te staan. Het gaat gedeeltelijk schuil onder de merken 2 en 3, dus het stond er al voordat deze merken in de beker werden geslagen."

"Hoewel deels door de later geslagen merken aan het zicht onttrokken, vertoont het wel zichtbare deel grote overeenkomsten met het meesterteken dat we kennen van de zilversmid Pieter Johannes Langweer, die van 1625 tot 1665 werkzaam was te Leeuwarden. Van zijn hand zijn meerdere bekers bekend. We kunnen dus vaststellen dat we hier naar alle waarschijnlijkheid te maken hebben met een beker uit het midden van de 17e eeuw."

"Nadat de beker op een gegeven moment in handen gekomen was van Henricus Ludinga, heeft deze zijn eigen meesterteken afgeslagen, en - omdat de oorspronkelijke zilversmid de beker niet bij het gilde had laten keuren - deze in 1724 bij de keurmeesters van het zilversmidsgilde te Leeuwarden aangeboden ter toetsing op het juiste zilvergehalte."

"Aan de twee zigzagvormige groefjes onder op de beker (in zilverkringen een trembleer- of toetssteek genoemd) kunnen we nog zien dat de keurmeesters met een beiteltje enig zilver uitgestoken hebben, waarvan zij met een speciale techniek het zilvergehalte konden bepalen. Nadat zij hadden vastgesteld dat het zilver van het vereiste gehalte was, hebben zij naast het meesterteken van Ludinga ter goedkeuring hun drie gildekeurtekens ingeslagen.”

Verdwijnen uit Drachten?
Een bijzonder stuk dus. Sietze van der Meulen pleitte in zijn artikel voor een bruikleen aan het museum Dr8888: “Helaas zal de beker uit Rottevalle verdwijnen. Tegelijk met de op handen zijnde overname van de kerk door de Stichting Alde Fryske Tsjerken gaan ook de bezittingen van de kerk over naar deze Stichting. Het beleid van de Stichting brengt met zich mee dat het avondmaalszilver in bruikleen wordt gegeven aan het Fries Museum. Daardoor zal de beker verhuizen naar het depot van het Fries Museum, en daar als een van de vele Friese avondmaalsbekers zijn verdere leven in betrekkelijke anonimiteit slijten."

''Zou het niet meer voor de hand liggen", zo schreef Van der Meulen verder, " om de beker als bruikleen onder te brengen in de vaste collectie van Museum Smallingerland (nu Museum Dr8888) , zodat iedereen er kennis van kan nemen. Deze beker is - ondanks zijn herkomst - per slot van rekening een belangrijke uiting van 18e eeuwse Drachtster ambachtskunst. Hij zou een goede aanvulling zijn op de reeds in het bezit van het museum zijnde stukken van Henricus Ludinga."

"De voorbeelden van zijn vakmanschap verdienen naar mijn idee een prominente plaats in ons museum. Hier ligt mijns inziens een schone taak voor het bestuur van Smelne's Erfskip om - in samenwerking met de directie van Museum Smallingerland – te voorkomen dat dit cultureel erfgoed voorgoed voor Smallingerland verloren gaat."

Overdracht
Het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft niet lang hoeven na te denken over de wens van Sietze van der Meulen, Smelne's Erfskip en Museum Dr8888. De beker is op donderdag 8 december 2011 door directeur Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in bruikleen overgedragen aan directeur Paulo Martina van Museum Dr8888. Dat gebeurde in de Rabobank van Surhuisterveen, waar de beker in een kluisje werd bewaard in de tijd dat die nog eigendom was van de Hervormde Gemeente van Rottevalle.

Bij de overdracht was niet alleen Sietze van der Meulen aanwezig, maar ook mevrouw Susan Dikkers, voormalig voorzitter van de kerkenraad van de Hervormde Gemeente Rottevalle, en mevrouw Anny Herder. Zij was degene die namens de hervormde gemeente regelmatig naar de bank ging om de beker op te halen, als die voor een avondmaalsviering nodig was.

"Voor ons is dit het laatste stukje van de overdracht", vertelt mevrouw Dikkers. ''We hebben de huur van het kluisje nu ook meteen opgezegd. Eerder is al in goed overleg met Tresoar ons complete archief overgebracht naar het Drachtster Archief."

Tentoonstelling in 2013
De avondmaalsbeker van Rottevalle zal volgens directeur Paulo Martina in de loop van 2013 te zien zijn tijdens een tentoonstelling die Museum Dr8888 over het Drachtster zilver zal inrichten, in samenwerking met Sietze van der Meulen.

Een uitvoerig artikel van Sietze van der Meulen over de avondmaalsbeker in Rottevalle is verschenen in het augustusnummer van het blad "Alde Fryske Tsjerken". Van dit nummer zijn geen exemplaren meer in voorraad. Wie een kopie wil ontvangen van het betreffende artikel, kan een mailtje sturen aan info@aldefrysketsjerken.nl




07 12 11

Dertig mille voor Alde Fryske Tsjerken

De Stichting Alde Fryske Tsjerken krijgt 32.000 euro subsidie van de Provincie Fryslân voor de instandhouding van de kerken van Bears, Oostrum en Uitwellingerga. Het geld is afkomstig uit de 'stimuleringsregeling restauratie, onderhoud en bouwhistorisch onderzoek aan monumenten 2011'.

