Hoewel de wereld stil lijkt te staan qua activiteiten, is het werk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken altijd in beweging. Er wordt weer een kerk aan de zorg van de stichting overgedragen. Op donderdag 26 november neemt de stichting de kerk van Weidum over. Dat gebeurt met inachtneming van de coronamaatregelen. De kerk van Weidum is de 53e kerk van de stichting. ‘Deze overname is extra bijzonder omdat de stichting dit jaar vijftig jaar bestaat’, aldus voorzitter drs. J. Kersbergen.
De kerk wordt overgenomen van de Protestantse Gemeente Westerwert. Deze gemeente beslaat de dorpen Bears, Jorwert, Jellum en Weidum. De kerken van Bears en Jorwert zijn al eerder overgedragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Zoals bij iedere overname wordt de kerk voor het symbolische bedrag van €1,- overgenomen. Er komt een notaris langs voor de officiële overdracht.
‘Het is een bijzondere kerk. Dit gebouw behoort in alle opzichten tot de cultuurhistorische top van de Friese dorpskerken. We zijn blij dat we voor deze prachtige kerk mogen zorgen en het gebouw een nieuw leven mogen geven’, aldus voorzitter Kersbergen.
De kerk, gewijd aan Johannes de Evangelist, staat op een terprestant aan de westzijde van het dorp. De slanke toren dateert van kort na 1100 en is een van de oudste in Friesland. De tufstenen toren heeft vier geledingen die deels in elkaar overgaan. Onderin bevat hij de rondbogige, geprofileerde ingang en daarboven een flink rondboogvenster. De tweede geleding is versierd met spaarvelden tussen hoeklisenen en met rondboogfriezen.
Het kerkgebouw van gele kloostermoppen is ruim een eeuw jonger. Hoewel er grote vensters zijn ingebroken in de gotische periode, is er nog een fraai schema van rondboogvensters en iets kleinere -nissen te herkennen. Ooit had de kerk stenen gewelven, maar die zijn in de zestiende eeuw vervangen door een houten tongewelf. Daaronder vind je een prachtig meubilair. Vooral de vier fraaie overhuifde herenbanken vallen op. Deze dateren uit de late 17de en vroege 18de eeuw. De mooie preekstoel met doophek stamt uit 1712 en is vervaardigd door Gerrit Payaar. Het orgel komt van de bekende orgelfamilie Van Dam en dateert uit 1889.
Eerder dit jaar werd onze voorzitter Jan Kersbergen geïnterviewd door dagblad Trouw ter ere van het vijftigjarige bestaan van de stichting. Het is een prachtig artikel geworden over het werk van de stichting en hoe hard dit nodig is. In een halve eeuw tijd hielp de stichting 52 kerken uit de brand. “Toch is er nog een hoop werk aan de winkel”, zegt Kersbergen in het artikel. Door de ontkerkelijking staan steeds meer Friese kerkgebouwen leeg. “De komende tien jaar komen er zeker honderd vrij.”
De stichting neemt verschillende typen godshuizen over: middeleeuwse, maar ook veel jongere en variërend van erg vervallen tot in prima staat. Die 52 kerken zijn allemaal mooi, vindt voorzitter Kersbergen, maar hij heeft drie favorieten: de Sint-Joriskerk in Dedgum, de Doarpstsjerke in Huizum en het kerkje van Hegebeintum. In het artikel leest u ook alles over deze drie kerken.
Lees het volledige artikel met Jan Kersbergen in Trouw via deze link.
Voor het vijftigjarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken schreef schrijfster Jelma Knol een groot deel van het jubileumnummer vol. In maart dit jaar verscheen het veertig pagina’s tellende nummer. Prachtige verhalen over uiteenlopende onderwerpen worden afgewisseld met mooie foto’s. Welke verhalen hebben een plekje gekregen in dit nummer en wat is haar bijgebleven? We blikken terug.
Schrijven en de Friese taal lopen als rode draad door het leven van Jelma Knol. Ze is jarenlang redacteur geweest bij uitgeverij Friese Pers Boekerij. Wanneer ze voor haar werk een artikel schrijft over de stichting is ze verkocht. Ze besloot meteen donateur te worden. ‘De ferhalen yn it donateurs tydskrift fûn ik sa nijsgjirrich. It wurk dat de stifting docht is geweldich en tige wichtich foar de mienskip.’ Knol heeft grote bewondering voor alle medewerkers en vrijwilligers die bij de stichting betrokken zijn. ‘Guon frijwilligers binne al fan it gjin ôf belutsen en dogge dat noch hieltyd mei in protte leafde en oerjefte. Dat is fantastysk.’
Met veel plezier schreef Knol de jubileumeditie. In drie maanden tijd schreef ze verhalen over de organisatie door de jaren heen, haar donateurs, vrijwilligers en medewerkers. Ook Hans Willems en Jaap van der Boon hebben een bijdrage geleverd. 50 jaar aan informatie verwerken in één jubileumeditie is onmogelijk, dus dan moet je een keuzes maken. ‘Derom ha we yn’t bysûnder de organisaasje en de minsken efter de stifting foar it ljocht brocht. En ôfwiksele mei nijsgjirrige feiten en ûntdekkingen yn guon tsjerken.
Haar informatie haalde ze uit het donateursblad Keppelstok, maar ze heeft ook veel gesprekken gevoerd met diverse mensen van het kantoor en voorzitter Jan Kersbergen. Allemaal waardevolle informatie om over de meest uiteenlopende onderwerpen te kunnen schrijven. Diverse verhalen en gesprekken zijn haar bijgebleven: ‘Ik fûn it tige spesjaal en nijsgjirrich om in fraachpetear mei de mannen te halden dy’t fan it begjin ôf belutsen wienen. Dizze pioniers wienen mear as tritich jier belutsen. Dat kinst dy no hast net mear yntinke. Doe wie it gewoan in libbenstaak.’
Het verhaal van de heer Tamminga, die vertelde oer de overname van de Kerk in Koarnjum-Jelsum, kan Knol zich ook nog goed herinneren. Ze sloeg stijl achterover toen ze hoorde hoe de overname van de kerk in zijn werk ging. ‘Der gong in wrâld foar my iepen. Dy man hie der in deitaak oan. Wat der allegearre regele wurde moast, dat wie ongelooflik. Der binne sa’n soad ferskate partijen dêr’t je kontakt en oerlis mei ha moatte. Je moatte it goed bestudearje en kennis fan saken ha. Dat is hast net te dwaan. Der is in tige soad wurk dien en dêr ha ik grutte bewûndering foar.’
Het artikel ‘schatten en vondsten uit oude kerken’, vond Knol ook ‘in aardichheid om oer te skriuwen.’ Bij restauraties worden eigenlijk altijd wel interessante ontdekkingen gedaan. Yn ‘t bysûnder by tsjerken út de Midsiuwen, dy ha in eigen sfear en skiednis. Bijzonder was de vondst van een gespje met Jezusfiguur in de kerk van Raerd: het vroegste bewijs van de aanwezigheid van Christenen boven de grote rivieren.
Natuurlijk zijn er nog genoeg onderwerpen over om over te schrijven. Wat Knol interessant zou vinden is een achtergrondverhaal over restauraties door de jaren heen. ‘De stifting hat ferskate tsjerken restaurearje litten. Troch de jierren hinne binne der ferskate opfettings oer dat wurk. Tige nijsgjirrich om dêr ris ûndersyk nei te dwaan, hoe dat eartiids gong en hoe’t it tsjintwurdich giet. Wat is der feroare? De tsjerke yn Hantumhuzum bygeliks, dêr binne foar de oarloch de gewelfskilderijen drastysk byferve. Dat soenen se no net mear dwaan. Dêrom bin ik benyd nei de restauraasjefisys.’
15 jaar geleden, toen de stichting 35 jaar bestond, schreef Knol het boekje Levende Stenen over de kerken die de stichting op dat moment in haar beheer had en functie die kerken kregen na de overname door de stichting. In vijftien jaar tijd zijn er weer kerken bijgekomen. Hans Willems schreef dit jaar, nu de stichting 50 jaar bestaat, opnieuw een boek onder dezelfde naam.
Een nieuw raam plaatsen in een rijksmonument uit 1715, dat gaat zomaar niet. Het mag in het Kerkje van Schurega omdat er vroeger ook glas-in-loodramen waren. “Wy moasten bewize dat de tsjerke glês-yn-leadramen hân hat”, herinnert Tiny Hoekstra zich de tijd dat het kerkje het eerste kleurrijk voorzetraam kreeg. Ze is commissievoorzitter van het zaalkerkje. In 2010 kwam het eerste glas-in-loodraam, met dank aan de in 2006 overleden secretaris Johannes Molenaar. Jarenlang werd gespaard voor een tweede raam; het kwam er dankzij de steun van donateurs en vrienden van het kerkje. Het kerkje wordt al sinds 1975 beheerd door de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
Lees het volledige artikel via deze link. Er zit ook een video bij.
Speciaal voor het jubileumjaar schreef Hans Willems het boek Levende Stenen. In het 117 pagina tellende boek in A5 pocketformaat worden de 52 kerken die de stichting anno 2020 beheert op een levendige manier in woord en beeld gebracht. Willems is ruim zes jaar redactievoorzitter van het magazine dat de stichting twee keer per jaar uitgeeft. Hij en zijn redactiecollega’s weten alles over deze en vele andere kerken in Friesland.
Het boek Levende Stenen geeft een interessante inkijk in de geschiedenis van de kerken. Alles wat je wil weten over een kerk staat erin. Van architectuur, interessante feiten uit de geschiedenis, inscripties en spreuken op de muren tot waar de kerk voor werd gebruikt. Maar ook waar de kerk op dit moment voor wordt gebruikt, want dat is een belangrijk doel voor de hedendaagse godshuizen: de stenen levend houden.
Schrijven loopt als rode draad door het leven van Willems, want hij werkte 41 jaar voor de Leeuwarder Courant, waar hij diverse (hoofd) redacteursrollen vervulde. Van politiek verslaggever in Den Haag tot redacteur geestelijk leven in Friesland. Veertien jaar lang schreef hij over kerken in Friesland. Hij bezocht menig kerk voor een verhaal of bijeenkomst.
Daarnaast schreef hij voor kerkbladen en was hij betrokken bij kerkenraden in zijn omgeving. ‘Zo ben ik ook betrokken geraakt bij de stichting en werd ik donateur’, aldus Willems. De schrijver komt uit Utrecht en woonde lange tijd in Den Haag. Hij verhuisde voor zijn werk naar Leeuwarden. Inmiddels is hij met pensioen, en woont hij weer in Den Haag, maar hij is nog steeds actief betrokken bij de stichting. ‘Ik kom nog regelmatig in Friesland.’
Iedere donderdag maakte hij vrij om aan het boek Levende Stenen te werken. Ruim een half jaar lang dook hij in de archieven van de stichting, maar ook van zijn voormalig werkgever. Hij spitte diverse boeken door en nam contact op met mensen die betrokken zijn bij de kerk. Dat resulteerde in twee prachtige pagina’s over iedere kerk. De woorden worden afgewisseld met prachtige foto’s zowel van binnen als van buiten.
‘Ik was van plan alle kerken te bezoeken, maar dat is helaas niet gelukt’, vervolgt Willems. Toch had hij al een groot deel van de kerken bezocht. Hij kende de verhalen die schuilgingen achter de imposante bouwwerken, vaak het centrale middelpunt van een dorp, uit zijn werkverleden.
Willems heeft meerdere kerken die tot zijn favorieten behoren. Hij is erg gecharmeerd van de Dorpskerk in de Leeuwarder wijk Huizum. Hij was er voorzitter van de kerkenraad. De kerk wordt goed gebruikt voor diverse doeleinden; over levende stenen gesproken. Een voorbeeld voor velen volgens Willems. ‘Maar ook de kerk gebouwd op de terp in Hegebeintum is prachtig, ik kom er graag. Van binnen vind je prachtige rouwborden. En de rijk gedecoreerde romanogotische kerk in Hantumhuizen uit de 13de eeuw is ook een pareltje.’
‘Door de jaren heen is de kerk altijd een belangrijke plek geweest waar men zich veilig voelde. Het bood troost in moeilijke tijden’, vervolgt Willems. ‘Diverse kerken boden in bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog onderdak aan onderduikers, zoals in Allingawier en Blessum. Ik vond het zeer interessant om ook daar over te schrijven.’ Door de jaren heen zijn kerken altijd zeer waardevol geweest voor veel mensen. ‘Ik ben verheugd om te zien dat veel kerken weer een nieuwe functie krijgen die eveneens heel waardevol is’, besluit de schrijver. ‘Voor het dorp en de bewoners is het fantastisch dat het wordt gebruikt voor diverse doeleinden en dat om die manier de kerk wordt bezocht. Ik ben verrassend vaak mooie activiteiten tegengekomen. Daar doet de stichting het voor.’
Levende Stenen is het tweede boek dat onder die naam is uitgegeven. Toen de stichting 35 jaar bestond schreef Jelma Knol ook over de kerken die de stichting op dat moment beheerde. En er is ook een cd uitgebracht onder dezelfde naam, maar dan in het Fries: Libbene Stiennen van Piter Wilkens.
Het zinkwerk is vervangen, de toren heeft weer een prachtige rode kleur gekregen en de gouden kroon is hersteld. Nu wordt het schilderwerk aan de buitenkant van de kerk aangepakt en wordt de voorkant van de kerk opnieuw geel geverfd. Die was door de jaren heen flink verkleurd. Vrijwilliger en voorzitter van de PC Terband, Jelle de Jong, is blij dat de kerk van buiten een opknapbeurt krijgt.
Wie op de A32 rijdt, ter hoogte van het knooppunt Heerenveen, ziet de kerk al vanaf de snelweg. De gele kerk met rode torentje en gouden kroon is een opvallende verschijning. De kerk staat nu nog in de steigers, maar tegen het einde van het jaar zal deze kerk uitblinken in het landschap eromheen. De kerk kreeg in 2015 de naam Terbantster Tsjerke. Daarvoor heette het kerkgebouw de Rotondekerk. Een naam die de kerk dankte aan de voormalige rotonde die er lag. In 2000 is de rotonde vervangen door een klaverblad.
Als vrijwillig en voorzitter is De Jong al bijna vijftien jaar actief betrokken bij de kerk. In die tijd is alleen het ijzerwerk van de ramen aangepakt. Verder niet. En dat bleek ook wel, want de voordeur viel bijna uit haar scharnieren. Hoog tijd voor een opknapbeurt. Sinds september wordt er hard gewerkt aan de kerk in Terband. ‘Alles wat wordt geverfd wordt weer mooi. Het ziet er nu al prachtig uit’, aldus De Jong.
Opvallend is dat de voorkant van de kerk geel is. Architect Thomas Romein heeft daar bewust voor gekozen. ‘De kerk behoudt deze kleur. Hij ontwierp ook de kerk in Sint Jacobiparochie. De kerk heeft dezelfde kleur geel maar dan aan de binnenkant’, aldus De jong. In 1985 werd de kerk voor het laatst gerestaureerd. In 1989 kreeg de kerk twee grote metalen lampen afkomstig uit de voormalige Westerkerk in Groningen.
Vier jaar geleden hebben de vrijwilligers van de kerk de binnenkant geschilderd. De Jong: ‘Met een inzamelingsactie is geld bijeengebracht. Zo heeft de preekstoel uit 1612 zijn oude kleur gekregen. Die was geel geschilderd en nu is hij weer bruin. Op een onopvallend deel hebben we een stukje geel in tact gelaten, zodat je het verschil kunt zien. De banken hebben we eerst zo gelaten. Daar zitten wel vijf verschillende lagen en kleuren op. Variërend van bruin, wit tot diverse geeltinten. Om die in zijn oorspronkelijke staat te herstellen vergt de nodig tijd en aandacht.’
Ook is er een nieuwe keuken in de kerk die een uitkomst biedt wanneer er veel mensen in de kerk zijn zoals met concerten. ‘We hopen dat die tijd weer komt, want de kerk heeft verschillende functies’, besluit De Jong. ‘Hij wordt gebruikt als rouw- en trouwlocatie en dus ook voor culturele activiteiten. En de kerk is zomers open als zogenaamde ‘onderwegkerk’. Alleen nu met corona is alles even anders.’
De Stichting Alde Fryske Tsjerken staat in de Goede Doelen bijlage van het Friesch Dagblad. In deze bijlage vindt u allemaal goede doelen die zich op hun eigen manier met hart en ziel inzetten voor onze samenleving. In een paginagrootte artikel staan we stil bij ons jubileumjaar en de daaraan gekoppelde activiteiten. Door de coronacrisis kunnen die helaas niet doorgaan of in aangepaste vorm. Ook stellen we onze nieuwe directeur voor en leest u over de grondige restauratie van de 18e eeuwse kerk in Augsbuurt.
Bijlage gemist? U leest het artikel hier.
De eerste mijlpaal voor de kerk in Augsbuurt is bereikt. Er ligt een compleet nieuwe fundering onder het schip van de kerk. Maar liefst vijftig stalen palen, gevuld met beton, gingen de afgelopen maanden de grond in. Zowel in de kerk als buiten de kerk. Deze palen zijn per twee met elkaar en de kerkmuur verbonden. Een bijzondere constructie. Bouwkundig expert Willem de Graaf kijkt positief terug op deel één van de werkzaamheden. Verder met deel twee: de ontstane schade door scheurvorming en de scheuren zelf herstellen.
In de zomer van 2018 worden de eerste scheuren in de kerk van Augsbuurt geconstateerd. De kerk, die als eerste door de stichting werd overgenomen in 1971, moet grondig worden gerestaureerd.
Door verzakking van de grond zijn grote en brede scheuren in de muren van de kerk ontstaan. Een nieuwe fundering is nodig om de verdere gevolgen van verzakking tegen te gaan. Tot die tijd wordt de kerk bij elkaar gehouden door een metalen constructie die tijdelijk is aangebracht.
In juni dit jaar starten de werkzaamheden voor de aanleg van de nieuwe fundering. Van de tien meter lange stalen buizen is inmiddels niks meer te zien. ‘Die zitten allemaal in de grond’, aldus De Graaf. Dit moet ruim voldoende zijn om de kerk te kunnen dragen. Tijdens de werkzaamheden zijn helaas geen verborgen pareltjes gevonden of andere interessante ontdekkingen gedaan. Toch is De Graaf tevreden.
‘Hoewel we even een korte stop hebben gehad, verliep het werk verder prima. Het heien van de palen leverde aan de westkant van de kerk, de meest kwetsbare kant, te veel trillingen op. Daar hebben we een andere oplossing voor bedacht door deze palen trillingvrij de grond in te drukken’, aldus De Graaf. Het werk levert genoeg bekijks op uit de buurt, maar ook diverse media komen kijken. Werken aan kerken is en blijft volgens de bouwkundig expert bijzonder.
Nu de fundering erin ligt, kan het bouwteam aan de slag met het herstellen van de scheuren. Maar dat alleen is niet voldoende. ‘De scheurvorming heeft ook geleid tot problemen en schade in en aan de kerk. Het metselwerk, zowel binnen als buiten moet worden hersteld. Het pleisterwerk binnen moet worden aangepakt. De vloer is beschadigd geraakt. Een venster staat bol door de spanning die in de muur is ontstaan. Dit heeft ook tot gevolg gehad dat verschillende ramen zijn gesprongen. Ook het podium is door de verzakking instabiel geworden’, somt De Graaf op.
‘De kerk is van binnen en buiten in de steigers gezet om de herstelwerkzaamheden uit te voeren’, aldus De Graaf. ‘Tegelijkertijd verrichten we regulier onderhoud. De werkzaamheden die in het onderhoudsplan staan, worden meteen meegenomen zodat de kerk er de komende jaren weer tegenaan kan. Eén van die werkzaamheden is het herstellen van het dakbeschot, het hout is deels verrot en wordt hersteld.’
Er zijn veel verschillende vakmannen betrokken bij de restauratie van de kerk. Het bouwteam heeft continu overleg met elkaar. Er moet veel op elkaar worden afgestemd. ‘Het is een intensieve, maar prachtige klus’, besluit De Graaf. Zien we straks een compleet ‘nieuwe’ kerk van binnen en buiten? ‘Nee, we herstellen alleen het noodzakelijke. Restauratie wil niet zeggen dat hij compleet wordt verbouwd en vernieuwd. Alles wat nog goed is, laten we zo.’
In een paar minuten weten waar onze stichting voor staat en wat we doen? Wij hebben twee prachtige filmpjes voor u klaarstaan. Een korte en een langere versie. Klik hier voor de korte versie (3.36min) en hier voor de langere versie (9 min).
De beelden zijn gemaakt uit het programma Fryslân DOK van Omrop Fryslân. Zij hebben een tweedelige documentaire gemaakt over kerken in Fryslân en de rol van onze stichting.
Deel één van deze documentaire Tsjerken te keap gaat over ‘afscheid’ en deel twee over ‘de toekomst van kerken’. Er wordt stilgestaan bij leeglopende kerken en de problemen die ontstaan. Wat zijn eventuele oplossingen? Hoe gaat overname in zijn werk en wat komt daarbij kijken? Hoeveel kerken krijgen een nieuwe functie? En wat doen wij als stichting zoal? Dat en meer ziet u terug in deze prachtige documentaire.
De documentaire is in het voorjaar uitgezonden. Documentaire gemist of nog een keer kijken? Klik dan op deze link npostart.nl/fryslan-dok
Wist u dat wij in onze webwinkel allerlei leuke jubileumcadeaus hebben? U vindt daar onder andere pennen, mokken, een t-shirt, sleutelhanger en paraplu van ons jubileumjaar: 50 jaar Stichting Alde Fryske Tsjerken. Klik op het kopje webwinkel en ga dan naar jubileum.
Daarnaast vindt u in onze webwinkel ook allerlei boeken, cd’s, en wandtegels. Kortom: zeer leuk en informatief materiaal van en over onze stichting.
De donateursbijeenkomst die voor dit jaar in november gepland stond, gaat vanwege de coronamaatregelen helaas niet door. Wij volgen de richtlijnen en adviezen van het RIVM en de Rijksoverheid. In binnenruimtes waar mensen zitten geldt een maximum van 30 personen. Wij willen uiteraard graag iedereen de mogelijkheid bieden om bij de bijeenkomst aanwezig te zijn, en dat kan met deze maatregelen helaas niet. We vinden het erg jammer, maar veiligheid en gezondheid staat voorop. We hopen eind volgend jaar weer een mooie donateursbijeenkomst voor iedereen te organiseren.
Onze kerk in Ginnum doet al jaren dienst als atelier voor beeldend kunstenaars uit het hele land.
Kunstenares Mechtild Paauwe uit Deventer, die er onlangs twee weken aan het werk is geweest, heeft een bijzonder cadeau achtergelaten ter ere van het 50-jarig jubileum van onze stichting. Ze heeft een tegeltje gemaakt met een afdruk van de sleutel van de kerk en van bladeren die op de graven waren neergedwarreld.
Het tegeltje krijgt een mooi plekje in ons kerkje in Ginnum.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft een nieuwe directeur. Per 19 oktober start Hester Simons (45) uit Leeuwarden als boegbeeld van de organisatie, die 52 kerken in Fryslân beheert. ‘Ik wil graag bouwen aan een mooie toekomst voor de Stichting en genieten van nieuwe horizonten met vertrouwde kerktorens.’
Mevr. Simons is een geboren en getogen Friezin, voor wie naar eigen zeggen ‘het historisch erfgoed altijd een bijzondere plek had’. Ze groeide op in Heeg. ‘De Friese kerktorens vormden in mijn jeugd voor mij vertrouwde bakens. Via haar vader – beeldend kunstenaar Gerrit Terpstra – maakte ze direct kennis met de kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Haar vader werkte en exposeerde in de kerk van Ginnum.
Op dit moment is Simons programmamanager Organisatieopgaven bij de gemeente Noardeast-Fryslân. Daarnaast werkte ze onder meer bij de provincie Fryslân, de gemeente Leeuwarden en het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers.
Simons hoopt in haar nieuwe rol een belangrijke rol te vervullen niet alleen bij het behoud van monumentale kerken in Fryslân, maar ook bij het ontwikkelen van nieuwe gebruiksfuncties voor deze historische kerken. Aan het motto van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, Levende Stenen, zal zij verder invulling gaan geven. Daarbij hoopt ze de ook de jongere generaties te betrekken. ‘Zij kijken op andere manieren naar het erfgoed”.
Voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is verheugd met de komst van Hester Simons. ‘Mevrouw Simons is een krachtige persoonlijkheid die met nieuw elan de missie van onze Stichting kan aanvoeren’, aldus Kersbergen. ‘Wij vertrouwen op een goede samenwerking en willen samen met haar ons blijven inzetten voor het bijzondere kerkelijke erfgoed van Fryslân. Het is de verwachting dat in de komende jaren vele kerken hun bestemming zullen verliezen. Dat betekent een grote uitdaging voor onze Stichting én voor de Friese samenleving.’’
Hester Simons is de opvolger van Gerhard Bakker, die dit jaar na 10 jaar dienst de organisatie heeft verlaten. ,,We zijn Gerhard Bakker erg dankbaar voor al het werk dat hij voor de Stichting heeft gedaan’’, aldus Kersbergen. De afgelopen 2,5 jaar was Gerko Last waarnemend directeur.
Altijd al eens een instrument willen bespelen? Grijp dan nu je kans! In onze kerken in Rottevalle, Huizum en Schurega worden binnenkort workshops gitaar en ukelele georganiseerd. Twee doorgewinterde muzikanten leren je de kneepjes van het vak. Houd de UIT-agenda van deze drie kerken in de gaten en geef je op!
We kunnen terugkijken op een zeer geslaagde Open Kerkendag ter ere van ons 50-jarig jubileum. Met dank aan al onze vrijwilligers stonden bijna alle kerkdeuren open. De organisten van Organum Frisicum hebben heel veel mensen blij gemaakt met de klanken van onze kerkorgels. Een aantal bezoekers maakte van de gelegenheid gebruik om van de ene kerk naar de andere te fietsen en op die manier meerdere orgelconcerten mee te maken. Ook de expositie-kerkjes waren in trek en in de vier verhalenkerken werd aandachtig geluisterderd naar de voorlezers. In Holwerd waren honderden kinderbijbels te bewonderen. Swichum was een romanisch trouwkerkje en in Goïngarijp was het dubbel feest: daar bestaat de kerk dit jaar 250 jaar!
Teveel om alles op te noemen, maar de publieke belangstelling was hartverwarmend en we hebben kunnen zien dat de interesse in ons cultureel erfgoed groot is. Een prachtige dag!
De kerk van Hijum is gisteren officieel heropend na een grondige opknapbeurt. De kerk, die al sinds 1975 in bezit is van onze Stichting, staat er weer prachtig bij. In de komende jaren gaat de kerk steeds intensiever gebruikt worden, vertelde Nelleke Slagter van de Plaatselijke Commissie tijdens de heropening.
De kerk van Hijum stamt uit de twaalfde eeuw, en is daarmee een van de oudste kerken die onze Stichting beheert. De kerk wordt, zoals al onze kerken, ieder jaar onderhouden. Een keer in de zoveel tijd moet er iets extra’s gebeuren. Dat was nu bij Hijum het geval.
Eigenaar Doede van der Werff van het gelijknamige bouwbedrijf vertelde tijdens de heropening wat er allemaal aan de kerk is gebeurd. Daarbij is onder meer de elektra aangepakt, is er fors veel schilderwerk uitgevoerd en was er sprake van voeg- en metselwerk.
Bij inspectie van de trekbalken van de kerk bleek dat een van de trekbalken waarschijnlijk uit het begin van de bouw stamt, dus uit de twaalfde eeuw. Die trekbalk is nu beter zichtbaar gemaakt en is bewust niet geschilderd, vertelde Van der Werff. ,,Zo laten we de geschiedenis van de kerk nog beter zien.’’
Yme Visser van de Stichting Monumentenzorg Leeuwarderadeel, eigenaar van de kerktoren, vertelde over de restauratie van het uurwerk in de toren. Dat uurwerk is helemaal opgeknapt en functioneert weer perfect, aldus Visser. De mechanische aandrijving is vervangen de ‘ouderwetse’ aandrijving met gewichten.
Nelleke Slagter, voorzitter van de Plaatselijke Commissie, zei in haar toespraak dat ze ontzettend blij is met de opgeknapte kerk. In de afgelopen jaren is de kerk sporadisch gebruikt. In de komende periode wil de Commissie meer activiteiten organiseren, waaronder concerten en exposities. ,,Dit gaan we in nauwe samenwerking met het dorpshuis doen’’, aldus Slagter. ,,We kunnen elkaar versterken.’’
Waarnemend directeur Gerko Last van de Stichting Alde Fryske Tsjerken bedankte in zijn dankwoord iedereen die meegewerkt heeft aan de opknapbeurt van de kerk en wenste de Plaatselijke Commissie veel succes bij het organiseren van de activiteiten.
Op 17 september gaat het Netwerk Religieus Erfgoed van start. In dit samenwerkingsverband doet de Stichting Alde Fryske Tsjerken volop mee. Het netwerk wil academici, kerken, musea, seculiere kerkstichtingen en overheden met elkaar in gesprek brengen en een nieuwe generatie interesseren voor het belangrijke thema van religieus erfgoed.
De komende twee jaar worden door heel Nederland workshops, stages en een summerschool georganiseerd om onderwijs, praktijk en onderzoek met elkaar te verbinden. Het Netwerk Religieus Erfgoed is opgericht door het Centrum voor Religie en Erfgoed van de Rijksuniversiteit Groningen, samen met vooraanstaande (inter)nationale partnerorganisaties, universiteiten en hogescholen.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed steunt het Netwerk Religieus Erfgoed met een subsidie van ruim €60.000, ‘omdat het bijdraagt aan de bewustwording van deze grote maatschappelijke opgave waarin jongeren en de opleidingen met hun kennis en kwaliteiten een rol van betekenis kunnen spelen,’ aldus Jorien Kranendijk, programmasecretaris/projectleider Toekomst Religieus Erfgoed bij de RCE.
Prof. dr. Todd Weir, directeur van het Centrum voor Religie en Erfgoed, stelt: ‘Met de Rijksdienst vinden wij dat meer aandacht nodig is voor de culturele betekenis van kerkgebouwen die “erfgoed” worden en daarmee in plaats van exclusief religieus gebruik een gemengd gebruik krijgen. Wie bepaalt welke betekenis zij hebben voor gemeenschappen en voor de samenleving als geheel?’