De kerkgebouwen van Bears, Oostrum en Uitwellingerga waarvoor de provincie nu subsidie beschikbaar stelt, maken deel uit van het tweede cluster van acht kerkgebouwen waarvoor de Stichting een subsidietoezegging ontvangen heeft van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Het beschikken over een subsidietoezegging het kader van de subsidieregeling BRIM van het Rijk was voor de rijksmonumentale kerkgebouwen de belangrijkste voorwaarde van de provincie om tot subsidiëring over te kunnen gaan. Rijksmonumenten krijgen van de provincie 15% subsidie met een maximum van € 45.000 per object.

De provincie hanteerde bij de toekenning twee drempelbedragen: de eerste € 40.000 van het zesjaren instandhoudingsplan werd afgetrokken van de totaalkosten. Die beschouwt de provincie als 'regulier onderhoud', waarvoor de eigenaar dient op te draaien.

Een tweede drempelbedrag was dat er minimaal € 2000 subsidie moest kunnen worden gegeven. Vanwege deze criteria kwamen de overige vijf van de acht kerken uit het tweede cluster niet in aanmerking voor provinciale subsidie.

Helft is binnen
De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft voor het tweede cluster van acht kerken op dit moment in totaal € 75.000 aan subsidietoezeggingen ontvangen. Eerder werd voor dit cluster al een toezegging gedaan door een Fries cultuurfonds.

De kosten van de werkzaamheden aan de acht kerken van het tweede cluster bedragen € 450.000. Hiervan vergoedt het Rijk 65% (€ 300.000) onder de voorwaarde dat de Stichting als eigenaar een eigen bijdrage van € 159.286 op tafel kan leggen. Van dit bedrag is nu dus de helft binnen. De Stichting is nog met een aantal cultuurfondsen in gesprek over aanvullende bijdragen. De werkzaamheden moeten worden uitgevoerd in de periode 2012-2017.

Eerste cluster
Eerder dit jaar kon de Stichting bekendmaken dat de financiering voor de werkzaamheden aan het eerste cluster van 23 kerkgebouwen rond is. Aan deze 23 kerken kan in de periode 2011-2016 voor € 1,8 miljoen aan werkzaamheden worden uitgevoerd. Een tiental cultuurfondsen heeft geholpen met het eigen aandeel. Zij legden samen € 625.000 op tafel. Met een eigen bijdrage van € 12.520 van de Stichting kon het dekkingsplan voor deze werkzaamheden sluitend gemaakt worden.

Derde cluster
De Stichting zal in januari 2012 haar laatste negen kerkgebouwen indienen voor subsidiëring via het Besluit Rijkssubsidiëring Instandhouding Monumenten (BRIM). Volgens onze voorlopige berekeningen is hiervoor een bedrag van zes ton nodig, met een eigen bijdrage van twee ton.


24 11 11

Nijkleaster begint in kerk Jorwert

Het monastieke project Nijkleaster zal beginnen in de kerk van Jorwert, eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Dat meldt het Friesch Dagblad, citerend uit de nieuwsbrief aan vrienden en donateurs van het project Nijkleaster.

De stichting Nijkleaster wil een eigentijds klooster in Fryslân stichten. Omdat er op dit moment nog niet genoeg financiën zijn, zit de aankoop of bouw van een klooster er nu nog niet in. Vandaar dat besloten is om van start te gaan in de kerk van Jorwert.

Voor het project Nijkleaster wordt door de Protestantse Kerk in Nederland zowel een pionier-predikant aangesteld, als een parttime netwerker/fondsenwerver, aldus het Friesch Dagblad. Dit jaar is er serieus overleg geweest tussen de drie partijen die het project Nijkleaster verder willen ondersteunen en ontwikkelen, schrijft voorzitter Sietske Visser van stichting Nijkleaster. 'Naast onze eigen stichting zijn dat de Protestantse Gemeente Westerwert (Bears, Jellum, Jorwert en Weidum) en de afdeling Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk.'

Op dit moment werkt de stichting aan een projectplan en een stappenplan voor zeven jaar. 'Volgens dit plan zal door de landelijke kerk een pionier-predikant worden aangesteld voor een periode van drie jaar, die gedetacheerd zal worden in de kerkelijke gemeente Westerwert.'

Het idee is om kleinschalig - met dagactiviteiten - te beginnen in de kerk van Jorwert. 'We willen zo snel mogelijk overnachtingen zien te regelen met behulp van mogelijkheden in de buurt.'

Wanneer Nijkleaster daadwerkelijk gaat beginnen, is nog niet duidelijk, laat Hinne Wagenaar uit Wirdum weten, die als pionier-predikant bij het project betrokken hoopt te zijn. ,,In het voorjaar wordt meer bekend.” Hij heeft op 9 oktober j.l. al een keer een proefdienst in kloostersfeer gehouden in de kerk van Jorwert, meldt hij op zijn weblog.