‘De antwoorden op die vraag verschillen fundamenteel van opvattingen uit het verleden’, aldus Paul Ariese van partnerorganisatie de Reinwardt Academie. ‘De actualisering van religieus erfgoed is een multidisciplinair project. De Reinwardt Academie gelooft daarom heilig in de bundeling van onderwijs, onderzoek en werkveldexpertise binnen het Netwerk Religieus Erfgoed.’
Workshops
Vanaf 17 september organiseert het Netwerk Religieus Erfgoed met de steun van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed twee jaar lang workshops voor studenten en andere belangstellenden over uiteenlopende onderwerpen. De eerste workshop wordt mede georganiseerd door de Stichting Alde Fryske Tsjerken en vindt op 22 september plaats in de kerk van Jorwert. Dit zal gaan over nieuwe vormen van kerk-zijn in oude gebouwen. De workshop wordt georganiseerd in samenwerking met Stifting Nijkleaster.
Andere thema's die aan bod komen zijn 'Erfgoedonderwijs van de toekomst' (6 oktober, Garmerwolde), 'Migrantenkerken en kerkgebouwen' (november), 'Perspectieven op Maria Magdalena' (december, Groningen) en 'Religieuze objecten in museale context' (28 januari, Amsterdam). Ook zal een summerschool georganiseerd worden en is het mogelijk om via het Netwerk een onderzoeksstage te doen.
Online kick-off meeting
Op 17 september 2020 vindt tussen 12:00 en 13:00 de online kick-off meeting plaats waarmee het Netwerk officieel van start gaat met presentaties en discussies. Studenten en geïnteresseerden uit heel Nederland zijn van harte uitgenodigd om kennis te maken met het Netwerk en meer te horen over de workshops en andere activiteiten. Aanmelden voor de kick-off meeting (alsmede voor de workshops) kan via deze link. In geval van vragen kunt u contact opnemen met projectcoördinator dr. Jacobine Gelderloos.
In het Netwerk Religieus Erfgoed zijn de volgende organisaties vertegenwoordigd:
Centre for Religion and Heritage - Rijksuniversiteit Groningen (Penvoerder)
Amsterdam Centre for the History and Heritage of Protestantism - Vrije Universiteit
Reinwardt Academie (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten)
Meertens Instituut
Institute for Religious and Liturgical Studies
Katholiek Documentatie Centrum - Radboud Universiteit Nijmegen
Religious Matters - Universiteit Utrecht
Museum Catharijneconvent
Stichting Oude Groninger Kerken
Joods Cultureel Kwartier
Dorpskerkenbeweging - Protestantse Kerk in Nederland
Stichting Alde Fryske Tsjerken
Future for Religious Heritage
De Podiumtour van de Stichting Alde Fryske Tsjerken gaat weer van start! Marcel Smit pakt zijn gitaar weer onder de arm om in onze kerken te komen spelen en zingen. Deze gratis concerten worden aangeboden in het kader van het 50-jarig jubileum van de Stichting. De eerste uitvoering is op zondag 6 september.
De Friese singer/songwriter Marcel Smit uit de Westereen staat te popelen om weer op het podium te klimmen en de nummers van zijn nieuwste cd “Noch mear muzyk” te laten horen. Natuurlijk komen ook zijn alom bekende liedjes aan bod.
Voor de coronacrisis uitbrak heeft Marcel Smit enkele succesvolle concerten gegeven in onze kerken. Sinds medio maart heeft de tour even stilgestaan, maar de draad wordt weer opgepakt. Daarbij wordt in de kerken gewerkt volgens de RIVM-maatregelen.
Het eerste concert in deze tweede reeks van Podiumtour is op zondag 6 september om 15.30 uur in De Groate Kerk in Sint Jacobiparochie. DIT CONCERT IS INMIDDELS UITVERKOCHT!
Het tweede en wat kortere optreden is op zaterdag 12 september in de Dorpskerk Huizum van 14.00 – 15.00 uur. Reserveren hiervoor is niet nodig, maar kom op tijd want VOL = VOL.
Over de podiumtourconcerten in de kerken van Jorwert, Kortehemmen, Terband en Blessum volgt binnenkort meer informatie op deze site.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken bestaat dit jaar 50 jaar. Dit wordt op verschillende manieren
gevierd. De Podiumtour is daar een onderdeel van.
Tijdens het landelijke Open Monumentenweekend zijn op zaterdag 12 september tussen 10.00 en 16.00 uur bijna alle 52 kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken geopend voor publiek.
Dit culturele erfgoed van onze provincie is zeker de moeite van een bezoekje waard. Ter ere van het gouden jubileum van de stichting is er op deze dag vanalles te beleven.
Natuurlijk zijn onze kerken op zich al prachtig om te bekijken. Op deze dag is er ook volop muziek en kunst te bewonderen en kan er geluisterd worden naar prachtige verhalen.
Een compleet overzicht van alle activiteiten vindt u hier.
Het symposium ter ere van het 50-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is afgelast. Het bestuur ziet geen mogelijkheden om een symposium in deze corona-tijden op een goede manier te organiseren. Daarom heeft het bestuur tot haar spijt het symposium moeten afgelasten.
Het symposium stond in eerste instantie gepland voor de maand maart, en is later uitgesteld naar begin oktober. Nu blijkt dat ook in oktober geen symposium georganiseerd kan worden. Een belangrijk onderdeel van het symposium is, naast de kennisdeling, ook de netwerkfunctie en het sociale aspect. In deze corona-tijden is dit onmogelijk op een veilige manier te organiseren.
Er wordt op dit moment gezocht naar een andere manier van communicatie van de onderwerpen waar we u graag van op de hoogte willen brengen. Wilt u op de hoogte blijven? Houd dan onze website in de gaten en meld u aan voor onze digitale nieuwsbrief.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is begin juni gestart met de restauratie van de kerk van Augsbuurt. De kerk vertoont ernstige scheurvorming door verzakking van de grond. Het werk is inmiddels goed op stoom. Na de bouwvak wordt er verder gegaan.
Onder het schip van de kerk wordt een nieuwe fundering aangebracht. Dit gebeurt op een bijzondere manier: door 50 palen in de grond te drukken en deze paarsgewijs met elkaar én de kerkmuur te verbinden. De werkzaamheden kosten ongeveer drie ton. Dit geld wordt opgebracht door geld van overheden, fondsen en donateurs van de Stichting.
In de zomer van 2018 werd de Stichting opgeschrikt door berichten over verzakking en scheurvorming. In de voorgevel en de zuidgevel vertoonden zich brede scheuren. Voor de Stichting was dit reden om grondig onderzoek te doen naar de staat van het gebouw (met name de fundering).
De oorzaak van de scheurvorming in de kerk is inklinking van de grond. De achterliggende oorzaak daarvan is het omlaag brengen van de grondwaterstand in dit deel van Fryslân en een aanhoudende periode van droogte.
Als begin van de werkzaamheden zijn in juni maatregelen genomen om interieur en exterieur van de kerk te beschermen. Eind juni is gestart met het heien van de buispalen. Aan de noordzijde richting het westen was de trilling dusdanig groot dat er is gestopt met het heiwerk. Op een diepte van ongeveer 7 meter bleek er een tussenlaag van potklei te zitten; dit zorgde voor extra trilling. Om geen overbodige risico’s te nemen is het heiwerk stilgelegd en is een aantal palen trillingvrij de grond in gedraaid.
De planning is om direct na de bouwvakantie te starten met het grondwerk aan de westzijde van de kerk. Het werk zal in het najaar van dit jaar worden afgerond.
Columnist André Looijenga schreef in het magazine 'Alde Fryske Tsjerken' van juni een column over zijn bezoek aan de kerk van Jannum en de gedachten die daarbij bij hem opkwamen. Zijn column is in het Fries verschenen in het papieren magazine. Hieronder volgt een vertaling in het Nederlands.
Jannum
Door André Looijenga
Heel hartelijk dank dat de deur open was!
Het was een koude zondagmiddag aan het begin van de lockdown, toen wij even afsloegen om op de terp van Jannum te kijken. Een boerderij, wat gerestaureerde arbeiderwoninkjes, de begraafplaats met de 13de/14de eeuwse kerk. Een openluchtmuseum op de noordoost-Friese klei.
Rode kloostermoppen tussen de bomen door. De westmuur met de eigenwijze topgevel, het klokhuis dat aan de muur hangt – het bekende plaatje van dit oude kerkje. Ik bedacht meteen: wat mij nu zo in het oog springt, is voor een groot deel gebouwd door J.J.M. Vegter in de jaren ’40. Restauratie was reconstructie. Het interieur werd gestript, de driehonderd jaar oude preekstoel en banken werden eruit gesloopt, de ruiten werd in kleine vorm teruggebracht, middeleeuwse muren werd aangevuld, de hele westgevel werd vervangen.
Binnen zijn er witgepleisterde muren, een dak als van een oude schuur met de pannen direct op hout en stro. De vorm van de ruitjes klopt, de bepleisterde bakstenen, de balken en het stro onder de plannen: middeleeuwse Friezen zouden het allemaal herkennen uit hun kerken, stinsen en boerderijen. Maar hoe ruige bouwmaterialen en vormen hier benadrukt worden, zit dichter bij Le Corbousier’s kapel van Ronchamp als bij de kerk van de 13de eeuwse Jannumers.
Jannum was de eerste Friese kerk die behouden bleef met een nieuwe culturele functie. Het werd herbestemd als dependance van het Fries Museum, met een permanente tentoonstelling fan middeleeuws beeldhouwwerk. Dat is nog steeds aanwezig. Fragmenten van de stenen koorafscheiding uit Wûns markeert de overgang naar het koor, de altaarsteen is teruggelegd op een weer opgemetseld altaar. De andere museumstukken staan willekeurig bij elkaar, onder steeds dikkere lagen stof en met kwijtrakende toelichtingsbordjes.
Op het altaar staan uitgedoofde waxinelichtjes. De educatieve functie van de kerk van Jannum is misschien ook maar een voorbijgaande fase geweest in de geschiedenis van het gebouw. Misschien dat zo’n oud kerkje vandaag de dag nog het beste dient als niet hardop uitgesproken meditatief kapelletje. De kunstschatten als haveloze figuranten. De wind die door het dak waait.
In een hoekje zagen we een beige sculptuur van twee personen in geplooide gewaden, van wie de ene de andere een hand op de borst legt. De handen zijn groot en plat. Het beeld heeft geen hoofden meer. De Johannes en Maria die het waarschijnlijk waren (Sneek, waarschijnlijk 15de eeuw), zijn het beeld geworden van iemand die een ander zorgzaam omarmd. Twee middeleeuwse mensen, korrelig van structuur, de een met de grote hand tegen het scherp afgebroken bovenlijf van de ander. Een kunstobject, een metafoor.
Een eeuwig aanraken is in een tijd van afstand houden ver van ons. De middeleeuwse kerk vol kleur en kaarsen is niet meer in ons bereik. De protestantse periode is er hier uit gesloopt. Als museum raakt het uit de tijd. Maar een kerkje als van Jannum vindt zijn betekenis, zolang de deur van het slot mag.
De stichting Alde Fryske Tsjerken heeft in het voorjaar en de zomer veel activiteiten moeten afgelasten in verband met corona. Gelukkig gaan er deze zomer toch veel kerkdeuren open voor bezoekers..
Zo zijn er in diverse kerken exposities te bewonderen. Mensen die tijdens een wandel- of fietstocht voorbijkomen, worden van harte uitgenodigd om binnen te komen.
In de Bonifatiuskerk in Ter Idzard bijvoorbeeld, waar kunstenaar Berend Hogeling open atelier houdt. De kunstenaar is dan ook daadwerkelijk aan het schilderen en wil graag zijn werken toelichten.
Iedereen is ook welkom in het kerkje van Ferwoude, waar een groot aantal miniatuurkerkjes van lucifershoutjes staan uitgestald.
Ook de Mariakerk in Bears is een bezoekje waard, niet alleen voor de naastgelegen reconstructie van Uniastate maar ook om de expositie van leerkunstenares Ine van den Horn te bezichtigen.
In Raard (NOF) kunt u het open atelier van Leeuwarder kunstenaar Paul Andringa bezoeken en zelfs een bijdrage leveren aan het community-art kunstwerk ‘Loving you, losing you’.
In Britsum vinden deze zomer meerdere tentoonstellingen plaats en ook de fresco’s en het pas gerestaureerde Hardorff-orgel zijn mooi om te bezichtigen. Dit geldt ook voor de mozaïeken en schilderkunst in de Sint Hippolytuskerk in Olterterp van Janet Holtrop en Angelien Geerligs.
Zoals gebruikelijk biedt ook de Groate Kerk in Sint Jacobiparochie het nodige aan exposities. Deze keer zijn dat Art-Quilts van Eke Krug, luciferkerken van Frits Jansen en foto’s, kaarten en teksten over Sint Jacobus en de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela.
Ter compensatie van het gemis aan activiteiten in de Dorpskerk Huizum worden daar corona-rondjes georganiseerd; rondleidingen rondom de kerk, lekker in de buitenlucht.
Kijk voor data en tijdstippen van alle bovengenoemde activiteiten op de uitagenda van onze website.
In alle kerken worden de voorgeschreven maatregelen van het RIVM gehanteerd.
In dit jubileumjaar werven Plaatselijke Commissies van onze Stichting donateurs in hun eigen dorp. Door de coronacrisis gaat dit langzamer dan gepland, maar toch vinden er al acties plaats.
Een van de Plaatselijke Commissie die in actie is gekomen, is de PC van Goingarijp. In dat dorp werden 130 enveloppen met informatie over de Stichting én informatie over de eigen kerk verspreid in het dorp. Dat verliep succesvol: in de dagen die daarop volgden, stroomden de nieuwe donateurs binnen. Inmiddels zijn 10 mensen uit Goingarijp donateur geworden. Daar zijn we erg blij mee.
Nieuwe donateurs krijgen van onze Stichting het boek 'Levende Stenen' gratis. In dit geval werden de boeken persoonlijk overhandigd door Cees Mollema, een van de leden van onze Plaatselijke Commissie. Op de foto bij dit verhaaltje neemt nieuwe donateur Willem Feenstra het boek Levende Stenen op afstand uit de pong van de kerk.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken neemt maatregelen om niet bij te dragen aan de verdere verspreiding van het coronavirus. Onze Plaatselijke Commissies hebben instructies gekregen over de regels om de kerken te betreden. Per kerk wordt gekeken hoeveel mensen naar binnen mogen.
U vindt hieronder het Protocol voor onze kerken. Dit protocol is ook in iedere kerk te vinden.
Coronaprotocol voor vrijwilligers
De Stichting Alde Fryske Tsjerken start op 9 juni met de restauratie van de kerk van Augsbuurt. De kerk vertoont ernstige scheurvorming door verzakking van de grond. Onder het schip van de kerk moet daarom een hele nieuwe fundering worden aangebracht. Dit gebeurt op een bijzondere manier: door 50 palen in de grond te drukken en deze paarsgewijs met elkaar én de kerkmuur te verbinden. De werkzaamheden kosten ongeveer drie ton. Dit geld wordt opgebracht door geld van overheden, fondsen en donateurs van de Stichting.
De kerk van Augsbuurt is de eerste kerk die door de Stichting Alde Fryske Tsjerken is overgenomen, nu bijna 50 jaar geleden. De kerk neemt – alleen al om die reden - een bijzonder plekje in bij de Stichting.
In de zomer van 2018 werd de Stichting opgeschrikt door berichten over verzakking en scheurvorming. In de voorgevel en de zuidgevel vertoonden zich brede scheuren. Er werd zelfs enige tijd getwijfeld aan de veiligheid voor de bezoekers van het gebouw. Om die reden is er een tijdelijke oplossing aangebracht in de vorm van een metalen constructie die de kerk ‘bij elkaar moet houden’.
Voor de Stichting was dit reden om grondig onderzoek te doen naar de staat van het gebouw (met name de fundering) en te zoeken naar goede mogelijkheden om de problemen te verhelpen. Er is onderzoek gedaan naar het fundament. Ook is naar de geschiedenis gekeken of scheurvorming zich eerder heeft voorgedaan, en wat destijds aan het probleem is gedaan.
Inspectie
De Monumentenwacht heeft een inspectie uitgevoerd en schrijft: ‘De fundering onder het kerkschip verzakt, dit ten gevolge van het afnemen van de draagkracht of het inklinken van de grond. De toren zakt niet evenredig met het schip mee, dit omdat deze een bredere fundering heeft en hierdoor stabieler staat. Door het wegzakken van het schip en de statische toren, ontstaat er ernstige scheurvorming in de westgevel en de westelijke delen van de noord- en zuidgevel. Nabij de deur in de noordgevel is mogelijk ook sprake van een verzakking van de fundering.’
De scheurvorming heeft ook geleid tot grote problemen met het metselwerk (binnen en buiten) en het pleisterwerk (binnen), dat op verschillende plekken hersteld zal moeten worden. Daarnaast staat een venster bol door de spanning die in de muur is ontstaan. Verschillende ruiten zijn om die reden geknapt.
Door de verzakking van de grond zijn ook problemen ontstaan met de vloer van de kerk. De tegels in de kerk zijn in het zand gelegd. Enkele tegels zijn beschadigd. Ook het podium in de kerk is onstabiel geworden door de verzakking van de grond.
De oorzaak van de scheurvorming in de kerk is inklinking van de grond. De achterliggende oorzaak daarvan is het omlaag brengen van de grondwaterstand in dit deel van Fryslân en een aanhoudende periode van droogte.
Voor gebouwen met een stevig fundament levert dit over het algemeen geen probleem is. Als de fundamenten minder goed zijn, zoals bij dit soort historische gebouwen, kan dit tot grote problemen leiden. Helaas is dit voor de kerk van Augsbuurt het geval. Uit onderzoek blijkt dat er onder deze kerk wel fundering is aangebracht, maar dat deze fundering te licht is om het gewicht van de kerk te dragen.
De oplossing
In de komende periode wordt dit probleem opgelost. De oplossing houdt in dat onder het gehele schip van de kerk een nieuwe fundering wordt aangebracht. Dit wordt op een bijzondere manier gedaan. Zowel binnen als buiten de kerk worden 50 stalen buizen de grond in gebracht. Deze stalen buizen van 10 meter diep worden gevuld met beton. De buizen komen binnen en buiten op 1 meter afstand van elkaar, op gelijke hoogte naast elkaar. De twee buizen worden door de huidige fundering heen met een stalen balk aan elkaar verbonden. Zo ontstaan 25 plekken langs de hele kerk waar de kerk op kan ‘rusten’. Uit de berekeningen blijkt dat dit ruim voldoende is om de kerk te kunnen dragen. Bij eventuele verdere inklinking van de grond kunnen geen nieuwe problemen ontstaan, omdat de palen 10 meter de grond in worden geslagen. Met deze oplossing gaat de Stichting Alde Fryske Tsjerken er vanuit dat de kerk weer voor een hele lang tijd stevig staat. De noodoplossing komt daarmee ook te vervallen.
Repareren van de schade
Als de definitieve oplossing is aangebracht, moet ook de ontstane schade worden hersteld. Dit betekent dat er zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant stenen uit de muur moeten worden gehaald en dat deze er opnieuw in gemetseld moeten worden. aan de binnenkant van het gebouw betekent dit ook dat er veel pleisterwerk zal moeten plaatsvinden.
Over de kerk van Augsbuurt
Datering
1782
Restauratie
1975-1976 (schip) en 1983 (toren)
Exterieur
De kerk is de vervanging van een eerdere kapel. Er bestaan vermoedens dat de vroegere kerk langer is geweest. Opgraving van de fundering heeft aangetoond dat de tegenwoordige kerk is gebouwd op de vroegere grondvesten. In de zijmuren zitten twee rondboogvensters en in beide schuine zijden van de oostelijke sluiting één. Het muurwerk is op de hoeken en halverwege de noord- en zuidmuur versierd met verticale gemetselde stroken (lisenen).
Sinds oktober 2019 heeft de Leeuwarder beeldend kunstenaar Paul Andringa de kerk in Raard in gebruik als atelier annex galerie. Sinds kort hangt daar een groot abstract schilderij met als thema “Loving you, losing you”. Voor het doek heeft Andringa twee stangen bevestigd met daaraan enkele witte zakdoeken. Het geheel doet een beroep op je verbeeldingskracht.
Kennen we niet allemaal het gevoel van vreugde en verdriet, liefde en verlies? Een gevoel dat je overweldigt en vreugde schenkt en een gevoel dat je overspoelt en je hart afsluit. Beide bestaan en beide zijn waardevol.
Andringa nodigt iedereen uit om binnen dit thema zelf iets te maken, een tekening, schildering of tekst. U bent helemaal vrij; enige beperking is dat de ondergrond een wit stoffen zakdoek moet zijn en gebruik wordt gemaakt van blauwtinten. Alle zakdoeken worden aan de ijzeren lijn opgehangen en worden zo een onderdeel van dit community-art kunstwerk. Haast u niet; het werk blijft lange tijd staan om zo langzaamaan te kunnen groeien.
U mag uw werk zelf ophangen in de kerk; omdat Paul daar niet altijd aanwezig is, is het handig hem vooraf even te bellen (06-13527843). Of u doet het in de brievenbus of stuurt het op naar De Buorren 8, 9155 AN in Raard.
Kom vooral eens een kijkje nemen in het bijzondere atelier om ook de andere kunstwerken te bewonderen.
De excursiecommissie hoopt zaterdag 10 oktober a.s. met belangstellenden drie kerken van onze Stichting te bezichtigen. Kerken die in een prachtig weids, groen landschap van de Friese Zuidwesthoek liggen.
In dit jaar waarin het vijftigjarig jubileum van de Alde Fryske Tsjerken wordt gevierd, bezoeken wij de in 2018 vijftigste en eenenvijfstigste overgedragen kerken in respectievelijk Gaast en Ferwoude, en daarnaast de in 1985 overgedragen Grote Kerk te Allingawier.
Veel meer informatie over deze excursie vindt u hier.
De oude nummers van het magazine Keppelstok van de Stichting Alde Fryske Tsjerken zijn vanaf vandaag ook online te bekijken. De Stichting heeft besloten alle nummers van 1970 tot 2009 online te zetten.
Klik hier om de magazines online te bekijken.
Er was al langer vraag naar het online zetten van deze schat aan informatie over de kerken in Fryslân, zegt waarnemend directeur Gerko Last. ,,In deze corona-tijd hebben mensen tijd, en groeit de behoefte om te sneupen in oude bladen. Aan die behoefte komen we graag tegemoet.''
Het magazine van de Stichting verscheen van 1970 tot 2009 onder de naam 'Keppelstok'. In 2009 veranderde de naam van het magazine in 'Alde Fryske Tsjerken'. Binnenkort komen ook de nummers vanaf 2009 online beschikbaar, vertelt Last.
Overigens is een deel van magazines ook nog te koop via de webwinkel van de Stichting.
Door de corona-crisis is de Voorjaarsexcursie op 6 juni afgelast. Dat geldt ook voor de geplande excursie naar kerken in Ost-Friesland. De excursiecommissie ziet vanwege de huidige omstandigheden geen mogelijkheden om de excursies op een veilige manier te organiseren. Daarom zijn beide excursies verplaatst naar volgend jaar.
Beide bijzondere excursies werden georganiseerd in het kader van het jubileum van onze Stichting, die dit jaar 50 jaar bestaat. Eerder werd ook al het symposium (maart) verplaatst naar oktober. De Open Kerkendag op 16 mei is ook komen te vervallen.
Donateurs en belangstellenden die zich voor beide excursies hebben opgegeven, krijgen hierover persoonlijk bericht met alle details en de praktische informatie.
Gelukkig zijn niet alle activiteiten in het kader van het jubileum afgelast. Zo verschenen gelukkig wel ons jubileum-magazine en het boek 'Levende stenen'. U leest daar hier meer informatie over.
Ook zijn in het voorjaar enkele concerten in het kader van onze Podiumtour met Marcel Smit wél doorgegaan. Ook is in samenwerking met het Friesch Dagblad de verhalenwedstrijd georganiseerd. Alle verhalen van deze wedstrijd leest u hier.
Alle publiciteit rondom het jubileum zorgt er ook voor dat meer mensen donateur zijn geworden van onze Stichting. Daar zijn we erg blij mee. Bent u nog geen donateur? Klik dan hier.
De verhalenwedstrijd van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in samenwerking met het Friesch Dagblad en Geandewei was een groot succes. Er waren maar liefst 88 inzendingen. Vanaf deze week zijn alle verhalen ook op onze site te lezen.
Klik hier om alle verhalen te lezen.
In het kader van het jubileum vroeg de Stichting aan belangstellenden om hún verhaal in te leveren over de beleving van hun kerk. Het thema van het jubileum is immers 'Jouw kerk, jouw verhaal'.
De wedstrijd werd gewonnen door Edy Hoekema-Mennes uit Beetsterzwaag. Haar verhalen (Verhaal 53) is ook op de site te lezen.
In verband met het Corona-virus zijn alle activiteiten in onze kerken tot 1 juni afgelast. De Stichting conformeert zich hiermee aan de richtlijnen van het RIVM. Doel is om verdere verspreiding van het virus zoveel mogelijk te voorkomen. Alle activiteiten tot 1 juni verdwijnen uit onze UITagenda.
De Plaatselijke Commissies mogen hun kerken wel open stellen voor individuen die de kerk graag willen bezoeken.
Ons kantoor en onze medewerkers passen hun werkzaamheden ook aan. Het kantoor zal in principe wel gewoon tijdens kantooruren bereikbaar zijn. Een mail sturen kan altijd: info@aldefrysketsjerken.nl.
Eerder is al bekend gemaakt dat het symposium n.a.v. ons 50-jarig bestaan op 20 maart is uitgesteld.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken brengt ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan twee nieuwe uitgaves: het boek ‘Levende Stenen’ én een speciale uitgave van het magazine ‘Alde Fryske Tsjerken’. Dit magazine is geheel gewijd aan het jubileum van de Stichting.
Beide uitgaves zouden op vrijdag 20 maart gepresenteerd worden op het jubileumcongres van de Stichting. Dit congres is vanwege het Corona-virus uitgesteld tot het najaar.
Over het boek ‘Levende stenen’
Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is het boek 'Levende Stenen' verschenen, met daarin prachtige beschrijvingen van de 52 kerken die de Stichting in beheer heeft. De verhalen zijn geschreven door Hans Willems, hoofdredacteur van het magazine Alde Fryske Tsjerken. In zijn voorwoord schrijft Willems: ‘Levende stenen: daar gaat het om bij deze kerken: stenen die het verhaal vertellen van mensen die luisterden naar woorden van troost en bemoediging, zongen, doopten, trouwden en rouwden. Levende stenen waarvoor de gemeenschap zich veel moeite getroostte om ze tot het middelpunt van de gemeenschap te maken.’
Het boek kost € 9,95 voor niet-donateurs; donateurs betalen € 7,50. In beide gevallen inclusief verzendkosten. Het boek is verkrijgbaar op de webwinkel via www.aldefrysketsjerken.nl.
Over het jubileumnummer van het magazine Alde Fryske Tsjerken
In dit bijzondere jubileumnummer van ons magazine kijkt de redactie uiteraard terug op 50 jaar zorg voor Friese kerken. Verhalen over onze oprichters, oud-bestuursleden en kerken en begraafplaatsen die in het verleden zijn overgenomen. Maar er wordt ook vooruit gekeken: hoe ziet de toekomst van de Stichting eruit? Gaan we inderdaad op weg naar de 100 kerken, in de visie van voorzitter Jan Kersbergen? Ook laat de redactie vrijwilligers aan het woord van onze Plaatselijke Commissies: de onmisbare schakels in het werk van de Stichting. Ook in het blad een interview met Jacobine Gelderloos, die zich vanuit de Protestantse Kerk inzet voor de dorpskerk.
Donateurs van de Stichting krijgen het jubileummagazine volgende week thuisgestuurd. Niet-donateurs kunnen donateur worden (u krijgt dan het magazine én een ander cadeau) of het magazine kopen in onze webwinkel.
Het boek is ook via de webwinkel te koop. Donateurs krijgen daarbij korting op de prijs.
Het symposium van de Stichting Alde Fryske Tsjerken van 20 maart 2020 is uitgesteld naar het najaar. Aanleiding is het Corona-virus. Het bestuur van de Stichting Alde Fryske Tsjerken acht het niet verstandig om het symposium door te laten gaan. Ook de stadswandeling op donderdag 19 maart gaat niet door.
Op dit moment wordt gezocht naar een geschikte nieuwe datum voor het symposium. Dit wordt waarschijnlijk vrijdag 25 september of vrijdag 2. Wij houden iedereen hiervan op de hoogte en hopen dat we alle mensen die zich hebben aangemeld in het najaar in Leeuwarden mogen begroeten.
In de komende tien jaar zullen in Fryslân zo’n honderd kerken moeten sluiten. Alleen al in de gemeente Súdwest Fryslân gaan voor het jaar 2030 minimaal 27 kerken dicht, blijkt uit een enquête onder 129 kerkbesturen in deze gemeente. Volgens de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed is dat ‘echt heel veel’. Dit blijkt uit de tweedelige documentaire ‘Tsjerken te keap’ van Fryslân DOK, over het afscheid én de toekomst van monumentale kerkgebouwen. De documentaire is gemaakt in het kader van het 50-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
Deskundigen verwachten ‘een hausse aan kerksluitingen’. Ze houden er rekening mee dat het er nog meer zullen zijn dan de cijfers nu aangeven.
Fryslân heeft ruim 750 kerken. Door de leegloop, een gevolg van de secularisatie, heeft inmiddels een derde deel al een andere functie gekregen. Van de andere 500 kerken zal in korte tijd zo’n 20% de deuren moeten sluiten. Het wordt moeilijk om daarvoor een geschikte nieuwe bestemming te vinden. In het ergste geval wacht sommige gebouwen de sloop. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de gemeenschap van een dorp of stad, maar ook voor het landschap. De kerken tekenen de skyline van Friesland, ze zijn bakens in het land en horen zo bij de identiteit van de provincie.
Kerken te koop, deel 1: ‘Het afscheid.’ Na een lang en emotioneel proces neemt de kerkgemeenschap van het kleine dorpje Wânswert het besluit om de kerk over te dragen aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. 800 jaar lang zijn Wânswerter families hier gedoopt, getrouwd en begraven. Met pijn in het hart, maar met vertrouwen in de toekomstwordt de kerk overgedragen.
Kerken te koop, deel 2: ‘De toekomst.’ Welke functie kunnen leegstaande kerkgebouwen krijgen, opdat ze ook behouden blijven voor de toekomst? Fryslân DOK gaat op pad met medewerkers van de Stichting Alde Fryske Tsjerken en Steunpunt Monumentenzorg Fryslân. In een Leeuwarder kerk zit nu een school en een kinderopvang. De kerk van Dedgum herbergt onder meer een B&B. Maar niet voor ál die honderd kerken die nu op de markt komen, zal zo’n bestemming gevonden worden. De vraag is: moet je alles wel willen behouden?
Fryslân DOK, het tweeluik ‘Kerken te Koop’
Deel 1, ‘Het Afscheid’
14 maart NPO2, 15.30 uur en 15 maart 13.10 uur (met Nederlandse ondertiteling)
15 maart Omrop Fryslân, 17.00 uur (herhaling elk uur)
Deel 2, ‘De Toekomst’
21 maart NPO2, 15.30 uur en 15 maart 13.10 uur (met Nederlandse ondertiteling)
22 maart Omrop Fryslân, 17.00 uur (herhaling elk uur)
Klik hier voor een nieuwsitem van Omrop Fryslan over het tweeluik.
Fryslân Dok is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Provincie Fryslân.
Edy Hoekema-Mennes uit Beetsterzwaag schreef het winnende verhaal van de Verhalenwedstrijd, georganiseerd samen met het Friesch Dagblad en met Geandewei. In het weekeinde van 14 maart is een deel van de verhalen gepubliceerd in de zaterdagbijlage Wykein. Hieronder vindt u het winnende verhaal. De rest van de verhalen worden in de komende weken gepubliceerd op deze site.
KINDERPERSPECTIEF
door Edy Hoekema-Mennes.
We zijn met de fiets gekomen, mijn vader en ik.
Ik bij hem achterop, met mijn benen wijduit langs de fietstassen en mijn handen in zijn jaszakken. Eigenlijk mag je niet naar de kerk fietsen, maar mijn vader is organist en dan mag het wel.
We gaan naar binnen door de smalle achterdeur naast de kosterswoning. Hier mogen geen gewone mensen komen. Het ruikt er naar bloemkool, ajakkes! Ik hoop niet dat wij dat vanmiddag ook eten.
Mijn vader klimt over de smalle wenteltrap naar boven. Zijn tas in zijn ene hand; met zijn andere hand opent hij het luik naar de orgelzolder. Als ik ook boven ben, laat hij het zware luik met een klap weer op zijn plaats vallen.
Hij schuift de donkerhouten orgelbank op, knipt de lamp aan en haalt de handle van de motor naar beneden. Achter het schot begint een zacht gezoem. Ik schuifel achter hem langs naar mijn plek aan de andere kant van de orgelbank. Hier zit ik iedere zondagmorgen. Het is er lekker warm en schemerig. Er staat een klein bankje en daar leg ik de tekenspullen op die mijn vader in zijn orgeltas had meegenomen.
Ik ga een extra-mooie tekening voor mijn moeder maken, want zij is over een paar dagen jarig. Door de gaatjes van het schot kan ik de kerk in kijken, maar ik mag er niet mijn neus of vingers doorheen steken. Dan kunnen de kerkgangers mij zien en dat mag niet. ‘Stilzijn hoor!’ fluistert mijn vader. Dat zegt hij iedere week.
Na een tijdje komt de dominee binnen. Ik geef mijn vader een seintje dat hij moet stoppen met spelen. De dominee loopt stap voor stap de preekstoel op en begint dan te bidden; heel langzaam, het galmt door de kerk. Eigenlijk moet je nu je ogen dichtdoen en je handen vouwen; maar als niemand je ziet dan hoeft dat niet.
Mijn vader heeft de psalmen en gezangen die de dominee tijdens de dienst opnoemt altijd op een briefje staan. Dan kan hij ze alvast opzoeken. Ik mag dat ook wel eens doen en alvast de volgende psalm klaarleggen.
Wanneer hij speelt, heeft hij zo’n speciale orgelgezicht. Zo kijkt hij thuis nooit. Hij moet ook veel met zijn voeten spelen; dan kijkt hij naar beneden of ze wel goed terecht komen. Daar is hij aan gewend, dus meestal gaat dat prima. Ik hoor ten-minste niks raars.
Als de preek begint, komt mijn vader bij me zitten en geeft me drie pepermuntjes. ‘Niet krakken hoor,’ fluistert hij. Het duurt altijd erg lang voordat de dominee ‘Amen’ zegt en de mensen weer mogen hoesten. Gelukkig kan ik dan ook lekker lang doorgaan met tekenen, want niemand kan me hier zien.
Na de dienst vraagt mijn vader, al orgelspelend: ‘Kijk jij eens even. Staat er bij de deur nog iemand te luisteren of zijn ze allemaal al weg?’ Als de kerk leeg is, ruimen we alles weer op; boeken en tekeningen in de grote tas, de motor uit, de lamp uit. Beneden in het domineeskamertje rammelt er nog iemand met geld. Gelukkig hoeven wij nooit wat te betalen.
De verhalenwedstrijd 'Uw verhaal van de kerk', georganiseerd door onze Stichting samen met het Friesch Dagblad en Geandewei, heeft ruim negentig inzendingen opgeleverd. De jury heeft het verhaal Kinderperspectief door Edy Hoekema-Mennes uit Beetsterzwaag als winnaar gekozen.
Zij las haar verhaal zondag voor in de kerk van Swichum, voorafgaand aan een concert van Marcel Smit in het kader van zijn Podiumtour langs 16 van onze kerken. Zaterdag 14 maart verschijnt een deel van de verhalen in het Friesch Dagblad. Een groot deel van de verhalen zal dit weekeinde ook te zien zijn op onze website.
Op de foto geeft waarnemend directeur Gerko Last van de Stichting Alde Fryske Tsjerken de winnares een prachtig boeket.
De Sint Vitus Passie in Wetsens krijgt een vervolg Het succesvolle project uit 2018 wordt in 2020 voortgezet. Op zaterdag 7 maart is er om 10.00 uur een speciale bijeenkomst waarin een tipje van de sluier wordt opgelicht.
Tijdens deze bijeenkomst wordt alvast weer een inkijkje gegeven in de Sint Vitus Passie, die dit jaar, na het grote succes in 2018, op herhaling gaat. Voorafgaand aan de Naamdag van Sint Vitus op 15 juni, wordt de Sint Vitus Passie op 12, 13, en 14 juni in het Bonifatiusweekend uitgevoerd. Dagelijks om 20.00 uur. Op zondag is er ook een middagvoorstelling om 14.00 uur, maar deze is inmiddels al uitverkocht.
Waarom en hoe kwam en bleef de Sint Vitus kerk zonder toren? De Sint Vitus Passie neemt u mee in 3 tijden en plaatsen, waarin u kennis maakt met de kleine Vitus, de bijbelse krachtpatser Simson en dominee Vitalis, die preekte toen de kerktoren instortte. De Sint Vitus Passie brengt hen uiteindelijk op een bijzondere wijze samen.
Er wordt tijdens de bijeenkomst teruggeblikt op 2018 en verklapt in hoeverre de Sint Vitus Passie gelijk is gebleven of niet en wat momenteel de organisatorische stand van zaken is. De zangers, acteurs, vrijwilligers en andere betrokkenen geven u een inkijkje in beeld en geluid.
Nieuwsgierigen, Wetsenaren inwoners van omringende dorpen (Niawier, Metslawier, etc.), de pers, maar ook mensen die graag betrokken worden bij de Sint Vitus-'Mienskip' zijn allen van harte welkom.
Meer informatie/plaatsen reserveren:
www.vituspassie.nl
www.promovocaal.nl
Sint Vitus kerk, Opgong 1, 9122CT, Wetsens
Zaterdag 7 maart
10.00 - 11.30 uur
Op 20 maart 2020 wordt in de Grote- of Jacobijner Kerk in Leeuwarden het symposium ‘Lief en leed door de eeuwen heen’ gehouden. Dit symposium staat geheel in het teken van monumentale kerken in Fryslân.
Sprekers zijn onder meer historicus prof. dr. Hans Mol, verbonden aan de Fryske Akademyen prof. dr Sible de Blaauw, hoogleraar Vroegchristelijke kunst en architectuur aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Andere sprekers zijn voorzitter drs. Jan Kersbergen en prof. dr Herman Pley, hoogleraar historische Nederlandse letterkunde.
Het programma voor deze dag ziet er in grote lijnen als volgt uit:
09.30 uur Inloop
10.00 uur Opening en Welkomstwoord
10.15 - 12.15 uur Prof. dr. Sible de Blaauw, prof. dr Hans Mol en prof. dr Gilles de Langen
12.15 Lunch in Atrium Natuurmuseum
13.30 Start middagprogramma
13.45 Presentatie boek 'Levende stenen'
14.00 Presentatie jongerenfilm, Rondetafelgesprek en lezing Herman Pley
16.30 uur Afsluiting
Download hier het volledige programma.
U kunt zich voor dit symposium aanmelden via www.symposium-stichtingaldefrysketsjerken.nl.
Veel meer informatie vindt u hier.
De verhalenwedstrijd van de Stichting Alde Fryske Tsjerken in samenwerking met het Friesch Dagblad en Geandewei heeft maar liefst 88 inzendingen opgeleverd. Een prachtig aantal, vindt waarnemend directeur Gerko Last van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. ,,Hier had ik nooit op durven hopen.''
In het kader van het jubileum vroeg de Stichting aan belangstellenden om hún verhaal in te leveren over de beleving van hun kerk. Het thema van het jubileum is immers 'Jouw kerk, jouw verhaal'. Het thema blijkt aan te slaan bij de mensen, constateert Last. ,,Mensen hebben prachtige verhalen geschreven over hun beleving met kerken. Soms kort, soms wat langer. Maar bijna altijd met een emotionele lading, een lach of een traan. Ik heb nog lang niet alle verhalen kunnen lezen. Maar de verhalen die ik gelezen hebben, beloven veel goeds.''
Er is een jury vastgesteld die een selectie gaat maken uit de verhalen. Een aantal van de verhalen zal gepubliceerd worden in het Friesch Dagblad en in Geandewei. Ook zullen de verhalen gepubliceerd worden op deze website en zullen ze een rol spelen bij het symposium op 20 maart.
Mogelijk worden zelfs enkele verhalen voorgelezen in kerken. De Stichting gaat daarover nog contact opnemen met enkele van de schrijvers, kondigt Last aan.
Commissaris van de Koning drs. A.A.M. (Arno) Brok wordt beschermheer van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. In een bijeenkomst op vrijdag 20 december heeft de Commissaris daarmee ingestemd. De Stichting is blij met de steun van de Commissaris, die in de bijeenkomst aangaf veel affiniteit te hebben met het Friese culturele erfgoed, waarvan de kerken een belangrijk onderdeel zijn.
,,It wurk fan de Stifting Alde Fryske Tsjerken is tige wichtich yn dizze provinsje, wêr wy it grutste oantal tsjerken fan hiel Nederlân hawwe’’, zei Brok tijdens de ontmoeting in de Dorpskerk van Huizum (Leeuwarden).
In de bijeenkomst werd hij bijgepraat over het werk van de Stichting, die 52 kerken, 2 klokkenstoelen en 7 begraafplaatsen in beheer heeft.
Voor de Stichting is het een belangrijke blijk van waardering dat de Commissaris beschermheer wil zijn, zegt voorzitter Jan Kersbergen. ,, Troch dizze titel te dragen, let hy sjen dat it wurk fan ús Stifting fan grut belang is foar it Fryske erfguod en it Fryske lânskip’’, aldus Kersbergen.
De Stichting viert in 2020 het 50-jarig bestaan. De Commissaris feliciteerde de Stichting met deze mijlpaal. In het jubileumjaar vindt een groot aantal activiteiten plaats om het jubileum te vieren, waaronder een symposium, een verhalenwedstrijd en lokale activiteiten in de 52 kerken.
Ter ere van het 50-jarig jubileum van de Stichting Alde Fryske Tsjerken presenteert het Fries Museum vanaf 20 december Uit het prentenkabinet: rondje om de kerk. De Stichting Alde Fryske Tsjerken draagt zorg voor meer dan vijftig Friese kerken, om te bewaren voor komende generaties en te behouden én gebruiken als sociaal ankerpunt. In de tentoonstelling zijn tekeningen, prenten en oude foto’s te zien van kerken in Friesland. De tentoonstelling duurt tot en met 13 december 2020.
Eeuwenlang fungeerde de kerk als middelpunt van de gemeenschap. Maar tijden veranderen en de kerken daarmee ook. De Beeldenstorm leidde tot verwoeste interieurs en de protestantse Reformatie deed kerken verdwijnen of veranderen van gezindte. Tegenwoordig is steeds meer sprake van ontkerkelijking. Door de jaren heen werd menig Friese kerk afgebroken, opgeknapt of vervangen; momenten die kunstenaars maar wat graag vastlegden.
Door kunstenaars vereeuwigd
Zo schilderde Piet van der Hem in 1909 het interieur van het Ayttagodshuis bij de kerk van Swichum voordat het drie dagen later onbewoonbaar werd verklaard en gesloopt werd. Het gasthuis werd in 1572 gesticht door Viglius van Aytta. Arme ouderen mochten er kosteloos wonen in ruil voor kerkelijke verplichtingen. Ook zijn in de tentoonstelling tekeningen te zien van de bronzen klokken uit de kerktoren van Bears. Op de tekeningen van Albert Martin zijn inscripties te lezen die erop duiden dat de klokken zijn gemaakt ter ere van twee huwelijken binnen de adellijke familie Unia. Tevens is een vurenhouten 17de eeuwse kerkbank te zien uit de kerk van Hegebeintum.
Illustraties: Collectie Fries Museum
De Stichting Alde Fryske Tsjerken bestaat in 2020 50 jaar. Dat willen we natuurlijk vieren. Met trots kijken we terug op 50 jaar zorg voor monumentale Friese kerken. We zijn blij dat in al die jaren 52 kerken, 7 kerkhoven en 2 klokkenstoelen aan onze zorg zijn toevertrouwd.
Dit prachtige bezit mogen we beheren én een nieuw leven geven. Dat kan allemaal dankzij de trouwe steun van donateurs, fondsen en de overheden. En natuurlijk dankzij de enthousiaste inzet van vele honderden vrijwilligers, die lokaal, in het bestuur én op kantoor ons werk mogelijk maken.
Voor al deze betrokkenen vieren we in 2020 feest. We hebben een gevarieerd programma samengesteld, met ‘voor elk wat wils’. Het overkoepelende thema dit jaar is: ‘Jouw kerk, jouw verhaal’. Want het zijn – naast de stenen en het interieur – juist de verhalen die onze kerken zo bijzonder maken.
U kunt het hele feestprogramma hier bekijken.
Jaarlijks maakt een artiest een tour langs meerdere van onze kerkjes, de zogenaamde Podiumtour.
De Podiumtour van 2020 is een bijzondere! Om ons 50-jarig jubileum te vieren is er deze keer een extra uitgebreide tour. Marcel Smit, Friese sjonger/lietskriuwer, gaat in maar liefst 16 kerken zijn nieuwste album presenteren. De entree van al deze concerten is gratis.
Aanvang op zondag 15.30 uur en op vrijdag 20.30 uur.
De kerk van Rottevalle mag gebruikt worden als trouwlocatie. Op onze website stond al geruime tijd aangegeven dat het mogelijk is om in deze kerk te trouwen. Maar toen een stel toestemming wilde krijgen om de huwelijksplechtigheid in de kerk te voltooien, gaf de gemeente Smallingerland geen toestemming.
De regels zeggen dat 'een locatie die in het dagelijks verkeer de functie heeft van kerk of gebedshuis' niet kan worden aangewezen als huis der gemeente. Burgemeester Rijpstra maakt nu een uitzondering voor kerken die niet gelieerd zijn aan een gemeente. Dat maakt de weg weer vrij om in Rottevalle te trouwen. En dat is goed nieuws!
De noodzaak voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken om kerken over te nemen blijft en zal de komende jaren ook stijgen. Dat zei voorzitter drs Jan Kersbergen afgelopen zaterdag tijdens de jaarlijkse donateursbijeenkomst van de Stichting. Deze werd gehouden in de Grote- of Jacobijnerkerk in Leeuwarden. De bijeenkomst was met 250 mensen bijzonder druk bezocht.
'Over het algemeen hebben we niet te klagen over de belangstelling voor onze donateursbijeenkomst', opende Kersbergen zijn toespraak. 'Maar vandaag overtreft het alle verwachtingen. Vast en zeker omdat Theo Jellema een lezing met aansluitend een orgelconcert verzorgt.'
Kersbergen ging in zijn toespraak in op de verwachte leegstand van kerken in de toekomst. 'Wat zijn nu de verwachtingen voor de komende 10 jaar? Onlangs heeft de gemeente Sudwest Fryslân een kerkenvisie gepresenteerd. Deze gemeente telt 160 kerken, daarvan is de helft rijksmonument. In Sudwest Fryslân verwacht men dat in de komende 10 jaar 33 kerken, monumenten en niet-monumenten, worden afgestoten. Als je dat doortrekt naar heel Fryslân, verliezen tot 2029 meer dan 100 kerken hun kerkelijke functie.'
De Stichting is er met een kleine, maar deskundige staf klaar voor om belangrijke monumentale kerken over te nemen, aldus Kersbergen. 'Wij hebben al 49 jaar een kerkenvisie.'
Tijdens de donateursbijeenkomst gaf de bekende organist Theo Jellema een lezing en natuurlijk bespeelde hij ook het prachtige orgel in de kerk.
Het programma zag er als volgt uit:
Adolphe Querm (? – 1869) Sortie en style libre
Maurice Greene (1696-1755) Voluntary in c (2 delen)
Abraham van den Kerckhoven (1619-1702) Fantasia in d
Johann Gottfried Walther (1684-1748) Concerto del Signor Albinoni (3 delen)
Louis-Nicolas Clérambault (1676-1749) Basse et dessus de trompette
Johann Christian Kittel (1732-1809) Preludio pro Organo Pleno in a
Presentatie
Tijdens de Jaarvergadering praatte secretaris Martin Weerd van het bestuur de aanwezigen bij over de ontwikkelingen bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken. U kunt zijn presentatie hier bekijken.
De foto's bij dit bericht zijn gemaakt door Rommie van der Heide en Ad Fahner
De Stichting Alde Fryske Tsjerken en het Friesch Dagblad organiseren samen een verhalenwedstrijd. Aanleiding is het 50-jarig jubileum van de Stichting in 2020. Thema daarvan is ‘Jouw kerk, jouw verhaal’. Het Friesch Dagblad en de Stichting hopen dat veel mensen hun verhaal met hun kerk willen delen.
Het Friesch Dagblad kondigt de verhalenwedstrijd morgen (zaterdag 2 november) in de krant aan. Hoofdredacteur Ria Kraa schrijft daarin onder meer: ‘Kerken zijn niet alleen staaltjes van architectuur en geschiedenis, het zijn de behuizingen van het Grote Verhaal van God en de ‘kleine’ verhalen van mensen. Alles wat mensen in de kerk horen en beleven en meenemen naar huis kleurt hun levens en toetst hun overtuigingen.’
Om de beste taal of literatuur gaat het niet. Bedoeling is zo veel mogelijk mooie verhalen te verzamelen over geloof, hoop en liefde. En troost, twijfel, vreugde en verdriet. Goeie anekdotes, diep rakende gebeurtenissen, feesten en concerten.
De Stichting en de krant nodigen iedereen uit om te graven in het geheugen en verhalen op te duikelen die leven in en om de kerk hebben verrijkt en gesteund. Kraa: ‘Verhalen over ontmoetingen of gebeurtenissen in uw gemeente die u vreugde, verdieping, troost, verandering van inzicht of misschien ook twijfel hebben gegeven of die op wat voor andere manier dan ook maar geraakt hebben. U bent misschien op één speciaal moment bijzonder geroerd geraakt, u heeft een prachtige anekdote of onwaarschijnlijk vertelsel, u weet van hoe grote betekenis deze koster of gene predikant, ouderling zus of diaken zo is geweest. Of misschien heeft u helemaal geen spectaculair verhaal maar is het juist het ‘gewone’ ritueel van de jarenlange wekelijkse gang naar de kerk die zo veel voor u betekent.’
Medewerker Gerko Last is het met Kraa eens. ‘Wij komen natuurlijk heel vaak in kerken, en spreken geregeld met bezoekers en mensen uit het dorp over wat zij daar ervaren. Dat levert prachtige momenten op. We hebben er erg veel zin in om die moment vast te leggen in prachtige verhalen.’
Naast schrijfster Janny van der Molen zitten ook schrijver Anders Rosendal en Friesch Dagbladredacteur Gerbrich van der Meer in de jury. De mooiste verhalen worden in maart gepubliceerd in de krant en in kerkblad Geandewei. Ook komen de verhalen op de website van het Friesch Dagblad. In het jubileumjaar van de Stichting zullen op verschillende momenten ook verhalen voorgelezen worden in kerken.
Verhalen kunnen voor 15 januari gestuurd worden naar secretariaat@frieschdagblad.nl of naar info@aldefrysketsjerken.nl.
Omrop Fryslan besteedde onlangs aandacht aan onze verhalenwedstrijd:
In 2015 werd een nieuwe fundering aangebracht onder de toren van de kerk van Hegebeintum, om de verzakking een halt toe te roepen. Deze gelegenheid werd aangegrepen om ook archeologisch onderzoek uit te voeren in deze hoogste terp van Friesland. Hegebeintum is ernstig aangetast door de commerciële afgravingen rond het begin van de 20ste eeuw, en er is weinig bekend over de bewoningsgeschiedenis van deze oude terp.
Dit onderzoek is weergegeven in een nieuwe uitgave van de Vereniging voor Terpenonderzoek, in samenwerking met de Stichting Alde Fryske Tsjerken, de Provinsje Fryslân, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Terpencentrum van het Groninger Instituut voor Archeologie (Rijksuniversiteit Groningen).
Het boek is gewijd aan de resultaten van het nieuwe onderzoek, én aan een beschrijving en interpretatie van de vondsten die indertijd bij de afgravingen zijn gedaan, met name die uit het vroegmiddeleeuwse grafveld. Dat kreeg indertijd al veel publiciteit dankzij de inspanningen van P.C.J.A. Boeles, de conservator van het Fries Museum.
Samen geven de verschillende bijdragen een overzicht van de bewoningsgeschiedenis van Hegebeintum, en tegelijk ook van de vele verschillende facetten van de moderne archeologie, van het inventariseren en interpreteren van oude vondsten tot chemisch en microscopisch onderzoek van bodemlagen.
Het boek werd op 19 oktober gepresenteerd in de kerk van Hegebeintum. Namens de Stichting kreeg medewerker Gerko Last het eerste exemplaar overhandigd van Egge Knol, voorzitter van de Vereniging voor Terpenonderzoek.
Het boek is verkrijgbaar via de webwinkel van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
Onze kerk in Sint Annaparochie was onlangs weer op de landelijke televisie te zien. Voor het programma 'Het Raadsel Rembrandt'van de AVROTROS zijn opnamen gemaakt in Fryslân. Zoals bekend is Rembrandt van Rijn getrouwd in Sint Annaparochie, in de voormalige kerk die op dezelfde plek staat als de huidige Van Harenkerk.
Voor het programma reist Onno Blom in het voetspoor van Rembrandt om te ontdekken wie de meesterschilder nou écht was. Onno onderzoekt eigenlijk het Raadsel Rembrandt. Onno reist onder andere naar Leiden waar Rembrandt als jonge molenaarszoon vol ambitie en dromen begon. Hij was ervan overtuigd dat hij als schilder de wereld zou veroveren.
In Amsterdam bezoekt Onno de plekken waar Rembrandt zijn grootste successen boekte, maar ook flinke tegenslagen te verwerken kreeg in zijn persoonlijke leven. Tijdens zijn zoektocht naar het raadsel Rembrandt komt hij veel verrassingen tegen. Ook in Sint Annaparochie...
De aflevering is te zien op https://www.npostart.nl/six-over-rembrandt/01-02-2019/AT_2115401
Op vrijdag 27 september 2019 nam de Stichting Alde Fryske Tsjerken de kerk van Wânswert over. Een bijzondere en indrukwekkende avond, waarmee het eigenaarschap van de kerk wisselde. Het was emotioneel, maar ook mooi: Wânswert is ervan overtuigd dat het beheer van de kerk bij de Stichting in goede handen is.
Op deze pagina vindt u een aantal van de foto's die op de bewuste avond zijn gemaakt.
Op deze avond werd ook een gedicht voorgelezen. Dat gedicht vindt u hier.
Ter ere van de ingebruikname van onze kerk in Raard als atelier en expositieruimte door kunstenaar Paul Andringa met ingang van 1 september jl., waren onlangs de Plaatselijke Commissie van Raard en een afgevaardigde van PC Bornwird en Lichtaard uitgenodigd om samen met Andringa en impresario Joke Bakker van onze stichting een kop koffie met gebak te nuttigen in de kerk.
Willem Hielkema, voorzitter van PC Raard, maakte van de gelegenheid gebruik om de nieuwe huurder een welkomstgeschenkje aan te bieden in de vorm van een doosje dagverse eieren. Hij maakte daarbij de metaforische vergelijking van de twee rijen van 5 eieren met de twee handen van de kunstenaar met elk 5 vingers en vervolgens de schepping van een ei en een kunstwerk en dat er gebroed moet worden voordat er iets moois ontstaat….. Een verrassende gedachtegang die door Andringa erg werd gewaardeerd.
Willem heette met dit gebaar namens PC Raard de kunstenaar van harte welkom en sprak de hoop uit dat Paul veel inspiratie krijgt in de mooie kerk en het weidse landschap daaromheen en dat hij een langdurig verblijf in Raard tegemoet gaat
De Stichting Alde Fryske Tsjerken neemt vrijdag 27 september het kerkgebouw van Wânswert over van de Protestantse gemeente Wânswert/Jislum. Ook de omliggende begraafplaats wordt door de Stichting overgenomen.
De kerk van Wânswert is gelegen op een hoge terp, die enkele eeuwen voor onze jaartelling is ontstaan. De terp is aan het eind van de 19e eeuw vooral aan de zuidzijde voor een belangrijk deel afgegraven. Een keermuur behoudt aan die zijde het kerkhof en de kerk voor verzakking.
De kerk bestaat uit een schip met een versmald en vijfzijdig gesloten koor. Aan de westzijde bevindt zich een zware toren met zadeldakbekroning. Opvallend is dat de kerk en toren nagenoeg even breed zijn. De kerk is oorspronkelijk gewijd aan Sint Petrus.
De kerk van Wânswert had in de 16de eeuw al een orgel. In 1674 werd een nieuw orgel gebouwd door Harmen Ians. Dit orgel werd in 1877 vervangen door weer een nieuw instrument, gebouwd door Willem Hardoff. Dit orgel is gerestaureerd in 1893, 1947, 1966 en 1994. De preekstoelkuip en het klankbord dateren uit de tweede helft van de 19de eeuw. Het ruggeschot en de trap met leuning zijn van oudere datum. Alle onderdelen zijn van eikenhout.
In het dorp is een Plaatselijke Commissie in het leven geroepen, die de kerk na de overname gaat beheren. Er zullen nog een beperkt aantal diensten per jaar gehouden worden in de kerk. Via de Plaatselijke Commissie kan de kerk gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten, concerten, etc.
De meegeefsom die beschikbaar wordt gesteld voor het toekomstige onderhoud, bestaat uit een aantal hectares land. Uit de pachtinkomsten kan het onderhoud van de kerk en de begraafplaats en het gebruik door de kerkelijke gemeenschap worden betaald.
Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken is dit de 52ste kerk die wordt overgenomen in het 49-jarige bestaan. Volgend jaar staat de Stichting uitgebreid stil bij het 50-jarig bestaan.
In het weekend van 14 en 15 september is het weer Open Monumentendag! Het thema van 2019 is Plekken van plezier. Ook veel kerken van de Stichting Alde Fryske Tsjerken stellen hun deuren open tijdens dit weekeinde. Hieronder volgt een overzicht.
Op zaterdagmiddag 14 september is de Dorpskerk Huizum, het oudste monument (12e eeuw) van de stad Leeuwarden, vanaf 13:30 u. te bezichtigen. Desgewenst krijgt men een rondleiding in de kerk en langs het gerenoveerde baarhuisje dat nu deels een minimuseum is voor grafcultuur. Bijzonder is dat dit ook de laatste dag is waarop de expositie van Eddy Sikma te bezichtigen is. De (gratis) koffie staat klaar. Ook kunt u er mooie historische boeken over de kerk kopen, incl. het in juni gepresenteerde, fraai geïllustreerde boek Voetstappen in Huizum over de geschiedenis van dit oude dorp (€ 7,50).
Sikma werd geboren aan de Emmakade in Leeuwarden en het zal dan ook niemand verwonderen dat in veel van zijn werk schepen voorkomen. Voor deze expositie zijn echter twee andere onderwerpen gekozen: het Friese landschap en Huizum. De wereld van de Wadden vertegenwoordigt hier het landschap, Huizum -met name ook de Dorpskerk zelf- wordt in tekeningen getoond.Eddy volgde een opleiding tot tekenleraar. Zijn kunde als tekenaar werd o.a. herkend door de gemeente Leeuwarden. Dit resulteerde in de opdracht tekeningen te maken van panden die gesloopt zouden worden. Voor zijn onderwerpen hoeft Eddy dus niet ver van huis te gaan.Met lesgeven, schilderen en tekenen hoopt Eddy nog lang door te kunnen gaan. Hij wil, zoals hijzelf zegt, in het harnas sterven. Hopelijk duurt dat nog lang.
De kerk van Jorwert is zaterdag de hele dag open van 10.00 tot 17.00 uur en ook zondag van 12.00 tot 18.00 uur, met om 15.00 uur een orgelconcert door Theo Jellema.
De kerk van Feinsum is zowel zaterdag als zondag geopend.
De kerk van Westhem is beide dagen vanaf 13.30 uur tot 17.00 uur geopend. De tentoonstelling van de familie Dooper is in deze kerk te zien.
Ook de kerk van Zurich doet mee, alleen op de zaterdag.
De kerk van Kortezwaag is op zaterdagmiddag en zondag ook open. Gasten van Open Monumentendag kunnen dan ook nog profiteren van de tentoonstelling over het leven en werken van Rindert van Zinderen Bakker, een plaatselijk en regionaal bekend socialistisch voorvechter die er o.a. ook voor gezorgd heeft dat Domela Nieuwenhuis destijds naar deze omgeving kwam om zijn bekende redevoeringen te houden.
De kerk van Britsum zet de kerk op zaterdagmiddag open voor het publiek.
In de kerk van Wier is op zaterdag 14 september een schilderij-tentoonstelling van Joke Ket te zien, met allerlei schilderijen die betrekking hebben op het Wad.
In Westernijkerk is zaterdag 14 september de laatste dag dat de zomertentoonstelling te zien is: schilderijen van Rika de Vries-van der Galiën en foto’s van Aukje Vellinga. Daarnaast is de permanente expositie te bewonderen over de geschiedenis van het eertijds bij de kerk behorende Jeppemastate en haar bewoners.
In Sint Jacobiparochie is er op zondag 15 september een orgelconcert in de Groate Kerk.
De Bonifatiuskerk in Ter Idzard doet ook mee aan de Open Monumentendag. In de kerk zijn de medewerkers van het Dorpsarchief ‘Idzawolde’ aanwezig en kan men zelf in de archieven duiken. Dit weekeinde staat in Ter Idzard bekend als ‘t Sneupersweekend’.
Volop keuze dus tijdens Open Monumentendag. Kijk voor meer informatie over deze dag op www.openmonumentendag.nl.
De kerk van Raard (NEF) wordt een atelier en expositieruimte van de Leeuwarder kunstenaar Paul Andringa. De kunstenaar huurt de kerk per 1 september 2019 van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Daarmee is voor deze kerk een passende, nieuwe bestemming gevonden. Eerder was het Oerka Irene Verbeek museum gevestigd in de kerk van Raard.
De kerk dateert uit de 13de eeuw. Kenmerkend zijn de dikke muren en de kleine (rond)boogvensters, de bouwstijl die in de 10e tot de 13e eeuw gebruikelijk was. Van het interieur is weinig meer oorspronkelijk. De kerk heeft wel een eikenhouten preekstoel uit 1650. De kerkruimte en inrichting zijn eenvoudig.
Enkele jaren geleden kwam de kerk leeg te staan, toen het Oerka Irene Verbeek Museum ophield in de huidige vorm te bestaan. De Stichting Alde Fryske Tsjerken raakte in gesprek met de Leeuwarder kunstenaar Paul Andringa (1963), die op zoek was naar een nieuwe atelierruimte. De kerk van Raard sprak hem enorm aan vanwege de ruimte in het gebouw en de sfeer die in de kerk heerst.
Het werk van Andringa wordt omschreven als ‘raadselachtig, rauw en poëtisch, met een sensitieve sfeer’. Zijn tekeningen, beelden en installaties zijn niet alledaags. Hij zegt er zelf over: ‘Het is mijn taak als kunstenaar om mensen iets aan te reiken en mee te geven om over na te denken. Een tegenwicht voor alle ellende. Een wereld om blij van te worden. Mijn werk is niet altijd vrolijk maar ik bied wel een mogelijkheid om even aan de dagelijkse realiteit te ontsnappen.’
Andringa zal enkele dagen per week aan het werk zijn in de kerk van Raard. Ook zal er een permanente tentoonstelling te zien zijn. Daarnaast komen er kunstwerken van Andringa te staan in de kerken van Lichtaard en Bornwird, zodat belangstellenden met de auto of met de fiets deze drie kerken en de kunstwerken kunnen bewonderen.
De Stichting Alde Fryske Tsjerken is blij met de nieuwe functie van de kerk van Raard. ‘Onze kerken zijn als gebouwen belangrijk voor de Friese dorpen, maar we vinden het nog belangrijker dat de kerken gebruikt worden, dat het levende stenen zijn’, zegt impresario Joke Bakker. ‘Met de komst van Paul Andringa naar Raard leeft deze kerk weer. Dat vinden we prachtig.’
Luister hier naar een interview met impresario Joke Bakker en kunstenaar Paul Andringa op Omrop Fryslân.
Tsjerkepaad en de Stichting Alde Fryske Tsjerken organiseerden op 13 juli een bijzonder gezamenlijk programma. Dit programma vond plaats in de geheel vernieuwde kerk van Dedgum.
Voor de bezoekers was er de mogelijkheid om deze kerk van binnen en buiten te bekijken. Om 15.00 uur begon het programma met bijdragen van Bert Looper (directeur van Tresoar) over ‘kerk en kunst’ en Jannie Brandsma (muziek en zang). Gerko Last van de Stichting Alde Fryske Tsjerken vertelde over de restauratie en vernieuwing van het kerkgebouw.
Beide organisaties kijken terug op een bijzonder geslaagde middag. De kerk van Dedgum zat bomvol en de belangstellenden waren enthousiast over alle bijdragen.
Ook volgend jaar houden beide Stichtingen weer een gezamenlijk programma. Het thema voor volgend jaar wordt 'Jouw kerk, jouw verhaal'. Dat wordt ook het jubileumthema van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, die volgend jaar 50 jaar bestaat.
Foto's: Joke Bakker/SAFT
Tsjerkepaad heeft dit jaar als thema 'Kerk en kunst'. Ook veel kerken van onze Stichting stellen dit jaar in juli, augustus en september de deuren open voor het publiek.
Tsjerkepaad en de Stichting Alde Fryske Tsjerken werken graag samen. Beide organisaties hebben hetzelfde doel: mensen laten beleven hoe bijzonder de Friese kerken zijn. Onze Stichting is blij met het thema van dit jaar. Veel kerken zijn kunstwerken op zichzelf; bovendien ligt, staat en hangt in veel kerken kunsthistorisch bezit dat zeer de moeite waard is om te bekijken.
Op zaterdag 13 juli organiseren onze Stichting en Tsjerkepaad een gezamenlijke bijeenkomst in de kerk van Dedgum, met als spreker Bert Looper van Tresoar. Dit belooft een bijzondere dag te worden, waarin de bezoekers ook kunnen genieten van de prachtig gerestaureerde kerk van Dedgum.
De officiële opening van Tsjerkepaad is op zaterdag 29 juni in de Michaelskerk in Anjum. Tsjerkepaad duurt tot en met 14 september. Dan is de officiële sluiting in de Rooms-Katholieke kerk van Blauwhuis.
Met een prachtig feest is afgelopen vrijdag en zaterdag gevierd dat de kerk van Dedgum er weer prachtig bij staat. De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft voor ongeveer acht ton in het gebouw geïnvesteerd. Het resultaat is een prachtige kerkzaal, met dorpshuis-functie, Bêd & Brochje én een uitkijkpunt vanaf de toren.
Honderden mensen kwamen vrijdag en zaterdag langs om het resultaat te bewonderen. De kerk werd officieel geopend door gedeputeerde Kramer van de provincie Fryslân. Ook wethouder Stella van Gent van de gemeente Súdwest-Fryslân was erbij aanwezig. Zowel de provincie als de gemeente hebben ruimhartig bijgedragen aan de restauratie.
Vrijdag was de officiële opening, zaterdag was er een Open Dag voor alle belangstellenden. Daar kwamen bijna driehonderd mensen op af, waardoor het zaterdag een drukte van belang was in Dedgum.
Op zondag 19 mei 2019 is het volledig gerestaureerde orgel van de Johanneskerk in Britsum opnieuw in gebruik genomen. Tijdens een druk bezochte bijeenkomst vertelde directeur Bert Yedema van Orgelmakerij Bakker & Timmenga over wat er aan het orgel is gerestaureerd. Organist Theo Jellema liet met zijn indrukwekkende orgelspel horen wat het orgel in Britsum allemaal voor klanken in zich heeft. We kijken terug op een bijzonder geslaagde middag.
Onze Plaatselijke Commissie in Britsum organiseert op zaterdag 25 mei 2019 van 15.00 – 16.30 uur een open middag voor orgelliefhebbers. Er is dan gelegenheid voor max. 6 personen om het orgel p.p. 10 min. te bespelen. Voor aanmelding en informatie over deze orgelmiddag kunt u contact opnemen met Rina Sijtsma, tel: 06-54922701 of per mail: rinasijtsma@gmail.com.
Vrijdagavond 5 april jongstleden heeft Piter Wilkens samen met zijn muzikanten Willo de Bildt en Ytzen Peterson officieel de allerlaatste voorstelling van het muzikale programma "Libbene Stiennen" ten tonele gebracht in De Lawei in Drachten. Het programma is in 2015 op verzoek van de stichting Alde Fryske Tsjerken ter ere van het 45-jarig SAFT-jubileum in dat jaar door Wilkens op CD uitgebracht.
In de afgelopen 3,5 jaar dat Wilkens en zijn muzikanten met deze voorstelling door de provincie hebben getourd, hebben zij gemiddeld meer dan 1 x per maand een kerk of theater vol luisteraars in vervoering gebracht met de prachtige melodieën en teksten.
De Stichting is Piter Wilkens dankbaar voor de wijze waarop hij zijn liefde voor de kerken heeft omgezet in tekst en muziek. Een waardevolle ode aan ons Fries kerkelijk erfgoed en daarmee aan het werk van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
Op donderdag 4 april hebben we genoten van een prachtige bijeenkomst in Hegebeintum, waar we met donateurs en belangstellenden de gerestaureerde rouwborden in de kerk hebben bewonderd.
Restaurateur Randolph Algera gaf tekst en uitleg over de keuzes die zijn gemaakt bij het restaureren van de 16 borden die de kerk rijk is.
We kijken terug op een prachtige bijeenkomst. Hartelijk dank aan alle vrijwilligers van het bezoekerscentrum aan de voet van de terp. En hebt u de wandborden nog niet gezien? Dan raden we u van harte aan binnenkort eens een kijkje te gaan nemen in de kerk. De gidsen ontvangen u met open armen.
Weekblad Actief maakte een video-verslag. Deze is hier te bekijken.
Vrijdagmiddag 29 maart was het dan eindelijk zover: de onthulling van de twee adellijke grafbeelden in de kerk van Holwerd. Al vele tientallen jaren was het de grote wens van de kerkrentmeesters de beelden terug te laten keren naar hun oorspronkelijke plaats. Na een oproep van wijlen Sytze ten Hoeve kwam het in een stroomversnelling waarbij het Fries Museum uiteindelijk de beelden in bruikleen heeft gegeven.
In 2017 volgde de gelukkige ontdekking van de namen van de twee afgebeelde personen. Het gaat hier namelijk om kolonel Hessel Meckema van Aylva (1608-1660) en zijn Oostenrijkse vrouw Elisabeth von Althann (1597-1663). De beelden zijn afkomstig van een veel groter grafmonument die op deze plaats heeft gestaan, maar die omstreeks 1795 uit de kerk zal zijn verwijderd. Hierna leden de twee beelden een zwervend bestaand in de omgeving, voordat ze in het depot van het Fries Museum terechtkwamen.
Na het openingswoord van voorzitter Alde Fryske Tsjerken Jan Kersbergen, hield professor dr. Yme Kuiper een interessante lezing over Hessel, zijn militaire carrière en de zandstenen beelden.
Hij liet via een powerpointpresentatie zien dat dit monument met knielende figuren voor Friese begrippen uitzonderlijk was, maar prima paste in een traditie in Nederland.
Vervolgens kreeg directeur Kris Callens van het Fries Museum het woord, waarna hij gezamenlijk met Jan Kersbergen de beelden onthulde.
De aanwezigen konden hierna nog even napraten onder het genot van een consumptie, wat weer goed verzorgd was door de lokale beheerscommissie.
Tekst: André Buwalda
Foto's: Rommie van der Heide & Jan de Boer
De excursiecommissie van Alde Fryske Tsjerken organiseerde zaterdag een voorjaarsexcursie langs een drietal kerken in de nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân. De kerken van Nes, Metslawier en Ternaard konden op veel bezoekende donateurs en overige belangstellenden rekenen.
Rond de 140 bezoekers werden door gemeenteleden ontvangen met koffie en iets lekkers in de zestiende-eeuwse, laatgotische Grutte Tsjerke van Ternaard. Hier gaf Liuwe van der Meer verschillende interessante vertellingen over het grotendeels uit kloostermoppen opgetrokken kerkgebouw, het kerkgebouw heeft een eenbeukig schip met een vijfzijdige koorsluiting. De steunberen zijn in 1792 vernieuwd.
De in 2000 weer blootgelegde zerkenvloer toont fraaie zestiende- en zeventiende-eeuwse zerken. In de zeventiende eeuw schonk Douwe II van Aylva de toenmalige Nederlands Hervormde gemeente een orgel door Bader gebouwd dat in 1864 vervangen werd door een orgel van de firma Van Dam. De hoofdwerkkast met zijn unieke houtsnijwerk en geflankeerd door 32 houtenwapenborden is wel behouden. De preekstoel en de herenbank voor de familie Aylva, die eigenaar was van de Ayvla State en de Herwey State, dateren uit de zeventiende eeuw. De in neoclassicistische stijl gebouwde toren heeft de oude zadeldaktoren in 1871 vervangen.
17de -eeuws interieur
Veel mensen kwamen met vragen over de typen bouwstijlen en gebruikte materialen. Zo is het op de dag van vandaag waarom de kerk van Ternaard zo’n groot Baderorgel bezit, nu recentelijk een van Dam binnenwerk! Ok in die tijd was de kerk van Ternaard een rijke gemeente, en met de inbreng van de van Aylva’s had men ook geen probleem. Maar waarom een orgel die men in tijd in een kerk van Leeuwarden of een andere grote stad verwachte. Het antwoord hierop is en blijft een vraag! Er is hierover geen documentatie te vinden. Maar dat het een mooi orgel is werd door de bezoekers zeer gewaardeerd. Verder is het kerkgebouw en interieur goed bewaard en origineel gebleven, ‘je kan er bij wijze van spreken zo een film uit de tijd van Rembrandt in opnemen’. Aldus Liuwe van der Meer.
Rondje Noardeast-Fryslân
De excursie leden die een dag arrangement hadden geboekt kregen hierna een lunch in Herberg de Waard van Ternaard, daarna vertrokken zij per bus naar Nes waar de uit twaalfde eeuw stammende Johanneskerk op hun bezoek kon rekenen. De laatste kerk van bezichtiging was de Doarpstsjerke van Metslawier, een zaalkerk uit 1776 gebouwd op een wierterrein waar in de middeleeuwen een voormalige kerk stond. In deze kerk was ook de sluiting van excursie met een vertelling van Piet Wouda over Balthasar Bekker ‘De betoverende wereld’, begeleid door orgelmuziek van Jaap Sake Heeringa.
Verslag en foto: Bote Sape Schoorstra
Op 29 maart 2019 worden de de ridderbeelden in de Sint Willibrorduskerk van Holwerd onthuld door Kris Callens, directeur van het Fries Museum. Tijdens die bijeenkomst is er ook een lezing door Prof. dr. Yme Kuiper over de Adellijke memoriecultuur in Friesland in de Gouden Eeuw. U bent hiervoor van harte uitgenodigd.
Tien jaar geleden nam de Stichting Alde Fryske Tsjerken de Sint Willibrorduskerk in Holwerd in eigendom over van de Hervormde Gemeente Holwerd. Bij die gelegenheid pleitte ons algemeen bestuurslid Sytse ten Hoeve voor de terugkeer van de ridderbeelden van de familie Van Aylva naar de kerk waar ze ooit voor gemaakt waren.
Deze beelden, een knielende ridder en zijn echtgenote, dateren uit het midden van de zeventiende eeuw. Ze stonden op het familiegraf van de Van Aylva’s, een roemrijke adellijke familie uit Holwerd, in de voorganger van de huidige kerk. Bij de nieuwbouw van de kerk in 1776-1781 werd om het praalgraf van de Van Aylva’s heen gebouwd. Een kleine twintig jaar later werden de beelden in de Franse tijd (rond 1795) uit de kerk verwijderd. Na lange omzwervingen belandden ze uiteindelijk in het Fries Museum, waar ze de laatste jaren in depot lagen opgeslagen.
Tien jaar na de overname kunnen we de wens van de op 1 januari 2016 overleden Sytse ten Hoeve in vervulling laten gaan. De Stichting Alde Fryske Tsjerken heeft de beide beelden in langdurig bruikleen gekregen van het Fries Museum en laten terugplaatsen in de Sint Willibrorduskerk, naar een ontwerp van architectenbureau Kijlstra en Brouwer uit Beetsterzwaag.
Lezing Adellijke memoriecultuur in Friesland in de Gouden Eeuw
Over het grafmonument van het echtpaar Aylva in Holwerd
Spreker: Prof. dr. Yme Kuiper, em. bijzonder hoogleraar Faculteit Letteren, RU Groningen
Toelichting: Qua aantal grietmansposten en hoge militaire ambten behoorde het geslacht (Van) Aylva tot de meest invloedrijke en vooraanstaande adel in Friesland in de zeventiende eeuw.
Zijn hoge maatschappelijke positie kon op verschillende manier worden getoond. Dit thema vormt een belangrijk onderdeel van een powerpointlezing naar aanleiding van de herplaatsing van de grafbeelden in de kerk van Holwerd. Wie waren de afgebeelde personen? Hoe uniek zijn hun grafbeelden?
Programma Lezing en Onthulling vrijdag 29 maart 2019
Het officiële gedeelte begint om 15.00 uur, vooraf is er gelegenheid om een kop koffie te drinken
- Welkom door Jan Kersbergen, voorzitter Stichting Alde Fryske Tsjerken
- Lezing door Yme Kuiper, em. bijzonder hoogleraar Faculteit Letteren, RU Groningen
- Onthulling door Kris Callens, directeur Fries Museum, Leeuwarden
- Hapje en drankje na afloop
Aanmelden
In verband met de catering wordt u verzocht om zich vooraf aan te melden. Dat kan tot uiterlijk dinsdag 26 maart 2019 via info@aldefrysketsjerken.nl of telefoon: 058-2139666
Op vrijdagavond 5 april brengt Piter Wilkens samen met zijn vaste begeleiders Ytzen Peterson en Willo de Bildt voor de laatste keer het programma “Libbene Stiennen” ten tonele.
In 2015 heeft Piter Wilkens de muziekvoorstelling Libbene Stiennen gemaakt ter gelegenheid van het 45-jarig bestaan van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Libbene Stiennen is een lofzang geworden op de authentieke middeleeuwse dorpskerk en de belangrijke, onmisbare plek van de ‘tsjerke’ in het Friese landschap. Pareltjes, door Piter op luchtige wijze aan elkaar gesproken.
Deze laatste uitvoering is in de Lawei in Drachten. Kaarten zijn hier te reserveren.
De Van Harenskerk in Sint Annaparochie komt op de landelijke televisie. Voor een serie over de schilder Rembrandt zijn opnames gemaakt in deze kerk. In de voorloper van de huidige kerk zijn Rembrandt en Saskia van Uylenburgh getrouwd.
Dit jaar staat Nederland in het teken van Rembrandt en de Gouden Eeuw. Aanleiding is de 350e sterfdag van onze beroemdste Hollandse Meester. Mede om deze reden is er ook een grote tentoonstelling in het Fries Museum.
Door zijn jarenlange passie voor Rembrandt laat Jan Six - nazaat van Rembrandts goede vriend Jan Six 1e - de kijkers aan de start van het Rembrandtjaar met een andere blik kijken naar het imposante oeuvre van de grootste schilder uit de Gouden Eeuw.
Zo bleek Rembrandt dol op drama. Ook vertelt Six over Rembrandts nietsontziende blik op de vrouwen om hem heen. En wist u dat hij de kunst van zijn voorgangers letterlijk afkeek? Iedere aflevering komt een nieuw onderwerp aan bod: Rembrandt als denker, Rembrandt als dief, Rembrandt als voyeur, Rembrandt als regisseur en Rembrandt als vader.
Six over Rembrandt, van woensdag 30 januari t/m 1 februari om 22.45 uur bij AVROTROS op NPO 2
Six over Rembrandt, 2 en 3 februari om 22.30 uur bij AVROTROS op NPO 2
De aflevering over de Van Harenskerk in Sint Annaparochie is hier te zien.
Fryslan heeft het meest ‘kerkdichte’ landschap van Europa. De kerken zijn beeldbepalend in het landschap, maar lang niet altijd fysiek toegankelijk. De website kerken.frl biedt sinds eind juni een unieke digitale beleving en toont foto’s, tekstuele informatie – en als het even kan – bewegend materiaal, activiteiten en mooie verhalen.
Zaterdag 30 juni presenteerde de provincie Fryslân, in samenwerking met Stichting Erfgoed & Publiek, de website tijdens de opening van Tsjerkepaad in Oldeberkoop! Een groot deel van de kerken op deze website zijn (of worden) gekoppeld aan een unieke QR-code die op een bordje bij de kerk zichtbaar is. Wie deze code met de smartphone scant, komt op een pagina van Kerken.frl over de betreffende kerk. Overigens hebben de kerken die in eigendom zijn bij de Stichting Alde Fryske Tsjerken al een 'eigen' QR-code, die verwijst naar www.aldefrysketsjerken.nl.
Basis voor de www.kerken.frl is een motie die is aangenomen in Provinciale Staten van Fryslân. Inhoud van deze breed gedragen motie is om alle monumentale middeleeuwse kerken in Fryslân digitaal toegankelijk te maken door middel van een website en een bordje met QR-code. Doelgroep: de cultuurtoerist. De website bevat in eerste instantie middeleeuwse kerken in Friesland, zo’n 140. Zij beheren hun eigen activiteiten, nieuws en blogs. Het boek ‘alle middeleeuwse kerken in Friesland’ van Peter Karstkarel vormt het uitgangspunt voor de website.
De Stichting Erfgoed en Publiek en de Stichting Alde Fryske Tsjerken hebben afgesproken op hun sites naar elkaars websites te verwijzen.
Op zaterdag 30 juni is Tsjerkepaad 2018 van start gegaan in Oldeberkoop. Na de opening zijn in Fryslân de hele zomer lang 253 kerken iedere zaterdagmiddag open voor het publiek. Het is de 15de editie van Tsjerkepaad: een prachtig initiatief om de rijkdom van de Friese kerken te laten zien.
Op zaterdag 14 juli wordt er traditiegetrouw een gezamenlijke activiteit georganiseerd door Tsjerkepaad en de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Deze activiteit vindt dit jaar plaats in Baard. Daar wordt de Friese versie van de voorstelling ‘Jezus’ van Helmert Woudenberg uitgevoerd voor belangstellenden.
De Sint Gertrudiskerk (Dekemawei 6, 8834 XB, Baard) is vanaf 13.30 uur geopend. Om 15.30 uur begint de voorstelling “Jezus”, gratis aangeboden door de Stichtingen Tsjerkepaad en Alde Fryske Tsjerken. Gooitsen Eenling en Adri Terlouw brengen in dit programma een aantal scènes uit de Friese vertaling van de voorstelling ‘Jezus’ van theatermaker Helmert Woudenberg. Jinke Lyklema – van Weringh (dwarsfluit) en Anke Stavinga (gamba) spelen er tussen de scènes passende muziek bij.
De toegang is gratis. Aansluitend kunt u in het nabijgelegen eetcafé Baard voor € 19,50 per persoon aanschuiven voor een voortreffelijk drie gangen buffet met bij de voorstelling passende gerechten in bijbelse sferen. U dient zich daar dan wel voor uiterlijk 12 juli aan te melden via: jezusmonologen@gmail.com.
De restauratie van de kerk in Dedgum is donderdag 21 juni officieel van start gegaan. Op die dag onthulden voorzitter Jan Balkema van de Plaatselijke Commissie in Dedgum en voorzitter Jan Kersbergen van de Stichting Alde Fryske Tsjerken het bouwbord.
Het restauratieplan is uitgewerkt door Kijlstra Brouwer Architecten. De werkzaamheden worden uitgevoerd door bouwbedrijf Jurriens Noord. De eerste werkzaamheden zijn al begonnen. De totale begroting bedraagt ruim 700.000 euro. Het werk wordt mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van het Rijk, Provincie Fryslân, gemeente Sud West Fryslân, diverse fondsen en donateurs van de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
De hervormde kerk is geheel opnieuw opgebouwd in 1889-1892. Deze ‘nieuwe kerk’ heeft een oudere kerk vervangen en is ontworpen door architect J. van Reenen. De kerk staat op een ovaal kerkhof gelegen op een lage terp, iets verhoogd te opzichte van de omgeving.
De kerk in Dedgum verkeert al langere tijd in een slechte staat. een andere kerk in Fryslân heeft op dit moment zo'n grote onderhoudsachterstand als die van Dedgum. De Stichting Alde Fryske Tsjerken nam de kerk op 21 november 2014 over van de Protestantse Gemeente Tjerkwerd-Dedgum. De middelen die de Stichting meekreeg, waren niet toereikend om snel tot restauratie over te kunnen gaan.
Met de dorpsbewoners van Dedgum is in de afgelopen jaren gesproken over nieuwe gebruiksmogelijkheden. Naast de maandelijkse kerkdiensten wil Dedgum graag dat de kerk als dorpshuis gebruikt kan worden. Dorpsfeesten, verjaardagpartijen, oud- en nieuw, de nieuwjaarsborrel e.d. kunnen straks in de kerk worden gehouden. De kerk zal daardoor veel meer als ontmoetingsplek voor het gehele dorp fungeren. Hiervoor heeft architectenbureau Kijlstra & Brouwer uit Beetsterzwaag een plan uitgewerkt.
Om de kerk ook geschikt te maken als dorpshuis wordt de huidige ruimte die bezoekers betreden als ze de kerk binnenkomen, vergroot. Daarvoor moet de muur worden verplaatst. Met die verplaatsing ontstaat een ontmoetingsruimte die als vergaderzaal kan worden gebruikt. Daarnaast blijft de kerkzaal groot genoeg om activiteiten te kunnen houden. Er is op dit moment nog geen toilet aanwezig in de kerk. Naast de toren wordt een nieuw ‘baarhokje’ aangebracht. Hier stond vroeger ook al een baarhokje maar deze is afgebroken t.b.v. funderingsherstel. In dit nieuwe baarhokje wordt een toilet gecreëerd.
In de toren wordt ook een Bêd en Brochje gerealiseerd, die gerund zal worden door de Plaatselijke Commissie. Als extra attractie wordt in de toren ook een uitkijkpunt gerealiseerd. De werkzaamheden worden naar verwachting in het voorjaar van 2019 afgerond.
De dagexcursie van de HOVO Seniorenacademie en de Stichting Alde Fryske Tsjerken is succesvol en geanimeerd verlopen. Een groep van cursisten bezochten een aantal kerken en kregen volop informatie over het werk van onze Stichting.
Tijdens de dagexcursie bezochten de cursisten de Dorpskerk van Huizum, de kerk in Marsum, de kerk in Hegebeintum en de kerk van Aldtsjerk. Ze kregen daarbij deskundige informatie van docent drs. Saskia van Lier.
In Marsum valt de rijkdom aan herenbanken in het protestantse interieur op. Het lijkt alsof de lokale adel met elkaar streed om de mooiste dan wel grootste bank in de kerk. Met dit zichtbare interieurstuk manifesteerde men de eigen invloed en macht in de kerk.
Huizum heeft een kansel van vóór de Reformatie. Dergelijke stukken zijn maar weinig bewaard, omdat ze meestal te klein werden bevonden. De protestantse preek kreeg letterlijk meer aanzien. Ook van vóór de Reformatie zijn de passiesymbolen in het houten gewelf.
Hegebeintum hangt vol met monumentale rouwborden die duidelijk laten zien wie de belangrijkste kerkbezoekers destijds waren. In Hegebeintum werd ook geluncht in het bezoekerscentrum en gaf bestuurslid Pieter van Schravendijk uitleg over de Stichting Alde Fryske Tsjerken.
In Aldtsjerk troffen de cursisten een van de meest klassieke protestantse interieurs van Friesland én Nederland. De samenhang tussen kansel, banken, rouwborden, orgel en zerken is zeer bijzonder. Daar genoten de cursisten van een kort orgelconcert.
meer informatie over de HOVO is te vinden op HOVO Seniorenacademie Groningen Friesland.
De kerk én het bezoekerscentrum in Hegebeintum zijn één van de publiekstrekkers tijdens de Dag van het Wad, die op zaterdag 30 juni en zondag 1 juli wordt gehouden.
Een heel weekend lang viert de organisatie dat de Waddenzee sinds 2009 Werelderfgoed is. Het feestprogramma, vol met uiteenlopende activiteiten, is te vinden op https://www.visitwadden.nl/dag-van-het-wad. Van slapen aan de Dijk in Noordpolderzijl tot aan een garnalenpelwedstrijd in Paesens-Moddergat, van een kwelderwandeling met de boswachter tot aan zeehonden vrijlaten op het wad en alles wat daar tussenin zit. De informatie over Hegebeintum verschijnt binnenkort op deze site.
De kerk en het bezoekerscentrum in Hegebeintum sluiten prachtig aan bij deze dag. Het landschap net achter de dijk hoort immers onlosmakelijk bij de Wadden. Het landschap langs de Friese kust heeft een bijzonder kenmerk: de terp. Terpen kan men omschrijven als door mensenhanden opgeworpen heuvels die bescherming moesten bieden tegen het opkomende zeewater.
De terpen werden regelmatig opgehoogd met klei, mest en huishoudelijk afval. De meeste terpen hebben hierdoor een hoogte bereikt van 2-7 m boven NAP. De terp van Hegebeintum spant de kroon met bijna 9 m boven de zeespiegel.
Omstreeks het jaar 1000 is het aanleggen van de zeedijken begonnen en verloren de terpen geleidelijk hun betekenis als vluchtplaats voor het wassende water. Terpen zijn in hun volle omvang blijven liggen tot het midden van de 19de eeuw. Toen zijn de terpen grotendeels afgegraven. Terpaarde bleek zeer vruchtbaar en werd zo de kunstmest van de 19de eeuw, geschikt om de armere landbouwgronden te bemesten. Hele terpen verdwenen op deze manier tenzij er een kerk bovenop stond. Zo bleef van de terp van Hegebeintum nog een steil en markant gedeelte over.
Deze geschiedenis én de prachtige kerk van Hegebeintum laten we graag zien aan de mensen die de Dag van het Wad bezoeken.
